آموزش تاریخچه آموزش و پرورش استثنایی ایران:

[morvaridtalaee 2591]

در ایران آغاز کار با دانش آموزان با نيازهاي ويژه توسط معلمان و از مدرسه، به موازات جایگزینی مدارس نوین به جای مکتبخانه ها شروع شده است. از بین گروه های مختلف دانش آموزان با نيازهاي ويژه، نابینایان اولین گروهی بودند که در سال 1299 هجری شمسی در شهر تبریز توسط معلمان و مبلغان مذهبی تحت پوشش آموزشی قرار گرفتند. به طور کلی با آنکه آموزش علمی نابینایان در سال 1785 میلادی توسط والنتین هویی در پاریس شروع شده بود، اما در ایران با حدود دویست سال تاخیر یعنی در سال 1299 هجری شمسی توسط پاستور ارنست کریستوفل که از مبلغان مذهبی کلیسای پروتستان آلمان بود، آغاز گردید. به همین دلیل آموزشگاه نابینایان تبریز که توسط کریستوفل در سال 1299 در ایران تاسیس شد، نقطه شروع آموزش نابینایان ایران است. دومین گروه دانش آموزان با نيازهاي ويژه، ناشنوایان بودند که نقطه شروع آموزش آنان به سال 1303 هجری شمسی و باز هم به شهر تبریز برمی گردد که جبار باغچه بان بنیانگذار آن بود. آموزش ناشنوایان از قرن شانزدهم به صورت نامنظم و پراکنده و از قرن هجدهم به طور منظم و علمی آغاز شده است. با وجود اینکه حدود 400 سال به طور پراکنده و 200 سال به طور نظام مند از سابقه آموزش و توانبخشی ناشنوایان در دنیا می گذرد، اما آموزش و توانبخشی ناشنوایان در ایران به طور علمی توسط جبار باغچه بان در سال 1303 و در شهر فرهنگی تبریز آغاز شد. با آنکه آموزش نابینایان و ناشنوایان از ابتدای سال 1300 شروع شده بود، آموزش کودکان کم توان ذهنی از سال 1329 یعنی حدود 30 سال بعد، توسط مؤسسه جهانی جونیت آمریکا شروع شد. همچنین توجه به مشکلات افراد چند معلولیتی و معلولین جسمی- حرکتی از سال 1339 و با تاسیس آسایشگاه های پلشت ورامین و نو توانی نورافشان شروع شد. در رابطه با سایر گروه ها تا زمان تاسیس دفتر آموزش کودکان استثنایی در سال 1347 حرکت های برجسته ای صورت نگرفته است.

[morvaridtalaee 2591]

در هر حال اگر بر اين باور باشيم كه ستون‌هاي تمدن هر جامعه بر نظام آموزش و ساختار آموزش و پرورش آن استوار است، بدون ترديد سلامت، جامعيت و كارآمدي نظام آموزش و پرورش آن جامعه نيز در گروي وسعت، گستردگي، تنوع و كيفيت برنامه‌هاي جامع آموزش استثنايي و درصد كودكان و دانش‌آموزاني است كه به عنوان استثنايي يا داراي نياز ويژه مورد تشخيص و شناسايي واقع شده و خدمات آموزشي موثري در مدارس عادي يا كلاس‌هاي خاص به ايشان ارائه مي‌شود.محققان تعليم و تربيت و كارشناسان بصير نظام‌هاي آموزشي، عمدتا بر اين باورند كه پيشرفت‌هاي حاصل در آموزش و پرورش عادي در زمينه‌هايي همچون شناخت ويژگي‌هاي شناختي و رفتاري دانش‌آموزان، مسلح شدن به روش‌هاي موثر كنترل رفتار و آموزش و پرورش، بهره‌گيري از آزمون‌هاي معتبر هوشي و رواني و انجام مطالعات باليني و تجربي، مرهون انجام تحقيقات درباره كودكان استثنايي و يافته‌هاي حاصل از روان‌شناسي و آموزش و پرورش استثنايي است. بدون ترديد پيشرفتهاي حاصل در قلمروي روان‌شناسي و آموزش استثنايي در ابعاد مختلف، سبب‌شناسي و پيشگيري از معلوليت‌ها، شناخت ويژگي‌ها در مراحل مختلف رشد، روش‌هاي آموزشي و توانبخشي و مشاوره و راهنمايي در سايه همراهي و همكاري متخصصان و پژوهشگران رشته‌هاي تخصصي ديگر همچون روان‌شناسي رشد، روان‌شناسي باليني، روان‌شناسي مرضي، روان‌شناسي تربيتي، جامعه‌شناسي و آسيب‌شناسي اجتماعي، بهداشت عمومي، ژنتيك و آزمايش‌هاي ژنتيكي، پزشكي، روانپزشكي، طب اطفال، مغز و اعصاب، گوش پزشكي، چشم پزشكي، ارتوپدي، تربيت بدني، فيزيوتراپي، كار درمانگري، گفتار درمانگري، هنر و فناوري آموزشي و مشاوره و راهنمايي مقدور و ميسور بوده است. به همين سبب است كه محققان روان‌شناسي و آموزش كودكان استثنايي مي‌‌توانند طرح‌هاي تحقيقاتي خود را با توجه به زمينه‌هاي مورد اشاره طراحي، تدوين و اجرا كنند. از سوي ديگر فارغ‌التحصيلان و پژوهشگران اين رشته نيز مي‌توانند با پژوهش‌هاي بنيادي و كاربردي خود به غناي رشته‌هاي مرتبط بيفزايند. در جامعه ما، تاريخچه برنامه آموزش و پرورش استثنايي به دهه اول قرن چهاردهم شمسي مربوط مي‌شود. در اين دوران، اولين مدرسه ناشنوايان در تهران توسط مرحوم جبار باغچه‌بان و نخستين مدرسه ويژه نابينايان در تبريز به وسيله يك كشيش آلماني به نام كريستفل تاسيس و به دنبال آن در چند شهر ديگر مدارس مشابهي از سوي افراد خير و آگاه بنياد نهاده شد. در اين مورد مي‌توان از تاسيس مدرسه شبانه‌روزي نابينايان در تهران در سال 1328 و چندين مدرسه استثنايي ديگر همچون ابابصير، خزائلي و غيره نام برد. در سال 1347 دفتري به نام دفتر آموزش كودكان و دانش‌آموزان استثنايي در وزارت آموزش و پرورش ايجادشد. درواقع مسووليت اين دفتر، شناخت و جايگزيني مطلوب و آموزش و پرورش كليه كودكاني است كه به علت تفاوت‌هاي قابل ملاحظه ذهني، جسمي و عاطفي قادر به استفاده ازبرنامه‌هاي عادي آموزش و پرورش نيستند. در پي آغاز فعاليت اين دفتر، مراكز و مدارس متعددي در نقاط مختلف كشور براي تعليم و تربيت كودكان استثنايي شروع به كار كردند. مطابق گزارش‌هاي رسمي وزارت آموزش و پرورش، 10 سال پس از تاسيس اين دفتر، يعني در سال 1357 حدود 8000 دانش‌آموز استثنايي تحت پوشش دفتر مزبور مشغول تحصيل بودند. با توجه به پيشرفت‌هاي روزافزون فناوري آموزشي، بالا رفتن آگاهي اغلب اولياي كودكان استثنايي و ايجاد نگرش مثبت در آنان براي تعليم و تربيت فرزندان خود، تاثير قابل توجه مدارس استثنايي در تعليم و تربيت كودكان استثنايي، بويژه ورود تني چند از دانش‌آموزان نابينا و ناشنوا به موسسات آموزش عالي، همچنين تلاش روزافزون و متعهدانه دلسوزان كودكان استثنايي در پرتوي انقلاب اسلامي و با تصويب مجلس شوراي اسلامي، سازمان آموزش و پرورش استثنايي با هدف‌هاي جامع و فراگير در سال 1370 تاسيس شد و كار خود را آغاز كرد. با تاسيس سازمان آموزش و پرورش استثنايي، تحول چشمگيري در شناسايي هرچه سريع‌تر و آموزش و توانبخشي كودكان و نوجوانان استثنايي در سطح كشور به وجود آمد و اميد مي‌رود اين سازمان بتواند دست‌كم مطابق وظايف و مسووليت‌هايي كه مجلس محترم براي آنان پيش‌بيني كرده است، توفيقات چشمگيري داشته باشد.