رفلاکس معده...چرا ترش میکنیم

[spow 44197]

در انتهاي مري و در محل اتصال آن به معده اسفنکتري از جنس عضلات صاف وجود دارد که مانند دريچه‌اي مانع از بازگشت محتويات معده به داخل مري مي‌شود.

اين اسفنکتر در همه اوقات به غير از مواقعي که بايد غذا از داخل مري به معده هدايت شود، بسته است. عضلات صاف اين دريچه توسط اعصاب خودمختار کنترل مي‌شوند و آن را در اغلب اوقات با يک فشار طبيعي بسته نگه مي‌دارند اما گاهي اوقات قدرت اين عضلات کافي نيست و دريچه شل مي‌شود. اختلال در عملکرد اين اسفنکتر تحتاني مري موجب حالتي مي‌شود که به آن رفلاکس مي‌گويند. حالتي که همه آن را به ترش کردن يا بازگشت اسيد به داخل مري مي‌شناسند.

با ورود غذا به داخل معده سلول‌هاي ديواره معده براي هضم غذا اسيد و آنزيمي به نام پپسين ترشح مي‌کنند. پپسين براي هضم پروتئين‌ها و اسيد براي هضم همه غذاها به‌خصوص چربي‌ها ترشح مي‌شوند. ديواره معده خود به وسيله يک سپر محافظتي از خطر هضم‌شدن توسط مواد ترشح شده محافظت مي‌شود اما بقيه قسمت‌هاي لوله گوارش داراي اين سپر محافظتي نيستند و تماس اين ترشحات با آنها مي‌تواند موجب آسيب شود. اين همان اتفاقي است که به عنوان عوارض رفلاکس بيماران حس مي‌کنند؛ تماس اسيدوپپسين با ديواره مري.در بعضي افراد، با ورود حجم کمي غذا داخل معده، قدرت عضلات اسفنکترتحتاني مري کم مي‌شود. گاهي اوقات علت، نوع غذاها هستند، مثلا غذاهاي پرچربي و غذاهاي حاوي بعضي مواد محرک اين کار را مي‌کنند اما گاهي اوقات هم هيچ‌کدام از اين غذاها مقصر نيستند و فقط يکسري اختلالات عصبي باعث اين شل شدن مي‌شود.

ورود اسيد معده و پپسين و تماس آن با ديواره مري، سلول‌هاي انتهايي مري را ملتهب مي‌کند. گاهي اوقات مواد برگشت داده شده از معده ممکن است حتي حاوي صفرا و محتويات دوازدهه نيز باشند که اين موضوع هم باعث التهاب بيشتر مي‌شود. تحريک و التهاب سلول‌هاي انتهايي مري در واقع نوعي سپر حفاظتي در برابر رفلاکس است. بدن سعي مي‌کند به‌وسيله سلول‌هاي التهابي مانع اثر بيشتر اسيدها بشود.

اما التهاب، اولين سپر حفاظتي بدن نيست. بدن يک مکانيسم دفاعي ديگر هم براي مقابله با رفلاکس دارد. غذا خوردن در طول روز اتفاق مي‌افتد، موقعي که فرد بيدار است. به همين دليل رفلاکس هم اغلب در طول روز رخ مي‌دهد. خوبي اتفاق افتادن رفلاکس در طول روز هم، همان بيدار بودن فرد است. زماني که ايستاده است، پس جاذبه مانع رسيدن محتويات معده به نقاط بالاتر مري مي‌شود و مقدار کمتري هم از معده به مري برمي‌گردد. از طرف ديگر در طول روز چندين بار عمل بلع اتفاق مي‌افتد. خوردن و نوشيدن باعث مي‌شود محتويات معده که به داخل مري آمده‌اند، دوباره شسته شوند و به معده برگردند. سومين مکانيسم دفاعي بدن در برابر رفلاکس در طول روز ترشح بزاق است. بزاق حاوي بي‌کربنات است که يک قلياست و مي‌تواند اسيد معده را تا حدودي خنثي کند. در طول روز ترشح بزاق و بلع آن زيادتر است و به همين دليل رفلاکس در طول روز کمتر مي‌تواند آسيب‌‌رسان باشد. اگرچه در هر حال آزاردهنده خواهد بود.

اما مشکل اصلي بيماران مبتلا به رفلاکس، شب‌ها اتفاق مي‌افتد. زماني که از حالت ايستاده به خوابيده قرار مي‌گيرند و محتويات به آساني به مري مي‌آيند. هنگامي که بلع بسيار کمتر اتفاق مي‌افتد و موقعي که بزاق کمتر ترشح مي‌شود. شب‌ها رفلاکس آزاردهنده‌تر و آسيب‌رسان‌تر خواهد بود.

به غير از خوردن بعضي غذاهاي محرک و اختلالات عصبي، بعضي شرايط طبيعي بدن هم مي‌تواند موجب رفلاکس شود. حاملگي يکي از اين شرايط است که در آن هم به علت افزايش هورمون‌ها اسفنک‌تر تحتاني مري، شل مي‌شود و هم به‌خاطر وجود جنين فشار داخل شکمي افزايش مي‌يابد.بعضي بيماري‌هاي عضلاني هم مي‌توانند موجب به وجود آمدن رفلاکس شوند.

[spow 44197]

علائم رفلاکس

 

 

شايع‌ترين و اصلي‌ترين علامت اين بيماري، سوزش سر دل است. درد سوزشي درست پشت جناغ که گاهي تا گردن هم تير مي‌کشد و ممکن است آنقدر شديد باشد که با درد قلبي اشتباه شود. ورود اسيد معده به مري به غير از اينکه به سلول‌هاي انتهاي مري آسيب مي‌رساند اعصاب آن ناحيه را هم مورد آسيب قرار مي‌دهد.

تحريک اين اعصاب باعث درد مي‌شود. درد در ابتداي مراحل بيماري به صورت يک سوزش مختصر است اما با افزايش التهاب و آسيب ماهيت تير کشنده پيدا مي‌کند. سوزش سردل که بيشتر بعد از خوردن غذا اتفاق بيفتد از علائم قطعي رفلاکس است اگرچه ممکن است در بعضي بيماري‌هاي ديگر هم وجود داشته باشد.سوزش سردل با درمان‌هاي موقت، ممکن است براي مدتي از بين برود اما دوباره بازمي‌گردد و تمامي زماني که رفلاکس به‌طور اصولي درمان نشود آزارنده خواهد بود.

علامت بعدي رفلاکس، خود بيماري است، يعني بازگشت محتويات معده به مري، گاهي اوقات اين بازگشت تا حلق و دهان هم ادامه پيدا مي‌کند و فرد بيمار ناگهان و مدتي بعد از خوردن غذا با بازگشت مايع ترش و تلخ مزه‌اي که گاهي حاوي محتويات غذايي هم هست در دهان خود مواجه مي‌شود. به اين حالت رگورژيتاسيون مي‌گويند. رگورژيتاسيون در مواقعي که فرد بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز مي‌کشد بيشتر اتفاق مي‌افتد و ناراحت‌کننده‌تر است. بسته به فشار فضاي شکمي، حجم مايع برگشت داده شده ممکن است کم يا زياد باشد. اين علامت اگرچه خيلي در بين بيماران شايع نيست اما مي‌تواند يکي از خطرناک‌ترين علائم رفلاکس باشد. ورود اين مواد از مري به داخل ناي ممکن است باعث التهاب و عفونت ناي و ريه يا حتي خفگي شود.به غير از سوزش سردل و رگورژيتاسيون، علامت سوم رفلاکس، حالت تهوع است. اين علامت در بين بيماران خيلي شايع نيست اما يکي از علت‌هاي حالت تهوع مداوم به‌خصوص بعد از خوردن غذا مي‌تواند بيماري رفلاکس باشد.

عوارض رفلاکس

 

 

التهاب درون مري مزمن که بشود، زخم ايجاد مي‌کند. ترک‌هاي ريز و خونريزي دهنده‌اي که به آندوسکوپي در انتهاي مري ديده مي‌شود، به‌خاطر رسيدن اثر اسيد معده به عروق ريز ديواره مري هستند. زخم انتهاي مري باعث وجود درد هميشگي در هنگام بلع و سوزش بيشتر سردل مي‌شود.

زخم‌ها که خوب شوند، اسکار يا جوشگاه به‌جا مي‌گذارند که باعث مي‌شوند بافت مري کشيده شود و مري در قسمت انتهايي تنگ‌تر شود. تنگ شدن مري هم باعث مشکل شدن بلع ورود در حين خوردن غذا مي‌شود. سرفه مزمن و آسم هم از عوارض بعدي رفلاکس هستند. به غير از اعصابي که به‌خاطر اسيد معده حس درد را ايجاد مي‌کنند، اعصابي هم هستند که با اعصاب ديافراگم مشترک‌اند و آسيب آنها باعث مي‌شود بيمار دچار سرفه مزمن شود. سرفه‌هاي کوتاه خشک و دردناک در ناحيه سينه مي‌تواند از عوارض رفلاکس باشد. به غير از تحريک اين اعصاب باعث تقليد علائم آسم هم مي‌شود و در کساني که آسم دارند حمله آسم را موجب مي‌شود.رسيدن اسيد معده به حلق و ناي باعث التهاب اين نواحي مي‌شود و مي‌تواند عوارضي مانند لارنژيت، التهاب حنجره، عفونت ريه، تغيير صدا و خشونت صدا و درد مزمن گوش را به دنبال داشته باشد.اما خطرناک‌ترين عارضه رفلاکس، مري بارت است. تحريک مداوم سلول‌ها، باعث تغيير شکل آنها مي‌شود. التهاب مزمن زخم‌هاي مري آنها را به سلول‌هاي پيش سرطاني تبديل مي‌کند. سلول‌هايي که در صورت ادامه روند التهاب مي‌توانند سرطاني شوند و سرطان مري را به وجود بياورند. اين عارضه، اصلي‌ترين و مهم‌ترين علتي است که بايد مورد توجه بيمار و پزشک قرار بگيرد. درمان نکردن يک ترش کردن ساده ممکن است باعث سرطان شود.

[spow 44197]

درمان رفلاکس

 

 

اولين درمان پيشنهادي براي رفلاکس تغيير سبک زندگي است. نوع غذاها، زمان غذا خوردن، زمان خواب، نحوه خوابيدن، مقدار غذاخوردن و بقيه عادات مرتبط با غذا خوردن بايد تغيير کنند. غذاهاي محرک را خود بيمار به مرور زمان مي‌تواند در رژيم غذايي‌اش مشخص کند، اما مواد حاوي کافئين، غذاهاي پرچرب و ... در ليست همه بيماران مشترکند. بهتر است بين زمان غذاخوردن و خواب فاصله بيشتري گذاشت تا معده فرصت خالي شدن پيدا کند. بهتر است محل خواب يک زاويه 30 درجه داشته باشد و سر بالاتر قرار بگيرد. با گذاشتن چيزي زير پايه‌هاي تخت، استفاده از بالش اضافه و گذاشتن سر روي لبه تخت روش‌هايي هستند که مي‌شود به وسيله آن تا حدودي جلوي رفلاکس شبانه را گرفت اما تنها تغيير سبک زندگي براي درمان اين بيماري موثر نيست. درمان‌هاي دارويي ساده و موثري هستند که بايد از آنها هم در کنار تغيير رژيم غذايي استفاده کرد.

استفاده از داروهاي مهارکننده پمپ پروتون مانند اومپرازول يا داروهاي آنتي‌هيستاميني مثل رانيتيدين و فاموتيدين که ترشح اسيد معده را مهار مي‌کنند مي‌تواند در همان روزهاي نخست علائمي مثل سوزش سر دل و حالت تهوع را برطرف کند. داروهاي آنتاسيد که وظيفه خنثي کردن اسيد معده را برعهده دارند از عوارض رگورژيتاسيون جلوگيري مي‌کنند. تمام اين داروها بايد به وسيله پزشک تجويز شوند و تجويز آنها البته بعد از تشخيص بيماري امکانپذير است.

پزشک با توجه به علائم بيماري که تا اندازه زيادي تشخيصي هستند و اغلب انجام اندوسکوپي براي تشخيص قطعي و تعيين ميزان آسيب براي بيمار رفلاکس را تشخيص مي‌دهد، گاهي ممکن است در صورت مزمن بودن زخم‌ها از آنها بيوپسي هم تعيين شود. تست ph مري و کنترل 24 ساعته آن براي تعيين قطعي رفلاکس هم مي‌تواند توسط پزشک درخواست شود. با پيشرفت عوارض گاهي پزشک مجبور است جراحي و ترميم مري را هم براي بيمار تجويز کند.ترش کردن، باوجود اينکه يک بيماري ساده است و درمان ساده‌اي هم دارد، اما ممکن است بيمار مجبور باشد در طولاني مدت و گاهي تا آخر عمر درمان‌هاي اين بيماري را انجام دهد. در خيلي از اين موارد رفلاکس دليلي غير از سبک‌ زندگي و غالبا دليلي عصبي دارد که ممکن است با برطرف شدن آن اوضاع هم کمي بهتر شود.

اينها را يادتان باشد تا ترش نکنيد

 

 

قهوه، الکل، نوشيدني‌هاي داراي کافئين (مثل بعضي نوشابه‌ها) و غذاهاي حاوي ويتامين c، ميزان ترشح اسيد معده را افزايش مي‌دهند. خوردن اين نوع مواد غذايي قبل از زمان خواب، باعث مي‌شود رفلاکس بيشتر اتفاق بيفتد و آسيب بيشتري هم برساند. قهوه و الکل هم علاوه بر اين، باعث شل‌شدن اسفنکتر تحتاني مي‌شوند.

غذاهايي که چربي زيادي دارند هم باعث ديرتر تخليه‌شدن معده مي‌شوند که شانس رفلاکس را افزايش مي‌دهد و هم چربي خود از مواد شل‌کننده اسفنکتر مري محسوب مي‌شود.

خوابيدن زودتر از 2 تا 3 ساعت بعد از غذاخوردن مي‌تواند شانس رفلاکس را بيشتر کند.

غذاهاي معمولي هم اگر در حجم زياد خورده شوند، مي‌توانند باعث سرريزشدن معده به مري شوند. پربودن معده هنگام حرکات دودي و گوارشي آن باعث فشار به اسفنکتر تحتاني مري و رفلاکس مي‌شود.

نوشيدني‌هاي گازدار باعث رفلاکس مي‌شوند. آنها را از رژيم غذايي‌تان حذف کنيد يا حداقل قبل از خواب (موقع شام) ننوشيد.

شکلات، نعناع، آدامس‌هاي نعنايي، ميوه‌هايي مثل پرتقال، ليمو و سيب‌زميني باعث تشديد رفلاکس مي‌شوند.

آدامس‌هاي غيرنعنايي به‌خاطر اينکه باعث افزايش ترشح بزاق مي‌شوند، به نفع درمان رفلاکس هستند. يادتان هست که گفتيم بزاق، اثر حفاظتي در برابر اسيد معده دارد.

غذاهاي نفاخ (نفخ‌زا) مثل کلم، پياز، کلم بروکلي، اسفناج و بعضي حبوبات به‌علت افزايش فشار معده باعث شل‌شدن اسفنکتر و رفلاکس مي‌شوند.

اگر رفلاکس داريد، قبل از خوابيدن شير نخوريد. شير حاوي کلسيم و چربي فراواني است که هر دو باعث رفلاکس مي‌شوند.

حرص نخوريد، سيگار نکشيد، موقع غذاخوردن حرف نزنيد و موقع غذا، آب زياد ننوشيد. همه اينها باعث رفلاکس مي‌شوند.