همه چیز درمورد زنبورعسل .

[Himmler 22171]

زنبور عسل داراي کيسه عسلي [پيش معده] هست در قسمت زيرين شکم كه وقتي با خرطومش شهد گل را چشيد در کيسه عسلي زنبور که هيچ ارتباطي به گوارش و معده و روده و دفع زنبور ندارد ذخيره ميکند. زنبورها هيچ وقت خواب ندارند! در شب ها زنبورها شهدهاي جمع آوري شده را با خرطوم مي مکند و بعد پمپاژ ميکنند. در داخل حجره يا سلول و آنزيم هايي به آن مي افزايند اين کار را آنقدر ادامه مي دهند تا عسل درست مي شود. بعد از تغليظ کامل درب حجره ها را با موم پلمپ مي کنند. با اين مقدمه محصولات زنبور عسل و خواص دارويي آن را توضيح مي دهيم؛

[Himmler 22171]

محصولات زنبور عسل:

 

1- عسل 2- ژله رويال يا ژله سلطنتي 3- موم 4- زهر 5- گرده گل 6- بره موم

عسل کلمه عربي است. معناي فارسي معادل آن شهد مي باشد. ماده اي است شيرين با طعم وبوي خاص که طعم و رنگ و بوي عسل بستگي به گل دارد. مهمترين گل براي توليد عسل آويشن - بومادران - باريجه - اقاقيا - افرا - خرمالو وحشي، زالزالک، گيلاس وحشي، ازگيل، عسل يونجه و آفتابگردان، پرتغال، نارنج، باقلا و ... مي باشد.

مهمترين خاصيت عسل علاوه بر ارزش غذايي، ارزش دارويي آن است که براي درمان بيماي چشم، عفونت ها، صرع، ميگرن، ناراحتي هاي گوارشي، دفع سنگ مثانه، پروستات، فعال شدن مغز استخوان جهت خون سازي، درمان ناراحتي هاي قلبي، تصلب شرائين، تقويت ماهيچه هاي قلب، باز شدن رگ هاي بسته شده قلب، ناراحتي هاي اثني عشر، تقويت حافظه، از بين رفتن ضعف اعصاب، قوي شدن عضلات بخصوص در سنين رشد بچه ها مي باشد.

ژله رويال: تنها غذايي است که از طريق پوست هم جذب بدن مي شود. قوي ترين غذايي است که تاکنون در طبيعت شناخته شده، مهمترين عامل زيبايي و تقويت پوست بدن مي باشد. ژله رويال غذاي ملکه در هنگام رشد تخم است که از غدد شيري زنبور درست مي شود. ژله رويال عمر انسان را تا 20 برابر بيشتر مي کند. ژله رويال را مي توان در شيشه هاي رنگي در دماي مناسب در يخچال نگهداري کرد.

موم: يکي از محصولات زنبور است در صنعت داروسازي و مجسمه سازي استفاده مي شود.

زهر: مهمترين دارويي است که براي معالجه آرتروز استفاده مي شود. به صورت تزريق يا پماد مثل پيروکسي کام است. زهر زنبور توسط غدد زهرساز توليد مي شود. وسيله دفاعي اين حيوان است.

گرده گل: با بيش از 40 درصد پروتئين که براي درمان ناراحتي هاي گوارشي به صورت قرص، کپسول در داروسازي استفاده مي شود.

بره موم: نوعي چسب مخلوط صمغ هاست که براي درمان تومور و ميگرن مفيد و موثر شناخته شد. شايان ذکر است که به عقيده پزشکان 30 نوع آرتروز تاکنون شناخته شده که 29 نوع آن دارويش زهر زنبور عسل است، فقط يک نوع آرتروز که خورندگي استخوان است درمان ندارد. زهر عسل ارزش ريالي آن در هر کيلو 20 تا 30 ميليون تومان است. معمولا در ايران به علت کمبود امکانات داروسازي زهر به کشورهاي آلمان و ... صادر مي شود. کشور آ لمان با ساختن دارو به صدها برابر به ما مي فروشد.

[Himmler 22171]

وجود ژن خودخواهي در زنبور عسل !

 

گروهي از محققان کانادايي و استراليايي با بررسي DNA زنبور عسل موفق شدند حضور ژني با عنوان «ژن خودخواهي» را تائيد کنند.

مفهوم «ژن خودخواهي» نخستين بار در سال 1976 توسط ريچارد داوکينز بيولوژيست انگليسي در مورد انسان مطرح شد. اکنون گروهي از دانشمندان دانشگاه اونتاريوي غربي و دانشگاه سيدني در استراليا با بررسي ژنوم زنبور عسل کشف کردند که «خودخواهي» تنها ويژه انسان نيست و در اين حشره نيز به صورت يک رفتار ژنتيکي ازنسلي به نسل ديگر منتقل مي شود.

زنبور عسل از يک نظام پيچيده اجتماعي برخوردار است و به همين علت به عنوان نوعي «ابر- ارگانيسم» شناخته مي شود. در نظام اجتماعي اين حشرات زنبورهاي کارگر ماده عقيم هستند و زنبور ملکه بزرگسال توسط زنبورهاي کارگر انتخاب مي شود.

تاکنون ژن خودخواهي که عقيم بودن زنبورهاي کارگر ماده را کنترل مي کند شناسايي نشده بود اما اکنون اين محققان منطقه اي از ژنوم زنبور را شناسايي کردند که مي تواند محل قرار گرفتن ژن خودخواهي زنبورهاي کارگر ماده باشد.

براساس گزارش ساينس ديلي، نتايج اين کشف که در مجله «Genetics» منتشر شده است نشان مي دهد که «ژن خودخواهي» نه تنها از نظر تئوري بلکه در واقعيت نيز وجود دارد. اين محققان در اين خصوص توضيح دادند. دقيقا نمي دانيم اين ژن چيست، اما مي دانيم که در کدام منطقه ژنوم قرار دارد و بنابراين دستيابي به آن بسيار نزديک است..

[Himmler 22171]

زنبورها[ي عسل] کليد پايداري محصولات کشاورزي

بررسي ساده آثار باستاني کشورهاي مختلف نشان مي دهد که زنبورداري از گذشته هاي دور وجود داشته و شايد قديمي ترين نشانه ها را بتوان در آثار باستاني اسپانيا مشاهده کرد. امروزه زنبور عسل که يکي از انواع بسيار گوناگون زنبورهاست ، در ۵قاره دنيا شناخته شده است و از آنجا که اين حشره در محيط سربسته زندگي مي کند ، آشنايي با زندگي پر رمز و رازش هميشه براي همگان شگفت آور بوده است.

تحقيقات نشان مي دهد اگر زنبورها به طور کلي اعتصاب کنند و کار گرده افشاني را انجام ندهند ، در ابتدا ۶۰ درصد محصولات کشاورزي ديگر توليد نمي شود و در طول زمان کار طبيعت به کل مختل مي شود. اين نکته نقش بي نظير اين حشرات را در چرخه حيات به اثبات مي رساند.

بتازگي در اخباري از امريکا شنيده مي شود که زنبورها به دليل نامعلومي از کندو فرار مي کنند که اين امر کشاورزي امريکا را امسال با مخاطره سنگيني روبه رو و اين کشور را وادار کرده است برخي محصولات کشاورزي را از امريکاي جنوبي وارد کند. اين امر نشان مي دهد گرده افشاني مهمترين بخش فعاليت زنبور است زيرا در زاد و ولد بسياري از نباتات (غير از سوزني برگها) زنبورها موثرند و گرده افشاني زنبور عسل عامل بقاي آنهاست.

در واقع زنبور عسل پيش از اين که انسان موجوديت خود را در زمين تثبيت کند ، وجود داشته و انسان از بدو خلقت با استفاده از زنبورداري بومي از زنبور عسل استفاده کرده است. در زنبورداري بومي ، مردم هر منطقه اي برحسب توانايي ها و امکانات خود به ساخت کندوهاي بومي اقدام مي کرده اند ، به طوري که در موزه اي از کندوهاي بومي ، کندوهايي ساخته شده از کوزه ، ني ، شاخه هاي درخت ، سبد ، حصير و جعبه هاي پيش ساخته مشاهده مي شود. پس از آن که انسان زيرکي خود را در ساخت کندو به کار برد ، کندوهاي مدرن ساخته شد که کارآيي بسيار بالايي در مقايسه با کندوهاي بومي داشت و فناوري به کار رفته در کندوها بسيار نزديک به رفتار زنبورها بود. اين نوع زنبورداري کم کم به صورت صنعت درآمد و صنعت زنبورداري اشتغالي جهاني شد و انواع گروههاي اجتماعي به اين کار مشغول شدند. بررسي ها نشان مي دهد زنبورداري در هر زماني بويژه در زمان جنگ قابل انجام بوده است و در دوره جنگ تحميلي عراق عليه ايران و جنگ جهاني دوم بسياري از مردم به انجام اين کار روي آوردند

[Himmler 22171]

فرآورده هاي زنبور عسل

به طور کلي عسل بهاره به دليل تهيه شدن از گلهاي يکدست شفاف و عسل تابستانه تيره تر است. موم يکي ديگر از فرآورده هاي زنبور عسل است.

از موم در لوازم آرايشي ، جراحي و درمان هاي طبي بهره مي گيرند. بره موم هم فرآورده ديگري است که بيشتر خود زنبورها به دليل چسبندگي بالايش از آن استفاده مي کنند. گرده گل نيز که از سوي زنبورها جمع آوري مي شود ، براي انسان ها بسيار ارزشمند است و به صورت قرص درمي آيد و تجارت مي شود. بررسي ها نشان مي دهد از يک کندو در روز نيم تا ۲۰ کيلو گرده استخراج مي شود. از همين گرده براي لوازم آرايشي و نرم کردن و طراوت پوست استفاده مي شود. استفاده از ژله سلطنتي يا شهد انگبين نيز براي انسان ها قابل توجه است ؛ چرا که باعث مي شود عمر زنبور را از ۲ ماه تا ۶ سال براي ملکه افزايش دهد. پرورش ملکه نيز امروزه به صورت يک تجارت عظيم در جهان در آمده است

[Himmler 22171]

از نظر پزشکي نيز زنبورها قابل توجه اند. برخي افراد در مقابل نيش زنبورها مقاومند و برخي ديگر آلرژي دارند ، به طوري که در دفعه اول نيش زدگي دچار تاولهاي قرمز مي شوند و در دفعه دوم اين مساله شدت بيشتري دارد و دفعه سوم نيش زدگي در اين افراد باعث مرگ مي شود که در اين خصوص گزارش هايي مبني بر فوت وجود داشته است.

از طرف ديگر ، بتازگي رابطه درماني ناشناخته اي ميان نيش زنبور و درمان بيماري ms که نوعي بيماري تحليل رفتن اعصاب است ، شناخته شده که در دست مطالعه است.

[Himmler 22171]

رقص زنبورها

داخل کندوها مهندسي ويژه اي دارد و در هر لحظه زنبورها با رقص مشخصي بايد محل خورشيد را در آسمان نشان دهند. همچنين زنبورها مي توانند با رقصيدن هاي مشخصي منبع غذايي را به ديگران نشان دهند. اگر فاصله منبع غذايي تا ۵۰۰ متر باشد ، به صورت دايره اي دور خود مي رقصد و اگر دورتر باشد ، با رقص پيچشي هشت مانندي ، شکم خود را تکان مي دهند و با تعداد رقصها ميزان غني بودن غذا ديگر اطلاعات لازم را به بقيه مي گويند.در اين ميان ، رفتارهايي منجر مي شود که جهت يابي زنبورها دچار اشکال شود ، مثل وزش باد. در روزهايي که باد و جو ناآرامي در مزرعه قرار دارد ، زنبورها دچار اشتباه مي شوند و مسير برگشت خود را گم مي کنند و وارد کندوهاي مجاور مي شوند و در نهايت تلفات بالا مي رود. مستقر شدن کندوها در مکانهايي که علايم زميني کافي وجود ندارد ، باعث مي شود زنبورها نتوانند براحتي کندوي خود را بيابند و در نهايت تلفات بالا مي رود ، همچنين مستقر کردن کندوي زنبورها درکنار يکديگر باعث مي شود زنبورها دچار سرگرداني شوند و به کندوهاي مجاور وارد شوند.

[Himmler 22171]

عوامل تهديد زنبورها

پرنده سبز قبا يکي از عوامل تهديد زنبورهاست ؛ چرا که ملکه را به عنوان طعمه شکار مي کند. انسان ها نيز به طور مستقيم و غيرمستقيم مي توانند بقاي زنبور عسل را تهديد کنند ، به طوري که کشت يک دست گياهان و محصولات کشاورزي غذاي زنبورها را کاهش و آنها را در معرض خطر قرار مي دهد. همچنين جابه جايي کندوها باعث نقل و انتقال آفات مي شود و به طبيعت صدمات جبران ناپذيري وارد مي کند. بايد توجه کرد که سمپاشي محصولات کشاورزي نير باعث نابودي زنبورها مي شود و در هنگام سمپاشي بايد حتما زنبورداران را مطلع کرد.

[Himmler 22171]

اعضاي کندو

بسياري از نکات زندگي زنبور عسل تا سالهاي سال مکتوم بود اما پس از آن که «فون فريش» اتريشي با ساخت يک کندوي شيشه اي به اکتشافات مهمي دست يافت ، بسياري از امور زندگي زنبورها شناخته شد.

اجتماع زنبور عسل تشکيل شده از يک زنبور کمي درشت تر به نام ملکه ، تعداد محدودي نر که حدود ۳۰۰ زنبور است و بقيه زنبورهاي ماده عقيم يا کارگر هستند.

جمعيت يک کندو بين ۱۰ تا ۷۰ هزار زنبور تخمين زده شده است. زنبور عسل خود از شهد و گرده گل استفاده مي کند و بچه هاي خود را نيز از همين غذا تغذيه مي کند و مابقي شهد و گرده گل را براي بچه ها ذخيره مي کند.

[Himmler 22171]

ملکه زنبورها با رژيم غذايي خاصي تغذيه مي شود که باعث مي شود عمري ميان ۳ تا ۶ سال داشته باشد. ملکه داخل کندو ۲ نوع تخم مي گذارد که تخمها داخل حجره هاي شش گوشه قرار دارند و تخمهاي ماده کوچک ترند. تخمهاي ملکه از سوي زنبورهاي کارگر پرورش داده مي شود و هر ملکه در داخل کندو ۵ تا ۶ ملکه ديگر را مي تواند توليد کند که تخم ملکه ها با ديگر تخم ها متفاوت است و به شکل کوزه واژگون مشاهده مي شود. ملکه با ترشحات مخصوص از سوي کارگرها تغذيه مي شوند که اين ترشحات به ژله سلطنتي معروف است.

[Himmler 22171]

کارگرها در صورت نياز مانند بروز حوادث ناگهاني و پير شدن ملکه که به نابودي او منجر مي شود ، مي توانند تخمها را تغيير شکل دهند و با تغذيه مخصوص به ملکه تبديل کنند. زاد و ولد زنبورها در داخل کندو در طول سال ادامه دارد. اين زاد و ولد در زمستان به دليل شرايط آب و هوايي کم مي شود و در اوايل بهار تخم گذاري ملکه بشدت افزايش پيدا مي کند.

کارگرها در داخل کندو تا ۲۱ روز مي مانند و وظايف مخصوصي را انجام مي دهند. ۳ تا ۴ روز اول تنها وظيفه تميز کردن کندو و روز دوازدهم لانه سازي با بوم را به عهده دارند.

آنها با خوردن ۵ کيلو عسل ، يک کيلو موم توليد مي کنند و پس از ۲۱ روز نيروي صحرايي مي شوند شهد و گرده گل جمع آوري مي کنند. طول عمر زنبورها در تابستان ۲ ماه و در زمستان ۵ تا ۹ ماه است.

از اين رو بايد بيشتر به سمت مبارزه بيولوژيک و کاهش سموم کشاورزي حرکت کرد. بررسي ها نشان مي دهد توليد انبوه زنبورها به منظور مبارزه بيولوژيک و کاهش استفاده از سموم درکشاورزي در دست اقدام است.

[Himmler 22171]

زنبورهاي کمر باريک به ۲ دسته تقسيم مي شوند. در يکي از گونه ها زايده انتهاي بدن قابليت تخم گذاري دارد و در گونه ديگر زايده انتهاي بدن قابليت تخم گذاري ندارد و از آن براي نيش زدن استفاده مي شود. توليد انبوه زنبورهاي نوع اول براي کنترل آفات مناسب است ؛ چرا که اين زنبورها تخم خود را روي تخم حشرات مي گذارند.اين زنبورها که جثه کوچکي دارند از ۳۰۰ ميکرون تا يک سانتي متر مشاهده شده اند که امکان توليد انبوه آنها در آزمايشگاه هاي شخصي بويژه در شمال کشور وجود دارد. توليد انبوه اين زنبورها اين امکان را مي دهد که وزارت بهداشت ، وزارت کشاورزي ، شهرداري ها و تشکلهاي مردم نهاد به جاي سموم از اين زنبورها براي مبارزه بيولوژيک و کنترل آفات استفاده کنند.

[Himmler 22171]

زنبوران مزرعه

وظيفه اصلي اين زنبورها چرا در مزارع و باغات و صحرا براي جمع آوري شهد گرده گل ، آب و صمغ يا بره موم است. پس از گذشت ۳ هفته از عمر زنبوران عسل کارگر ابتدا پروازهاي تمريني شروع و سپس پرواز اصلي براي آوردن غذا آغاز مي شود.

[Himmler 22171]

انواع پرواز زنبوران کارگر

انواع پرواز زنبوران کارگر به پروازهاي تمريني ، پروازهاي اصلي که شامل جهت يابي مي شود ، تقسيم مي شود. براي انجام پروازهاي شناسايي ابتدا زنبورهاي کارگر از کند و خارج مي شوند و در اطراف آن به مدت ۵ دقيقه پرواز مي کنند. اين پرواز هنگام بعدازظهر انجام مي شود و پس از عمل شناسايي زنبورها به کندو مراجعت مي کنند. در اين گونه پروازها ، زنبورها اختصاصا محل دقيق کندوي خود را شناسايي مي کنند. در اين پرواز زنبور روي هيچ گلي نمي نشيند ، چون هدفش حمل گرده و شهد نيست.

با اين پرواز زنبور تنها وضع کندو و محيط اطرافش را شناسايي مي کند و براي شناسايي دقيق محل کندو از علايم زميني اطراف کندو مثل درختان ، بوته ها ، جويبارها و هر گونه علامتي که نزديک کندو باشد ، بهره مي گيرد. براي انجام پروازهاي جهت يابي از سوي زنبوران کارگر مزرعه انجام مي شود ، جمع آوري شهد ، گرده گل و آب تا شعاع ۶ تا ۷ کيلومتري از کندو انجام مي شود لذا زنبورهايي که حدود ۶ کيلومتر از کندو فاصله گرفته اند ، بايد هنگام برگشت راه خود را تشخيص دهند و ضمنا از کوتاه ترين راه به کندو بازگردند. در اين پرواز زنبوران بايد جهت و موقعيت کندو را تشخيص دهند و براي اين تشخيص از فاکتورهاي مختلفي مانند خورشيد ، تحريکات نوري ، علايم زميني ، تحريکات بويايي گلها و کلني زنبور و رنگها استفاده کنند.

[Himmler 22171]

استفاده از خورشيد به عنوان يک قطب نما

زنبورهاي کارگر از خورشيد به عنوان يک قطب نما استفاده مي کنند و قادرند شمال ، جنوب ، شرق و غرب را تشخيص دهند بنابراين ، زنبورها همواره وضع خورشيد را در آسمان و در ساعت مختلف روز ارزيابي مي کنند و به خاطر مي سپارند و در جهت يابي از آنها استفاده مي کنند. در زنبور عسل دو نوع چشم وجود دارد. چشم مرکب و چشم ساده.

چشمهاي مرکب بزرگ و لوبيايي شکل در دو طرف و بالاي سر قرار دارند و از تعداد زيادي سلولهاي شش وجهي درست شده اند که هر کدام به عنوان يک واحد بينايي عمل مي کند. هر چشم مرکب از چندين هزار چشم ساده تشکيل شده است.

چشمهاي ساده موجود در چشم مرکب به عنوان شيشه پلاريزه عمل مي کنند. درجه معيني از طيف نور را دريافت مي کنند و زنبور در مراجعت به کندو فقط در جهتي حرکت مي کند که همان طيف نوري را دريافت کرده است.

اين عامل باعث مي شود زنبور در مسير بازگشت به کندو گم نشود و وارد کندوي خودش شود. همچنين زنبور عسل قادر است نور خورشيد را در موقعيتي که آسمان کاملا ابري است ، در يافت کند و اين موضوع به دليل حساسيت زياد چشمهاي زنبور عسل به اشعه ماوراءبنفش است که از ابر عبور مي کند بنابراين چمشهاي زنبور عسل از نظر تشخيص رنگ و دريافت اشعه ماوراءبنفش قوي تر و کامل تر از چشمهاي انسان است.

[Himmler 22171]

گاردين؛ درست است که تمامي حشرات براي اکوسيستم بشر اهميت فراواني دارند اما اين طور که پيداست در اين ميان نقش زنبورهاي عسل پررنگ تر از ديگران است. هيچ انساني دنياي بدون گل، عسل و البته در درجه چندم خوردن شکلات و قهوه (که اکثراً از مشتقات همين عسل تهيه مي شوند) را دوست ندارد.

 

بيش از 25 هزار گونه گياه توسط زنبورها گرده افشاني مي کنند که بسياري شان براي ادامه زندگي بشر ضروري هستند. زنبورها به باروري بيش از 90 سرشاخه يک گياه کمک مي کنند. سيب، زغال اخته و خيار از جمله معروف ترين آنها هستند. پس اگر اين حشرات مفيد نباشند تعداد زيادي از ميوه ها کمياب و البته گران خواهند شد. علاوه بر اين داروهاي زيادي - چه درمانگر هاي عرفي چه جايگزين- از گل ها و گياهان تهيه مي شوند و البته پنبه يکي ديگر از محصولات ضروري است که توسط زنبورها گرده افشاني مي شود و به همين دليل مي توان به لباس هاي ارزان قيمت نه گفت. اما در صورت انقراض زنبورها تنها انسان ها نيستند که ضرر مي کنند. پرنده ها و پستانداران کوچکي که از بذر و دانه هاي پخش شده زنبورها تغذيه مي کنند نيز در معرض نابودي قرار مي گيرند. آنها از گرسنگي مي ميرند و شکارچيان شان هم - تمام موجودات عضو يک چرخه حيات بزرگ هستند - از بي غذايي نابود مي شوند. ما مي توانيم با کمک گياهاني که توسط باد گرده افشاني مي کنند يا با خوردن ماهي نجات پيدا کنيم اما با گذشت زمان براي کنترل منابع غذايي که در حال تحليل رفتن هستند جنگ هاي عظيمي به راه مي افتد. هرچند ساير حشرات و حيوانات از قبيل پروانه، خفاش و حتي زنبورهاي بي عسل نيز در گرده افشاني شرکت دارند اما هيچ کدام مثل زنبور عسل نمي توانند در نقش يک ماشين گرده افشان کار کنند. متاسفانه در حال حاضر زنبورها به دليل پرورش صنعتي در معرض خطر قرار دارند و استفاده از آفت کش هاي قوي شيوه تکثير آنها را تغيير داده است.

[Himmler 22171]

كاربرد شبه فرمون ها در صنعت زنبورداري

ملکه دروغين

در شهر كندو به طور معمول طي چرخه طبيعي حيات زنبوران عسل ، ملکه باكره جوان پس از انجام پرواز جفت گيري وبازگشت به كندو با استقبال تعدادي از زنبوران كارگر جوان مواجه مي شود. ملا زمين ملکه به دورش حلقه زده او را با خرطوم هاي خود تميز مي كنند و ژله شا هانه تقديمش مي كنند. كاگران ملكه را ترغيب به تخم گذاري مي كنند. ملكه پس از گذشت مدتي شروع به تخمگذاري مي نمايد. تخم ها پس از چند هفته به زنبوراني جوان با جنسيت نر يا ماده عقيم مي شوند. زنبوران نر پس از بلوغ به طور آزادانه به هر كلني در زنبورستان كه بخواهند رفت و آمد مي كنند و تلاش مي كنند تا ژنوم اجدادي خود را طي جفت گيري با ملكه اي جوان به نسل هاي آتي منتقل سازند. زنبوران ماده عقيم (زنبوران كارگر) پس از گذرندان يك سوم عمر خود درون كندو سرانجام به خارج از كندو رفته ، شهد ، گرده ، آب و صمغ گياهان را جمع آوري مي نمايند. طي سهل انگاري زنبوردار ملكه جوان بين دو قاب مانده و به طور كاملاً تصادفي مي ميرد. پس از گذشت حدود يك روز زنبوران كارگر در شهر خود درصد پرورش ملكه اي جديد خواهند بود. سوالي كه پيش مي آيد اين است كه چگونه ده ها هزار عدد زنبور كارگر متوجه وجود و يا عدم وجود ملكه در شهر خود مي شوند؟ چه چيزي سبب مي شود كه زنبوران كارگر با وجود ملكه جوان ملكه ديگري را پرورش نمي دهند؟

[Himmler 22171]

غده آرواره اي ملكه Queens Mandibular Glands

سه جفت غده درسر زنبوران ماده( كارگر و ملكه) شناخته شده است. غده بزاقي ، غده هيپوفارينژل و غده فكي(آرواره اي ) غده بزاقي در زنبوران كارگر و ملكه عملكردي مشابه دارند(هضم غذا). غده هيپوفارينژل در دوره خاصي از حيات زنبوران كارگر فعال است و ژله رويال(غذاي شانه ها) توليد مي نمايد و غده آرواره اي در ملكه و زنبوران كارگر كاربردي متفاوت دارند. غده آرواره اي در دو طرف سر، زير شاخك ها و قسمت فوقاني آرواره اي بالايي زنبور عسل قرار دارد. ترشحات اين غدد توسط كانلي از آرواره به دهان ريخته مي شود.در سال 1961 Butler و همكارانش دو نوع اسيد مهم از تركيبات فرمون آرواره اي را تشخيص دادند.

1)9-oxo-2-decenoic acid or 9-keto-(E)-2-decenoic acid (9ODA)

2) 9-Hydroxy-2-decenoic acid (9HDA)

در سال 1987 محققين دانشگاه Simon fraser ساير تركبيات ناشناخته اين فرمون را ( اين فرمون از 5 ماده تشكيل شده است) كشف كردند. مقدار فرمون ترشح شده در ملكه به سن ملكه ، جفت گيري ملكه ، فصل و اوقات روز وابسته است. پس از لقاح ملكه و شروع تخم ريزي آن ميزان ترشح فرمون تا حله بالايي افزايش مي يابد. ميزان ترشح فرمون در ملكه هاي پير به ميزان قابل توجهي كاهش مي يابد. همچنين در فصول پاييز و زمستان نيز ميزان ترشح كاهش مي يابد. در كل در مواقع تخم گذاري ملكه نسبت به ساير اوقات ميزان ترشح اين فرمون بيشتر است.

عملكرد فرمون غدد آرواره اي در جنس كارگر

اين غده تاسن 12 روزگي به همراه غده هيپوفارينژل در جنس كارگر مسئول توليد ژله رويال مي باشد. ژله رويال غذاي مصرفي لاروها تا سن 3 روزگي و ملكه تا پايان عمر مي باشد. تحقيقات نشان مي دهند كه اين دو غده در غياب ديگري قادر به توليد ژله رويال نمي باشند . با مسن شدن زنبوران کارگر و غير فعال شدن هيپوفارينژل غدد آرواره اي تغيير كاربري مي دهند. اين غده فرمون 2-heptanone را ترشح مي سازد كه اين فرمون در هشدار و دفاع كاربرد دارد.

 

[Himmler 22171]

عملكرد فرمون غدد آرواره اي در ملكه

در بين تركيبات فرمون آرواره اي ملكه(9ODA) نسبت به ساير تركيبات حتي(9HDA) زودتر شناخته شد و دانشمندان آنرا ماده ملكه Queen substance نام گذاشتند. از آن پس اين ماده توجه بسياري از دانشمندان را به خود جلب نمود و براي اين فرمون كاربردهاي متنوعي تعريف گرديد.

1- باز دارنده پرورش ملكه

2- بازدارنده رشد تخمدانهاي كارگران

3- جذب كننده زنبوران نربراي جفت گيري

4- شناسايي ملكه توسط افراد كلني

۵- تثبيت خوشه بچه

6- تحريك فعاليت چرايي

7- جذب كننده كارگران براي بچه دهي

8- تحريك زنبوران كارگر در ترشح نازانف

9- شناخت كلني و جهت يابي زنبوران كارگر

[Himmler 22171]

مكانيسم پراكنش و عمل فرمون آرواره اي در ملكه:

پس از جفت گيري و بر گشت ملكه به كندو بلافاصله پس از تخم گذاري ترشح فرمون آرواره اي به مقدار قابل ملاحظه اي افزايش خواهد يافت. اين فرمون كه مايعي سفيد رنگ مي باشد از طريق مجراي آرواره بالا به داخل دهان ريخته مي شود. طي نظافت و خودليسي ملكه اين فرمون در تمام سطح خارجي بدن ملكه پراكنده مي شود. در هنگام غذا دهي به ملكه توسط كارگران و لمس( توسط شاخك ها) و نظافت ملكه(توسط خرطوم) توسط ملازمين، اين فرمون به اين عده از كارگران انتقال مي يابد. طي تبادلات غذايي و تماسي داخل كندو بين كارگران ، اين فرمون بتدريج و به طور دائم در كل كندو پخش مي شود در نتيجه زنبوران كارگر به ملكه توجه بيشتري مي كنند ا ز او مواظبت مي كنند و او را به شايستگي رسيدگي مي نمايند.

تا زماني كه اين فرمون در كلني پخش شود تمام زنبوران از جود ملكه اطلاع مي يابند چنانچه ترشح اين فرمون در كلني كم و يا قطع شود زنبوران كارگر متوجه فقدان ملكه يا پير شدن ملكه مي شوند و شرايط را براي پرورش ملكه جديد از لاروهاي جوان 1 تا 3 روزه مهيا مي سازند. قبل از لقاح ، ملكه براي جذب زنبوران نر در زنبورستان و حتي خارج از آن از زنبورستان ها ي ديگر اقدام به ترشح اين فرمون به اضافه فرمون ترژيت ( غدد حلقوي شكمي) (tergite) مي نمايند