XMEHRDADX 7,514 اشتراک گذاری ارسال شده در 26 بهمن، ۱۳۹۰ فسفر در چرخه حيات به عنوان عنصري ضروري، اجتناب‌ناپذير و غيرقابل كنترل محسوب مي‌گردد. از آنجايي كه سنگ فسفات تنها منبع توليد فسفر است نياز به اين سنگ نيز به‌طور قابل ملاحظه‌اي رو به‌فزوني است به‌طوري كه مصرف جهاني سنگ فسفات در طي دوره 10 ساله 1989ـ1979 دو برابر و بر اساس گزارش فائو (FAO) اين ميزان مصرف در سال 2000 ميلادي 5/2 برابر شده است. بر اين اساس و با توجه به روند تصاعدی تقاضا، نياز به اين ماده حياتي و نقش انكارناپذير در افزايش محصولات كشاورزي و دامي زياد مي‌شود. به‌تدريج ذخاير مرغوب از لحاظ كيفي در سطح جهاني تهي مي‌شوند به‌طوري كه لزوم تسريع در يافتن روش‌هاي پيشرفته در زمينه اكتشاف، كانه‌آرايي و بهره‌برداري از ذخاير نامرغوب و كم‌عيار بيش از گذشته احساس مي‌شود. در قشر جامد زمين، عنصر فسفات به‌طور تقريب 11 درصد از كل عناصر تشكيل‌دهنده زمين را به خود اختصاص مي‌دهد. فسفاتها به علت تبلور نهايي و ناخالصي كه دارند به آساني قابل مطالعه نيستند. تاكنون در حدود 200 كاني شناخته شده است كه ميزان P2O5 موجود در آنها در حدود يك درصد و يا بيشتر است ولي قسمت اعظم فسفر موجود در پوسته زمين در انواع كاني‌هاي آپاتيت يافت مي‌شود. انواع بسيار مهم آنها به صورت سري ايزومورف با تركيب نهايي به صورت زير يافت مي‌شوند: الف. فلورآپاتيت Ca5(PO4)3F مهمترين كاني سنگ‌هاي آذرين است كه ميزان P2O5 آن در حدود 42 درصد است. ب. كلرآپاتيت Ca5(PO4)3Cl ج. هيدروكسي آپاتيت Ca5(PO4)3OH فسفاتها در سنگ‌هاي مختلف ديده مي‌شوند. فسفات‌هاي رسوبي در بسياري از سنگ‌هاي دريايي و غيردريايي يافت مي‌شوند. نوعي از سنگ‌هاي فسفات‌دار، سنگ‌هاي سيليسي آلي هستند كه از سوزن‌هاي اسفنج‌ها تشكيل شده است. كانال مركزي اين قبيل اسفنج‌ها اغلب از فسفات بي‌شكل و همگن كه به رنگ خاكستري كثيف است پر شده است. گلوله‌هاي طويل شده فسفات به رنگ سياه در اين سنگ‌ها پراكنده است. سيمان اين قبيل سنگ‌ها نيز از همان فسفاتي درست شده كه كانال‌هاي سوزن را پر كرده است. فسفات در سنگ‌هاي سيليسي راديولردار و سنگ‌هاي آهكي فسيل‌دار نيز يافت مي‌شود. از نظر زمين‌شناسي، فسفات در دو نوع سنگ‌هاي آذرين و رسوبي در حد قابل ملاحظه براي استخراج يافت مي‌شود. در حدود 15 درصد از فسفات دنيا از سنگ‌هاي آذرين و بقيه از سنگ‌هاي رسوبي استخراج مي‌شوند. شرايط ژئوشيميايي و دريايي كه براي تشكيل فسفات لازم است همان شرايطي است كه در آن شرايط، محيط رسوبي نسبت به كربنات كلسيم به حالت فوق اشباع در مي‌آيد و بدين ترتيب پيشنهاد شده است كه اكثر فسفريت‌هاي دريايي و شايد همه آنها بر اثر جانشيني كلسيت با آراگونيت توليد مي‌شوند. فسفريت‌ها از نوع كربنات، دولوميت، مارن و يا چرت هستند. بافت فسفريت‌هاي عمق كم، نودولي و اليتي است در صورتي كه بافت فسفريت‌هاي عمق زياد از نوع توده‌اي و لايه‌اي است. ماسه سنگ‌هاي فسفات‌دار دوران اول ايران از نوع سيليسي آواري هستند. فسفات‌هاي دوران دوم و سوم به صورت گلوله‌اي و يا به شكل ماسه سنگ‌هاي داراي سيمان فسفاتي حقيقي و يا سنگ‌هاي فسفات‌دار واقعي هستند. اين رخساره‌ها معرف آن است كه سنگ مادر تغييرات قابل ملاحظه‌اي تحمل كرده و ناخالصي كربن آن از بين رفته است. با توجه به اينكه جست‌وجو براي پيدا كردن معادن فسفات در چند سال اخير شروع شده است مقدار فسفات موجود در روي كره زمين به درستي معلوم نيست. توليد سالانه دنيا از نظر سنگ فسفات 34 ميليون تن در سال 1953 به 42 ميليون تن در سال 1960 و 63 ميليون تن در سال 1964 و در سال 1968 به علت احتياجات كشاورزي به 93 ميليون تن افزايش يافته است. مجموع ذخاير ممكن فسفات ايران در محاسبات تفسيري بالغ بر 12 ميليون تن سنگ فسفات با عيار 5/22 درصد و 34 ميليون تن با عيار 4/11 درصد تخمين زده شده است (صميمي و قاسمي‌پور1977) منابع سنگ فسفات آذرين در حدود 5 ميليارد و 500 ميليون تن برآورد شده كه اين رقم در حدود 4 درصد كل منابع دنياست. در حال حاضر توليد جهاني سنگ فسفات سالانه بالغ بر 160 ميليون تن است. براي اولين بار در ايران در سال 1951 كنت، اسلينجر و توماس به وجود فسفات در ناپيوستگي بين مارن‌هاي كرتاسه بالايي و مارن‌هاي ارغواني پالئوسن منطقه زاگرس اشاره كرده‌اند. مهمترين عمليات پي‌جويي فسفات در سال 1975 توسط روبرتسون و هندرسون و با همكاري ماکای و شنلمن سازمان داده شد و محدوده بين كرمانشاه تا جنوب دزفول زير پوشش قرار گرفت. سازمان زمين‌شناسي كشور موضوع اكتشاف فسفات را در سال 1963 با اعزام اكيپ‌هاي اكتشافي خود به نواحي كرمانشاه و قصر شيرين دنبال كرد. با توجه به گستردگي سنگ‌هاي آذرين كشور كه رخساره‌هايي از عهد پرگامبرين تا عهد حاضر را در بر مي‌گيرد، احتمال وجود ذخاير آپاتيت آذرين در رخساره‌اي بسيار غني از مواد آلكالن مانند سنگ‌هاي نفلينيتي، سينيتي، بازانيتي، تفريتي و… وجود دارد. در حال حاضر تنها ذخاير شناخته شده با اين منشا ذخاير آپاتيت آسفوردي، زريگان و لكه سياه هستند كه در بلوك بافق ـ پشت بادام در ايران مركزي قرار دارند. ميزان ذخيره پايه و اقتصادي فسفات در طي اين دوره (1995 ـ 2004) به ترتيب از 34000 و 11000000 تن در سال 1995 به 50000000 و 18000000 تن در سال 2004 افزایش يافته است (جدول يك). کشورهاي مراکش و صحراي غربي، چين، آمريکا، آفريقاي جنوبي و استراليا بيشترين ميزان ذخاير فسفات دنيا را به‌خود اختصاص داده‌اند. منابع (به ترتیب استفاده): 1. علیزاده، بابک. ارزیابی اکتشافی پتانسیل فسفات کوه سفید رامهرمز، پایان نامه کارشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، تابستان 82 2. علیزاده، بابک. بررسی فرآیند اکتشاف و استخراج فسفات و نقش آن در صنایع کشور، سمینار کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تابستان 83 3. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام 4. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام 5. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام بابک علیزاده / کارشناس ارشد اکتشاف معدن 1 نقل قول لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده
به گفتگو بپیوندید
هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .