مقاله طراحی شهری و جایگاه آن در سلسله مراتب طرح های توسعه شهری

[Mohammad Aref 120,439]

بخش هایی از مطالب این مقاله برگرفته از تحقیقاتی است با نام طراحی شهری و جایگاه آن در نظام سلسله مراتبی طرح های توسعه شهری که با هدف آشنایی علاقه مندان - به ویژه تصمیم گیران و مدیران شهری - به جایگاه طراحی شهری در نظام مذکور، تدوین گردیده است.

خاستگاه اندیشه برنامه ریزی به اعمال حاکمیت دولت و تسهیل و توجیه دخالت دولت ها در اداره امور سیاسی، نظامی و اقتصادی کشور ما بر می گردد. از پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم، به دنبال حاد شدن مسائل ناشی از توسعه صنعتی و گسترش سریع شهرنشینی در غرب، مجموعه ای از نظریه ها و راه حل ها برای نظم بخشی و ساماندهی توسعه شهری در کشورهای مختلف آمریکا و اروپا مطرح گردید، که در نهایت به پیدایش دانش برنامه ریزی شهری و منطقه ای در دهه سوم سده بیستم انجامید.

در دهه 80 میلادی با روند جهانی شدن اقتصاد و فرهنگ، فروپاشی نظام سیاسی اتحاد شوروی، تقویت اتحادیه اروپا، کاهش مشروعیت و اقتدار دولت، افزایش نقش نهادهای مدنی و مشارکت، رشد تکثیر گرایی و نهادهای حفاظت و نظایر اینها، گرایش به برنامه ریزی غیرمتمرکز و افزایش اختیارات نهادهای محلی بیش از پیش تقویت گردید. در نتیجه الگوها و روش های برنامه ریزی نیز بدین ترتیب بیش از پیش به سوی برنامه ریزی مشارکتی و دموکراتیک کشانیده شد.

اکنون برنامه ریزی دموکراتیک، نوعی الگو یا پارادایم جدید در برنامه ریزی شهری کشورهای پیشرفته به شمار می آید، که سوگیری نظری و عملی این رشته از دانش انسانی را به سوی آینده و شرایط سده بیست و یکم نشان می دهد. دانش طراحی شهری به کیفیت محیط شهری می پردازد و برای ارتقای آن تلاش می کند. در این میان طراحی شهری به عنوان ابزار رونق و توسعه شهرها، اهمیت زیادی یافته است. این اهمیت به خاطر رقابت روز افزونی است که میان شهرهای مختلف برای جلب سرمایه و توسعه اقتصادی در گرفته است. در کشور ما مدیران و تصمیم گیران، هنوز بر ضرورت دانش طراحی شهری و اهمیت ارتقای کیفی شهرهایمان برای خود شهروندان و رقابت در عرصه جهانی پی نبرده اند و از مزایای اقتصادی و سیاسی آن کاملاً آگاه نیستند. در شرایط حاضر نظام هدایت شهری کشور با الگوی شناخته طرح جامع / طرح تفصیلی و به تازگی نیز با طرح های ساختاری - راهبردی، عمل می کند. اینک برنامه ریزان و طراحان شهری به این حقیقیت دست یافته اند که هدف نهایی هر نوع برنامه ریزی و طراحی شهری کمک به بالا رفتن کیفیت زندگی در مسیر توسعه پایدار، رفاه و عدالت اجتماعی است. دانش طراحی شهری، دانشی در کنار سایر علوم شهری است که می باید توانایی برقرار ارتباط و همکاری با دیگر دانش های مداخله گر شهری را داشته باشد. این دانش ها دامنه وسیعی از برنامه ریزی های کاربری و ترابری تا اقتصاد شهری، جامعه شناسی شهری، حقوق، مدیریت شهری، محیط زیست، روانشناسی و جز اینها را در بر میگیرد. طراحی شهری می توند به ریزترین جزئیات شهری در مقیاس خرد تا دخالت در کلان ترین سطوح مدیریتی در جنبه های کیفی آن بپردازد.

با نگاهی گذرا به تجربیات و فصل هایی از طرح های توسعه که به مسئله کیفیت پرداخته اند میتو اند دریافت که با هرچه نزدیک تر شدن به زمان کنونی، مسائل طراحی شهری چنان با تمام زمینه های شهر در می آمیزد که به صورت بخشی جدایی ناپذیر از آن در می آید. دیدگاه طراحی شهری تنها منحصر به کنترل و حل مسائل سیما و منظر نیست، بلکه زمینه های بسیار وسیعی را در بر میگیرد که جای همه آنها در طرح های توسعه شهری کشور ما خالی است.

 

نویسنده: فرهاد سلطانی آزاد

 

دانلود مقاله