حباب سكه و دوگانگی سياستی

[spow 44197]

نزديك به يك ماه است كه التهاب مجددا به بازار سكه بازگشته و اين بازار را با نوسانات زيادي مواجه كرده است؛ ...

 

... به طوري كه در يك ماه گذشته قيمت هر سكه بهار آزادي طرح جديد از حدود 420 هزار تومان تا مرز 640 هزار تومان افزايش يافت كه به معني افزايش 52 درصدي قيمت سكه در يك ماه بود. اين افزايش قيمت كه در ابتدا ناشي از افزايش قيمت جهاني طلا بود در حال حاضر تبديل به يك حباب داخلي شده؛ به طوري كه قيمت سكه در بازار داخلي با قيمت واقعي آن، فاصله گرفته است. به طور كلي قيمت سكه در بازار ايران طي يك فرآيند رقابتي تعيين مي‌شود و تقريبا خصوصياتي شبيه به يك بازار رقابتي دارد. عواملي مانند تورم داخلي و فقدان ابزارهاي مالي براي سرمايه‌گذاري نيز باعث شده كه هر از چند گاهي اين بازار دچار التهاب شود.

در اين ميان نقش بانك مركزي نيز قابل توجه و تامل است. به طور كلي بانك مركزي مي‌تواند دو سياست را در بازار سكه در پيش گيرد. سياست اول، به صورت عدم دخالت در بازار است؛ به طوري كه بانك مركزي نيز مانند يك فروشنده عادي به عرضه سكه پرداخته و به دنبال كسب سود از اين محل باشد. سياست ديگر نيز، اعمال كنترل در بازار و جلوگيري از ايجاد حباب قيمتي بوده كه به دنبال آن بانك مركزي در زمان ايجاد حباب در بازار، وارد عمل شده و سكه را به قيمت‌هاي واقعي كه بر اساس قيمت جهاني طلا به دست مي‌آيد، عرضه مي‌كند.

هر كدام از سياست‌هاي اتخاذي بانك مركزي تبعاتي در بازار خواهد داشت؛ اما آنچه مهم است ثبات در سياست اتخاذ شده از سوي بانك مركزي است. وجود ثبات در سياست‌هاي اتخاذي بانك مركزي، هزينه مبادله در بازار را كاهش مي‌دهد و تصميم‌گيري براي فعالان اقتصادي را آسان‌تر و كم ريسك تر مي‌كند.

در حال حاضر بانك مركزي مدعي است كه سياست دوم را در دستور كار قرار داده و به دنبال تنظيم بازارهاي تحت كنترل خود؛ يعني بازار سكه و ارز است. اما واكنش‌هاي اين بانك در برهه‌هاي زماني خاص نشان از دوگانگي سياست‌هاي اجرايي دارد. به طوري كه مي‌توان گفت اين دو گانگي اثرات به مراتب مخرب‌تري از عدم دخالت در بازار خواهد داشت. در اين خصوص واكنش بانك مركزي به حباب ايجاد شده در بازار سكه در روزهاي اخير قابل تامل است. براي درك بيشتر اين موضوع نگاهي به وضعيت قيمت سكه در بازار آزاد تهران، قيمت در بانك مركزي و قيمت واقعي سكه مي‌اندازيم.

در روز دوشنبه 21 شهريور 1390 قيمت سكه تمام بهار آزادي طرح جديد در بازار آزاد تهران به مرز 640 هزار تومان رسيد. اين در حالي است كه محاسبه قيمت سكه با استفاده از نرخ ارز بازار آزاد در اين روز؛ يعني 1250 تومان و هر اونس طلاي جهاني به قيمت 1840 دلار، مقدار 552 هزار تومان براي هر سكه بهار آزادي طرح جديد را به دست مي‌دهد. اما در همين روز قيمت سكه عرضه شده توسط بانك مركزي نيز برابر 603 هزار تومان بوده است. عرضه سكه با اين قيمت از سوي بانك مركزي اين شائبه را ايجاد مي‌كند كه بانك مركزي نيز سوار بر موج حباب سكه شده و قصد دارد تا از اين ميان درآمدهاي خود را افزايش دهد. اصولا مشخص نيست كه بانك مركزي بر مبناي چه محاسبه‌اي قيمت 603 هزار تومان را براي سكه انتخاب كرده است؛ زيرا اولا بايد توجه داشت كه نرخ ارز بانك مركزي در روز مبناي محاسبه اين مقاله برابر 1060 تومان بوده است. بر اين اساس از آنجايي كه از ديدگاه بانك مركزي 1060 تومان نرخ ارز واقعي است، اين بانك نيز بايد نرخ ارز رسمي را مبناي محاسبات خود قرار دهد. با اين حساب قيمت واقعي سكه 468 هزار تومان به دست مي‌آيد كه با احتساب 4 درصد ماليات بايد به قيمت 486 هزار تومان توسط بانك مركزي عرضه شود. يعني عرضه سكه به قيمت 603 هزار تومان، سود 117 هزار توماني را بابت هر سكه براي بانك مركزي به همراه دارد. اتخاذ چنين سياستي از سوي بانك مركزي به اين معنا است كه اختلاف ايجاد شده بين نرخ ارز رسمي و غيررسمي و همچنين قيمت واقعي سكه و قيمت حبابي در بازار ايران، از حمايت بانك مركزي نيز برخوردار است و اين بانك در پي كسب سودآوري از اين محل است. اتخاذ چنين سياستي از سوي يك نهاد تنظيم‌كننده بازار هرچند به مدت كوتاه، منجر به ثباتي بازار خواهد شد.

به طور كلي يكي از مهم‌ترين عوامل در كاهش ريسك يك اقتصاد ايجاد ثبات در محيط سياستي است؛ در خصوص بازار سكه نيز، در درجه اول مشخص شدن جايگاه بانك مركزي در اين بازار داراي اهميت است تا نقش تنظيم‌كنندگي آن. بانك مركزي بايد به طور مشخص تعيين كند كه قصد تنظيم‌كنندگي بازار را در جهت حركت به سمت قيمت‌هاي واقعي دارد يا در شرايط حبابي بازار، سوار بر موج حبابي شده و به دنبال سود آوري است؟ سياستي كه اين روزها از سوي اين نهاد تنظيم‌كننده بازار اتخاذ شده و نوعي بي‌اعتمادي را در بازار سكه به وجود آورده است.