مقاله مواد منفجره اصلی یا ثانویه

[Alireza Hashemi 33392]

مواد منفجره اصلی یا ثانویه : چاشنی ها بمنظور انفجار مواد منفجره ثانویه بكار می روند . بسته به شرایط آتشباری نوع مواد منفجره انتخاب می گردد و در عمل یك نوع ماده منفجره اصلی جوابگو نخواهد بود بلكه مخلوطی از چند نوع از این مواد كاربرد دارد كه به آن مواد منفجره صنعتی می گویند . در بین مواد منفجره اصلی تنها نیترات آمونیوم است كه ریشه معدنی داشته و موارد استفاده متنوع دارد . بدلیل كثرت این نوع از مواد تنها به معرفی مواد منفجره معروف پرداخته می شود .

1- نیترات آمونیوم (an) : ارزانترین و ایمن ترین ماده اكسیژن دار می باشد... و بیشترین مورد استفاده را در ساختن آنفو و مواد منفجره ژله ای دارد و در تركیبهای كودهای شیمیایی نیز به مقدار زیاد مصرف می شود . از تركیب اسید نیتریك و محلول نیترات آمونیوم درست می شود كه این محلول مستقیماً به مصرف تهیه مواد منفجره ژله ای می رسد و یا به اشكال زیر تبدیل می گردد : 1- نیترات آمونیوم دانه ای كه مانند شكر نرم است و در ساختمان دینامیتها بكار می رود . 2- نیترات آمونیوم دانه ای كه روی دانه ها با مواد پوشیده شد ه تا به سهولت جریان پیدا كنند و در مقابل رطوبت مقاوم باشند . نیترات آمونیوم در آب محلول است و در حلالهای آلی حل نمی شود و در اثر رطوبت بصورت كلوخه در می آید (جاذب الرطوبه است) . در اثر سرد و گرم شدن نیز بصورت كلوخه در می آید و به ضربه حساس نمی باشد . برای انفجار كامل می بایست از تقویت كننده (بوستر) تتریل یا پتن استفاده كرد . حداقل قطر ان باید 15 سانتیمتر باشد . سرعت انفجار آن 1000 تا 2700 متر بر ثانیه می باشد . برحسب ابعاد دانه ها ، وزن مخصوص خرج گذاری و قطر چال تغییر می كند . بعلت پایین بودن سرعت انفجار ، قدرت خرد كنندگی آن نیز كم است . سمی نیست و نیاز به احتیاط ها و مراقبتهای شدید ندارد .

2- نیترو گلسرین (ng) : در گرمای عادی مایع و بیرنگ است ، مختصری استفاده دارویی دارد (مصرف 0.0006 گرم آن سبب التصاع شریانها می شود) . در درجه حرارت معمولی فرار نیست و در اسید سولفوریك غلیظ حل شده و تولید اسید نیتریك می كند . مقدار كم نیترو گلسرین در درجه حرار ت معمولی می سوزد و اگر مقدار آن زیاد باشد و یا در محیط مسدود باشد ، بعلت بالا رفتن درجه حرارت منفجر می شود . نیترو گلسرین در دمای بیش از 200 درجه سانتیگراد منفجر می شود . حساسیت آن به ضربه مانند فلومینات جیوه است و با بالا رفتن درجه حرارت حساسیت آن نیز افزایش می یابد . در حرارت 4 تا 8 درجه سانتیگراد یخ می بندد و حساسیت آن در این مواقع كمتر می شود . بسیاری از اتفاقات ناگوار به هنگام ذوب آن اتفاق می افتد . در صورتیكه داراب حباب هوا باشد حساسیتش به ضربه بیشتر می شود زیرا ضربه موجب تحول آدیاباتیك در حباب و باعث بالا رفتن درجه حرارت می شود . قدرت خردكنندگی آن بسیار بالا و مانند petan و به مراتب بیش از tnt است . سرعت انفجار آن در شرایط نامطلوب 200 تا 1500 متر بر ثانیه است ، اما با ازدیاد قطر خرج و استعمال چاشنی قوی با سرعت 8500 متر بر ثانیه منفجر می شود .تعادل اكسیژن آن مثبت است و آنرا با موادی كه احتیاج به اكسیژن دارند مخلوط می كنند . نیترو گلسرین قابلیت جذب از پوست را دارد ، بخار آن نیز پس از تنفس وارد خون می گردد و موجب سردرد های شدید می گردد (نوشیدن قهوه از سردرد می كاهد) . تماس مكرر با نیترو گلسیرین برای كارگران در طولانی مدت موجب عادت كردن به آن می شود و اثر درمانی در بیماری قلبی دارد . حمل آن خطرناك و احتیاط های ویژه ای را لازم دارد .

3- پتن (petn ) : به سهولت آتش نمی گیرد . در برابر ضربه بسیار حساس است و برای كم كردن حساسیت ان به آن پارافین یا دی نیترو تلوئن و tnt اضافه می كنند . مخلوط آن با نسبت های مختلف tnt را پانتولیت می نامند . در فتیله انفجاری كاربرد دارد . قدرت خردكنندگی آن بیش از نیترو گلسرین است و در وزن مخصوص 1.7 گرم بر سانتیمتر مكعب سرعت انفجار آن 8100 متر بر ثانیه است و مانند مواد منفجره دیگر تابع وزن مخصوص آن است . پایداری آن از نیترو سلولز و نیترو گلسرین بیشتر است . سمی نیست و مصرف كم آن فشار خون را پایین می آورد و مصرف زیاد ان باعث تشنج می گردد .

4- tnt : تقریباً در دمای 80 درجه سانتیگراد منجمد می شود . سولفور سدیم آنرا تجزیه می كند و مقداری مواد غیر منفجره ایجاد می نماید كه از ان برای از بین بردن tnt استفاده می كنند . در دمای عادی پایداری خود را تا 20 سال حفظ می كند . میزان حساسیت آن در مقابل ضربه و اصطكاك كم است . برای كسانیكه با tnt كار می كنند تعویض لباس و رفتن مكرر به حمام الزامیست .

۵- dnt : به تنهایی بعنوان ماده منفجره مصرف نمی شود بلكه به سبب خاصیت ژله ای كردن و ضد آب بودن یكی از اجزاء تشكیل دهنده مواد منفجره می باشد . عامل ژلاتینی كردن نیترو سلولز است . حساسیت ان كم است و به سختی منفجر می شود .

6- سیلكونیت (rdx) : بیرنگ می باشد و بعنوان خرج مبنا در چاشنی ها و یكی از اجزاء تشكیل دهنده مواد منفجره صنعتی استفاده می شود . در آب حل نمی شود و در دمایی حدود 204 درجه ذوب می شود . ازدیاد حرارت سبب افزایش حساسیت ان می شود و قدرت خردكنندگی آن معادل pten است . Rdx چندان سمی نیست ، اما برای كسانیكه بطور روزانه با آن سر و كار دارند تغییر لباس و حمام رفتن الزامیست . به سبب فراوانی و ارزانی مواد اولیه آن ، به مقدار زیاد تولید و مصرف می شود .

7- ماده تركیبی c4 : C4 جزء مواد منفجره تند سوز است و مخلوطی است از rdx (گسترش تحقیقات مواد منفجره) و یك ماده نرم كننده . این ماده نرم كننده آنرا مقاوم و محكم می كند اما قابل انعطاف می باشد (مانند بتونه) بطوریكه آنرا می توان به هر شكلی در آورد . C4 گرانقیمت است و با سرعت زیادی منفجر می شود . یك و یك چهارم پوند (تقریباً 567 گرم) آن می تواند یك وسیله نقلیه را نابود كند و اتاق خانه ای را از بین ببرد .