استاندارد از سیر تا پیاز

[Managerr 1616]

استاندارد به مشخصات فنى و مدارک قابل دسترسى گفته مى شود که بر نتايج پذيرفته شده علم، فن وتجربه مبتنى بوده و با هدف ارتقاى بهره ورى جامعه، با همکارى و توافق ضمنى همه دست اندرکاران تهيه و توسط نهادى معتبر به تصويب رسيده باشد. اين ملاکهاى مشخص به عنوان معيار و مبنا براى مقايسه و ارزيابى کيفيت و کميت محصول و خدمات استفاده مى شوند. با توجه به رو به رشد بودن صنایع کشور و نیز در راستای افزایش کیفیت تولیدات صنعتی، امروزه شناخت استانداردهای مختلف به یک نیاز عمومی تبدیل شده است.

در مقاله ای که پیش رویتان قرار دارد تلاش بر این بوده تا ضمن بررسی تاریخچه استاندارد و سیر تحول آن، به برخی مفاهیم پایه ای در این مورد پرداخته شود.

مقدمه

استاندارد كردن و استاندارد از پايه هاي علم و فناوري است كه در پيشرفت صنعت و اقتصاد نقشي به سزا دارد. اغلب چنين پنداشته می شود كه استاندارد فقط براي حفظ منافع مصرف كننده است. البته اين نظر تا حدي صحيح است و استاندارد به نيازهاي فردي و اقتصادي مصرف كنندگان توجه دارد، اما استحكام صنعت و فناوري را نيز در نظر دارد زیرا با اجراي قوانين و مقررات استاندارد، هزينه هاي انبارداري و ساخت ابزار و ماشين آلات کاهش یافته، فرايند توليد منظم مي شود، بهره وری افزایش می یابد، اسناد، نقشه ها و مدارک طبق يك نظام دقيق بازيابي، طبقه بندي و بايگاني مي شود، همكاري ميان واحدهاي گوناگون هر سازمان يا كارخانه براي پيشبرد فرايند توليد ميسر مي گردد، تفاهم كاركنان در مسائل فني تحقق مي پذيرد و سرانجام با توليد كالاي باكيفيت، رضايت مصرف كنندگان نيز جلب مي شود و به اين ترتيب استاندارد، شالوده استواري را براي پيشرفت و توسعه صنعت و اقتصاد فراهم مي سازد.

در جهان صنعتي امروز که همه چيز در حال دگرگونی است، استانداردهاي جديدي كه به "مديريت كيفيت" موسوم است فقط به نتيجه محصول نهايي بسنده نمي كند، بلكه يك خط توليد را از ابتدا تا انتها زير نظر مي گيرد. اين مديريت برنامه ريز و هدفمند، پويايي را به بخش هاي مختلف سازمان هديه مي دهد.

[Managerr 1616]

استاندارد چيست ؟

استاندارد نظمي است مبتني بر نتايج استوار علوم، فنون و تجارب بشري در رشته اي از فعاليتهاي عمومي كه بصورت قواعد، مقررات و نظام نامه به منظور ايجاد هماهنگي و وحدت رويه، توسعه تفاهم، تسهيل ارتباطات، صرفه جويي در اقتصاد، حفظ سلامت و گسترش مبادلات بازرگاني داخلي و خارجي بكار مي رود، به بيان كلي استاندارد به معناي قانون، قاعده، اصل و ضابطه آورده شده است. تعاريف ديگري نيز از استاندارد وجود دارد كه عبارتند از:

1- استاندارد به معناي كلي عبارت است از هر نوع نظم ثابتي كه در مجاري امور پديده ها جاري باشد.

2- استاندارد به معناي هر معيار و مقياسي است كه با آن بتوان كيفيت و كميت اموري را مورد سنجش قرارداد.

3- استاندارد عبارت است از پيشنهاد و يا تعيين يك مجموعه از شرايط يا عوامل انتخاب شده، كه در اثر همكاري طرفهاي ذينفع يا در نتيجه اختيارات اشخاص مسؤل حاصل شده باشد.

4- استاندارد يك راه حل دائمي براي يك مشكل تكراري است.

5- استاندارد نتيجه كوششي است براي يكسان كردن مواردي كه از سوي مقامات ذيصلاح پذيرفته شده باشد.

6- استاندارد نوشته ايست شامل مجوعه اي از شرايط كه بايد عملي شوند.

7- استاندارد كردن يعني تنظيم و كاربرد قواعدي براي يك اقدام منظم درباره فعاليتي خاص براي منفعت همه آنهائي كه ذيربط هستند.

8- استاندارد حاصل كوشش خاصي است در امر يكسان سازي اموري كه از تصويب يك مقام شناخته شده گذشته باشد.

9- استاندارد هماهنگي منظم و پيوسته اصولي است كه در كتابچه هائي نوشته شده و يا به نحو اختياري مورد پذيرش يك انجمن يا سازمان معين واقع شده است.

11- در تعريف استانكو1 ، (كميته ثابت اصول علمي استاندارد وابسته به (iso استاندارد كردن يعني نوشته هايي كه محتواي آن حاكي از راه حل انجام دادن يك عمليات فني تكراري است.

12- استاندارد يعني انتخاب.

[Managerr 1616]

استاندارد در گذر زمان

مفهوم استاندارد مربوط به ماقبل تاريخ است. اصولا" انسان بدون استاندارد نمي تواند بصورت اجتماعي زندگي كند. مصنوعات دست بشر نيز در هر دوره و زمان از نظر شكل، طرح، رنگ و ساير خصوصيات داراي نظم و استاندارد خاصي بوده اند و با پيشرفت دانش و تجربه انسان همواره هماهنگي داشته اند. نگاهي به آثار تخت جمشيد و پاسارگاد نشان مي دهد كه بايد استاندارد طول مشخص در آن زمان وجود داشته باشد كه هم اكنون باستانشناسان در پي محاسبه آن استاندارد طول هستند. همين وضع را در آثار تاريخي يونان قديم و مصر باستان نيز مي توان مشاهده كرد. بطور مثال اگر به قطعات سنگ بناهاي اهرام مصر دقت كنيم، متوجه خواهيم شد كه ابعاد آنها بطور شگفت انگيزي استاندارد شده است و با دقت تمام با يكديگر جفت گرديده اند و هيچ شكاف و درزي در بين آنها ديده نمي شود. اين دقت حتي با استانداردهاي صنعتي مدرن نيز قابل تحسين است.

استاندارد از سپيده دم پيدايش تا روزگاري كه ما در آن زندگي مي كنيم راه درازي را پيموده است. براي آشنايي با سير تحول استاندارد بد نيست نگاهي به تاريخچه اندازه گيري بيندازيم زيرا به نظر مي رسد كه اولين استاندارد كردن در مورد اندازه گيري صورت گرفته باشد چون مي توان اندازه گيري را به عنوان يكي از قديمي ترين علوم به حساب آورد. درباره اهميت اندازه گيري سخنان بسياري گفته شده است از جمله :

" اعتقاد من بر اين است كه هر گاه بتوان آنچه را در باره اش صحبت مي كنيم اندازه گرفته و آن را با اعداد و ارقام نمايش دهيم آنگاه مي توانيم ادعا كنيم كه چيزي در آن خصوص مي دانيم. در غير اين صورت آگاهي ما از مطلب ناقص بوده و در آن مورد تا مرحله علم نتوانسته ايم پيشرفت نمائيم." لرد كلوين

" آنچه را قابل شمردن است، بشمار، آنچه را كه قابل اندازه گيري است، اندازه گيري كن و آنچه را كه قابل اندازه گيري نيست، قابل اندازه گيري كن " گاليله

" آنچه را كه نمي توان اندازه گيري كرد، نمي توان مديريت نمود" تام دو ماركو

" علم از جائي آغاز مي شود كه اندازه گيري شروع مي شود." مندليف

[Managerr 1616]

تاريخچه اندازه گيري

سابقه اندازه گيري به عهد باستان بر مي گردد و مي توان آن را به عنوان يكي از قديمي ترين علوم به حساب آورد.

قديمي ترين تمدن از منطقه بين النهرين كه دره حاصلخيزي بين رودخانه هاي دجله و فرات بوده، آغاز گرديد. در آن زمان آشنايي با پديده كشاورزي باعث شد انسانها از شكار به سمت كشت و زرع رو آورند كه اين امر موجب پيدايش شهر و شهر نشيني و نهايتا" گسترش تجارت و داد و ستد و بازرگاني شد. بنابراين واحدهايي براي سنجش كميت هاي مورد نياز زندگي بشر مطرح شد و از جمله واحدهايي براي اندازه گيري طول پارچه، توزين موادغذايي، واحد پولي براي مبادله به هنگام داد و ستد و واحد زماني براي اندازه گيري يك روز كاري و نحوه پرداخت دستمزد و نيز محاسبه باج و خراج و ماليتهاي مورد نياز دولتها مشخص گرديد.

اولين قدم در توسعه و رشد سيستم اندازه گيري در زمان حكومت امپراتور بابل برداشته شد. بعد از آن مردمان مصر باستان كه در اطراف دره حاصلخيز نيل زندگي مي كردند اولين افرادي بودند كه سيستم اندازه گيري و كاليبراسيون را با استفاده از استانداردهاي به هم پيوسته2 برقرار كردند. آنها كاليبراسيون را اين گونه تعريف مي كردند: مقايسه يك شئي با يك استاندارد شناخته شده.

در 2900 سال قبل از ميلاد فاروق خوفا 3 فرعون مصر تصميم به ساختن يك هرم براي آرامگاهش گرفت و براي حصول اطمينان از صحت ساخت آن مقياسي به نام كيوبيت4 ساخت كه طول آن برابر با مقدار فاصله آرنج تا نوك انگشتان دست بود. كيوبيت سلطنتي مصر از سنگ گرانيت سياه بود كه تقسيمات آن به اندازه عرض انگشت بود و در قصر فاروق به عنوان استاندارد اوليه نگهداري مي شد. كيوبيت ديگر از گرانيت خاكستري بود كه به عنوان استاندارد ثانويه در ساخت بنا مورد استفاده قرار مي گرفت. با همين تمهيدات بود كه گفته مي شود راس وجوه اهرام مصر فقط 15 دقيقه خطا داشته است.

از قديمي ترین آثاري كه در مورد اوزان به دست آمده است، مي توان به وزنه هاي استاندارد كه به دستور داريوش اول ساخته شده اند، اشاره نمود. این وزنه ها بر اساس واحدی به نام کرشه(karsha ) ساخته می شد که هر کرشه معادل 83.3 گرم بوده است. چهار نمونه از اين وزنه ها در موزه هاي داخل و خارج از كشور وجود دارند. ورنه ای که در ایران موجود است معادل 120 کرشه است.

در دوران تسلط روميان بر انگلستان بعد از ميلاد، انگليسي ها با سيستم اندازه گيري روميان آشنا شدند و هنوز هم برخي از آنها به كار مي برند. آنها از واحدي تحت عنوان Libra كه برابر يك پوند بود، براي اندازه گيري وزن استفاده مي كردند. در قرن 12 ميلادي هنري اول اندازه ساق پاي خود را معياري براي يك پا و يك يارد را برابر با فاصله بين نوك بيني تا انگشت شصت خود اعلام كرد.

در سال 1324 میلادی هنري دوم طول سه دانه جو را برابر با يك اينچ اعلام كرد. ( تعریف دقیق این بود: یک اینچ عبارت است از طول سه دانه جو خشک شده با شکل طبیعی که در یک امتداد و سر به سر قرار داشته باشند). در قرن هفدهم، گاليله بارومتر اوليه ، ترمومتر و تلسكوپ را اختراع كرد. با همه اين پيشرفتها، جامعه علمي و توليد كنندگان به علت عدم وجود استانداردهاي مرجع دچار مشكلات زيادي بودند و به دليل عدم وجود اين عامل كنترل كننده، هر كشوري سيستم اندازه گيري و اصطلاحات خاص خود را به كار مي برد.

در اوائل قرن 18 جيمزوات مخترع اسكاتلندي پيشنهاد نمود تا دانشمندان جهان دور هم جمع شده، يك سيستم جهاني واحد براي اندازه گيري ها به وجود آورند. به دنبال اين پيشنهاد گروهي از دانشمندان فرانسوي براي به وجود آوردن سيستم متريك وارد عمل شدند و سيستم پايه اي را كه داراي دو استاندارد يكي متر براي واحد طول و ديگری كيلوگرم براي وزن بود، به وجود آورند. در اين زمان ثانيه را به عنوان استاندارد زمان و ترموسانتيگراد را به عنوان استاندارد درجه حرارت مورد استفاده قرار مي دادند. هم اکنون بسياري از کشورهاي جهان، سيستم متريک را به صورت رسمي براي اندازه گيري هاي دقيق خود مورد استفاده قرار مي دهند. اما با اين وجود هنوز سه کشور در دنيا به صورت رسمي از روش انگليسي براي اندازه گيري استفاده مي کنند. اين سه کشور ايالات متحده، ليبريا و ميانمار هستند. البته در مراکز و سازمان هاي مهمي همچون ناسا، روش اندازه گيري متريک براي اندازه گيري دقيق تر مورد استفاده قرار مي گيرد، اما به هر شکل هنوز هم عمده اندازه گيري ها در اين کشورها به صورت انگليسي انجام مي شود.

به هر صورت واحدها و سيستم هاي اندازه گيري مختلفي وجود دارند که بسته به کارايي شان ممکن است هنوز هم در بسياري از فرهنگ ها و مناطق دنيا مورد استفاده قرار گيرند. همانطور که ممکن است واحدهايي همچون نخود، مثقال، چارک، مَن، خروار، وجب، فرسنگ و … را از پدر و پدربزرگ هاي تان شنيده باشيد.

در سال 1875 ميلادي دانشمندان و متخصصان جهان در پاريس براي امضاء قراردادي به نام پيمان جهاني متريك5 دور هم گرد آمدند. اين قرارداد زمينه را براي ايجاد دفتر بين المللي اوزان و مقياسها در سور6 فرانسه آماده كرد. اين موسسه هنوز به عنوان يك منبع و مرجع جهاني استاندارد پا برجاست.

در یک بررسی اجمالی مشخص خواهد شد که استانداردهای عمده در عهد باستان و قرون گذشته به طور کلی قبل از رنسانس که جنبه عمومی داشته و نیاز به آن بیشتر از موارد دیگر احساس شده است استانداردهای اوزان و مقیاسها می باشد. اما پس از عصر رنسانس با توجه به تحول بنیادی در طرز تفکر اجتماعی و رشد اختراعات و تولیدات صنعتی (انقلاب صنعتی) استانداردهای صنعتی نیز به وجود آمد. یکی از قدیمی ترین و اساسی ترین اصل استاندارد که در استانداردهای کنونی بدان توجه شده است و در حال حاضر نیز به عنوان اولین اصل استاندارد کردن مطرح است اصل کاهش انواع و در کنار آن اصل تعویض پذیری است. به طوری که همین اصل موجبات تولید انبوه و زنجیره ای را فراهم نموده است. در گذشته هر تولید کننده یا صنعتگری با توجه به ابزارهای ابتدایی و میراث نیاکان خود محصولاتی با شکل و طرح و ابعاد متفاوت می ساخت اما امروزه با منسجم شدن تولید، محصولاتی با ویژگیهای یکسان تولید می گردد.

از پیشگامان اصل کاهش انواع و تعویض پذیری می توان به یک آمریکایی به نام الی ویتنی اشاره کرد. این شخص در سال 1793 برای نخستین بار تفنگ سر پری را طراحی کرد که دارای قسمتهای قابل تعویض بود و در واقع پایه تولید انبوه را فراهم آورد. همچنین در انگلستان در سال 1841 شخصی به نام جورج ویتورث بر اساس ارتفاع، عمق و تعداد دنده در هر اینچ نظام مخصوصی را برای انواع دنده های پیچ و مهره به وجود آورد که تعویض پذیری پیچها و مهره ها به سهولت امکان پذیر باشد. همگام با گسترش تولیدات صنعتی و انبوه سازی ، رعایت نکات ایمنی نیز مطرح گردید به ویژه پس از اختراع ماشین بخار و کاربرد گسترده آن در سیستم های حمل و نقل از قبیل کشتی ها و لوکوموتیوها و خسارات ناشی از آن، به طوری که در نیمه دوم قرن نوزدهم در آمریکا انفجار مخازن تحت فشار 50000کشته و دو میلیون نفر زخمی بر جای گذاشت.

رشد تکنولوژی و استفاده از ماشین آلات جدید، افزایش تولیدات صنعتی و در نتیجه رقابت در بازارهای داخلی و خارجی را به دنبال داشته است.از این رو در روند تکامل استاندارد کردن ، استانداردهای دیگری از قبیل روشهای بررسی و آزمون، توصیف ویژگیها، اصطلاحات، آیین کار، فنون کنترل کیفیت و سیستمهای مدیریت کیفیت اهمیت یافتند.

همانطور كه گفته شد در طول تاريخ، استاندارد تحولات زيادي را پشت سر گذارده است. در ابتدا بصورت استاندارد اندازه شناسي مطرح شده، بعد از آن به صورت استاندارد محصول طرح گرديده و سپس به استاندارد روش و سيستم رسيده است.

[Managerr 1616]

واژه استاندارد

برخي از نويسندگان معتقدند كه هشت قرن پيش از زبان فرانسه واژه etendard يا etandard كه به معاني بيرق نظامي ، بيرق قشون، علم و پرچم مي باشد وارد زبان انگليسي شد. به همين دليل در زبان انگليسي باستاني، استاندارد به معني پرچم واحدهاي نظامي بوده است و از نظر ريشه لغت به فعل extend لاتين به معني گسترده كردن و برافراشتن باز مي گردد.

بر اساس مطالعات و نوشته هاي مختلف،كلمه استاندارد از لحاظ معني تحت تاثير واژهstand قرار مي گيرد كه به معاني ايستادن ، ماندن، توقف كردن و قرارگرفتن مي باشد. ذكر اين نكته لازم است كه واژه استاندارد در زبان انگليسي، از نظر علمي و فني با دو معني كاملا" متمايز به كار برده مي شود: الف- واحدها و مقياس هاي اندازه گيري چه از نظر كمي و مادي (مانند متر و كيلوگرم) و چه از لحاظ تعريف (مانند آمپر و كالري) كه در فرانسه امروزي آن را etalon مي نامند.

ب- به معناي نوشته هاي حاوي مقررات و اصول براي تنظيم امور فني ، علمي و تجاري كه در فرانسه به lanorme و در آلمان به norm موسوم است كه از ريشه لاتين normn يعني گونيا مشتق شده اند.

واژه norm به معاني، ماخذ ، ميزان، قانون، هنجار و واژه normal براي بيان مقاصدي مانند متوسط ، معتدل، با قاعده ، معمولي، عادي و طبيعي به كار مي روند ولي به دليل عدم جامعيت آن مطابق معاني برشمرده شده براي واژه استاندارد، در زبان انگليسي به كار برده نمي شوند. فرانسويان نيز واژهnormalization را كه نمايانگر مفهوم استاندارد كردن است از كلمه normal ساخته اند و ترجيح مي دهند كه از واژه نرماليزاسيون كه در زبان فرانسه اصالت بيشتري دارد استفاده نمايند.

در ايران نيز واژه “ استانده” به معني تثبيت شده، توسط زنده یاد غلامحسين مصاحب پيشنهاد شد اما هرگز رواج نيافت.

[Managerr 1616]

انواع استانداردها

الف – استانداردهاي كارخانه اي

اين استانداردها آنهايي هستند كه در حوزه يك كارخانه يا شركت اعتبار دارند. اين نوع استاندارد سطح فناوري كشور را نشان مي دهد. در اين استانداردها فعاليتهاي مختلف توليد، طراحي، آزمون، خدمات پس از فروش، پرسنل، خط مشي مديريت و .... مورد توجه قرار گرفته به طور كلي شكل و سيستم يك كارخانه را به صورت اصولي در مي آورند. استانداردهايي نظير جنرال الكتريك (ge ) ، ولوو (volvo ) ، فورد (ford ) ، رنو (renault ) و .... در اين رده جاي مي گيرند.

ب- استانداردهاي انجمني يا صنفي

شامل قراردادها و مستندات يك گروه كاري متخصص است كه حول يك محور صنعتي – فني و با هدف تبيين تعاريف مشخص و ايجاد يك زبان بين گروهي تدوين مي شود. رشد و توسعه اين نوع استاندارد بيشتر در كشور آمريكا ديده مي شود كه به لحاظ كيفيت بالا و تخصصي بودن مدارك اين گروه، مستندات آنها اعتبار جهاني پيدا كرده است. از جمله اين گروه مي توان به استانداردهاي

انجمن آزمون و مواد آمريكا (astm ) ، انجمن مهندسان مكانيك آمريكا (asme )، موسسه نفت آمريكا (api ) ، انجمن مهندسان خودرو (sae ) و .... اشاره نمود.

استانداردهاي وزارت دفاع آمريكا (mil-std ) و وزارت دفاع انگلستان (mod ) را نيز مي توان از اين دسته به شمار آورد گرچه به لحاظ تنوع موضوعي و كيفيت فني جزو بهترين استانداردهاي دنيا به شمار مي آيند به گونه اي كه به طور مثال در مجموع استانداردهاي mil مي توان مجموعه اي از استانداردهاي صنعتي، طراحي، مهندسي، آزمايشگاهي، توليدي ، كنترل كيفيت و .... را در زمينه هاي مختلف فلزات، غير فلزات، محصولات نفتي و پالايشگاهي ، رنگ و پوشش ها، موتور و اجزاء آن ،

گير بكس ، چسب وسيلانت ، پمپ، اسلحه، تجهيزات الكتريكي و الكترونيكي ، آزمونهاي غير مخرب و ... يافت.

اگر به قسمت بالاي مانيتور كامپيوترتان دقت كنيد حروف tco را خواهيد ديد. اين حروف مخفف نام سوئدي "اتحاديه كارمندان حرفه اي سوئد"7 است كه بيش از 3/1 ميليون نفر عضو دارد . اعضاء tco توجه خاصي به كاربرد كامپيوتر و وسايل جانبي آن داشته و استاندارد وضع شده را به نام خود tco اعلام نموده اند. اكثر توليدكنندگان، اين استاندارد را مناسب تشخيص داده و مقررات آن را پذيرفته و به مورد اجراء در آورده اند. بطوريكه امروزه در كليه تبليغات مانيتور در آمريكا و اروپا، استاندارد tco جزو ويژگيهاي اصلي مانيتور ذكر مي گردد. در حقيقت اين استاندارد را نيز مي توان استانداردي انجمني يا صنفي با گستره اي جهاني معرفي كرد.

[Managerr 1616]

پ – استانداردهاي ملي

شامل مستندات و مقررات كيفي، تعاريف، روشهاي آزمون و ... يك كشور در مورد محصولات خود يا محصولاتي است كه در آن كشور اجازه فروش پيدا مي كنند. اين گروه از استانداردها به وسيله موسسه استاندارد آن كشور كه مقام ذيصلاح براي كار شناخته شده است، تهيه مي شوند. در تدوين اين استاندارد ها تمامي طرفهاي ذينفع از قبيل توليد كننده ، مصرف كننده، اعضاي مراكز علمي و پژوهشي، تجاري، سازمانهاي دولتي و امثال آن شركت دارند. استانداردهاي ملي با توجه به شرايط مختلف مانند شرايط اقتصادي ، فني و غيره تدوين مي شوند. استانداردهاي ملي به دو دسته اجباري و تشويقي تقسيم مي شوند. استانداردهاي اجباري، استانداردهايي هستند كه در رابطه مستقيم با ايمني، بهداشت، محيط زيست و يا تجارت بوده و به طور قانوني از نظر اجرا، اجباري اعلام مي شوند. گاهي اين امر مي تواند با يك توافق بين المللي صورت گيرد مانند مقررات ترافيك و مبارزه با آلودگي محيط زيست.

استانداردهاي تشويقي، استانداردهايي هستند كه توليد كننده با توجه به توان بالاي توليد و همچنين علاقمندي و موافقت خود تمايل به اجراي آن دارد . از جمله استانداردهاي ملي مي توان به استاندارد ملي ايران (ISIRI ) ، آمريكا (ANSI ) آلمان (DIN )، انگلستان (BSI ) و ... اشاره كرد.

ت – استانداردهاي منطقه اي

عواملی نظير موفقيت جغرافيايي، فرهنگ، سياست، روش توليد و مصرف و امثال آن برخي از كشورها را بر آن داشته است تا مشتركا" مبادرت به تدوين استانداردهاي منطقه اي نمايند. به عبارت ديگر مستندات و مدارك فني گروهي از كشورهاي همسايه به منظور بهره مندي از كيفيت مشترك و زبان عمومي در مكاتبات ، تجارت و تبادل كالا اين مجموعه استانداردها را تشكيل مي دهد. برخي از اين استانداردها عبارتند از استاندارد اروپا ((EN ، استاندارد كشورهاي عربي (ASMO )، استاندارد كشورهاي آفريقايي (ARSO ) و استاندارد كشورهاي آمريكايي (پان آمريكن) (COPANT )

ث – استانداردهاي بين المللي

امروزه روند رشد صنعت و تجارت و همچنين تحولات علمي و اجتماعي در جهان به گونه اي است كه كشورها را بيش از پيش به يكديگر نزديك مي كند و در اين راستا استانداردهاي بين المللي به جهت ايجاد هماهنگي، سهولت ارتباط و رفع مشكلات فني تدوين مي شوند. اين استاندارد ها حاصل توافق نظرات كارشناسان ذيربط كشورهاي عضو سازمان بين المللي استاندارد است كه البته در ابتدا ممكن است تصور شود كه اهداف استانداردهاي ملي و منطقه اي با استانداردهاي بين المللي مشترك باشد. براي تبيين اين موضوع بايد اشاره كرد كه هدف نهايي اين استانداردها چنين بيان مي شود: " توانايي عملكرد در تمام سطوح " و هدف از استاندارد كردن در سطوح قبلي نيز مشابه تعريف ارتقاء فعاليت در مورد انواع استاندارد هاي جهاني و يا تعميم استانداردهاي بين المللي در زمينه هاي علمي، فناوري و اقتصادي مي باشد.

مهمترين سازمانهاي بين المللي تدوين و نشر استانداردهاي بين المللي عبارتند از : سازمان بين المللي استاندارد (ISO ) كميسيون بين المللي الكتروتكنيك (IEC ) و كميسيون مقررات مواد غذايي(CAC ). تاريخچه تدوين استانداردهاي بين المللي به سال 1906 ميلادي باز مي گردد. در آن سال كميسيون بين المللي الكتروتكنيك (IEC ) با هدف فعاليت در تدوين استانداردهاي بين المللي در زمينه برق و الكترونيك تشكيل گرديد و تاكنون نيز فعاليت دارد .

چند سال بعد در سال 1926 ميلادي با تاسيس اتحاديه بين المللي موسسات بين المللي استاندارد (ISA ) كه 20 كشور اروپايي عضويت آن را پذيرفته بودند، قدمهاي نخستين تدوين استانداردهاي بين المللي در ساير زمينه ها به ويژه مهندسي مكانيك برداشته شد اما به دليل بروز جنگ جهاني دوم تمامي اين فعاليتها در سال 1942 متوقف شد. ولي به دليل احساس نياز به چنين سازماني جهت پيشرفت صنايع و فناوري و تسهيل مبادلات تجاري، نمايندگان 25 كشور كه عمدتا" عضو كميته هماهنگي استاندارد وابسته به سازمان ملل متحد بودند در تاريخ 14 اكتبر 1946 ميلادي برابر با 22 مهر ماه 1325 خورشيدي در لندن گرد هم آمدند و پس از مذاكرات طولاني سرانجام براي تاسيس سازمان بين المللي استاندارد با حروف اختصاري ISO كه كوتاه شده

International Organization for Standardization است توافق نمودند.

اين سازمان رسما" در فوريه 1947 در شهر ژنو سوئيس كار خود را آغاز نمود. ISO يك اتحاديه جهاني غير دولتي است كه اعضاء آن از ميان موسسه هاي استاندارد ملي هر كشور (از هر كشور يك نفر ) انتخاب شده اند و ماموريت آن توسعه فرهنگ استاندارد و فعاليت هاي وابسته به آن در سطح جهان مي باشد تا امكان مبادلات كالا و خدمات بهتر فراهم شود و همكاريهاي جهاني در خصوص فعاليتهاي اقتصادي، فني، علمي و تحقيقاتي توسعه يابد.

انتخاب نام اين سازمان بر اساس مخفف نام لاتين آن نبوده است زيرا اگر چنين بود مي بايست IOS باشد و در آن صورت مخفف آن در زبانهاي گوناگون تغيير مي كرد در حالي كه در تمامي زبانها اين سازمان همان ISO است. در واقع ريشه ISO از واژه يوناني ISOS به معناي مساوي و برابر گرفته شده است كه به صورت پيشوند در بسياري از عبارات همچون ايزوتوپ (ISOTOPE )، ايزو متريك (ISOMETRIC ) ايزوبار(ISOBAR ) و .. با همان مفهوم برابري و مساوي بودن بكار برده مي شود.

زمينه فعاليتهاي سازمان ISO داراي هيچگونه محدوديتي نيست و در برگيرنده كليه شاخه هاي تخصصي است و تنها در خصوص برق و الكترونیک كه بر عهده IEC است، فعاليت نمي كند. در برخي موارد همانند تكنولوژي اطلاعات، آزمون و كاليبراسيون، بازرسي و ... نيز فعاليت بصورت مشترك (ISO/IEC ) صورت مي پذيرد. سازمان ISO اولين استاندارد بين المللي خود را در سال 1951 منتشر نمود.

سازمانهای بین المللی دیگری نیز وجود دارند که در زمینه های خاصی مبادرت به تدوین استاندارد مینمایند.

[Managerr 1616]

برخی از این سازمانها عبارتند از:

انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی IATA (International Air Transport Association)

IAEI (International Atomic Energy Agency)آژانس بین المللی انرژی اتمی

ICAO (International Civil Aviation Organization)سازمان بین المللی هوانوردی کشوری(غیر نظامی)

BIPM (International Bureau of Weights and Measure)دفتر بین المللی اوزان و مقیاسها

OIML (International Organization of Legal Metrology)سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی

IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry)اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی

UNESCO (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization)سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متحد

WHO (World Health Organization) سازمان بهداشت جهانی

 

فهرست برخی دیگر از سازمانهای بین المللی به اختصار عبارتند از:

 

CORESTA (Cooperator Center for Scientific Research Relative to Tobacco)مرکز همکاری تحقیقات علمی دخانیات

FDI (World Dental Federation)فدراسیون بین المللی دندانپزشکی

CIE (International Commission on Illumination)کمیسیون بین المللی روشنایی

IDF (International Dairy Federation)فدراسیون بین المللی لبنیات

FID (International Federation for Information and Documentation)فدراسیون بین المللی اسناد و اطلاعات

IGU (International Gas Union)اتحادیه بین المللی گاز

IIW (International Institute of Welding)موسسه بین المللی جوشکاری

IOOC (International Olive Oil Council)شورای جهانی روغن زیتون

ISA (International Silk Association)اتحادیه بین المللی ابریشم

UIC (International Union of Railways) اتحادیه بین المللی راه آهن

WMO (World Meteorological Organization)سازمان جهانی هواشناسی

ILO (International Labor Organization) سازمان بین المللی کار

[Managerr 1616]

تاریخچه ایزو

سازمان بین‌المللی استاندارد(ایزو) که در اكتبر 1946 تأسيس و از فوريه 1947 شروع به فعاليت نموده است ، مهمترین سازمان جهانی در رشته تدوین و تعیم استاندارد در سطح بین‌المللی است.در این سازمان اکنون162 کشور عضویت دارند. سه نوع عضویت در iso وجود دارد، اعضای اصلی، اعضای مکاتبه‌ای و اعضای مشترک. البته در بعضي از مدارك اعضاي مكاتبه اي را اعضاي متناظر نام برده اند. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نیز از سال 1960 میلادی(1339 هجری شمسی) عضویت آن را پذیرفته است. لیکن مجلسین وقت عضويت آن را در سال 1343 تصویب کرده‌اند. ایزو در تمام رشته‌ها بجز رشته برق و الکترونیک و مواد دارویی استاندارد تدوین می کند.

در رشته برق و الکترونیک كميسيون بین‌المللی الکتروتکنیک ( آي اي سي ) از سال 1906 فعالیت داشته است و در رشته دارویی سازمان بهداشت جهانی تهیه استانداردهای بین‌المللی را به عهده گرفته است.

تشکیلات ایزو

مقر سازمان بین‌المللی استاندارد(ایزو) در ژنو است و داراي دبير خانه مركزي برای اداره امور اداری و اجرایی و هماهنگ کردن فعالیت‌های فنی خود با تعداد 153 نفر کارمند از ملیت هاي مختلف و بودجه سالیانه حدود 140 میلیون فرانک سوئیس که قسمت عمده آن از دریافت حق عضویت از کشورهای عضو وبخشي از فروش استاندارد و ديگر نشريات تأمین می‌گردد.

ایزو دارای رئیس و نائب رئیس در امور فني و سياستگزاري بوده که هر کدام برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند . خزانه‌دار و دبیرکل سازمان از طرف شورای ایزو منصوب می‌گردند.

شورای ایزو مرکب است از نمایندگان 20کشور عضو این سازمان که از طرف کشورهای عضو برای مدت 2 سال انتخاب می‌شوند و اخذ تصمیم درباره خط‌مشی‌های ایزو و نظارت بر کار دبیرخانه مرکزی و کارمندان آن بعهده شوراست که حداقل سالی یکبار تشکیل جلسه می‌دهد ، ضمنا 5 موسسه استاندارد شامل آلمان ، امريكا، انگليس،ژاپن و فرانسه به جهت فعاليت در بعهده گيري دبيرخانه هاي كميته هاي فني و مشاركت مالي و ديگر امور از اعضاي ثابت شوراي سازمان هستند و همه ساله انتخاب مي شوند . سالي یکبار هم نمایندگان کلیه کشورهای عضو در مجمع عمومی آن گردهم می‌آیند تا درباره مسائل عمومی و سیاست‌های کلی سازمان اخذ تصمیم نمایند.

علاوه بر کمیته‌های فنی که بعداً شرح داده خواهد شد تعدادی کمیته اجرایی نیز زیر نظر سازمان ایزو تشکیل شده است تا درباره مسائل عمومی،فنی و اداری این سازمان بررسی و مطالعه نمایند و پیشنهادهای خود را جهت تصویب به شورا عرضه کند.

مهمترین کمیته‌های اجرایی عبارتند از:

کمیته ارزیابی انطباق (casco) که وظیفه‌اش تدوین استانداردها و راهنماهای مرتبط با کیفیت، ارزیابی انطباق و مسائل مرتبط به آن می‌باشد.

کمیته سیاست‌های مصرف‌کننده copolco)) برای بررسی طرق کمک به مصرف‌کنندگان از لحاظ امور استاندارد و اطلاعات مصرف کننده.

کمیته توسعه(devco ) برای برآورد نیازهای کشورهای در حال توسعه در زمینه استاندارد و کمک به آنها.

[Managerr 1616]

فعالیت‌های فنی ایزو

ایزو نتایج آخرین پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی جهان را جمع آوری و در سطح جهانی هماهنگ و بصورت استانداردهای بین‌المللی منتشر می‌کند. برای انجام این کار تاکنون حدود 350 کمیته فنی (TC) ايجادکرده که هر کدام خود تعدادی كميته فرعي (SC) یا گروه کار (WG) دارند( در حال حاضر 210كميته فني فعال مي باشد و بقيه يا منحل شده و يا در كميته هاي ديگر ادغام گشته است.. تعداد کمیته‌هاي فرعي 519 و گروه‌های کار2443 و گروههاي ويژه و تخصصي 66 مورد میباشد. ایزو تاکنون 18083 استاندارد بین‌المللی تهیه و منتشر کرده است و3769 پیش‌نویس استاندارد در دست تهیه دارد.

برای تهیه و تدوين استاندارد هاي بين المللي بیش از یکصد هزار کارشناس و متخصص جهانی در رشته‌های گوناگون از سراسر جهان با ایزو همکاری و همفکری دارند.

نحوه کار ایزو در این مورد بدين صورت است که برای هر رشته یک کمیته فنی تأسیس می‌ شود که اداره امور آنها بعهده یکی از کشورهای عضو خواهد بود و در این صورت می‌گویند دبیرخانه Secretariat آن کمیته بعهده کشور مذکور است. ايران نيز از طريق موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران دبيرخانه 4 كميته فني سازمان ايزو را بر عهده دارد.

دبیرخانه هر کمیته فنی موضوعات استاندارد را بررسی می‌کند و با کمک اعضای فعال آن کمیته نخستین طرح‌های پیشنهادی Draft Proposal یا DP را برای هر استاندارد فراهم می‌کند و بین اعضای کمیته توزیع می‌شود و نظر آنها را جویا می‌گردد و بر اساس نظریات رسیده پیش‌نویس كميته در مورد استاندارد پيشنهادي تهيه و جهت اظهار نظر براي اعضا ارسال مي شود، پس از آن پيش نويس استاندارد بین‌المللی DIS-Draft International Standard را تدوین و برای اظهار نظر بین اعضا توزیع می‌کند .بعد از دريافت آرا و نظرات اعضا و اعمال كردن آنها ، به صورت پیش‌نویس نهایی(FDIS) تنظیم و دبیرخانه مرکزی نیز مجدداً پیش‌نویس نهایی استاندارد را بین تمام اعضای ایزو (اعم از آنکه عضو کمیته فنی مذکور بوده‌اند یا نه) برای اظهار نظر توزیع می‌کند و اگر نظر مخالفی نباشد ،ويا بسیار محدود و اندک باشد که بتوان نادیده گرفت پیش‌نویس را برای تصویب نهایی از طرف دبیرخانه مرکزی برای اعضای شورای ایزو فرستاده و پس از تصویب شورا بعنوان استاندارد بین‌المللی International Standard منتشر می‌گردد.

زبان رسمي سازمان ايزو انگليسي ، فرانسوي و روسي ميباشد كه هزينه ترجمه روسي استانداردها و ديگر نشريات ايزو بر عهده فدراسيون استاندارد روسيه مي باشد.

شوراي ایزو

شوراي مذكور داراي 20 عضو مي باشد. ضمنا 5 موسسه استاندارد يعني آلمان،آمريكا،انگلستان،ژاپن و فرانسه به خاطر بعهده گيري تعداد زیادی از دبيرخانه هاي ايزو و نيز مشاركتهاي مالي سازمان از اعضاي دائمي شوراي ايزو محسوب مي شوند.

[Managerr 1616]

روز جهاني استاندارد

در اصلاحيه شوراي iso كه از 25 تا 27 سپتامبر 1969 در ژنو تشكيل گرديد بنابر پيشنهاد آقاي‎ فاروق‎ سونتر رئيس‎‎ استاندارد تركيه‎ و رئيس وقت‎ iso مقرر شد روزي به عنوان روز جهاني استاندارد اختصاص يابد و در سراسر جهان نيز به همين مناسبت مراسمي برگزار گردد تا از اين طريق تبليغات در سطح جهاني براي پيشرفت امر استاندارد بعمل آيد. اولين مراسم برگزاري روز جهاني استاندارد در 14 اكتبر 1970 انجام شد و پس از آن نيز همه روزه در اين روز (برابر با 22 مهر ماه ) برگزار مي گردد. ایزو از سال 1986 تا کنون نيز در این روز مهمترين موضوع و چالش جهاني را با پيام و انتشار پوستر به آگاهي اعضا و ديگران مي رساند

شعار محوري روز جهاني استاندارد

1986- استاندارد بين المللي نياز هر پروژه

1987- طراحي مهندسي بخشي از زبان استاندارد

1988- بارقه اي در استاندارد هاي بين المللي

1989- استاندارد براي فناوري بهداشت

1990- حفظ محيط زيست

1991- ايمني در كار

1992- استاندارد بين المللي ،كليدي براي بازار آزاد

1993- فناوري اطلاعات

1994- استاندارد و مصرف كننده ،شركاي مناسب

1995- استانداردهاي بين المللي براي حمل و نقل

1996- ارتقا استانداردهاي خدمات

1997- استانداردهاي جهاني مورد نياز براي تجارت

1998- استاندارد در زندگي روزمره

1999- استاندارد در صنعت ساختمان

2000- استاندارد بين المللي براي صلح و آرامش همگام با خوشبختي

2001- محيط زيست و استاندارد در كنار يكديگر

2002- استاندارد و ارزيابي انطباق

2003- استانداردهاي جهاني در خدمت جامعه جهاني اطلاعات

2004- استاندارد عامل پیوند جهان

2005 – استاندارد براي دنيايي امن تر

2006 – استانداردها: منافع بزرگ براي كارهاي كوچك

2007 – استاندارد در خدمت شهروند و جامعه

2008 – ساختمانهاي هوشمند و پايدار

2009 –مقابله با تغييرات آب و هوايي از طريق استانداردها

2010 – استانداردها ، جهان را براي همگان دست يافتني مي سازند

[Managerr 1616]

کميته هاي مهم سازمان ايزو

1- كميته فني 97 تحت عنوان كامپيوتر و پردازش داده ها در سال 1960 ايجاد گرديد و در سال 1987 با كميته فني مربوطه در كميسيون بين المللي الكتروتكنيك IEC ادغام و اولين كميته فني مشترك JTC1 دو نهاد مذكور با عنوان فناوري اطلاعات شكل گرفت و در حال حاضر مهمترين كميته فني مي باشد و در سال دهها پيش نويس استاندارد بين المللي براي اظهار نظر اعضا توزيع ميگردد.

2- كميته فني 176 تحت عنوان مديريت كيفيت و تضمين كيفيت در سال 1979 ايجاد شده است.تدوين استانداردهاي سري ISO 9000 حاصل كار كميته مي باشد.

3- كميته فني 207 تحت عنوان مديريت زيست محيطي در سال 1993 ايجاد شده است. تدوين استانداردهاي سري ISO 14000 حاصل كار كميته مي باشد.

تاسيس موسسه استاندارد در ايران

اولین حرکت مدون در ارتباط با استاندارد و استاندارد نویسی در ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاسها در سال 1304 خورشیدی آغاز شد اما تاسيس يك سازمان براي استاندارد كردن كالاها در ايران از سال 1332 مورد توجه رسمي دولت واقع گرديد. در تاريخ دوم ارديبهشت ماه همان سال، موافقت نامه اي بين وزير اقتصاد ملي و مدير عامل سازمان برنامه و هيت مديره عمليات اقتصادي آمريكا در ايران به امضاء رسيد كه به عنوان پروژه 38 اصل4 ناميده شد. در موافقت نامه فوق افزايش در صادرات كشور از طريق تاسيس يك آزمايشگاه به منظور تعيين استاندارد كالاهاي صادراتي پيش بيني شده بود. بعد ها به موجب اصلاحيه هايي كه به اين پروژه افزوده شد، وظايف ديگري نيز براي پروژه تعيين گرديد كه عبارت بودند از تاسيس اداره استاندارد ايران با وظايف آزمايش كالاها، تعيين استانداردها و بازرسي بر طبق استاندارد و صدور گواهي مطابقت با استاندارد براي هر يك از كالاها. از آغاز سال 1333 مقدمات ساختمان سازي و تاسيس اداره استاندارد ايران فراهم شد و در هفتم تير ماه 1338 عنوان آن به موسسه استاندارد تغيير يافت . در سال 1344 به هنگام تصویب اساسنامه موسسه ، عبارت "تحقیقات صنعتی" نیز به نام موسسه استاندارد افزوده شد. جالب توجه اینکه نخستین بار در سال 1345 علامت استاندارد ایران روی کالاهای ایرانی مشاهده شد. در این سال دو شرکت ایرانی سازنده کاشی و بیسکویت موفق به دریافت نشان استاندارد شدند. در دي ماه 1349 طبق قانون، موارد الحاقي به قانون موسسه استاندارد كه به تصويب قوه مقننه رسيده بود، به موسسه ابلاغ گرديد كه به موجب اين مواد موسسه استاندارد مي توانست اجراي استاندارد فرآورده هايي را كه از نظر ايمني يا حفظ سلامت عمومي حائز اهميت مي باشند به منظور حمايت از مصرف كننده اجباري اعلام نمايد. درحال حاضر از بين بيش از 14000 استاندارد ملي تدوين شده حدود 600 مورد شامل استاندارد اجباري است. (تا فروردین ماه 1389)

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از سال 1960 به عضویت سازمان ایزو درآمده و از اعضای فعال آن سازمان می‌باشد. پیش از 1357 سه بار و پس از انقلاب اسلامي در سال 1383(2004) يك دوره عضويت شورا را احراز كرده است .پیش از 1357 رئيس مؤسسه نيز يك دوره نایب رئيس سازمان ايزو بوده است. دبیرخانه‌های کمیته‌های فنی زير در مؤسسه استاندارد ایران مستقر می‌باشد:

كميته فني 91 – شوينده ها (مواد فعال سطحي)

كميته فني 122 – بسته بندي

كميته فني 134 – حاصلخيزكنند ه هاي خاك ( كودهاي شيميايي)

كميته فني 217 – فرآورده هاي آرايشي

از دیگر فعالیتهای موسسه استاندارد در کمیته های بین المللی می توان به ریاست گروه کاری شماره 11(زبانهای پارسی و عربی) و عضویت در گروه کاری روشهای آزمون میکروبیولوژی کاغذ و مقوا اشاره کرد. مؤسسه در حال حاضر در بیش از307 کمیته فنی و فرعي و 3 كميته اجرايي عضو فعال می‌باشد. ضمناً به منظور پاسخگویی به مدارک سازمان ایزو و نيز مشاركت فعال در تدوين استانداردهاي بين المللي ايزو ، مؤسسات استاندارد از جمله مؤسسه استاندارد ایران کمیته‌های متناظر با کمیته‌های فنی ایزو تشکیل داده اند.

نشان استاندارد ايران

نشان استاندارد ايران داراي يك كادر اصلي مي باشد كه به صورت S لاتين است و مي تواند هم گوياي واژه safety (ايمني ) و هم علامت اختصاري استاندارد ( Standard ) باشد . طرحهاي داخل كادر نيز به نحوي با موضوع كاربرد ارتباط دارند و طرح داخل علامت اصلي واژه " ايران" است و در صورتيكه نشان وارونه شود علامت اختصاري موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به زبان انگليسي (ISIRI ) مشاهده مي گردد. این نشان توسط گرافیست معاصر کشورمان روانشاد مرتضی ممیز طراحی شده است.

از استاندارد كالا تا استاندارد خنديدن!

از نگاه عوام استاندارد فقط مربوط به كالاها و يا حداكثر خدمات است. اين در حاليست كه استاندارد امروزه معنايي عميق‌تر پيدا كرده و حتي فرآيندهايي كه لزوما خدمت نيز نيستند، داراي استاندارد شده‌اند. كار حتي به جايي رسيده كه بحث تدوين استاندارد خدمات اجتماعي نيز مطرح شده است. در صورت ادامه روند فعلي پر بي‌راه نيست اگر بگوييم در آينده نزديك احتمالا استاندارد اخلاق اجتماعي نيز تدوين خواهد شد و مثلا استاندارد راه رفتن و شايد هم استاندارد خنديدن و گريه كردن!

شايد زماني كه سال‌ها پيش دكتر حسابي براي نخستين بار سنگ بناي موسسه استاندارد را از طريق ايجاد مركز اندازه‌شناسي و اوزان و مقياس‌ها در ايران بنا نهاد، اين مرد بزرگ رويايش اين بود كه استاندارد و مفهوم استاندارد در جاي جاي اين مملكت رسوخ كرده و به فرهنگي نهادينه تبديل شود. با اين وجود بايد از خودمان بپرسيم كه تاكنون چقدر در زمينه مسائل مربوط به استاندارد پيشرفت كرده‌ايم.

اگر بگوييم ساختمان موسسه استاندارد واقع در ضلع جنوبي ميدان ونك تهران و چندین ساختمان بزرگ و كوچك استاني و پژوهشگاه آن متصدي كل امور مربوط به استاندارد ايران وسيع و پرجمعيت هستند، شايد حرف چندان درستي نباشد چه اگر كليه امور مربوط به استاندارد وظيفه تنها يك سازمان بود، بايد سازماني شايد حتي معادل يك وزارتخانه براي اين كار در نظر گرفته مي‌شد. امروزه مفهوم استاندارد به قدري در جهان گسترش يافته است كه مسائل مربوط به آن به همه سازمان‌ها و نهادها و شركت‌هاي دولتي و غيردولتي مربوط است؛ به طوري كه در بسياري از سازمان‌ها و شركت‌ها بخشي به نام كنترل كيفيت ايجاد شده است. اين نشان مي‌دهد كه شركت‌ها و سازمان‌هاي حرفه‌اي در دنياي امروز به اهميت بحث استاندارد كاملا پي برده‌اند.

از سوي ديگر غافل شدن از نقش و جايگاه موسسه استاندارد نيز چندان درست نيست. موسسه ای كه شايد نام آن موسسه باشد، اما اختيارات و حيطه وظايف آن بسيار گسترده بوده و حتي از برخي از وزارتخانه‌هاي كنوني نيز بيشتر است

[مرضیه68 274]

سلاممن کاراموزی مو تو شرکت پاک 240 ساعتو 2 ساعت تموم کردم حالا استاد استانداردها رو از من میخواد میشه اگه کسی داره برام بذاره اخه از سایت موسسه استاندارد سر در نیاوردم

[مرضیه68 274]

سلام من کاراموزی مو تو شرکت پاک 240 ساعتو 2 ساعت تموم کردم حالا استاد استانداردها رو از من میخواد میشه اگه کسی داره برام بذاره اخه از سایت موسسه استاندارد سر در نیاوردم