صفات همسر خوب

[afa 18504]

برخی ها در مساله دچار اشتباه فاحش شده و میان همسر خوب و همسر آرمانی تفاوتی نمی بینند و در جست وجوی همسری آرمانی هستند كه به نظر می رسد برای بیش تر مردم، ناشدنی و یا حتی محال باشد. البته همسر آرمانی با توجه به بینش و نگرش و خواسته های شخص متفاوت است و نمی توان معیار یگانه و واحدی را برای آن بیان داشت. با این همه همسر آرمانی را می توان همسری دانست كه از هیچ نظر با خواسته های مرد مخالفت نورزد و همه آن چه را نیاز دارد برآورده سازد. به طور طبیعی چنین چیزی شدنی نیست؛ زیرا هر كسی می كوشد تا خواسته های خود را برآورده سازد كه در این میان تفاوت هایی در سلیقه و علاقه و اموری دیگر ولو جزیی وجود دارد كه اجازه چنین تحركی را نخواهد داد. بنابراین آن چه می تواند مطلوب هر كسی باشد همسر خوب است كه آن نیز با توجه به بینش و نگرش و گرایش اشخاص متفاوت است ولی از اموری دست یافتنی است و می توان همسری یافت كه به مفهوم واقعی آن همسری خوب باشد.

ادامه ....

 

 

مردان و زنان همواره تلاش می كنند تا همسرداری كنند. همسر داری امری طبیعی است و هر انسان متعادل از نظر شخصیت می كوشد تا این مهم را برآورده سازد. با این همه، تفاوت هایی وجود دارد كه همسرداری را به دو دسته همسرداری و همسرداری خوب تبدیل می كند. در روایت اسلامی نیز از تبعل و حسن تبعل سخن رفته است كه به معنای شوهرداری و شوهرداری خوب و نیكوست.

در نوشتار حاضر با توجه به آموزه های قرآن كوشش شده تا همسر خوب شناخته و صفات و ویژگی های او بازگو شود و بر پایه معیارهای قرآنی شیوه همسرداری خوب بیان شود.

قرآن و ملاك های همسر خوب

در تحلیل قرآنی، زن و مرد لازم و ملزوم یك دیگرند. بنابراین هیچ گاه نمی توان كمالی را بی یك دیگر جست. دست یابی به كمال مطلق زمانی شدنی است كه زن و شوهر به عنوان جفت و همسر در كنار هم قرار گیرند و برای تعالی و تكامل یك دیگر بكوشند. ارتباط میان زن و شوهر همانند ارتباط جزء و كل است كه به یكدیگر نیاز جدی دارند و نمی توانند بدون هم كامل باشند. كمال در این جا به معنای ضدنقص است. به این معنا كه زن بی مرد و یا مرد بی زن موجودی ناقص است و زمانی به كمال می رسد كه در كنار هم زوج را تشكیل دهند. هر چند كه می توانند وجود داشته باشند ولی وجودی ناقص هستند. اگر تشبیه گول زننده و فریبنده نباشد مانند دو لنگه كفش هستند. آن دو در كنار هم و با زوجیت است كه از نقص بیرون می آیند و در كنار هم می توانند به كمالی دست یابند كه فراتر از حد تصور است. در این جا مراد از كمال، حالتی تكاملی و فراتر از مطلوب عادی است. گام های بلند تكاملی به سوی كمال مطلق، زمانی شدنی و فراهم تر است كه زن و مرد در كنار هم زوجیت را تشكیل دهند.

زن و مرد لازم و ملزوم یكدیگر

بنابراین در تحلیل قرآنی زن و مرد لازم و ملزومی هستند كه بی یك دیگر معنا و مفهوم درستی نخواهند یافت و به تكامل مطلق دست نمی یابند؛ زیرا آرامش زن به مرد است و مرد بی زن از نقص وجود خود رنج می برد. از این رو نمی توانند بی یك دیگر حتی مقدمات تكامل را فراهم آورند چه رسد كه بتوانند پر پرواز را به دست آورند.

قرآن بر عنصر زوجیت در هستی بسیار تاكید می ورزد و می گوید كه همه چیز را برپایه زوجیت آفریده است. زوجیت در انسان نخستین، به شكل تكوینی و تشریعی انجام شد و در بقیه انسان ها به حكم تشریعی این اجازه داده شده تا خود به عنوان انسان مختار و با اراده همسر و جفتی مناسب برای تكامل خویش برگزیند.

انسان ها در تحلیل قرآنی همانند جنیان، تنها موجودات مختار و صاحب اراده و دارای حق انتخاب در امور مهم هستند، ولذا موجوداتی تصویر می شوند كه در امور اعتقادی و بینشی و نگرشی دارای تفاوت های جدی و مهمی می باشند. دسته بندی قرآن نشان می دهد كه هر كسی می تواند در دو سوی كفر و ایمان و یا حالتی میانه در نفاق باشد. این گونه است كه تفكر و بینش هر كسی می تواند در چگونگی انتخاب و رفتار وی تأثیر اساسی به جا بگذارد. همسری كه دنیا را از دریچه كفر و مادیت می نگرد با همسرش به گونه ای رفتار می كند كه جهان بینی او را تشكیل می دهد. حالت نفاق در حوزه دینی به نفاق در رفتار خانوادگی نیز گسترده می شود. آدم هایی كه با خدای خویش نفاق می ورزند به طور حتم با همسر خویش نیز رفتار منافقانه در پیش می گیرند.

ویژگی های همسر مناسب

از این رو قرآن در مسئله انتخاب همسر به عنوان زوجی كه كامل كننده وجود و شخصیت او می باشد، تأكید فراوان می ورزد و معیارهایی را برای انتخاب همسر بیان می كند. قرآن، درباره لزوم رعایت شایستگی و اهمیت اوصاف همسری كه انسان برمی گزیند یا اگر ازدواج با همسر نامناسبی صورت گرفته، باید این شایستگی را در او پدید آورد، مباحثی را مطرح كرده و درباره همسران نامناسب كه گاه در حد دشمن می توانند كانون خانواده را فاسد كنند، هشدار می دهد: «یاایها الذین ءامنو ان من ازواجكم و اولادكم عدوا لكم فاخذوهم...» (تغابن، آیه14)

تكیه قرآن در موارد متعدد بر صلاحیت و شایستگی همسر، مفهومی عام است و شامل جنبه های گوناگون ظاهری همانند زیبایی جسمی و معنوی (دینی و اخلاقی) نیز می تواند باشد (انبیاء آیه90).

از دیگر ویژگی های همسر مناسب آن است كه از نظر جسمی سالم باشد و بتواند نیازهای مرد را به عنوان همسر برآورده سازد. نازایی یكی از مشكلاتی است كه برخی از زنان دچار آن هستند. هر چند كه این مسئله به طور عادی پیش از ازدواج دانسته نمی شود ولی در ادامه زندگی خلل وارد می كند و آسایش را از خانه ها بیرون می برد، مگر آن كه همسر از نظر روحی و روانی در مرتبه ای از تقوا باشد كه بتواند بی فرزندی را تحمل كند و یا با حفظ همسر و ازدواج دیگری این خواسته خود را برآورده سازد.

قرآن در گزارشی به مسئله نازایی همسران برخی از پیامبران از جمله به حضرت ابراهیم خلیل الله(ع) و زكریا(ع) اشاره می كند. در گزارشی كه از مسئله اجابت دعای زكریا(ع) به دست می دهد بیان می كند: «واصلحنا له زوجه»؛ ما همسر و جفت زكریا را از نظر جسمی اصلاح كردیم. برخی این آیه را به اصلاح ظاهری و جسمی معنا كرده و گفته اند: همسر زكریا عقیم بود، خداوند نازایی او را از بین برد یا پیر و شكسته بود و خداوند او را جوان كرد. البته برخی از مفسران، آیه را به اصلاح اخلاقی معنا كرده و گفته اند: خداوند، همسر زكریا را خوش اخلاق قرار داد. به نظر می رسد كه تفسیر اخیر با دعای آن حضرت ناسازگار است؛ زیرا آن حضرت پس از دیدار با حضرت مریم(س) خواستار فرزندی صالح و نیكوكار شد و از آن جایی كه همسر وی نازا بود خداوند با اصلاح این نقص جسمی وی را توانا به آبستنی كرد.

شاخصه زنان صالحه

خداوند در آیه34 سوره نساء، زنان صالح و درستكار را كسانی می داند كه در برابر نظام خانواده خاضع هستند و نه تنها در حضور شوهر، بلكه در غیاب او مرتكب خیانت مالی و ناموسی نمی شوند و حقوق او را مراعات می كنند: «فالصاحات قانتات حافظات للغیب بما حفظ الله...» در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «تزوجوا فی الحجر الصالح فان العرق دساس»؛ با خانواده شایسته ازدواج كنید؛ زیرا خصایص والدین و اجداد، به نسل بعد سرایت می كند.

در برخی آیات، خوش عاقبتی، برای همسران است (رعد، آیه23) این فرجام نیك در آیه8 غافر، در قالب دعای فرشتگان حامل عرش انسان، در گرو صلاحیت آنان قرار داده شده الهی، برای همسران صالحه نقل شده، و در سوره فرقان، آیات 63به بعد، پس از بیان ویژگی های عبادالرحمن، دعای آنان را نقل می كند كه پروردگارا! همسران و فرزندان ما را مایه چشم روشنی ما قرار ده: «والذین یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قره اعین» (فرقان آیه25).

یكی از دعاهای مشهور مسلمانان هنگام حج این دعا است: «ربنا ءاتنا فی الدنیا حسنه و فی الأخره حسنه » (بقره. 102، 2) كه در حدیثی از پیامبر، این گونه تفسیر شده است: كسی كه خدا به او قلبی شاكر و زبانی مشغول به ذكر حق و همسری با ایمان كه او را در امور دنیا و آخرت یاری كند، ببخشد، نیكی دنیا و آخرت به او داده، و از عذاب آتش بازداشته شده است.

صفات همسران شایسته

در برخی آیات، صفاتی مشخص، برای همسران شایسته ذكر شده است؛ از جمله در آیه 09 انبیاء به سه ویژگی برای خانواده زكریا اشاره شده: اینكه اولاً در انجام كار خیر شتاب می كردند و در همه حال، خدا را می خواندند و همواره در برابر او خشوع داشتند.

خداوند در آیه 5 سوره تحریم، 6صفت را برای همسران شایسته برشمرده كه الگوی خوبی برای همه مسلمانان، هنگام انتخاب همسر است: 1- «اسلام»؛ 2- «ایمان» یعنی اعتقادی كه در اعماق قلب انسان نفوذ كند؛ 3- «اطاعت» در برابر خدا یا شوهر، همراه با خضوع؛ 4- «توبه»، یعنی استغفار و عدم اصرار بر گناه؛ 5- «عبادت خداوند»، عبادتی كه روح و جان او را پاك و پاكیزه كند؛ 6- «اهل گناه نبودن».

بنابراین همسر خوب، همسری است كه در برابر شوهر مقاومت نكند و با اطاعت و فرمانبرداری از همسر در چارچوب رفتارهای پسندیده و اخلاقی و قوانین شرعی، از محدوده حق و حقیقت تجاوز نكند. البته همواره مراد از اطاعت كه در برخی از روایات و آیات آمده اطاعت در حوزه های اخلاقی و شرعی و هنجاری است؛ زیرا در روایات آمده است: لا طاعه لمخلوق فی معصیه الخالق؛ هیچ گونه اطاعتی كه موجب معصیت مخلوق باشد روا نیست.

احسان، اصل اساسی زندگی

در قرآن افزون بر مسأله حق و عدالت به مسأله احسان نیز توجه داده شده است. احسان امری فراتر از عدالت است؛ زیرا محسن كسی است كه در حوزه هنجاری و اعمال نیك و صالح گام از وظیفه فراتر می نهد و با عنایت ویژه ای به دیگران كمك می رساند. از مصادیق احسان می توان به عفو و گذشت و ایثار و از خودگذشتگی اشاره كرد.

در زندگی خانوادگی هرچند همانند دیگر حوزه های فردی و اجتماعی، اصالت با عدل و عدالت است و هر كسی می بایست حقوق طرف مقابل را بر پایه اصول عدالت رعایت كند ولی زندگی خانوادگی به گونه ای پیچیده است كه انسان بی اصل احسان نمی تواند زندگی كامل و موفقی داشته باشد و احساس خوشبختی نماید. در بسیاری از موارد ضروری است كه همسر از حق خویش بگذرد و كوتاه آید و به حكم احسان رفتار نماید. از این رو گفته اند كه اساس زندگی خانوادگی و همسرداری، عفو و گذشت و احسان است. حقوق و عدالت می تواند بنیادهای ابتدایی آن را استوار بخشد ولی نمی تواند جاذبه های یك زندگی كامل و خوشبخت را پدید آورد. حقوق و عدالت به جهت حضور قوی عقل و عقلانیت از خشكی خاصی برخوردار است و اصول عاطفی و روانی در آن كم تر یا اصلاً مورد توجه و ملاحظه نیست. برخلاف احسان كه اصولاً بر پایه اصول عاطفی شكل می گیرد.

عشق و محبت، رهاورد احسان در خانواده

نیكوكاری و احسان، خانواده را با عشق و محبت به سمت و سویی می برد كه در اصطلاح آن را خوشبختی می نامند. عشق و محبت تنها در احسان خودنمایی می كند و در عدالت و حقوق تنها عقل و موازین عقلی و عقلایی است كه حكومت می كند.

از آن جایی كه آسایش در پناه اصول عقلی و عدالت و حقوق می تواند فراهم آید اما تنها به حضور آسایش عادی در زندگی می توان امیدوار بود درحالی كه آرامش زمانی حضور خواهد یافت كه كلماتی چون حق و حقوق همسری به احسان و نیكوكاری و گذشت و عفو دو سویه تبدیل گردد. در این هنگام است كه خانه و خانواده به معنای واقعی و درست آن شكل می گیرد و آرامشی كه مطلوب ایجادی خانواده و همسرگزینی است حضور خود را نشان می دهد.

ملاك همسر آرمانی

بنابراین همسر خوب و آرمانی به مفهوم درست و واقعی همسری است كه ملاك و معیار در زندگی مشترك و زوجیت را احسان و عفو و گذشت قرار دهد و با عاطفه و احساسات، زندگی درونی خانواده را مدیریت كند. این بدان معنا نیست كه شخص، اصول عدالت و عقل و احكام آن را نادیده گیرد. بلكه از آن جایی كه احسان امری فراتر و برتر از عدالت است كسی كه احسان می كند به طریق اولی اهل عدالت است و همان گونه كه از عاطفه و احساس برای مدیریت خانواده بهره می گیرد از عقل و عدالت برای ساماندهی آن نیز به بهترین شكل ممكن سود می برد.

هركسی همان گونه كه در انتخاب همسر می بایست سعی و تلاش جدی نماید و با توكل و استمداد از حق در گزینش همسری خوب و باوفا بكوشد در ادامه این زوجیت نیازمند آن است كه با بهره گیری از احسان و نیكوكاری و گذشت، زندگی خویش را به بهشتی كوچك تبدیل كند.