قلعه فلک الافلاک

Nicoltntpcd · 11 تیر، ۱۳۹۰

شهر خرم آباد نیز همانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران با یک اثرباستانی برجسته شناخته می شود : قلعه فلک الافلاک . این قلعه که همچونن نگینی در مرکز شهر خرم آباد بر بالای تپه ای قدیمی به همین نام بنا شده است ، در میان سایر آثار باستانی شهر از شکوه و صلابت بیش تری بر خوردار است و در حقیقت مظهر فرهنگ وتاریخ منطقه زاگرس به شمار می رود . فلک الافلاک از سوی شرق و جنوب شرقی به رود خانه خرم آباد ، از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک الا فلاک محدودمی شود . وسعت محوطه باستانی قلعه حدود 400* 300 متر مربع است و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیوارهای بنا از سطح خیابان های مجاور حدود 40 متر است . ارتفاع دیوارهای آن نیز از سطح تپه به 5/22 متر می رسد و مساحت قلعه در حال حاضر 5300 متر مربع است . این بنا هشت برج و دو صحن دارد . فضای داخلی بنا به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است . ابعاد حیاط اول 5/22*31 متر و ابعاد حیاط دوم 21*29می با شد .زیر این قلعه چشمه آب بزرگی جاری است که به چشمه گلستان معروف است و از دامنه شمالی این تپه باستانی سر چشمه می گیرد . درب بزرگ ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده و راهرو ورودی حیاط دوم در گوشه جنوب شرقی حیاط اول از زیر یک طاق نمای رفیع می گذرد .

طاق نمای دیگری محاذی این طاق نما در گوشه شمال شرقی حیاط اول بر پاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت این طاق نما حفرشده است . عمق این چاه حدود 40 متر و بخش اعظم بدنه آن با برش صخره ها به سر چشمه گلستان راه یافته است . آب مورد نیاز دژ فلک الافلاک در گذشته از این چاه تأ مین می شده که در حال حاضر نیز قابل بهر ه برداری است .

از این قلعه در منابع تاریخی مکتوب با نامهای متفاوت دژ شاپور خوا ست یا سا بر خاست، دزبر ، قلعه خرم آباد و سر انجام قلعه فلک الافلاک یاد شده است . نام گذاری اخیر از دوره قاجاریه بر روی این بنا مانده و می توان گفت با مسمی ترین نام گذاری قلعه است . در هر حال بنای اولیه این دژ ظاهراً مربوط به دوره ساسانی است اما برخی منابع بنای آن را به زمان شجاع الدین خورشید سر سلسله اتابکان لر در قرن چهارم هجری نسبت می دهند . قول مردم منطقه و مدارک تحقیقی بر وجود با رویی دو لایه و خشتی با دوازده برج حول بنای فعلی در گذشته دلالت دارند . این با روی گرداگرد بنا بیشتر به سمت غرب گسترش داشته است و از بقایای برج های دوازده گانه آن ، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه گرداگرد قلعه فعلی قابل مشاهده و بررسی می باشد . مصالح بنای کنونی را خشت ، آجر ، سنگ و ملات تشکیل داده اند .

باقی ماندن بنای قلعه و بازسازی آن در ادوار مختلف تاریخی مرهون موقعیت سوق الجیشی ممتاز تپه مذکور در گلو گاه دره خرم آباد بوده است و از این رو بنای قلعه آثار تحولات معماری ادوار گوناگون را هم با خود دارد .همچنین در بنای این قلعه به راههای عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب نیز توجه شده است . قلعه فلک الا افلاک پس از ثبت در فهرست آثار ملی ایران موزه فلک الا فلاک نام گذاری شده است و در حال حاضر دارای بخش های مردم شناسی ، هنر های سنتی و باستانی می باشد. در قسمت موزه مردم شناسی عکس ها و ماکت های کوچک و بزرگ متعددی از ابعاد و جنبه های مختلف زندگی مردان وزنان روستایی و عشایری منطقه لرستان به نمایش گذاشته شده اند و در کنار آنها لباس های محلی مردم منطقه نیز در معرض تماشا قرار دارند . یکی از دیدنی های موزه مردم شناسی این قلعه ، سنگ قبرهای مردان و زنان منطقه است که با سایر نواحی ایران تفاوت ماهوی دارند ، زیرا در این نواحی رسم بر این بوده که بر بالای قبر متوفی یک سنگ عمودی کار گذارند و بر روی آن صحنه هایی از زندگی فرد متوفی را حجاری و حکاکی کنند . مثلاً اگر فرد متوفی یک شکارچی بوده بر روی سنگ قبر عمودی وی تصاویری از اسلحه و شکار و ..... حک شده است . تعدادی از این نوع سنگ قبرها با تصاویر گو ناگون در قسمتی از موزه مردم شناسی فلک الا فلاک برای دیدار بازد ید کنندگان جمع آوری شده اند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بخش مهم و قابل توجه دیگر موزه فلک الافلاک ، قسمت باستانشناسی آن ست . در موزه با ستانشناسی تعداد قابل توجهی اشیاء ارزشمند مفرغی ، سفالی و سنگی از هزاره های پیش از میلاد که طی سالهای اخیر از قاچاق چیان و حفاران غیر مجاز ضبط شده اند و یا در اثر حفاری هیئت های باستانشناسی به دست آمده اند ، به نمایش گذارده شده اند و مجموع آنها بیانگر قدمت ، د یرینگی و پیشرفته گی تمدن کهن منطقه لرستان می باشند . البته در حال حاضر موزه با ستانشناسی قلعه برای سامان دهی اشیاء ، نصب ویترین های جدید و تقسیم بند های داخلی موزه و نیز کار شناسی اشیاء تازه به دست آمده تعطیل است و بیشتر اشیاء آن نیز به مخزن موزه منتقل شده اند . نمایش دوباره این آثار پس از سامان دهی و نیز انجام بررسی های کارشناسانه برروی اشیاء تازه به دست آمده ، در دریافت تصویری کامل تر و دقیق تر از جایگاه واقعی تمدن کهن منطقه نقش بسزا خواهد داشت.

قلعه فلک الافلاک كه در مركز خرم آباد روي تپه اي قديمي به همين نام بنا شده، در ميان ديگر آثار باستاني شهر از شكوه و صلابت بيشتري برخوردار است و در واقع مظهر فرهنگ و تاريخ منطقه لرستان به شمار مي رود.

فلك الافلاك از شرق و جنوب غربي به رودخانه خرم آباد، از غرب به خيابان و محله دروازه برجي و از سمت شمال به خيابان فلك الافلاك محدود مي شود. محوطه باستاني قلعه در حدود 120هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع ديوارهاي بنا، از سطح خيابان هاي مجاور حدود 40متر است. محدوده داخلي قلعه نيز در حال حاضر 5300مترمربع است.

فلك الافلاك ، هشت برج و دو صحن دارد و فضاي داخلي آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ پيرامون دو حياط و تعدادي تالار و اتاق تقسيم شده است. زيرقلعه، چشمه آب بزرگي جاري است كه به چشمه گلسان شهرت دارد و از دامنه شمالي تپه باستاني سرچشمه مي گيرد. درب ورودي بنا درسمت شمال و در بدنه برج شمال غربي تعبيه شده و راهروي ورودي حياط دوم در گوشه جنوب شرقي حياط اول از زير يك طاق نماي رفيع مي گذرد. طاق نماي ديگري معاذي اين طاق نمادر گوشه شمال شرقي حياط اول برپاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت اين طاق نما حفرشده است. اين چاه، 40متر عمق دارد و بخش بزرگي از بدنه آن با برش صخره ها به چشمه گلسان راه يافته است. در گذشته آب موردنياز دژ فلك الافلاك از اين چاه تأمين مي شد كه اكنون نيز قابل بهره برداري است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از اين قلعه در منابع تاريخي مكتوب با نامهاي متفاوت «دژ شاپور خواست»، «سابرخاست»، «دزبر»، «قلعه خرماباد» و سرانجام «قلعه فلك الافلاك» يادشده است. نامگذاري اخير از دوره قاجاريه روي اين بنا مانده و مي توان گفت مناسب ترين نامگذاري قلعه است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بناي نخستين فلك الافلاك ظاهراً مربوط به دوره ساساني است؛ هرچند كه برخي منابع، ساخت آن را به ز مان «شجاع الدين خورشيد» سرسلسله اتابكان لر در قرن چهارم هجري نسبت مي دهند. گفته مردم منطقه و مدارك تحقيقي، بر وجود بارويي دولايه و خشتي با دروازه برج پيرامون بناي كنوني دلالت دارد. اين باروي گرداگرد بنا بيشتر به سمت غرب گسترش داشته و از بقاياي برج هاي دوازدگانه آن، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه، اطراف قلعه قابل مشاهده است. در ساخت قلعه از مصالحي چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است.

قلعه فلك الافلاك، پايداري و ماندگاري خود را در دوره هاي مختلف تاريخي، مرهون موقعيت ممتاز سوق الجيشي تپه فلك الافلاك در گلوگاه دره خرم آباد است. از اين رو بناي قلعه، آثار و نشانه هاي زيادي از تحولات معماري دوره هاي گوناگون را با خود به همراه دارد. همچنين در بناي فلك الافلاك به راههاي عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب توجه شده است در دوره هاي تابستاني به نوعي مركز ثقل مسيرهاي دسترسي غرب كشور به شمار مي آمده است.

قلعه فلك الافلاك پس از ثبت در فهرست آثار ملي كشور، موزه فلك الافلاك نام گرفته و شامل بخش هاي مردم شناسي، هنرهاي سنتي و باستاني شناسي مي شود. در تالار موزه مردم شناسي، عكس ها و ماكت هاي كوچك و بزرگ متعددي از شيوه ها و رسوم گوناگون زندگي مردان وزنان عشاير و روستايي در منطقه لرستان به نمايش گذاشته شده است. يكي از ديدني هاي موزه مردم شناسيي سنگ قبرهاي اهالي منطقه است كه با ديگر نواحي ايران تفاوت بنيادي دارند. در اين نواحي رسم بوده كه بالاي قبر، سنگي عمودي كار گذاشته و روي آن صحنه هايي از زندگي فردمتوفي را حجاري مي كرده اند. به عنوان مثال اگر متوفي شكارچي بوده، روي سنگ قبر عمودي وي تصاويري از اسلحه، شكار و… حك مي كردند.

بخش قابل توجه ديگر موزه فلك الافلاك، تالار باستان شناسي است. در اين قسمت، تعداد زيادي اشياي ارزشمند مفرغي، سفالي و سنگي متعلق به هزاره هاي پيش از ميلاد به نمايش گذاشته شده است. اين آثار طي سالهاي اخير از قاچاقچيان و حفاران غيرمجاز ضبط شده يا در پي حفاري و كاوش گروههاي باستان شناسي به دست آمده و مجموع آنها بيانگر قدمت، ديرينگي و پيشرفت تمدن كهن منطقه لرستان است.

ويژگي هاي تاريخي ومعماري قلعه فلك الافلاك آن را در ميان يادگارهاي تاريخي غرب كشور متمايز ساخته و به آن شكوه و جذابيت خاصي بخشيده است. همچنين آن حوزه جغرافيايي بخش زيادي از حيثيت و اعتبار معنوي و تاريخي خود را مديون وجود فلك الافلاك است. هرچند اين دژ تاريخي در طول تاريخ تحولات بسياري را به چشم ديده و در برابر آسيب ها پايداري كرده ولي در چند دهه اخير مسائل و مشكلات فراواني برآن عارض گرديده است. از جمله آنها مي توان به حضور نهادهاي غيرمسؤول در حريم قلعه اشاره كرد كه در مقوله مديريت قلعه و جذب گردشگران موجب چالش هاي اساسي را به وجود آورده و لطمات جبران ناپذيري بدان وارد كرده است. با اين حال در يكي دوسال گذشته با يك اجماع كلي تصميم گرفته شده كه با رفع مشكلات حاشيه اي، شكوه و جلال گذشته فلك الافلاك بازيابي شود؛ به گونه اي كه اعتبار فرهنگي منطقه تجديد گردد.

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

توی ویکیپدیا هم جالب نوشته. اگر اجازه هست من هم اونارو اضافه کنم؟

Nicoltntpcd · 11 تیر، ۱۳۹۰

befarmaieed hatman

khoshhal misham

from_hell · 11 تیر، ۱۳۹۰

سلام...

اطلاعات خوبی بود...

ولی قلعه قلک افلاک تو استان لرستان قرار داره چرا تو این بخش گذاشتید؟؟===>خوزستان، بوشهر، هرمزگان

!!!!

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

تاریخ ساخت بنا:

قدمت این قلعه به دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

می‌رساند. ساسانیان شهری با نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در حدود منطقه کنونی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ساختند که بعدها ویران شد و در حدود سده هفتم هجری

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

فعلی به جای آن بنا گردید. گمان می‌رود که قلعه فلک‌الافلاک همان دژ

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

باشد که در دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

کاربرد حکومتی و نظامی داشته‌است.از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم‌آباد این قلعه نیز بنام خرم‌آباد معروف شد و احتمالا نام فلک‌الافلاک در دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به آن اطلاق شده‌است.

کاربری قلعه:

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در زمان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در آمد همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و والیان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تا

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

اول و دوم از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود.

کاربری کنونی:

این اثر ارزشمند در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به ثبت رسید. در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

با راه اندازی موزه مردم‌شناسی و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بنا به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تبدیل شد. در سای‌های اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل قلعه موزه‌های باستان‌شناسی، مردم شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در این مجموعه فرهنگی تاریخی راه اندازی شده‌است.

فلک الافلاک در زمان والیان لرستان:

بعد از این که

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شاهوردیخان را به قتل رساند و حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

را منقرض کرد، حسین خان را به حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

منصوب کرد و به وی لقب والی داد و بدین ترتیب دور جدیدی از حکام محلی در تاریخ به نام والیان لرستان شکل گرفت که آخرین آنها غلامرضا خان والی نام داشت . در این دوران به مرمت زیارتگاهها و ایجاد باغها و تفرجگاهها توجه شد و آثار معماری قابل توجهی چون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

حسین خانی به یادگار مانده‌است، و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نیز در این دوره به دستور سلطان حسین صفوی تعمیر شده‌است .

فلک الافلاک در زمان نادر شاه افشار:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

چندین بار به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

لشکرکشی کرده و با شورشیان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از جمله مظفرعلی بیک درافتاده‌است . مورخین این دوره در شرح مسافرتها و کشور گشاییهای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ذکری از قلعه فلک‌الافلاک به میان نیاورده‌اند، شاید یکی از دلایل آن عدم اطلاق نام فلک‌الافلاک بر این دژ بوده‌است . به هر حال در عالم آرای نادری از قلعه‌ای نام می‌برد که مظفرعلی بیک در آن متحصن شده و آنرا به دوره طهمورث نسبت می‌دهد که در عالم آرای نادری ارتفاع برجهای آن را با برج های فلک‌الافلاک برابر و از متانت و رصانت پهلو بر سد سکندر توصیف کرده‌است و فاصله چهار شبانه روز ذکر شده از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تا قلعه مذکور با موقعیت جغرافیایی قلعه فلک‌الافلاک مطابقت ندارد.

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

سلام...
اطلاعات خوبی بود...

ولی قلعه قلک افلاک تو استان لرستان قرار داره چرا تو این بخش گذاشتید؟؟===>خوزستان، بوشهر، هرمزگان

!!!!

بله راست میگناااا. منم اصلاً نگاه نکردم تاپیک کجاست:4chsmu1:

به مدیرش میگم منتقلش کنه.

مرسی از توجهتون

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

فلک الافلاک در زمان قاجار:

محمد علی میرزا دولتشاه در سال ۱۲۳۷ هجری قمری به حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

منسوب شد . قلعه که تا این زمان به حالت نیمه مخروبه درآمده بود و فقط توسط شخصی به نام میرزا ابوطالب خان مرمت مختصری در آن صورت گرفته بود به دستور محمد علی میرزا مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و دیوانخانه و سربازخانه را نیز در پایین قلعه احداث نمود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قلعه فلک‌الافلاک در دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به دلایل مختلف مورد توجه قرار گرفت و به صورت مقر حکومت و مرکز اداری و نظامی منطقه درآمد و رفت و آمد دولتمردان قاجار به قلعه بسیار صورت می‌گرفت که برخی از آنان ادیب و اهل قلم بودند و یاداشت‌هایی در باره قلعه از خود برجا گذاشته‌اند.برای مثال مسعود میرزا ظل السلطان، فرزند

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

که حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

را در دست داشت و مدتی هم حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به قلمروش افزوده شده بود، ضمن سفری به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در خاطرات خود ضمن اشاره به عظمت شهرهای باستانی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مانند خاوه، الش (

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

) صیمره و جایدر می‌نویسد :

« امروز از همه آن آبادی‌ها و از همه دولت‌ها و مکنتها جز بیغوله و تل خاکی باقی نیست فقط عمارت و چهار دیواری که در تمام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

می‌بینید

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است که حقیقتاً اسم شهریت به او داده‌اند یک قصبه بزرگی است، عمارتی از بناهای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مشهور به فلک‌الافلاک و هشت بهشت در شرق شهر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بنا شده محمد علی میرزای دولتشاه، این عمارت راتعمیر کرده و سربازخانه و غیره و غیره بسیار خوب ساخته اگر چه بعد از او هم شاهزادگان بزرگ حاکم شدند.هیچ کدام اقدامی برای آبادی این بنا نکردند نمی‌دانم جواب خلق خدا را چه خواهند داد من به جز تل خاکی چیزی ندیدم فوراً حکم به تعمیر انجام نمودم و بیست هزار تومان برای خرج آن بناها دادم. »

در شماره ۳۴۳ روزنامه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مورخ ۱۲۷۴ هجری قمری در مورد تعمیرات انجام گرفته در زمان احتشام الدوله نوشته‌اند که :

« قلعه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و باغ سروستان علی آباد که به مرور دهور از حلیی عمارت و آبادی افتاده و چنان قلعه بلند و باغ بهشت مانند، بایر و بی رونق افتاده بود، نواب مستطاب شاهزاده والاتبار احتشام الدوله دو سه سال است در صدد تعمیر آبادی آنجا برآمده‌اند تا در این اوقات تعمیر قلعه صورت اتمام و انجام یافته به طوری که به حسب شکوه و آراستگی و استحکام خیلی بهتر از اول شده و همچنین باغ سروستان اگر چه سروهای قدیم او از بی نظمیهای سابق اغلب خشکیده و مقطوع گردیده بود . ولی از سایر اشجار مثمره و غیر مثمره حسب الحکم نواب معزی الیه غرس نمودند و بالفعل باغ مزبور سبز و خرم و اشجار مثمره او نیز به ثمر نشسته کمال خضرت و صفا دارد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

» بهترین توصیفی که از قلعه فلک‌الافلاک صورت گرفته و وضعیت آن را در دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به خوبی نشان می‌دهد توصیفی است که احتمالاً توسط یکی از مأموران اعزامی به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در حوالی سال ۱۳۰۰ هجری قمری در کتاب جغرافیای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پیشکوه و پشتکوه به نگارش آمده‌است :

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پنجره های بیرونی قلعه

« در کنار بلده، قلعه عمارات دیوانی واقع است، اصل قلعه در بالای تپه واقع شده به قدر شصت ذرع ارتفاع دارد و سه طرف آن کوه و کمر است و راهی ندارد مگر از طرف دیگر که خاک است . قلعه را که در بالای تپه ساخته‌اند و حصار آن را بالا برده‌اند بیراه شده‌است . راه قلعه از جانب جنوبی تپه‌است و کمر را بریده از سنگ و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

فرش کرده‌اند . در زمانی که ولات ( والیان ) در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بدون رویه و بدون استحقاق استیلا داشته‌اند و به خیالات فاسده حرکت می‌کردند، این قلعه چندان عمارتی نداشت جز دو سه برج که نشیمن بوده و حصار چند انبار ساخته بودند . در زمان خاقان مغفور (

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

) که دولت قوام گرفت، حکومت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تفویض به نواب محمد علی میرزای ( فرزند بزرگ

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

) مرحوم شد . بالای همان تپه را عمارت و برج و خلوت متعدده و حصار محکم و حمام و غیره از جمله یک اطاق در سر برجی ساخته و فلک‌الافلاک نام نهاده‌اند و از تمام عمارات قلعه بلندتر است و مسلط است بر تمام شهر و بلوک

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

. جایی با صفا بوده و اکنون تمام عمارات مخروبه شده و سقف اطاقها ریخته و نزدیک به انهدام است، از زمان خاقان مغفور الی حال، تعمیر درستی در این قلعه نشده و یک وقتی میرزا ابوطالب خان مرحوم اندک مرمتی کرد و در همان جا منزل داشته . بعد از آن سال به خرابی افزوده خاصه زمانی که چند سال قبل می‌گویند فوج

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ساخلو بوده در همین قلعه منزل کرده اکثر تیرها را سوزانیده‌اند و حال آن که در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

هیزم قیمت ندارد، بدون اغراق در بعضی از جاها از برای یک من چوب یک طاقی که با دویست تومان زده نمی‌شود، خراب کرده‌اند . در میان قلعه، در زمان قدیم، چاهی که دهنه آن سه ذرع است، کمر را تراشیده و سنگ را بریده به آب رسانیده‌اند و از سرابی که مابین تپه‌است به دلو

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

می‌کشیده‌اند و از برای مصارف سکنه قلعه و باغچه و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

، مخارج زیادی به این

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شده و از برای همان اوقات که ملوک الطوایف و بی نظمی در همه جا بوده‌است، خیلی نافع و مفید بوده . قلعه یی هم در پایین این قلعه کشکولی شکل ساخته شده، دور آن یک خمس فرسخ است و دو درب دارد . یکی به جنوب و دیگر به شمال باز می‌شود

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بروج متعدده دارد، یکی از آن بروج معروف به برج سنگی است که تماماً با

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و سنگ تراش است، بسیار متین و محکم است . در سال دوم فرمانفرمایی حضرت مستطاب والا ظل السلطان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

دامت شوکته در بالای آن مختصر کلاه فرنگی مانند جای با روح و صفا ساخته و یک ثلث از بدنه و بروج قلعه که خیلی مخروبه بود تعمیر خوبی نمودند و بروج دیگر که مسمی به دوازده برج است نیز با سنگ و آجر ساخته شده و از این دوازده برج تا برج سنگی که تقریباً دو ثلث از بدنه قلعه‌است، مخروبه‌است و تعمیر شده و اگر به همین زودیها تعمیر نشود منهدم می‌شود . عمارات دیوانی و توپخانه و سربازخانه و اصطبل توپخانه و چاپارخانه، آسیاب و بعضی از اراضی مخروبه در میان این حصار است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

» این نوشته ارزشمند نکات مبهم و زوایای تاریکی از وضعیت گذشته قلعه را تا حدودی روشن می‌کند، توصیف حصار و ذکر اسامی برجهای قدیمی قلعه از جمله برج سنگی، راه دسترسی، محدوده حصار، دیوانخانه، به همراه گزارش و نقشه‌های هیئت چریکف و عکسهای قدیمی می‌توانند در به دست آوردن تصویری روشن تر و واقعی تر از دژ و قلعه فلک‌الافلاک نزدیک کنند . معین السلطنه که در سال ۱۳۳۴ قمری به نگارش جغرافیای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پرداخته در خصوص قلعه فلک‌الافلاک نوشته‌است :

« این قلعه از بناهای خیلی قدیم است ولی در هر عصر و زمانی تغییری در او پیدا شده و تصرفاتی در او شده، قلعه مزبور در روی تپه‌ای که طبیعی است ساخته شده و تپه مزبور مخلوط به سنگ و خاک است و تقریباً سی ذرع ارتفاع دارد . بنایی که ساخته شده یک طرف او هم به بیرون بنا راه ندارد زیرا که سنگ است . ولی سه طرف دیگر به بیرون بنا چون خاک است راه دارد . برجهای بلند خیلی محکم داشته از جمله برجی که از تمام بروجات ارتفاع او زیادتر است مشهور به فلک‌الافلاک است . روی آن برج اطاقی بوده که سه درب داشته و منظره با صفایی بوده . رودخانه و باغات در پایین برج مزبور واقع، بلوک شهر از طرف

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پیدا، سایر بروجات هم اطاقهای متعدد در روی آنها ساخته بوده، اندرونی و بیرونی و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و طویله و محبوسخانه در میان محوطه قلعه مهیا بوده.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

فلک الافلاک در سفرنامه ها:

سرهنری راولینسون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

که در سال‌های ۱۲۴۹ تا ۱۲۵۵ قمری در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به سرمی برده و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

را به صورت کامل دیده‌است، ضمن عبور از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

، قلعه فلک‌الافلاک را چنین وصف کرده‌است :

« صخره بزرگ و منفردی با محیط تقریبی ۹۰۰ متر قرار دارد . این صخره دارای شیب تندی است و در نزدیکی قلعه آن

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

آبی جریان دارد . این قلعه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است که در قسمت پایین دور تا دور آن دیوار دو لایه‌ای کشیده شده و قصری که بر بالای آن ساخته شده از استحکامات نیرومند برخوردار است . این کاخ که بانی آن " محمد علی میرزای دولتشاه" است، ساختمان بسیار زیبایی است که در داخل آن استخر (حوض) بزرگی به طول ۶۰ متر و عرض ۴۰ متر قرار دارد که از چشمه آب می‌گیرد . کاخ و ساختمانهای مجاور آن همگی در داخل قلعه قرار دارند و ضمناً باغی نیز وجود دارد .

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

که سردر پای قلعه و در سمت شمال غربی آن قرار دارد شهر جدید و کوچکی است که جمعیت آن تقریباً ۱۰۰۰ خانوار می‌باشد .

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

کم عمق و عریضی در جنوب شرقی شهر و قلعه که پایتخت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بوده در جریان است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

» در سال ۱۲۵۷ هجری قمری زمانی که بارون دوبد جهانگرد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

دیدن کرد قلعه را اینگونه توصیف کرد که با شش قبضه توپ از دژ قلعه دفاع می‌شده‌است، به گفته وی پس از آن که

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به سلطنت می‌رسد بلافاصله دستور می‌دهد تا بخش اعظم توپهای ولایات مختلف ایران را در پایتخت متمرکز کنند، اما به توپهای قلعه فلک‌الافلاک که از ایام محمد علی میرزا در این جا نصب شده‌اند دست نمی‌زند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ادموندز در ۷

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در یادداشتهای سفر خود در مورد قلعه فلک‌الافلاک نوشته‌است :

« کاخ و آنچه مربوط به آن است به صورت تأسف آوری رو به زوال است . سر طویله، سربازخانه و توپخانه آن ویران شده‌است . حیاط کاخ که یک استخر مربع شکل در آن قرار دارد به آن خرابی نیست ولی وضع خوبی هم ندارد. یک ردیف اطاق که در شرق حیاط قرار دارند قبلاً دیوانخانه بوده‌است یعنی جایی که حکمران می‌نشست »

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

فلک الافلاک در زمان پهلوی:

در دوران

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

اول ساختمان‌هایی جهت اصطبل و سربازخانه و ستاد لشگر ۵

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در محدوده حصار ۱۲ برجی احداث گردید که دو ساختمان از مجموعه ساختمانهای مذکور در محوطه سپاه باقیمانده‌است و ساختمان دیگر که معروف به ساختمان اصطبل بود در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

توسط

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تخریب گردید . همچنین دو ساختمان دیگر از مجموعه ساختمانهای مربوط به آن دوره در محدوده فعلی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

باقی مانده‌است که یکی از آنها محل برگزاری کلاسهای درس در دو طبقه و در فهرست آثار ملی به شماره ۳۷۶۵ به ثبت رسیده‌است. قرینه همین ساختمان در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

توسط دانشگاه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تخریب و به جای آن دپارتمان شیمی احداث شده‌است و ساختمان دوم یک طبقه‌است که به عنوان محل

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از آن استفاده می‌شود . ساختمانها با طول شرقی غربی ساخته شده‌اند، و علاوه بر اینها بنای دیگری از این دوران در محل فعلی باشگاه افسران باقیمانده‌است که به شکل نامطلوبی با آستری از سیمان سفید روی آن را پوشانده‌اند. ویژگی قابل توجه بناهای مذکور یک دست بودن با بافت تاریخی اطراف قلعه و نموداری از تاریخ یک دوره از معماری

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است که آن را می‌توان معماری ایرانی - فرنگی نامید . با این حال ساختمانهای مذکور از ویژگیهای قابل توجه زمان خود برخوردارند که به طور کلی می‌توان به کاربرد پلان متقارن، استفاده از درز انبساط، آجرکاری پرکار به صورت برجسته در ساختمان دانشگاه و همچنین سقفهای شیروانی پوش نام برد .زیباترین ساختمان این مجموعه ساختمان دانشگاه است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند . در دوران

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

اول مجموعه حصار ۱۲ برجی و قلعه به پادگان نظامی تبدیل گردید و قلعه فلک‌الافلاک تا سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به محل نگهداری مهمات لشگر ۵ مخصوصاً مین و مواد منفجره و مهمات تبدیل گردید که در همان سال مهمات ذخیره شده را خارج کردند و قلعه را برای پذیرایی تبعیدیها آماده ساختند

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قلعه فلک‌الافلاک در این زمان به محل نگهداری زندانیان سیاسی تبدیل گردید، فضای داخلی تالارهای قلعه به همین منظور دستکاری شد . معروف است که در وسط تالارها کانالی کنده شده بود و زندانیان از دو طرف کانال در یوغهای خود پای در کانال داشتند . مهم‌ترین اتفاقییکه در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

خورشیدی اتفاق افتاد تخریب برج جدید ساز ( برج شمال غربی ) بر اثر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بود. استفاده از قلعه به عنوان زندان تا سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ادامه یافته و در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به مدت کوتاهی به بایگانی راکد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تبدیل شد. در همین سال به عنوان یک بنای تاریخی به اداره فرهنگ و هنر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

واگذار گردید و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قرار گرفت . در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نمایشگاه منطقه‌ای مردم‌شناسی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در این محل گشایش یافت و در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

با گشایش موزه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به کار خود ادامه داد.

**nazfar** · 11 تیر، ۱۳۹۰

پس از انقلاب 57:

در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پس از شروع

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و به منظور امنیت، اشیای موزه جمع آوری گردید و پس از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

با مرمت بخشی از بنا نمایشگاه عکس و سنگ و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

افتتاح گردید، در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

موزه باستانشناسی افتتاح گردید ولی به علت ضعف در شرایط و امکانات مورد نیاز تا سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

راه اندازی نشد . در همین سال بخش شمالی حیاط اول به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تبدیل گردید و در سال

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

آزمایشگاه مرمت آن تجهیز و به بخش جنوبی حیاط اول به برج نوساز منتقل گردید، هم اکنون موزه مردم‌شناسی آن در بخش جنوبی حیاط دوم راه اندازی شده‌است .

حضور سپاه پاسداران:

پس از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

با ایجاد یک

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نظامی در جنوب قلعه فلاک‌الافلاک ضمن اشغال اطراف این بنای ملی در روند آزاد سازی حریم قلعه و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

آن اخلال ایجاد کرده است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

طبق برنامه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به عنوان یک

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نمونه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

انتخاب شده است.این انتخاب به منظور اجرای طرح توسعه پایدار شهری بر مبنای گردشگری است. محور اجرای این طرح قلعه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است و ساماندهی فضای اطراف این قلعه و همچنین طرح مرمت و حفاظت از سایر آثار باستانی سطح شهر خرم‌آباد نیز جزء این طرح محسوب می شود.

ویژگی ها:

احداث بنا بر فراز صخره‌های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و نیز جاری شدن چشمه پر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگی‌های اصلی بنا به شمار می‌آیند. از سوی دیگر نزدیکی بنا با غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد و دیگر آثار دوران تاریخی نظیر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده می‌باشد.

نام شناسی:

فلک‌الافلاک در لغت به معنای «سپهر سپهران» است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قلعه فلک‌الافلاک با نام‌های گوناگونی در طول زمان شناخته شده‌است. دژ

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

، سابر خواست، قلعه

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

، دوازده برجی و کاخ

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

از آن جمله‌اند. قلعه خرم‌آباد از دوره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

به بعد با نام فلک‌الافلاک ضبط شده‌است. با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره‌ای به دوازده

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

باشد، ممکن است نام فلک‌الافلاک نیز از همین جا ریشه گرفته باشد.

معماری:

معماری کنونی بنا، بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران‌های گوناگون به دان افزوده شده، بیشترین این تحولات مربوط به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

تا

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

می‌باشد. بر اساس مدارک تصویری تا حدود یکصد سال پیش بارویی دوازده برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته، که اکنون آثار این برج از آن در محوطه شمال غربی قلعه، قابل مشاهده‌است. وسعت تقریبی بنا ۵۳۰۰ متر مربع، شامل ۸ برج دو صحن و ۳۰۰ جان پناه می‌باشد. ارتفاع بلندترین دیوار تا سطح تپه ۲۳ متر و مصالح آن از سنگ آجر، خشت و ملات

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است. ورودی بنا به سمت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و در بدنه برج

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

غربی تعبیه شده که پس از گذر از راهرو ورودی به حیاط اول وصل می‌گردد.ورودی قلعه فلک‌الافلاک در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض ۱۰ متر و ۲۰ سانتیمتر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(قرمز و بزرگ)،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

استفاده شده‌است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پلان بنای این قلعه تاریخی به صورت هشت ضلعی نامنظم است.

samaneh66 · 11 تیر، ۱۳۹۰

عکساش خیلی قدیمیه دیگه اون مغازه ها اونجا نیست شهرداری دور قلعه رو خرید

Nicoltntpcd · 12 تیر، ۱۳۹۰

جا درسته که تو استان لرستان گذاشته شده دیگه

**nazfar** · 12 تیر، ۱۳۹۰

جا درسته که تو استان لرستان گذاشته شده دیگه

من گفتم محمد جان جابجاش کردن دوست عزیز:4chsmu1:

**saba mn** · 15 دی، ۱۳۹۰

عکساش خیلی قدیمیه دیگه اون مغازه ها اونجا نیست شهرداری دور قلعه رو خرید

راست میگه عکسا قدیمیه خیلی فرق کرده الان....نه فقط اینجا کل شهر در حال تغییره...

**Abo0ozar** · 15 دی، ۱۳۹۰

راست میگه عکسا قدیمیه خیلی فرق کرده الان....نه فقط اینجا کل شهر در حال تغییره...

هیچ جاش باحالتر از دریاچه کیو و اون رودخونه که جدیدا دارن روش کار و محوطه سازی میکنن نیست

**saba mn** · 15 دی، ۱۳۹۰

هیچ جاش باحالتر از دریاچه کیو و اون رودخونه که جدیدا دارن روش کار و محوطه سازی میکنن نیست

اره راست میگی...پل شهدا هم دوباره ساختن الانم اون یکی پل رو دارن میسازن ...کلا دارن دگرگون میکنن شهررو:hapydancsmil:

**Abo0ozar** · 16 دی، ۱۳۹۰

اره راست میگی...پل شهدا هم دوباره ساختن الانم اون یکی پل رو دارن میسازن ...کلا دارن دگرگون میکنن شهررو:hapydancsmil:

ای کاش دگرگون نمیکردن پل شهدا رو .

یه ننگ برای مهندسین عمران به جا گذاشتن.

و چه مسخره

**saba mn** · 16 دی، ۱۳۹۰

ای کاش دگرگون نمیکردن پل شهدا رو .

یه ننگ برای مهندسین عمران به جا گذاشتن.

و چه مسخره

دیگه کاریه که شده مهم نیته ولی خلوص نیت نداشتن...

ورود

قلعه فلک الافلاک

ارسال های توصیه شده

Nicoltntpcd 532

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

Nicoltntpcd 532

لینک به دیدگاه

from_hell 10,964

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

samaneh66 10,265

لینک به دیدگاه

Nicoltntpcd 532

لینک به دیدگاه

nazfar 8,746

لینک به دیدگاه

saba mn 20,993

لینک به دیدگاه

Abo0ozar 8,637

لینک به دیدگاه

saba mn 20,993

لینک به دیدگاه

Abo0ozar 8,637

لینک به دیدگاه

saba mn 20,993

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

فعالیت ها

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید