چرا ضد قهرمان‌ها محبوب‌تر هستند؟

spow · 27 شهریور، ۱۳۹۰

فرانک مجیدی: چقدر پیش آمده که در کودکی خود را به‌جای قهرمانان فیلم‌های محبوب‌مان بگذاریم و آرزو کنیم که یک روز آن ها را ملاقات کنیم؟ چقدر فیلم‌ها و سریال‌هایی که تماشا کرده‌ایم موفق شده‌اند ما را قانع کنند تا قهرمان‌هایشان برای‌مان مهم شوند و دغدغه‌ی ما در طول مدت فیلم و بهتر از آن، خاطره‌‌ای شیرین برای بخش بزرگی از زندگی‌مان گردند؟ خیلی ساده، ما قهرمانان را دوست داریم. شکست‌ناپذیرند و کمک‌مان می‌کنند تا احساس دلپذیرِ چگونگیِ شکست‌ناپذیری و خوب بودن را با آن‌ها تجربه کنیم. ما به‌صورت فطری تمایل داریم آن‌ها باشند که در پایان داستان بر کژی‌ها و ناسازگاری‌ها پیروز می‌گردد. قهرمان‌ها دلیرند و در جامعه‌ای خاموش یا دست‌کم، نه چندان شجاع برای نشان دادن اعتراض خود، از آرمان‌های بزرگی چون شرافت، عدالت و حق دفاع می‌کنند. قهرمان‌ها خوش‌قیافه، قوی و قابل اتکا هستند و احساس باشکوهی را در ناخودآگاه ما ایجاد می‌کنند: صبر و تلاش بر پلشتی، حق بر ظلم و شرافت بر دنائت پیروز می‌گردد، دیر یا زود. ولی زمانی فرا می‌رسد که نوای موسیقی پرطنین و شورانگیز نهایی در ذهن‌مان مدام نمی‌چرخد، لحظه‌ی اجرای عدالت را آن‌همه به‌وضوح به‌خاطر نمی‌آوریم و اشک‌مان پس از شنیدن دیالوگ‌های قهرمان خشک شده. آن‌موقع خودمان هستیم و مجبور به رویارویی با دنیا. جنگ، فقر، بی‌عدالتی و ترس وجود دارد و کسی با کاکل آب و شانه زده و سینه‌ی فراخ و بازوان قوی در کار نیست که به این‌ها پایان دهد.

زمانی‌که نیاز است نشان داده‌شود که ارزش‌های والای انسانی قابل دسترس هستند و می‌خواهیم مخاطب را به شنیدن این ندا دعوت کنیم، به گونه‌ای که او را به هم‌دلی واداریم، به یک قهرمان نیاز داریم. قهرمان اشتباه نمی‌کند، از نظر اخلاقی فاسد نمی‌گردد و در برابر پدیده‌های ضداجتماعی ایستادگی می‌‌کند. قهرمان است که در لحظه‌ی سرنوشت‌ساز، تصمیم بزرگ را می‌گیرد، جملات تسکین‌دهنده، آرمان‌گرایانه و تهییج‌کننده را ایراد می‌کند و در سایه‌ی او مبارزات به نتیجه می‌رسد. از آن‌جایی که افراد صاحب چنین کاریزمایی نادر هستند، استعداد قهرمان شدن هم اندک است، اما این اندک‌افراد در بینش جامعه‌ی خود تغییر کلی ایجاد می‌کنند و به همین دلیل محبوب و فراموش‌ناشدنی می‌گردند.

تأثیر مفاهیم «ضد قهرمان» و «قهرمان» بر یکدیگر غیر قابل انکار است. ضدقهرمان و قهرمان، با توجه به وسعت تعریف کاراکتر از نظر پیشینه و شرایط رسیدنشان به این مرحله –که بخشی از آن مربوط به گذشت زمان و پرداخت جسورانه‌تر موضوعات در سینما و بخش مهم‌تری مربوط به هنر فیلمساز در تشریح ماجراست- به تعاریف دقیق‌تری در طول زمان نیاز یافته‌اند.