Iman-Emperatour 4937 اشتراک گذاری ارسال شده در 30 بهمن، ۱۳۸۸ شناسائی سن، در اسب شناسی اهمیت بسزائی دارد . چه علاوه بر اینکه بهداشت ، تغذیه و تعلیف تابع سن می باشد از لحاظ دامپزشکی نیز بعضی از بیماری های مشخص در سنین معینی ظاهر می شوند . بنابر این بعضی از ناخوشی ها در جوانی و برخی دیگر در پیری پدید می آید و پیروی از قوانین فیزیولوژی ، در سنین مختلف زندگی وضع خوراک و پوشاک و نحوه عمل بهداشت تغییر می کند . از اینرو دانستن سن دامهای اهلی برای دامپزشک چه از نظر پیش بینی و پیش گیری امراض و چه از لحاظ درمان اهمیت مخصوصی دارد . برای دامپروران و خریداران دام از نظر بهره برداری و بکار گماردن حیوان در سرویسهای گوناکون دانستن سن دام یکی از نکات اساسی محسوب می شود و در قیمت دام داری اثر محسوس می باشد . بدیهی است که دام نسبتا مسن وپیر اگر چه ظاهر خوب و فریبنده ای داشته باشد از نظر کار ارزش زیادی ندارد و همچنین ارزش دامهای خیلی جوان که چند سال نگهداری و تغذیه لازم دارند تا بتوانند ثمر بخش واقع شوند خیلی کمتر می باشد تا آنهائیکه از همان روز اول خریداری مورد استفاده قرار می گیرند . ضمنا روش نگهداری و استفاده از دام با تغییرات سن متغییر است . روی این اصول است که شناسائی سن در اندام شناسای اهمیت مخصوص دارد و متخصصان فن باید بطور دقیق، با اشتباهائی هر چه کمتر بتوانند آنرا معین کنند . تاریخچه : قضاوت سن دامهای اهلی از روی دندانها و شاخ عملی می شود . این فن را هنرمندان مربوطه از خیلی قدیم می دانستند و تاریخ پدید آمدن آن در مورد اسب خیلی قدیمی و شاید از همان زمان اهلی کردن این دام شروع شده باشد . چه بشر پس از اهلی کردن این دام علاقه مخصوصی بدان پیدا کرد و این حیوان را رفیق شفیق و خدمتگذار حقیقی خود دانست و برای مسافرت و حمل و نقل بار و بنه ، تفریح و شکار ، جنگ و جدال و تجارت وجود آنرا چنان ضروری تشخیص داد که آنی از مراقبت آن غفت نمی ورزد . بدین سبب بود که این حیوان را خوب شناخت و اطلاعات خیلی بیشتری درباره سلامتی و بیماری و نقاهت و کسالت و درمان آن بدست آورد . در نتیجه مطالعات دائم خواص نژادی و فردی و همچنین زشتی و زیبائی و عیوب و نواقص آنرا خیلی زودتر و بهتر از دامهای دیگر درک کرد . اسب داران و علاقمندان به اسب از خیلی قدیم متوجه شدند که بمرور زمان دندانهای اسب تغییر شکل می دهند و علامتهای گوناگونی در روی آن ظاهر می شود از روی آن علامات متخصصان فن سن تقریبی او را معین می کردند اما روش آنها تجربه هائی بشمار می رفت که با یکدیگر متفاوت بود و جنبه علمی نداشت . مثلا در فرسنامه ای بنام( مضمار دانش) که در تاریخ 1090 قمری برابر 1055 شمسی توسط نظام الدین احمد نوشته شده، تا سن پنج سالگی یعنی از هنگام رویش دندانهای شیری تا موقع تخت شدن دندانها، تقریبا تشخیص سن را درست ذکر کرده است. ولی از آن ببعد اشتباهات فراوانی را مرتکب شده و عوض توجه به سطح سایش دندان به تغییر رنگ دندان توجه کرده است . کتابهای فراوانی بزبان پارسی در قرون گذشته نوشته شده است که رویهم رفته همین اشتباهات را تکرار کرده اند . در این اواخر دامپزشکان متخصص، روش نوینی را برای تعیین سن اسب ابداع کردند. ولی با این روش فقط تا سن هشت سالگی امکان تشخیص سن وجو داشت و از هشت سالگی ببعد سن را حدث میزدند، تا اینکه پرفسور(پسینا) توانست سن اسب را از روی سطح آزاد دندان تا زمان پیری تعیین کند . علائم( پسینا) برای تعیین سن، کاملا صحیح نبود و اشتباهات فراوانی در بر داشت . در سال 1824 برای نخستین بار پرفسور( ژیرارد) روش کلاسیک قابل اعتمادی برای تشخیص سن اسب تا بیست سالگی در نامه دامپزشکی منتشر کرد . بعدها( ژیرارد) در سالهای 1824 و 1834 آنرا مجددا چاپ کرد و در چاپ سال اخیر تعیین سن گاو و گوسفند و سگ و خوک را بوسیله دندانها و شاخ بدان افزود . از آن ببعد غالب مولفان همان نوشته ها و مشاهدات( ژیرارد) را مورد قبول قرار دادند و با همان اشتباهات منتشر میکردند. (سیدنی گالواین) در کتاب خود بنام( سن اسب ) سن این حیوان را تا سی سالگی از روی دندانها تعیین کرد .عقیده یو آت نیز در موضوع سن اسب کاملا شبیه ( ژیرارد) بود و همان اشتباهات را داشت . در سال 1894( لبر) و( کرنوان) عقاید( ژیرارد) را مورد مطالعه و تجدید نظر قرار دادند و با تصحیح بعضی نکات و تغییر برخی از قسمتها، کتاب مفیدی بطبع رسانیدند. پرفسور( برآون) با اعتقاد باصول عقاید او را در قسمت شناسائی سن گاورا تائید کرد، ولی اصول عقاید او در قسمت شناسائی سن گاو و تاثیر زودرسی را در دندانها خیلی دور از حقیقت یافت . وی تجارب خود را در یکی از بنگاههای دامپروری آغاز کرد و متوجه شد که دندانهای گاو در کمتر از 5/3 سالگی (بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی ( بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی و خوک کمی بعد از یکسال و نیمی تخت می شوند در صورتیکه بر حسب عقیده( ژیرارد) دندانهای گاو در 4 تا 5 سالگی و گوسفند در 4 سالگی و خوک در 3 سالگی باید تخت شود . « سن اسب » اصولا اسبهای سنگین نسبت به اسبهای سبک زیادتر رشد می کنند و زودتر هم پیر می شوند . سن اسب را بطور حقیقی ، تقریبی و یا قراردادی معین می کنند . سن اسب موقعی حقیقی است که از روی ورقه هویت و تاریخ تولد تعیین شود و در موقعی تقریبی است که از روی علایم خارجی و تغییرات ظاهری بعضی از اعضاء مخصوصا دندانها معین شود. برای برخی از نژادها بین اسبداران رسوم خاصی است که بر حسب آن سن اسب را به طور غیر حقیقی یا قراردادی معین می کنند. مثلا برای نژاد خالص انگلیسی (چتیت) فرض شده است که تمام کره ها در روز اول ژانویه متولد می شوند ، بنابر این تمام نوزادهای متولد شده در جریان سال را در اول ژانویه سال بعد کره های یک ساله می گویند. بطوریکه کره متولد شده در 25 دسامبر را در روز اول ژانویه ( یعنی نوزاد پنج روزه را ) کره یک ساله فرض کرده اند و از همین قرارداد و رسم در کورسها استفاده می شود. بدین مناسبت است که صاحبان اسبهای اصیل که مخصوصا از نظر کورس و مسابقه به پرورش اسب پرداخته اند می کوشند که تمام نوزادها در جریان ماه ژانویه متولد شوند و گرنه به زیان آنها تمام خواهد شد. تشخیص سن اسب خیلی جوان و خیلی پیر آسان است. در کره های جوان هیکل خمره ای دو شاخه ضخیم. پیشانی برآمده و تنه روی دست و پای بلندقرار گرفته است. در صورتیکه در دامهای خیلی پیر، لبها نازک و آویزان دو شاخه نازک و برنده نمکدان یا گودال گودرفته. رخ گاو. ماهیچه های پشت تحلیل رفته می باشد. بعلاوه چینهای مرتب پلک دلیل بر سن زیاد می باشد. ضمنا رنگهای تیره به مرور زمان روشن می شود. از روی این علائم فقط می توان فهمید که اسب خیلی جوان یا خیلی پیر است. تنها دندانها هستند که از روی آنها می توان سن تقریبی دام را معین کرد و از بین آنها دندانهای ثنایا چه در فک بالا و چه در فک پایین ارزش فراوانی دارند. « دندانهای ثنایا » از روی فرمول دندانی 3/3 س ب 3/3 س ک 0/0 یا 1/1 الف 3/3 ث معلوم می شود که اسب دارای شش عدد ثنایا در فک پایین و شش عدد در فک بالا می باشد. این دندانها در روی قوسی قرار گرفته اند که به اسم قوس دندانی معروف است. در هر قوس دو ثنایای جلو را ( پیشها ) و دو ثنای آخر را ( گوشه ها ) و دو دندانی که بین پیش و گوشه قرار گرفته است ( میانها ) می نامند. ثنایای بالغ : ثنایای بالغ اسب دارای تاج-ریشه و طوق می باشند. تاج : رشد تاج در دندان ثنایای اسب بالغ تقریبا تا آخر دوره زندگانی طبیعی ادامه دارد. تاج دارای یک سطح جلوی یا لبی یک سطح زبانی یا عقبی، یک سطح آزاد یا سطح سایش و دولبه داخلی و خارجی می باشد. در سطح لبی تاج شیاری موجود است که خود یکی از علائم مشخص بین تاج دندان بالغ و شیری به شمار می رود. سطح زبانی تاج از طرفی به طرف دیگر محدب و بیشینه تحدب در نزدیک ریشه می باشد. جدار داخلی از جدار خارجی ضخیم تر است. سطح بالایی یا سطح سایش برای جویدن بکار می رود. در موقعیکه دندان دست نخورده باشد در روی سطح آزاد حفره مخروطی شکل مشاهده می شود که قاعده تقریبا بیضی شکلش در بالا و راس آن در پایین و در داخل دندان قرار گرفته و به نام جودان خوانده می شود. عمق جودان بیش از یک سانتی متر و محورش بطور خیلی ملایم محور اصلی دندان را قطع می کند بطوریکه راس مخروط بطرف سطح داخلی دندان متمایل می شود. در دندان دست نخورده مینای تاج در سطح سایش و سطوح مجاور متصل می باشد ولی در اثر از بین رفتن آن در روی سطح آزاد به دو قسمت تقسیم می شود. قسمتی که در سطوح خارجی واقع است به نام مینای پوششی و قسمتی که جودان را مفروش می کند به نام مینای مرکزی خوانده می شود. در انتهای گودی جودان مقدار خیلی کمی سیمان قرار گرفته که دور آنرا مینای مرکزی فرا گرفته است و بنام جرم جودان نامیده می شود. در دندانیکه هنوز ساییده نشده جدار جلو دندان چند میلیمتر از جدار عقبی آن بلندتر است و در نتیجه سایش از این جدار شروع می شود. به زودی دو جدار در یک سطح قرار گرفته و از آن به بعد هم به یک نسبت ساییده می شوند. بتدریج در اثر سایش دائم، عمق حفره کوتاه و حفره آن تنگ می شود تا آنکه بکلی از بین می رود و به غیر از سیمان مرکزی که از مینا احاطه شده است چیزی باقی نمی ماند. در این موقع می گویند که دندان تراشیده شده است چنانکه با دست روی چنین دندانی را لمس کنند برجستگی مینا احساس میشود. پس از مدتی از حجم این برجستگی نیز کاسته می شود و به طرف جدار عقب دندان متمایل می شود و بعد به کلی از بین می رود. در این حالت گویند که دندان تراز شده است. بعد از تراز شدن دندان، در روی سطح آزاد فقط یک لکه زرد رنگ مدور دیده می شود که قبلا به شکل نوار عرضی بین سیمان مرکزی و جدار جلوی ظاهر و به اسم ستاره د ندانی نامیده می شود و آن عبارت از عاج ثانوی حفره داخلی دندان است که در اثر سایش در روی سطح دندان نمایان می شود. در سالهای آخر زندگی ممکن است سطح آزاد دندان از تاج پایین تر هم برود که، در اینصورت ابتدا مینای سطح زبانی و سپس مینای سطح لبی از بین خواهد رفت. زیرا در سطح جلوی دندان مینا، پایینتر از سطح زبانی آن کشیده شده است. ریشه : در امتداد تاج واقع است و ضخامت آن به طور محسوسی از بالا به پایین در امتداد جلو به عقب زیاد و از طرفی به طرف دیگر کم می شود. در انتهای ریشه منفذ حفره داخلی دندان واقع است. این حفره که محتوی مغز دندان و عروق و اعصاب می باشد نخست بزرگ و هر قدر به طرف سطح آزاد دندان پیش می رود باریک می شود و کمی از راس قیفی شکل جودان می گزرد و در جلو آن قرار می گیرد. ضمنا به تدریج از عاج ثانوی که رنگش از عاج اصلی زردتر است پر می شود و قشر نازکی از سیمان روی ریشه را فرا می گیرد، به علاوه سیمان در فررفتگیهای قسمت آزاد دندان جمع می شود و مقدار مختصری از آن در انتهای قیف جودان موجود است که به نام جرم جودان خوانده می شود. تغییرات سطح آزاد دندان : اگر یک دندان ثنایای بالغ دست نخورده اسب را ازحفره دندانی خارج کنیم دیده می شود شکل آن شبیه هرمی است که قاعده اش به طرف بالا و انتهایش به طرف پایین یعنی در حفره دندانی قرار گرفته است . ضمنا خمیدگی در آن مشاهده می شود . این هرم در قاعده از جلو به عقب و در راس ازطرفی به طرف دیگر مسطح می باشد. این هرم در قاعده از جلو به عقب و در راس از طرفی به طرف دیگر مسطح می باشد. بدین معنی که قطر طول مقطع عرضی دندان در مجاورت سطح آزادش از یکطرف به طرف دیگر و در راس آن از جلو به عقب می باشد و بدیهی است که حالت میانه در وسط دندان مشاهده می شود. در حقیقت در اثر جویدن اغذیه رفته رفته سطح آزاد دندان ساییده می شود و از بین می رود و بتدریج قسمتی که در لثه قرار گرقته است تبدیل به سطح آزاد می شود. و به نوبت خود از بین می رود. با در نظر گرفتن شکل دندان در نتیجه ساییده شدن. سطح آزاد آن به اشکال مختلف در می آید که برای شناسایی سن بسیار مهم است. این سطح که در ابتدا بیضی است بتدریج بیضوی ، مدور، سه گوشه و دو گوشه می شود. ضمنا در اثر همین سایش، جودان بتدریج از بین می رود و ابتدا ( تراشیده ) و بعد، تراز می شود و ضمنا ستاره دندانی نیز پدیدار میشود. تغییرات قوس دندانی بر حسب سن : شکل قوس ثنایا بر حسب سن تغییر پذیر است. قوس دندان که در جوانی نیم دایره کامل را تشکیل می دهد. در پیری خیلی به خط مستقیم نزدیک می شود و بدیهی است که حالتهای میانه ای در سنین بین جوانی و پیری در روی قوس مشاهده می شود. تغییرات اتصال دو قوس بر حسب سن : چنانکه در موقع جوانی دو لب بالا و پایین اسب را از یکدیگر باز کنیم و از نیم رخ اتصال دو قوس را مشاهده کنیم،ملاحظه می شود که اتصال آنها تقریبا نیم دایره ای را تشکیل می دهد که به شکل دو دهانه گازانبر روی یکدیگر قرار گرفته اند. در موقع پیری این حالت از بین می رود و محور دندانهای ثنایا تقریبا در امتداد محور فک قرار می گیرد و بدین ترتیب اتصال دو قوس دندانی زاویه ای تشکیل می دهد و در نتیجه بزاق از دهان جاری میشود. این حالت در موقعی که اسب خیلی پیر است مشاهده می شود. بدیهی است که حالت های میانه در سنین بین جوانی و پیری در اتصال دندانها پدیدار می گردد که از روی آن میتوان سن تقریبی را تخمین زد . ادامه: تغییرات امتداد ثنایای یک قوس نسبت به سطح میانه فک بر حسب سن : این امتداد بر حسب سن تغییرپذیر می باشد بدین معنی که در موقع جوانی قسمت هایی از دندان که در داخل حفره های دندانی قرار گرفته اند و در سنین پیری بر عکس قسمت های آزاد دندان به همدیگر نزدیک می شوند یا به طور خلاصه هنگام جوانی ریشه متقارب و در پیری تاجها متقارب می شوند. اختلاف بین ثنایای یک فک : بزرگی پیشها و میانها تقریبا یکسان است ولی گوشه ها کوچکتر می باشند ضمنا همانطور که رشد و نمو دندان از پیشها شروع می شود ساییدگی نیز از این دندان ها شرع می شود. جدار خارجی دندان چه از حیث ارتفاع و چه از حیث ضخامت از پیشها به گوشه ها کم می شود. در گوشه ها اختلاف سطح دو جدار جودان زیاد و خطوط بسیاری در سطح زبانی این دندان دیده می شود ضمنا جرم جودان آن کمتر از دندانهای دیگر است. اختلاف بین ثنایای دوفک : ثنایای فک بالا بزرگتر و بنابر این از نظر محیط کمی از ثنایای فک پایین جلوتر است. یک قسمت از سطح آزاد گوشه های فوقانی در نتیجه بزرگ بودن با دندانهای مخالف خود اصطکاک حاصل نکرده و در نتیجه ساییده نمی شود و باعث برجستگی قسمتی از سطح آزاد دندان می شود. جودان در ثنایای بالا عمیق تر و جرم آن کوچکتر است. اختلاف بین ثنای بالغ و ثنایای شیری : اشتباه بین ثنایای شیری و بالغ باعث تشخیص غلط سن می شود بطوریکه ممکن است کره یکساله را به عوض اسب شش ساله و کره دو ساله را به جای اسب 8 ساله فرض کرد. علائم چندی برای تشخیص دندان شیری و بالغ موجود است که مهمترین آنها عبارتند از شیار ، طوق و حجم دندان: در سطح لبی ثنایای شیری شیاری موجود نیست و حال آنکه در دندانهای بالغ این علامت کاملا هویدا است. در دندانهای شیری طوق به زودی نمایان می گردد . از آن موقع به بعد طول دندان کم می شود. ثنایای شیری خیلی کوچکتر از بالغ است و چنانکه در روی قوس دندانی ، دندانهای بالغ و شیری با هم یافت شوند، تمییز آنها خیلی آسان می باشد. چون به خوبی هویداست که سطح آزاد دندانهای شیری کاملا ساییده شده در صورتیکه دندانهای بالغ دست نخورده می باشد. دندانهای شیری در اثر عدم یا مقدار کم سیمان دارای رنگ سفیدتر از دندانهای بالغ می باشد. عمق جودان در دندانهای شیری کمتر از دندان بالغ است و نیز حفره داخلی به زودی از عاج ثانوی که به رنگ زرد قهوه ای است پر می شود. ریشه دندانهای شیری به شکل هرمی است که در روی سطوح ان شیارهایی دیده می شود و ضمنا تغییراتی که از نظر شکل در روی سطح آزاد ثنایای بالغ دیده می شود. در ثنایای شیری یافت نمی شود. بنابر آنچه گفته شد، شیار، طوق، سفیدی، بزرگی عمق جودان، رنگ عاج ثانوی حفره داخلی، وضع ریشه و سطح آزاد دندان باعث تشخیص دندانهای شیری و بالغ از یکدیگر می شود. « انیاب » از روی فرمول دندانی مشاهده می شود که اسب در هر فک دارای دو دندان انیاب می باشد و مادیان انیاب ندارد. معذالک خیلی به ندرت ،انیاب در مادیان نیز دیده شده است اما هیچگاه به بزرگی دندان انیاب نمی رسد. سابقا وجود آنرا در مادیان به غلط علامت نازایی می دانستند. اخته کردن اسبها در رشد و نمو انیاب تاثیری ندارد و انیاب فک پایین به ثنایا نزدیکتر می باشند تا در فک بالا و از روی این علامت شناختن دو فک در موقعیکه حتی فقط دو قوس دندانی موجود باشد خیلی ساده و آسان است. دندانهای انیاب هیچگاه با یکدیگر اصطکاک پیدا نمی کنند. رویش و اندازه رشد آنها تا حدی به شناسایی سن اسب کمک میکند. دندانهای انیاب در فک بالا و پایین کاملا متشابه می باشند جز آنکه طول و تیزی انیاب فک بالا بطور نامحسوسی کوچکتر از دندانهای فک پایین می باشد. در دندانهای شیری، انیاب وجود ندارد فقط روی فک اسبها ممکن است اثری از آن مشاهده شود. « علایم سن ( اسب ) » برای سهولت شناسایی سن ، دوره زندگانی اسب را به هفت دوره به شرح زیر تقسیم کرده اند. 1 - دوره رویش ثنایای شیری. 2- دوره سایش و تراش ثنایای شیری. 3 - دوره رویش ثنایای بالغ. 4 - دوره سایش و تراش ثنایای بالغ. 5 - دوره مدور شدن سطح آزاد ثنایای پایین و ترتش ثنایای بالا. 6 - دوره سه گوشه شدن سطوح سایش ثنایا و تراز شدن آنها. 7 - دوره دو گوشه شدن سطوح سایش ثنایا. 1 - دوره رویش ثنایای شیری این دوره از آغاز تولد تا سن 12 ماهگی را نشان می دهد. معمولا در موقع تولد دندانهای پیش در دهان موجود هستند ولی، در نتیجه کوچک بودن فک برای آنکه هر دو بتوانند در جلو واقع شوند، کمی مورب در پهلوی یکدیگر قرار گرفته اند. گاهی لبه جلویی سطح آزاد آنها مشاهده می شود و زمانی تمام دندان از لثه پوشیده می باشد ولی برآمدگی آنها در دهان مشاهده می شود و در هر حال پیشها در 15 روزه اول کاملا ظاهر می شوند. در 30 یا 40 روزگی میانی ها ظاهر می گردند و در دو ماهگی با رشد مناسبی در دهان دیده می شوند. گوشه ها خیلی به تانی خارج می شوند . در سن هفت ماهگی اولین علامت خارج شدن آنها ظاهر می شود. در 9 ماهگی جدار جلویی آنها با یکدیگر تماس حاصل می کند بطوریکه اگر دو لب را از یکدیگر باز کرده و از نیم رخ نگاه کنند فضای مثلثی شکل در بین آنها دیده می شود. بالاخره گوشه ها در یکسالگی با یکدیگر اصطکاک حاصل می کنند . علایم تکمیلی : سه دندان آسیای شیری چنانکه در موقع تولد در دهان دیده نشوند در دو یا سومین هفته زندگی ظاهر می شوند. رویش آسیای سوم کمی کندتر می باشد. اولین نشانه خروج چهارمین آسیا یا اولین آسیای عقب در سن 9 ماهگی ظاهر و در یکسالگی با سه دندان آسیای شیری هم سطح می شود بدون آنکه هیچ نوع سایش وجود داشته باشد. این حالت بهترین علامت برای شناسایی کره یکساله می باشد. با ذکر آنچه گفته شد رویش دندانهای شیری بشرح زیر خلاصه می شود . ظهور پیش ها در ...... . - 6 - 15 روزه گی . ظهور میانی ها در 30 - 40 روزگی . ظهور گوشه ها در 7 ماهگی . ظهور دندانهای آسیای شیری در ...... . - 14 - 21 روزه گی . ظهور چهارمین آسیا در ...... 9 ماهگی . هم سطح شدن چهارمین آسیا یا آسیاهای شیری بدون سائیدگی در 12 ماهگی . ادامه: 2 - دوره سایش و تراش ثنایای شیری دوره تراش ثنایای شیری از 12 ماهگی شروع و در دو سالگی خاتمه پیدا می کند . معمولا در دو ماهگی سطح آزاد پیش ها از جدار جلوئی جودان شروع به سائیده شدن میکند . بین دو تا شش ماهگی بتدریج رشد و نمو پیش ها و میانی ها زیاد شده و در سن شش ماهگی دندانها در دهان کاملا واضح می شوند. در سن یکسالگی پیش ها تراشیده می شوند . سائیده شدن میانیها و گوشه ها به ترتیب از 4 ماهگی و 15 ماهگی شروع و در سن 15 ماهگی و 24 ماهگی تراشیده می شوند . علائم تکمیلی : پنجمین دندان آسیا یا دومین آسیای عقبی در 18 ماهگی در دهان ظاهر می شود و در آخر سال دوم با سایر دندانهای آسیا هم سطح می شوند. این حالت بهترین علامت برای تشخیص کره یکساله از دو ساله می باشد . برآمدگیهائی که در روی دندان واقع است نشان می دهد که باستثناء گوشه داخلی بقیه دندان کاملا دست نخورده می باشد. چنانکه ثنایای شیری را با ثنایای بالغ اشتباه کنند کره یکساله را اسب 5 ساله و کره دو ساله را اسب شش ساله فرض خواهند کرد. این اشتباهات مخصوصا در تاتوهای جنگلی که حالت کره گی را خیلی زود از دست می دهند رخ داده است . در حال عادی بیشترین کره های یکساله و دو ساله اشتباه می شوند در این حالت دندانهای آسیای چهارم برای کره های یکساله و آسیای پنجم برای کره های دو ساله بهترین علامت برای تشخیص سن می باشد . غالبا تراش دندانهای ثنایا پیرو قانون فوق نبوده و در تاریخهای مختلف اتفاق می افتد . در اینصورت برای دانستن سن حقیقی بمقدار سائیده شدن گوشه ها متوسل می شوند. چنانچه گوشه ها دست نخورده باشد حیوان تقریبا یکساله و اگر تراشیده باشد ،دو ساله است . همچنین باید موقعی از سال را که کارشناس مشغول آزمایش است در نظر گرفت ، زیرا معمولا کره ها در بهار بدنیا می آیند بنابر این چنانچه دام در آخر بهار مورد امتحان قرار گیرد و در این هنگام گوشه ها دست نخورده یا مقدار جزئی از جدار جلوئی جودان سائیده شده باشد حیوان 14-15 ماه است و اگر در همین موقع گوشه ها کاملاتراشیده شده باشند و طوق ثنایا نمایان باشد اسب دو سال را تمام کرده است. گاهی دیده شده است که در اخر سال دوم با انکه شکل خارجی گوشه ها تغییر کرده است معذالک قسمتی از جدار عقبی جودان آنها دست نخورده مانده اند . 3 - دوره رویش ثنایای بالغ ایندوره از 5/2 سالگی شروع و در 5 سالگی خاتمه می یابد . کمی بعد از 2 سالگی یا در دو سال و سه ماهگی لثه در مجاورت طوق دندان پائین می رود و رنگ آن تغییر کرده و تیره تر می شود و در 5/2 سالگی پیشهای بالغ در دهان ظاهر می شوند در این سن چنانکه دو لب را از یکدیگر جدا کرده و از جلو به دندانها نگاه کنند، حالت مخصوصی مشاهده می شود بدین معنی که پیشها، رشد خود را به نیمه رسانده اند و فضای خالی بین پیشهای فک بالا و پائین توجه را جلب می کنند . بندرت ممکن است در این سن یکی از پیشهای شیری در دهان باقی مانده باشد ولی این امر با درنظر گرفتن دندان بالغ فک مخالف باعث اشتباه در سن نمیشود . در دو سال و نه ماهگی جدار جلوئی سطح آزاد پیش های بالا و پائین با یکدیگر تماس حاصل می کنند بدون آنکه هیچگونه علائم سائیدگی وجود داشته باشد. بعلاوه در این سن بین دو جدار عقبی پیشهای فک بالا و پائین فضای خالی موجود است . در سن 3 سالگی تماس کمی حاصل شده و جدار جلوئی و عقبی سطح آزاد دندان در یک سطح قرار می گیرند . بدون آنکه تمام سطح آزاد یکنواخت سائیده شده باشد بدین معنی که در دورتادور جودان هنوز قسمتهای دست نخورده یافت می شود . چنانچه سائیدگی در تمام سطح آزاد دندان مشاهده شود سن دام کمی بیش از 3 سال می باشد . با درنظر گرفتن قسمتهای گفته شده در سن 3 سالگی اشتباه تقریبا غیر ممکن است . تغییرات مذکور در بالا کمی پس از گذشتن سن سه سالگی در میانی ها نیز ظاهر و در 4 سالگی با سایرین هم سطح می شود و میانیها مخالف با یکدیگر تماس حاصل می کنند . همچنین گوشه های بالغ در 4/5 سالگی در دهان دیده شده و در سن 5 سالگی با سایرین هم سطح می شوند و میانیهای مخالف با یکدیگر تماس حاصل می کنند . همچنین در سن 4/5 سالگی در دهان دیده شده و در سن 5 سالگی با سایرین هم سطح می شوند . در این سن غالبا گوشه ها فقط بوسیله دو جدار جلو تماس حاصل می کنند بطوریکه اگر دو لب را از یکدیگر جدا کرده و از نیم رخ مشاهده نمایند فضای مثلث شکلی در بین گوشه های قوس بالا و پائین مشاهده می شود . علائم تکمیلی : در مدت رشد و نمو ثنایای بالغ تغییرات مهمی در دندانهای آسیا ظاهر می گردد . بدین معنی که بتدریج دندانهای آسیای بال جانشین آسیاهای شیری می شوند . در 5/2 سالگی با پدید آمدن یشهای بالغ اولین و دومین دندان آسیای شیری افتاده و جانشین آنها در دهان دیده می شود گاهی آسیای دوم کمی زودتر از آسای اول هویدا میشود. ( ش 66 ) زمانی تاج یکی از آنها در دهان باقی می ماند ولی این حالت سطحی است بدینمعنی که چسبندگی مختصری آنرا به لثه نگاهداشته و با کوچکترین حرکتی از جای کنده می شود . در سه سالگی یعنی مقارن هم سطح شدن پیشهای بالغ ،این دو دندان آسیا نیز با دیگران هم سطح می باشند بطوریکه اگر دهان را بازکنند، هیچ فاصله ای بین دندانها آسیای فک بالا و پائین موجود نیست . اما سطح آزاد دندانهای آسیا دست نخورده بوده و برآمدگیهای دندانی موجود،و خود باعث تمیز انها از دندان های قدیمی است. در سن چهار سالگی یعنی هنگام هم سطح شدن میانیها دندانهای آسیای سوم و ششم در دهان ظاهر می شوند و تقریبا در محاذات سایر دندانها قرار می گیرند . ظهور انیاب : در همین موقع یعنی در سن چهار سالگی دندانهای انیاب از لثه خارج شده در سن 5 سالگی طول آنها باندازه دندانهای ثنایا و تا سن 6-7 سالگی این دندانها برشد خود ادامه می دهند . خیلی بندرت اتفاق می افتد که ا نیاب دیرتر از 5/4 سالگی روئیده شوند در سن 5 سالگی که تمام دندانهای بالغ در دهان ظاهر می گردند و تقریبا هم سطح می باشند می گویند که ( دهان تخت شده است ) . 4 - دوره سایش و تراش ثنایای بالغ فک پائین این دوره از شش سالگی شروع و در بیست سالگی خاتمه می یابد همانطور که گفته شد در بین تمام دام های اهلی ، اسب از نظر شناسائی سن دارای مزایای خاصی می باشد. بدین معنی که از سن پنج سالگی به بعد علائمی که عبارت از (تراش – تراز – ستاره دندانی – تغییر شکل سطح سایش) می باشند در روی سطح آزاد دندان ظاهر و باعث تشخیص سن می شوند و حال آنکه در سایر دامهای اهلی ، پس از رشد و نمو دندانهای بالغ علائم خیلی مشخص برای تعیین سم وجود ندارد . همانطور که رویش دندانها از پیشها و از جدار جلوئی آنها آغاز می گردد ، سائیدگی نیز از این جدار شروع و اولین دندانهائیکه تراشیده می شوند، پیشها می باشند . اصولا در حدود شش ماه پس از پیدایش دندانها در دهان دو جدار جلوئی دندانهای مقابل با یکدیگر تماس حاصل کرده و شش ماه بعد جدار عقب بیکدیگر می رسند . معمولا پیشها در سن شش سالگی و میانیها در هفت سالگی و گوشه ها در هفت سالگی تراشیده می شوند . در سن شش سالگی خط سایش دور تا دور جودان گوشه را فرا گرفته و فقط قسمت کوچکی در مجاورت میانیها دست نخورده می باشد . مقدار سائیدگی در جدار جلوئی بیشتر از جدار عقبی و خود جودان عمیق است . مینای مرکزی پیشها بیضی شکل و بطرف عقب متمایل می گردد ، ریشه انیاب کامل نشده و در انتهای آزاد آن حالت تیزی نمایان است . چون تراش ثنایا همیشه یکنواخت نیست بدین مناسبت بیشتر اوقات برای اطمینان بیشتر وضعیت و مقدار سائیدگی گوشه ها را مورد استفاده قرار می دهند . در سن هفت سالگی دورتا دور جودان تراشیده شده و سطح سایش بطور کامل تشکیل شده است. مینای مرکزی در میانیها بطرف عقب متمایل شده و شکلش از حالت بیضی خارج می شود. دم چلچله که عبارت است از پیدایش برجستگی در کنار خارجی گوشه های بالا و بطرف سطح پائین دهان است در این سن ظاهر می گردد. ضمنا انتهای انیاب مانند سن شش سالگی تیز نیست در سن هشت سالگی ستاره دندانی در بین مینای مرکزی و جدار جلوئی ظاهر شده و در ده سالگی اینحالت در میانی ها و گوشه ها مشاهده می گردد . باز هم ادامه: 5 - دوره مدور شدن سطوح آزاد ثنایای پائین و تراش ثنایای بالا این دوره از 9 سالگی شروع و به 13 سالگی خاتمه می یابد. معمولا سطح سایش یا سطح آزاد ثنایا هیچگاه مدور نمی شود. وقتیکه جدار عقبی سطح آزاد دندان تشکیل قوسی را دهد که به نیم دایره نزدیک باشد گویند دندان مدور است. در این وضعیت قطرهای عرضی و طولی سطح سایش تقریبا برابر می شوند. اصولا پیشها در 9 سالگی و میانیها در 10 سالگی و گوشه ها در 12-11 سالگی مدور می شوند. تراش ثنایای بالا از پیشها به گوشه ها به ترتیب در 9، 10، 11، 12 سالگی حاصل می شود. از سن 8 سالگی به بعد علامت فوق العاده مشخص که بتوان سن دام را بدون اشتباه معین نمود موجود نیست، اصولا در این دوره میناهای مرکزی ابتدا مثلثی شکل و بتدریج مدور شده و هر چه بیشتر به طرف جدار عقبی متمایل می شوند. ستاره دندانی کوتاه و ضخیم شده و مرکز دندان را اشغال می کند. بدیهی است که این تغییرات از پیشها شروع و به گوشه ها خاتمه می یابد. در 10 سالگی شیاری به شکل شکاف در قسمت بالای گوشه فوقانی مشاهده می شود. در 12-11 سالگی عرض گوشه های پایین در مجاورت لثه با سطح آزاد دندان برابر می شود. از 11 سالگی به بعد گوشه ها و میانیهای فک بالا نسبت به یکدیگر از طرف ریشه متباعد شده و در قسمت تاج بین آنها فضای مثلثی شکلی که قاعده اش به طرف بالا و نوک ان به طرف پایین است بوجود می آید. در 12 سالگی دندانهای انیاب از رسوبی ( Tartre ) پوشیده شده و انتهای آزاد آنها کاملا کند می باشد. قوس دندانی از حالت نیم دایره خارج و به طرف خط مستقیم متمایل می گردد اتصال دو قوس نیز از حالت گاز انبری خارج شده و به شکل تخم مرغی در می آید. مینای مرکزی از شکل مثلثی خارج و مدور شده و به طرف عقب متمایل می شود. ستاره دندانی از حالت خطی خارج شده و به طرف وسط دندان کشیده می شود. 6- دوره سه گوشه شدن و تراز ثنایا موقعیکه قطر از جلو به عقب سطح آزاد دندان بزرگتر از قطر عرضی شود گویند که دندان سه گوشه ای شده است. در 13 تا 14 سالگی علامت دم چلچله شبیه به آنچه که در هفت سالگی ذکر شد در گوشه های فک بالا مشاهده می شود. اما این علامت مانند سن 7 سالگی کاملا مشخص نیست. تمام ثنایای فک پایین تراز شده و ستاره دندانی در تمام دندانها ظاهر و مرکز سطح آزاد آنها را اشغال نموده است. در سن 13 سالگی سه گوشه شدن، در پیشها شروع می شود. در 14 سالگی پیشها و در 15 سالگی میانیها و در 17-16 سالگی گوشه ها نیز سه گوشه ای می شوند. ضمنا اتصال، دو قوس بتدریج به طرف جلو کشیده شده و قوس دندانی جمع و بیشتر از دوره پنجم به خط مستقیم نزدیک شده است. در دوره ششم و دوره هفتم اشتباهاتی ممکن است روی دهد، چه خیلی اتفاق افتاده است که سطح آزاد دندانهای اسبهاییکه دارای یک سن می باشند یکنواخت نبوده و اختلافاتی در آنها وجود داشته است. - دوره دو گوشه شدن موقعی می گویند که سطح دندان دوگوشه شده است که مثلث پدید آمده به طرف عقب کشیده شود و خط جلو به عقب بزرگتر از خط عرضی باشد. این حالت در 18 سالگی در پیشها در 19 سالگی در میانیها و در 20-21 سالگی در گوشه ها دیده می شود. در این دوره تاجها نسبت به یکدیگر خیلی متقارب و تقریبا در امتداد فک قرار می گیرند بدین مناسبت اتصال دو قوس زاویه حاده ای را تشکیل داده و باعث می شود که لبها نتوانند دهان را خوب ببندندکه در نتیجه آب دهان جاری می گردد. قوس دندانی به خط مستقیم خیلی نزدیکتر از دوره ششم می شود. از این سن به بعد دو شاخه نازک و برنده شده و در وسط بینی فرورفتگی پدیدار می شود. بتدریج دندانها یا خیلی طویل یا آنکه خیلی کوتاه می گردند و به محاذات لثه می رسند. مینای پوششی ابتدا در عقب و سپس در جلو دندان از بین می رود. *** *** در پیش گفته شد که( سیدنی گالوین) سن اسب را از روی شیار شکافی شکل حاصله در گوشه های فک بالا تا 30سالگی معین کرده است. این حالت برای اولین مرتبه بعد از سن 10 سالگی در مجاورت لثه گوشه فوقانی ظاهر می شود. در این هنگام عمق لانه دندانی کوچک شده و طول دندان نسبت به دوره های قبل اضافه می شود. بدین معنی که رشد و نمو دندان زیادتر از مقدار سایش می شود. در اثر سایش دائم شیار بتدریج پایین آمده و بعقیده اویازده سال وقت لازمست که به محاذات سطح آزاد دندان برسد. وجود شیار و وضعیت ویژه آن مخصوصا در سالهای آخر عمر که نشانه مشخص دیگری برای شناسایی سن وجود ندارد ارزش فراوانی را حائز است. از روی این علامت، شناسایی سن بین 10 و 11 سالگی خیلی دشوار و بایستی کارشناس، خیلی مجرب و کارآزموده بوده و در این زمینه تجربیات فراوانی داشته باشد. اما برعکس سن های 20، 25 و 30 سالگی را می توان به خوبی از روی آن تمییز داد. در هر حال این شیار در سن 10 سالگی فقط در مجاورت لثه دیده شده و بتدریج پایین می آیدو در سن 15 سالگی تقریبا به نیمه دندان می رسد و در 21 سالگی در تمام طول سطح لبی مشاهده می شود از این تاریخ به بعد در اثر نمو دائمی دندان و سایش آن در سطح آزادش شیار بتدریج از طرف بالا محو شده بطوریکه قسمتهای بالای دندان صاف و صیقلی می گردد. این حالت ادامه دارد تا سن 30 سالگی که در این موقع تقریبا در روی تمام دندان شیار زائل می شود و فقط قسمت کوچکی از آن در مجاورت سطح سایش موجود است. سن اسب را در 11 سالگی و در 15 سالگی و اشکال به ترتیب سن اسب را در 21 و 25 و 30 سالگی نشان می دهد. بنابر آنچه گفته شد شناسایی سن اسب تا 8 سالگی آسان است از 8 سالگی تا 13 سالگی ممکن است اشتباهی از یک تا دو سال روی دهد از سیرده سالگی به بعد اشتباه زیادتر است بدین مناسبت است که بعد از 15 سالگی بذکر اسب پیر یا خیلی پیر اکتفا می نمایند. نامنظم بودن دندانها و بیماری تیک و تقلباتی که بوسیله دلالان ذی نفع ممکن است به عمل آید غالبا عمل کارشناس را از نظر شناسایی سن مشکل می کنند. غیر طبیعی بودن دندانها غیر طبیعی بودن دندانها را می توان به طریق پایین خلاصه نمود: 1- تغییرات تاریخ رویش دندان : حدس زده اند که گاهی ممکن است در اثر تغذیه غیر کافی مخصوصا در مادیانهای آبستن و دام های مفلوک، رویش دندانها تاخیر افتد یا آنکه در اثر عوامل دیگری دندان زودتر از موقع طبیعی از لثه خارج شود. این حالات خیلی کم دیده شده و میتوان گفت که تاریخ رویش دندانهای بالغ در اسب خیلی بندرت ممکن است تغییر کند. 2 - غیر طبیعی بودن تعداد دندانها : دندانها ممکن است زیاد و یا کمتر از تعداد طبیعی باشند. دندانهای اضافی فقط در دندانهای بالغ دیده می شود . این دندانها ممکن است در ردیف سایرین و یا پشت سر هم قرار گرفته باشند. در صورت اول تشخیص مشکل خواهد بود. ممکن است پیشها و یا میانیها و یا گوشه ها مضاعف روییده شوند. در یک حالت قوس دندانی بطور مضاعف دیده شده است. دندانهای اضافی غالبا دندانهای شیری هستند که در محل خود باقیمانده یا از طوق شکسته شده اند و یا در حقیقت دندانهای اضافی هستند که روئیده اند. در هر صورت وجود دندان اضافی باعث ایجاد تغییراتی در طرز ساییده شدن دندان می گردد و در نتیجه شناسایی سن را مشکل می سازد. کم بودن دندان در ثنایای شیری و بالغ ممکن است دیده شود چنانکه دندان شیری موجود نباشد، ممکن است دندان بالغ روییده شده قوس دندانی را کامل گرداند ویا آنکه استقامت دندان شیری باعث شود که دندان بالغ روییده نشود. کوچکی و یا نقصان دندان باعث می شود که قوس دندان کوچک شده، سایش سریع تر گشته و در نتیجه شناسایی سن مشکل شود. هنگامیکه روی قوس دندانی، دو دندان ثنایا بطور مضاعف موجود باشد غالبا بیکدیگر چسبیده و بنظر یکی می آیند. در اینصورت وجود دو جودان در یک دندان باعث هدایت کارشناس می شود. این علامت دلیل کافی برای دوتا بودن دندان نیست چه بسا دندان واحد با دو جودان مشاهده شده است. گاهی دندان در آرواره مانده و به جهاتی نتوانسته است خارج شود. در اینصورت فقط عکس برداری وجود آنرا ظاهر می سازد. انیاب طبیعتا در مادیان موجود نیست ولی دراسب بندرت ممکن است که در یک فک وجود نداشته و یا انکه در دو قوس دندانی منحصر به یک عدد گردد. چنانکه یکی از دندانهای آسیا در نیاید دندان مخالف بیش از حد معمول به رشد خود ادامه داده و باعث زخم کردن آرواره مقابل می شود. 3 - غیر طبیعی بودن شکل و ساختمان دندان : بندرت دیده شده است که ساختمان دندان از لحاظ شکل یکنواخت نباشد گاهی عمق جودان زیادتر از حد طبیعی شده و یا آنکه ضخامت جرم مرکزی کم می باشد. در اینصورت عمل تراش بتعویق می افتد. این حالت را بج گویند. بر عکس برخی اوقات ملاحظه می شود که ضخامت مینای مرکزی زیاد بوده و یا آنکه دندان سخت تر از حالت معمولی است، در نتیجه سایش سطح آزاد به کندی انجام می گیرد. در این صورت عمل تراز دیرتر از زمان طبیعی حاصل می شود. این حالت را بج مجازی می گویند. بج معمولا از سن شش سالگی تشخیص داده می شود. در اینصورت پایه شناسایی سن را سطح آزاد دندانها و علائم دیگر قرار می دهند. برای مثال، اسبی که علامت دم چلچله که مشخصه سن 7 سالگی است در او ظاهر شده باشد و حال آنکه پیش ها تراشیده نشده باشند بج می باشد. برای بج بودن ثنایای فک بالا، چندان اهمیتی قائل نمی شوند و همچنین اسبی که سطح دندانی آن سه گوشه شده ولی هنوز تراز نشده اند بج مجازی می باشد و سن آن کمتر از 13 سال نیست و بر حسب سه گوشه بودن پیشها، میانیها و یا گوشه ها سن دام 14 و 15 و یا 17-16 ساله است. بج مجازی ثنایای فک بالا در شناسایی سن چندان موثر نمی باشد. 4 - غیر طبیعی بودن استحکام و دوام دندان استحکام دندانهای اسب کمتر تغییر کرده و باعث گمراه شدن کارشناس میشوند. اصولا طول دندانها از لثه به بعد ثابت بوده، پیشها به درازای هجده و میانیها پانزده و گوشه ها سیزده میلیمتر می باشد ثنایای بالا چند میلیمتر از ثنایای فک پایین بلندتر است. ضمنا سطح داخلی هر دندان از سطح خارجی آن کمی کوتاهتر می باشد. از طرفی نمو و سایش سالیانه مساوی و در حدود سه میلیمتر می باشد و همین امر باعث می شود که طول دندان همواره ثابت بماند. حال چنانکه دندان از حال طبیعی سست تر باشد سایش سالیانه زیادتر از معمول بوده در نتیجه طول دندان کم شده و سطح آزاد دندان اسب را پیرتر از سن حقیقی نشان می دهد. در این مورد سن دام را با مقایسه به سطح آزاد و طول دندانش باید تصحیح نمود. برای مثال چنانکه سطح آزاد پیشها، سن اسب را سیزده ساله نمایش دهد و حال آنکه طولش در ازاء هجده میلی متر فقط نه میلی متر باشد سن اسب را باید سه سال جوانتر فرض کرد و بدین طریق اسب ده ساله است. برعکس اگر دندان سخت باشد رشد سالیانه زیادتر از مقدار سایش شده و در نتیجه بطول دندان اضافه می شود. در این مورد سطح آزاد دندان، دام را جوان تر از سن حقیقی نمایش می دهد. در این حال نیز با در نظر گرفتن درازا و سطح آزاد دندان، سن را تصحیح می نماید. مثلا اسبی که از روی سطح آزاد دندانها دوازده ساله و طول پیشهایش سی میلیمتر یعنی دوازده میلیمتر زیادتر از رشد طبیعی باشد سن تقریبی دام را باید شانزده ساله فرض کرد. گفته شده است که سختی دندانها در نژادهای اصیل از اسبهای معمولی زیادتر و در نتیجه از سن 8 سالگی به بعد حیوان خود را یکی دو سال جوانتر نمایش می دهد. 5 - غیر طبیعی بودن سطح میانی دو قوس دندان دو فک بالا و پایین تقریبا از حیث طول مساوی و در وضع طبیعی ، دندانهای قوس بالا، ثنایای قوس پایین را پوشانیده و کمی از آن می گزرد. از طرفی چون فک پایین دارای قدرتی است که می تواند از جلو به عقب و از طرفی به طرف دیگر حرکت کند سطوح آزاد دندانها بطور یکنواخت ساییده شده و در نتیجه این عمل، سطح میانی دو قوس دندان روی محور دهان منطبق می باشد. گاهی در اثر عادت حیوان به جویدن علوفه با یکطرف دهان، سایش دندانهای مربوطه زیادتر و در نتیجه سطح میانی به آنطرف متمایل می گردد. زمانی این سطح در اثر اختلالاتیکه در حرکت فک پایین دست می دهد از عقب به جلو و به طرف پایین یا بر عکس به طرف بالا متمایل می شود. در حالت اول جدار عقبی ثنایای بالا و جدار جلویی ثنایای پایین بیشتر از حد معمول ساییده شده و جدار جلویی ثنایای بالا بیش از اندازه رشد و نمو کرده و تولید حالتی را می کند که به منقار طوطی معروف است. برعکس در صورتیکه جدار جلویی ثنایای پایین بیشتر از حد معمولیرشد کند، وضعیتی در اتصال دو قوس دندانی مشاهده می شود که به اسم منقار طوطی معکوس معروف است. گاهی انحراف سطح میانی دو قوس از محور دهان در اثر کوتاه بودن فک پایین یا بالا می باشد که در این دو حال نیز منقار طوطی و منقار طوطی معکوس دیده خواهد شد. تمام این حالات باعث تغییرات غیر طبیعی در سطح آزاد دندان می شود که در نتیجه عمل شناسایی سن اسب را مشکل می سازد. و آخرین بخش: 6 - ساییده شدن غیر طبیعی دندان در اثر تیک کلیه حرکات و عادات زشت حیوان را تیک می گویند. مثلا ، تیک خرسی و آن موقعی است که اسب دائما به خود حرکات طرفی می دهد و تیک جوندگان وقتیکه دام تماما اشیاء و لولزم از قبیل دیوار، دهنه و غیره را گاز بگیرد. هنگامیکه تنها به ذکر کلمه تیک اکتفا کنند منظور این است که این دام عادت زشت هوا بلعیدن را دارد. این بلعیدن هوا گاهی به قدری زیاد است که باعث ایجاد نفخ شکم می شود. اسب در دو وضعیت می تواند هوا را بلع نماید. بدون اتکاء و با اتکاء. در حالت اول حیوان گردن خود را مانند قو جمع کرده و مقداری هوا بلع می نماید. از بلع شدن هوا صدایی ایجاد می شود که سابقا آنرا به غلط ***که یا آرق فرض می کردند. در حالت دوم برای سهولت عمل حیوان انتهای سر و یا دندانها را به محلی تکیه داده و هوا را بلع می کند. بر حسب وضعیت تکیه دادن دندانها آثار چندی ظاهر می شود که عموما باعث اشکال در شناسایی سن می گردد. گاهی حیوان دندانها را رویهم قرار داده . سطح پیشهای بالا و یا پیشهای پایین و یا تواما هر دو را به دیواره آخور و یا محل دیگری تکیه می دهد. در اینصورت بدیهی است که جدار جلویی دندانهای مربوطه بیش از اندازه ساییده می شود. این ساییدگی بتدریج زیاد شده تا انجا که ممکن است سطح خارجی دندان از بین رفته و جودان از جلو نمایان گردد. فشاریکه حیوان به دندانها وارد می آورد گاهی به اندازه ای شدید است که باعث شکستن و یا چرخش دندان می گردد . زمانی حیوان یکطرف دندانها را به تکیه گاه قرار داده در نتیجه میانیها و گوشه های مربوطه بیش از طرف دیگر سائیده می شود. بالاخره ممکن است حیوان شئی را در دهان وارد کرده و آنرا در عقب جدار دندانی و یا مابین دندانها گذارده و با تکیه دادن دندانها یا گاز گرفتن شئی هوا را بلع نماید بدیهی است که بر حسب وضعیت و حالات مختلف تکیه ، سائیدگی غیر طبیعی در قسمت های مختلف دندان پدیدار گردد و وضعیت سایش دندانها نشان می دهد که حیوان چگونه ورودی چه دندانی برای بلع هوا تکیه کرده است . موقعیکه سایش در روی تمام سطح دندانها یکنواخت باشد تعیین سن دشوار و حیوان پیرتر از سن حقیقی حود بنظر می رسد. چنانکه قسمتی از دندانها سائیده شده باشد لازمست که دندان را سالم فرض نموده و با کمک سایر علائم تکمیلی سن را معین نمود . گاهی با جدا کردن لبها مشاهده می شود که در اثر تیک تماس بعضی از ثنایا از بین رفته و برخی دیگر سالم و طبیعی در جای مانده اند در اینصورت از روی دندانهای سالم سن اسب را تعیین می کنند . همانطور که گفته شد بیماری تیک همیشه مستلزم سایش غیر طبیعی دندانها نیست چه در (تیک بدون اتکاء ) دندانها سالم خواهند بود و از طرفی ممکن است علل دیگری غیر از بیماری تیک سبب سایش غیر طبیعی گردد بنابر این برای پی بردن به بیماری باید دام را در حال بلعیدن هوا مشاهده کرد . پی بردن به این بیماری علاوه بر آنکه باعث رفع اشتباه در شناسائی سن می شود از نظر دامپزشکی مهم است چون در بعضی از کشورها قوانین خاصی در خرید و فروش این قبیل دامها موجود است . 7 - تقلبات بمنظور تغییر سن : از نظر اقتصادی اسب در سن 5 یا 6 سالگی بالا ترین قیمت را دارا می باشد، یعنی موقعی که تمام دندانهای شیری بدندانهای بالغ تبدیل شده اند ، بدین مناسبت ممکن است بعضی از فروشندگان بخیال پیر کردن یا جوان نمودن دام خود بیفتند این عمل غیر قانونی و غیر وجدانی است و بایستی کارشناس طرقی را که این اشخاص مورد استفاده قرار میدهند بداند تا بموقع بتواند تقلب را کشف کند . - برای پیر کردن : برای پیرتر نشان دادن حیوان یک طریقه بیش نیست و آن عبارت است از کشیدن دندانهای شیری قبل از موقع. چنانکه گوشه های شیری اسب چهار ساله را از جا درآورند او 5/4 سال بنظر می رسد بعلاوه رویش گوشه های بالغ چند ماهی بجلو می افتد . در چنین موردی اگر کشیدن دندان جدید باشد جای آن متورم و حساس و اسب مانع آن می شود که کارشناس موضع را لمس نماید . ضمنا تغییرات سطح آزاد دندانهای مجاور با نبودن دندان وفق نمیدهد و نیز با چشم یا با دست ، دندان بالغ حس نمی شود و حال آنکه معمولا بعد از افتادن دندان شیری بطور طبیعی جدار جلوئی دندان بالغ نمایان است . بعلاوه در اثر کشیدن دندان شیری قوس دندانی پس از ثنایای بالغ نامنظم خواهند بود . - برای جوان نمودن : برای جوان نمودن معمولا بطریق زیر عمل می کنند . غالب اوقات دندانهای اسبهای پیر خیلی طویل تر از حد معمول است . برای جوان نمودن ، بوسیله اره دندانها را کوتاه کرده و بطول طبیعی خود می رسانند . این عمل یاعث می شود که تکیه گاهائی ازمینا بپرد ، بعلاوه در موقعیکه دو لب را از یکدیگر باز می کنند دندانهای آسیا مانع می شود که ثنایای کوتاه شده روی یکدیگر قرار بگیرند در نتیجه فضای خالی مانند حالت تیک در بین ثنایا دیده می شود با این تفاوت که در تیک دندانهای سالم و طبیعی غالبا در مجاورت دندانهای سائیده شده دیده می شود . ضمنا سطح آزاد دندانهای کوتاه شده مانند حالت طبیعی صاف و صیقلی نیست . از همه بالاتر کوتاه کردن طول دندان نه فقط دام را جوان تر بنظر نمی آورد بلکه علائم سطح سایش ، آنرا پیر تر جلوه خواهد داد بطوریکه اگر 12 میلی متر از دندانها کسر نمایند دام دوازده ساله، بنظر شانزده ساله خواهد آمد . - حک جوان : بعضی از فروشندگان شکل جودان را در دندانهای تراشیده شده حک کرده و با مرکب چین اثر جرم را در عمق حفره نقش می نماینند . چنانکه مینای مرکزی هنوز موجود باشد کارشناس مجرب فورا متوجه خواهد شد که حیوان نمی تواند دارای دو جودان باشد. - عمیق کردن جودان : گاهی عامل به عمیق کردن جودان و برداشتن جرم آن اکتفا می کنند در اینصورت دندان وضعیت ثنایای ((بج)) را بخود گرفته و مانند آن حالت قضاوت می شود . موقعیکه جودان را در روی دندانهای تراز شده حک می کنند سطوح آزاد دندان که سه گوشه یا دو گوشه شده اند تقلب را فاش می سازد . ضمنا عدم مینای مرکزی در جودان مصنوعی باعث کشف حقیقت می شود . - از بین بردن علائم دم چلچله : بعضی از فروشندگان علامت دم چلچله را که در سن 7 سالگی ظاهر می شود بوسیله سوهان از بین می برند . این علامت نیز چون باید با سایر علائم تطبیق کند نمی تواند کارشناس را منحرف سازد . بطور خلاصه برای پیر کردن ، دندانهای شیری را قبل از موقع می کشند و برای جوان نشان دادن دندانها طول دندانها را کوتاه یا علامت دم چلچله ای را سوهان و یا روی دندانها جودانهای مصنوعی حک می کنند . لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده