بررسی دندان‌های عقل

[Himmler 22171]

در دهان انسان به‌طور طبیعی ۳۲ دندان وجود دارد. از این تعداد، ۱۲ دندان آسیاب بزرگ، ۸ دندان آسیاب کوچک، ۸ دندان ثنایا و ۴ دندان نیش است. جالب است بدانید که در انسان‌های اولیه تعداد دندان‌ها بیشتر از این هم بوده است و با تکامل بشر و کاهش نیاز او به جویدن غذاهای سخت، تعداد دندان‌ها کمتر شده است. دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان کمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌کند و در سنین ۱۷ تا ۲۱ سالگی‌ می‌روید. با رشد انسان و کوچک شدن فک، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شکل نهفته و نیمه ‌نهفته نشان می‌دهد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد که این دندان‌ها در بسیاری ازموارد، مشکل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندان‌های عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندان‌های مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری ‌شدن در بیمارستان و جراحی همراه است.

از طرفی دندان عقل با توجه به اینکه در آخرین ردیف دندان‌ها رشد می‌کند وجای کمی برای رشد آن وجود دارد، به دندان‌های‌ مجاور فشار آورده و سبب کج قرار گرفتن دندان‌های دیگر می‌شود. همچنین این دندان‌ها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فک، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی، بهتر است که دندان‌های عقل توسط پزشک متخصص کشیده شود.

انحراف از مسیر طبیعی در هر دو جهت کاهش یا افزایش تعداد دندان‌ها رخ می‌دهد ،‌طوری که ممکن است در برخی افراد دندان اضافی و در برخی افراد کمبود تعداد دندان وجود داشته باشد.

[Himmler 22171]

با توجه به گرایش تکاملی انسان برای کاهش تعداد دندان‌ها، وضعیت دندان‌های عقل طوری است که در برخی افراد کاملا طبیعی است و در برخی وضعیت این دندان نیمه نهفته یا نهفته است و برخی افراد اصلا چنین دندانی ندارند.

دلیل این اتفاقات هم به این تئوری برمی‌گردد که با کاهش نیاز انسان به جویدن غذاهای سفت و خام، اندازه استخوان فکی کاهش پیدا کرده است بنابراین ظرفیت حفظ تمام دندان‌ها در بسیاری از افراد از بین رفته و از آنجا که دندان عقل آخرین دندانی است که در سنین ۱۶ تا ۲۵ سالگی در دهان می روید قسمت عمده‌ای از انحرافات و کمبود فضا‌ها در این دندان رخ می‌دهد.

بیماران زیادی به دندانپزشکان مراجعه می‌کنند و در ارتباط با نهفتگی دندان عقل، خطر کج شدن سایردندان‌ها به دلیل فشار دندان عقل یا درد در ناحیه یا نگرانی از ایجاد مشکلات فکی پرسش دارند. در مرحله اول روشن شدن این موضوع اهمیت زیادی دارد که اصولا به دندانی که هنوز سن رویش آن فرا نرسیده و وضعیت غیرعادی ندارد دندان نهفته نمی‌گوییم.

دندان نهفته دندانی است که از زمان رویش آن گذشته و به دلایل متعدد قادر نیست که در ردیف مناسب سایر دندان‌ها قرار گیرد.

چنین دندان عقلی ممکن است در بافت نرم یا سخت‌ گیر کرده باشد. مشکلاتی که دندان‌های نهفته عقل می‌توانند ایجاد کنند عبارت است از التهاب بافت نرم پوشاننده این دندان‌ها که در اغلب موارد در ارتباط با دندان‌های نیمه‌رویش یافته اتفاق می‌افتد، پوسیدگی دندان عقل یا پوسیدگی در ناحیه مجاور دندان عقل و خطر صدمه رسیدن به دندان مجاور.

[Himmler 22171]

در ارتباط با کج شدن سایر دندان‌ها به دلیل فشار دندان عقل ذکر این نکته ضروری است که ارتباط این دو کاملا تایید شده نیست. مساله اصلی آن است که اگر دندان‌ها تکیه‌گاه مناسبی برای یکدیگر باشند امکان به هم ریختگی کمتری برای آنها وجود دارد.

قسمت عمده‌ای از مشکلاتی که در ارتباط با دندان عقل رخ می‌دهد مربوط به موقعیت این دندان در انتهای فک است. این مساله باعث می‌شود دسترسی به این ناحیه برای تمیز کردن آن مشکل شده و تجمع غذا و ایجاد پلاک دندانی در ناحیه تشدید شود.

 

با گیر کردن مواد غذایی در ناحیه و رشد میکروب‌ها عفونت ایجاد می‌شود و همین مساله باعث درد شدید و محدودیت باز کردن دهان می‌شود. از طرفی با ایجاد پلاک دندانی خطر ایجاد پوسیدگی در دندان عقل یا دندان مجاور آن هم بشدت افزایش می‌یابد.

[Himmler 22171]

آیا دندان عقل باید کشیده شود؟

مانند بسیاری از تئوری‌های دیگر پزشکی،‌این سوال هم جواب قاطعی ندارد و چندین اما و اگر سر راه آن است. دندان عقلی که در یک فک بزرگ و جادار، رویش کاملی پیدا کرده است و به خوبی و با توجه و دقت خاص مسواک می‌خورد و از آن مراقبت‌ می‌شود، نه تنها نباید از دهان خارج شود، بلکه سرمایه دندانی خوبی خواهد بود. دندان‌های عقل نیمه نهفته و یا با رویش‌های نابه‌جا و افقی، کاندیداهای مناسبی برای نگهداری نیستند و باید از دهان خارج شوند. یکی از عوارضی که به خصوص در مورد دندان‌های نیمه نهفته شایع است، عارضه‌ای به‌نام است.

در این عارضه،‌خرده‌های مواد غذایی و همچنین باکتری‌های دهانی در لثه ناحیه رویش دندان عقل، ایجاد عفونت می‌کنند و التهاب و درد شدیدی را باعث می‌شوند. دندان‌های عقلی که بنا به تشخیص دندان‌پزشک،‌نیازی به کشیده شدن ندارند و می‌‌توانند در دهان نگهداری شوند، باید به خوبی مسواک بخورند. در اغلب مواقع مسواک‌های معمول به ناحیه انتهایی نمی‌رسد و باید مسواک کوچک‌تری برای نظافت دندان‌های عقل به‌طور خاص تهیه شود. برای این‌کار می‌توانید از یک مسواک بچه استفاده کنید و یا موهای یک مسواک معمولی را کوتاه کرده و یک مسواک مخصوص برای دندان عقلتان بسازید.

[Himmler 22171]

دندان عقل چگونه از دهان خارج می‌شود؟

اگر مقدار کافی از تاج دندان در منطقه دهان ظاهر شده باشد و وضعیت مناسبی داشته باشد، کشیدن آن اغلب آسان است و نیازی به جراحی ندارد. اما در شرایط پیچیده‌تر، برای خارج کردن دندان عقل نیاز به جراحی است که بهتر است این کار توسط شخص متخصص و با وجود امکانات کافی انجام شود.

برای جراحی دندان عقل برشی بر روی لثه انجام شده و در صورت نیاز مقداری از استخوان فک برداشته می‌شود. دندان ممکن است به صورت یک تکه خارج شود و یا برای سهولت خروج از فک به قطعات کوچک‌تری تقسیم شده هر قطعه جداگانه خارج شود. در نهایت لثه ناحیه جراحی به کمک بخیه، بسته خواهد شد. به هر حال نکته مهم این است که برای جراحی و یا کشیدن دندان عقل، ناحیه مورد نظر کاملا بی‌حس می‌شود و شما اصولا دردی احساس نخواهید کرد. احساسی که شاید ناخوشایند به‌نظر برسد تنها نوعی احساس فشار است که ممکن است شما را ناراحت کند.

[Himmler 22171]

عوارض ناشی از کشیدن دندان عقل

حفره خشک: اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود و یا پس از تشکیل از بین برود، در ناحیه کشیده شدن دندان یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می‌شود. برای درمان این عارضه که اغلب ۳ تا ۴ روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می‌افتد، به دندان‌پزشکتان مراجعه کنید. علت این عارضه مشخص نیست اما گفته می‌شود کشیدن سیگار پس از جراحی دهان ممکن است در ایجاد این عارضه موثر باشد.

پارستزی: از عوارض نادر جراحی دندان‌های عقل پائین پارستزی است. این عارضه به معنای ایجاد بی‌حسی‌ موقتی در ناحیه زبان، لب پائین و یا فک پائین است که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد. به ندرت اتفاق می‌افتد که این بی‌حسی به‌صورت دائمی باقی بماند

[Himmler 22171]

بعد از جراحی

شما ممکن است بعد از جراحی دندان عقلتان،‌این وقایع را تجربه کنید:

تورم از عوارض شایع پس از جراحی است. برای بهبود آن در ۴۲ ساعت اول بعد از جراحی از کمپرس سرد استفاده کنید. این کمپرس را ۰۲ دقیقه بر روی موضع قرار داده و ۰۲ دقیقه بردارید. پس از ۴۲ ساعت دهان‌شویه آب نمک گرم ۱( قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم) مفید است.

ممکن است در باز کردن کامل دهانتان مشکل داشته باشید. این عارضه پس از ۷ تا ۰۱ روز برطرف می‌شود.

درد یک عارضه شایع پس از جراحی است.

چگونه می‌توانید به خودتان کمک کنید

از مسکن‌ها مانند آسپرین، ایبوبروفن و یا استامینوفن استفاده کنید.

استراحت کنید.

شب بعد از جراحی‌ از یک بالش اضافی جهت بالا نگهداشتن سر و کاهش خونریزی استفاده کنید.

از تف کردن آب دهانتان خودداری کنید تا لخته تشکیل شده کنده نشود.

سیگار نکشید. استفاده از مشروبات الکلی نیز مضر است.

رژیم غذایی پس از جراحی دندان عقل باید شامل غذاهای نرم، سرد و پر انرژی باشد.

از خوردن مایعات با نی پرهیز کنید، زیرا ممکن است باعث کنده شدن لخته شود.

مسواک زدن را به ۴۲ ساعت پس از جراحی موکول کنید.

اگر برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شده، آن‌را به‌طور کامل مصرف کنید.

اگر درد بسیار شدید داشتید و یا خونریزی‌تان قطع نشد به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

[Himmler 22171]

دندانهای عقل نهفته کدامند؟

اگر فک متناسب با رویش دندان رشد کافی نداشته باشد و یا به عبارت دیگر با رشد فک جا برای رویش این دندان فراهم نگردد و یا جهت و مسیر رویش آنها غیر عادی باشد، قادر به رویش نبوده و در استخوان نهفته باقی می‌مانند.

[Himmler 22171]

دندان عقل نهفته اگر درآورده نشود چه عوارضی دارد؟

دندانهای نهفته مشکلات عدیده‌ای را می‌توانند در آینده ایجاد نمایند:

۱ – عفونت لثه؛ لثه پوشاننده دندان نهفته‌ای که تعدادی از آن به محیط دهان باز شده بطور مکرر دچار عفونت و التهاب شده و دردناک می‌گردد.

۲ – عفونت استخوان

۳ – آبسه و سلولیت؛ اگر عفونت لثه درمان نشود به استخوان رسیده و باعث تخریب دندان و استخوان می‌گردد. اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافتهای نرم گونه، گردن، حلق و زیر زبان سرایت کند ایجاد آبسه و یا تورم منتشر بافت نرم را که سلولیت نامیده می‌شود می‌کند که توام با درد، تب، تورم ، قرمزی و مشکل در بازکردن دهان خواهد بود.

۴ – صدمه به دندان مجاور؛ دندان نهفته با فشار بر ریشه دندان مجاور ممکن است باعث تحلیل ریشه آن شود.

۵ – ایجاد کیست؛ کیسه نازکی تاج دندان رویش نیافته را در استخوان فک در برگرفته است که بعد از رویش دندان به داخل حفره دهان از بین می رود. اگر دندان رویش نیابد ممکن است بزرگ شده و تبدیل به کیست گردد. کیست‌ها تدریجاً بزرگ شده و سبب تخریب و تضعیف استخوان و مشکلات بعدی می‌گردند.

۶ – درد؛ یک دندان عقل نهفته می‌تواند ایجاد دردهای با علت نا مشخص و منتشر به نواحی سر و گردن نماید.

۷ – حرکت دندانی؛ اعتقادی وجود دارد که ممکن است فشار ناشی از این دندانها سبب بی نظمی در ردیف دندانها شود که از نظر علمی ثابت شده نمی‌باشد

[Himmler 22171]

تشخیص دندان نهفته در فک چگونه است؟

دندانپزشکان با معاینه داخل دهان و با کمک رادیوگرافی وجود دندانهای عقل نهفته را تشخیص می‌دهند.

 

دندانهای عقل نهفته را چه باید کرد؟

اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دندانی قادر به رویش نمی‌باشد، باید آن را کشید.

[Himmler 22171]

زمان مناسب درآوردن آنها چه موقع می‌باشد؟

این دندانها تا جایی که قادر به رویش باشند، بطرف سطح حرکت می‌کنند و معمولاً در سطح پشتی دندانهای آسیای بزرگ دوم گیر می‌افتند و جلوتر نمی‌روند. این حالت معمولاً در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی اتفاق افتاده و بهترین زمان برای درآوردن آنهاست. در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در بر گرفته و همچنین به این علت که ریشه دندان هنوز رشد نکرده و کوتاه می باشد، کشیدن آنها را آسان می‌کند، ضمن اینکه از بروز عوارض فوق‌الذکر و عوارض حین جراحی نیز پیشگیری می‌شود. بیحسی موقت؛ در بعضی افراد ریشه‌های کامل شده، مجاور کانال عصبی بوده و کشیدن دندان ممکن است باعث بیحسی کوتاه مدت و گاهاً طولانی بشود. سینوزیت؛ سینوس فک بالا یک حفره بزرگ و طبیعی است. بر اثر شکل‌گیری و طویل شدن ریشه دندان عقل بالا، ممکن است مجاورت ریشه با سینوس خیلی نزدیک شده و در حین کشیدن حفره سینوس باز شده و یا عفونی گردد.

[Himmler 22171]

درآوردن دیرتر دندانهای عقل تا سنین بالاتر و سالمندی چه مشکلاتی دارد؟

موکول نمودن درآوردن دندانهای عقل به سنین سالمندی ممکن است مشکلات ذیل را به همراه داشته باشد:

- با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند.

- التیام ضعیف تر بعد از کشیدن دندان

- پوسیدگی دندانهای مجاور

- احتمال فک جوش شدن دندان

- احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان

- کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمانهای پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و…