دانش محيط زيست

[MOJTABA 77 8,304]

تعريف محيط زيست

 

براي اين واژه دو نگرش ايجاد شده است: يك نگرش اين است كه عنوان محيط زيست از دو كلمه محيط و زيست تركيب يافته است كه در فارسي به معناي جايگاه و محل زندگي است. اين عنوان از نظر لغت مواردي هم چون آلودگي هوا، راه هاي جلوگيري از تخريب طبيعت و... را شامل نمي شود، اما امروزه مفاهيم گوناگون را از آن ارايه مي نمايند مثل آب و هوا، جنگل، كوه، حقوق حيوانات و پرندگان، راه هاي جلوگيري از آلودگي هوا، راه هاي مبارزه با عوامل مخرب طبيعت و ... محيط زيست در اصطلاح به كليه عوامل تهديد كننده يا بهبود بخش محيط زندگي اتلاق مي شود.

اما نگرش بعدي بيانگر اين است كه چيزي به نام محيط وجود ندارد و اين واژه يك معناي نسبي به مفهوم پيرامون دارد، همان طور كه از مشتقات واژه با مراجعه به كتاب لغت پيدا است، اين واژه يك معناي نسبي به مفهوم پيرامون دارد يعني چيزي كه توسط پيرامون خود محاط شده است. موردي كه در اين جا مهم قلمداد مي شود اين است كه بدانيم، منظور ما از محيط زيست كدام موجود است اين موضوع اهميت دارد زيرا آن چه وضعيت يك محل را براي زيست يك نوع موجود زنده بهبود مي بخشد مي توان محيط زيست يك موجود ديگر را تباه كند.حال در مجموع بايد گفت: محيط زيست عبارت است از آن چه كه فرآيند زيستن را احاطه كرده، آن را در خود فرو گرفته و با آن در كنش متقابل قرار دارد. با توجه به اين تعريف آيا مي توان مرزهاي مشخصي براي محيط زيست تعيين نمود آيا فرايند حيات بدون استفاده از هوا و خاك ميسر است آيا بدون بهره برداري منطقي از خاك، مي توان مواد غذايي توليد نمود و امكان تغذيه سالم جمعيت رو به تزايد را فراهم ساخت؟

بدين ترتيب مشاهده مي شود كه محيط زيست همه چيز را در بر مي گيرد. هم انسان و هم طبيعت و هم رابطه اين دو را شامل مي شود. در كليه فعاليت هاي بشر تاثير داشته و نيز از آن متاثر مي شود.محيط يك موجود زنده عبارت است از فضايي كه موجود زنده را احاطه كرده و از طريق روابط متقابل گوناگون با آن در تماس قرار دارد. به بيان ديگر، محيط را مي توان مجموعه عوامل جاندار و بي جاني دانست كه، در يك فضاي مشخص و در زماني معين موجود زنده را تحت تاثير خود قرار مي دهند.

البته پديده هاي غير زنده نيز مي توانند داراي محيط باشند، ليكن فاقد محيط زيست اند ،به عنوان مثال سنگ مادر تحت تاثير عوامل محيطي (تخريب فيزيكي، شيميايي، بيولوژيك) به خاك مبدل مي شود.

در صورتي كه موجود زنده از مكاني به مكان ديگر تغيير وضعيت دهد، محيط آن موجود تغيير مي يابد مانند حركت از محيط خانه به خيابان، محيط پارك، محيط اداره. ليكن كليه اين حركت ها و جابجايي ها در محدوده محيط زيست صورت مي گيرند، زيرا مفهوم محيط زيست، چه از نظر لغوي و چه از لحاظ واقعيت آن، در بر گيرنده كل فضاي حياتي كره خاكي مي باشد. به بيان ديگر اين محيط زيست است كه، در درون خود محيط هاي گوناگون را جاي داده است.

 

انواع محيط زيست

 

با توجه به سيماي متنوع سطح كره خاكي و نيز طيف وسيع مسائل زيست محيطي، بايستي سعي گردد، تا تعاريفي كاربردي براي محيط زيست ارائه شوند. بدين منظور مي توان، آن چه را كه ما را احاطه كرده، بر ما تاثير مي گذارد و از ما تاثير مي پذيرد، بر سه بخش كلي تقسيم نمود:

۱) محيط طبيعي

۲) محيط اجتماعي

۳) محيط مصنوع

در حالي كه در تقسيم بندي هاي تئوريك مانند آن چه در بالا آمده سعي در تفكيك محيط زيست در بخش هاي مختلف (ولي همگن و متجانس) مي شود، در عمل تفكيك اين محيط ها از يكديگر غير ممكن است.