معرفی استان هرمزگان

[Mohammad Aref 120452]

مرکز

بندر عباس

 

شهرستان‌ها

ابوموسی | بستک | بندر عباس | بندر لنگه | جاسک | حاجی‌آباد | شهرستان خمیر | رودان (دهبارز) | قشم | گاوبندی | میناب

 

شهرها

ابوموسی | بستک | بندر چارک | بندر خمیر | بندر عباس | بندر لنگه | جاسک | جناح | حاجی‌آباد | درگهان | دهبارز | زیارت‌علی | سوزا | سیریک | فارغان | فین | قشم | کنگ | کیش | گاوبندی | هرمز | میناب

 

نقاط دیدنی

کاروانسرای بستک | حمام خانی بستک | حمام سیبه | عمارت کلاه‌فرنگی | معبد هندوها | آب گرم گنو | موزه آب | دوگنبدان | کاروانسرای کوخرد | پنجشنبه‌بازار میناب | سد تاریخی کوخرد | جنگل‌های حَرّا | شهرسیبه | بازار بستک | تپه مارو | جزیره کیش | ترنه | قلعه‌های پرتغالی‌ها | قلعه سیبه | قلعه لشتان | حمام گله‌داری | لنج‌سازی بندر کنگ | محله باستانی سورو

[Mohammad Aref 120452]

هُرمُزگان

 

نام یکی از استان‌های کشور ایران است. این استان در جنوب ایران و در شمال تنگه هرمز قرار دارد. کرانه‌های این استان در شرق بر دریای عمان و در غرب بر خلیج فارس قرار دارند.

بعضی از جزیره‌های مهم هرمزگان عبارت‌اند از قشم، کیش، و لاوان.

استان هرمزگان دارای 10 شهرستان، 19 شهر، 33 بخش و 71 دهستان و 2170 آبادی دارای سکنه است و بنا به سرشماری بعمل آمده در سال 1375 جمعیت استان هرمزگان 1062155 نفر می‌‌باشد.

استان هرمزگان در حدفاصل بین مختصات جغرافیایی 25 درجه و 24 دقیقه تا 28 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 53 درجه و 41 دقیقه تا 59 درجه و 15دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.این استان حدود 68هزار کیلومتر مربع مساحت دارد که از این نظر هشتمین استان کشور می‌باشد. هرمزگان از جهت شمال و شمال شرقی با استان کرمان، غرب و شمال غربی با استان‌های فارس و بوشهر از شرق با سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول تقریبی 900 کیلومتر دربرگرفته است. بنا به سرشماری بعمل آمده در سال 1375 جمعیت استان هرمزگان 1062155 نفر می‌باشد که از این تعداد 419938 نفر در بندرعباس ساکن می‌باشند. بندرعباس به‌عنوان مرکز استان امروزه یکی از شهرهای بزرگ ایران می‌باشد که مرکز مهم فعالیتهای اقتصادی و تجاری می‌باشد. این شهر که در قسمت انتهایی خلیج فارس و در فصل مشترک شاهراه خلیج فارس و دریای عمان واقع گردیده است که نقش مهمی در زمینه صادرات و واردات کشور ایفا می‌کند.تأسیسات مهم دریایی و زیربنایی کشور همچون بندر شهید رجایی، پالایشگاه نفت بندرعباس، کارخانه آلومینیوم المهدی، کشتی سازی خلیج فارس، فولاد و سیمان هرمزگان از این جمله می‌باشند.

[Mohammad Aref 120452]

تاریخ استان هرمزگان

 

 

به طوری که از اسناد و اطلاعات برمی‌آید، این منطقه به علت موقعیت استراتژیکی مناسب برای احداث پایگاه دریایی و بندرگاه، مورد استفاده پادشاهان عیلام قرار میگرفت. در زمان هخامنشیان که کشور ایران به بیست ساتراپنشین (استان) تقسیم می‌شد، سرزمین بوشهر جزء ساتراپ نشین پارس بود. داریوش فرمان داد که حفر ترعه نیل به دریای سرخ را دنبال کنند. این کانال محققاً راهی بود که به جای کانال سوئز امروز میتوانست خلیج فارس و دریای عمان را از طریق دریای سرخ مستقیماً به مصر و مدیترانه اتصال دهد. مقابر کنده شده بر سطح سنگی جزیره خارک دلیل بر حضور سربازان هخامنشی در استان بوشهر است که برای نگهبانی از چنین راه طولانی تدارک شده بود. خلیج فارس به دلیل موقعیت سوقالجیشی و به لحاظ اهمیت اقتصادی و بازرگانی، در طول تاریخ همواره از سوی کشورها و دولتها برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت مورد توجه قرار گرفته است. اولین یورش دولتهای اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال هزار و پانصد و شش میلادی با حمله پرتغالیها تحت عنوان محافظت و حراست از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی صورت گرفت. در سال هزار و سیزده هجری قمری شاه عباس با انگلیسیها متحد شد و دست پرتغالیها را از خلیج فارس کوتاه کرد.

از سال هزار و صد و چهل و هشت هجری قمری نادرشاه بوشهر را که دهکدهای بیش نبود مورد توجه قرار داد و مشغول آماده کردن بوشهر به عنوان یک بندر و اسکله کشتیسازی با استفاده از چوب جنگلهای مازندران شد. همچنین برای تأمین ارتباط جزایر و سواحل خلیج فارس درصدد تأسیس نیروی دریایی برآمد. در سال هزار و صد و چهل و هشت هجری قمری لطیفخان را به ایالت دشتستان و کاپیتانی کل سواحل خلیج فارس انتخاب و اعزام کرد. این شخص برای تهیه ناوگانی در خلیج فارس، بوشهر را مرکز دریایی خود قرار داد. در اواخر سلطنت نادر ایران بیست و سه تا بیست و پنج فروند کشتی جنگی در خلیج فارس داشت. بدین ترتیب از زمان نادرشاه بوشهر روی به پیشرفت نهاد و حتی مدتی بندرعباس را نیز تحتالشعاع خود قرارداد. پس از قتل نادر در اثر هرج و مرجی که در ایران پدید آمد، کشتیهای جنگی توسط حکمرانان و شیوخ اطراف خلیج فارس ضبط گردید. همچنین بندر بوشهر و بندرعباس نیز اهمیت سابق خود را از دست دادند. تجار هلندی که در سال هزار و ششصد و بیست و سه میلادی روابط تجاری خود را با ایران شروع کرده بودند پس از قتل نادر ایران را ترک کردند و بصره را مرکز تجارت خود قرار دادند، اما پس از مدتی در اثر دسیسه رقبای انگلیسی و به منظور نزدیکی بیشتر با دهانه خلیج فارس، تأسیسات تجاری خود را به خارک منتقل کردند و در عین حال از پرداخت اجاره بهای خارک به میرمهنا حاکم بندر ریگ و جزیره خارک خودداری نمودند. میرمهنا در سال هزار و هفتصد و پنجاه و شش به تأسیسات هلندی‌ها حمله برد، دژ آنها را تسخیر کرد و آنها را از جزیره بیرون راند، ولی به سبب اینکه در دفعات متعدد بنای سرکشی و تمرد از دستورات کریمخان زند را گذاشت و مدتی آرامش خلیج فارس را بر هم زد، کریمخان او را شکست داد و جزیره خارک و بندر ریگ را تصرف کرد. در همین زمان نفوذ انگلیسیها در سواحل و جزایر خلیج فارس و به خصوص سرزمین بوشهر روبه گسترش نهاد و آنها موفق شدند اجازه تأسیس تجارتخانهای را در بوشهر با امتیازات فوقالعاده به دست آورند. سلسله قاجاریه که پس از زندیه روی کار آمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت، به همین دلیل، رفته رفته نفوذ انگلیسیها در خلیج فارس بیشتر شد و زمام امور خلیج فارس و دریای عمان به دست آنها افتاد و جنرال کنسول در بوشهر مدت بیست سال بر همه خلیج فارس حکمرانی کرد.

در زمان ناصرالدین شاه ارتش ایران هرات را اشغال کرد و به دنبال آن حالت جنگی بین ایران و فرانسه و انگلیس به وجود آمد. به دنبال این مسئله ناوگان انگلیس در خلیج فارسی مرکب از هشت کشتی جنگی و تعدادی ناوگان بخاری و بادی به ایران حمله کردند و جزیره خارک را متصرف شدند. پنج روز پس از آن قوای انگلیسی در حوالی بوشهر در خاک ایران پیاده شدند و شروع به پیشروی به سوی برازجان کردند. قوای ایران برازجان را تخلیه و عقب‌نشینی کرده بود. بنابراین قوای انگلیس انبار اسلحه و مهمات برازجان را منفجر کرد و سپس به بوشهر بازگشت. سرانجام در نبردی که در نهم ژانویه هزار و هشتصدو پنجاه و هفت میلادی در خوشاب بین ایران و انگلیس رخ داد، انگلیسیها موفق شدند سپاه ایران را شکست دهند. بیش از جنگ اول جهانی بار دیگر دولت انگلیس منطقه بوشهر را مورد تجاوز قرار داد و در سال 1913 میلادی جنگ سختی بین نیروی انگلیس و دلیران دلواری در گرفت. در جریان این جنگ رئیس علی دلواری و مردم تنگستان و دشتستان نقش برجستهای ایفا کردند. رئیس علی دلواری از مشروطه خواهان بنام جنوب ایران بود که در سال 1299 هجری قمری در روستای دلوار تنگستان دیده به جهان گشود. در بیست و پنج سالگی به صفوف مبارزین مشروطه‌خواه جنوب ایران پیوست و همکاری نزدیکی را با محافل انقلابی و عناصر مشروطه طلب ایران شروع کرد. با کودتای ضد انقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه‌خواهان در هزار و سیصدو بیست و شش هجری قمری و بمباران مجلس شورای ملی و استقرار دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، رئیس علی به همراه سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی به مبارزه علیه استبداد صغیر پرداخت. در سال هزار وسیصد و بیست و هفت هجری قمری با کمک تفنگچی تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلی شاه پاک کرد و اداره گمرک و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر کرد. این کار دلیران تنگستان بر انگلیسیها که اداره گمرک را در اجاره داشتند گران آمد وآنان برای تضعیف مشروطه‌خواهان و استمرار سلطه بر حیات اقتصادی و سیاسی جنوب ایران به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران یاری جستند.

جنگ بین رئیس علی و دلیران تنگستان از یک طرف و انگلیسیها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور متوالی و پراکنده تا شوال هزار و سیصد و سی و سه ه.ق ادامه یافت و انگلیسیها نتوانستند بر رئیس علی و یارانش تفوق یابند. تا این که درگیر و دار حمله انگلیسیها به بوشهر در شب بیست و سه شوال هزار و سیصد وسیوسه ه.ق (سوم سپتامبر هزار و نهصد و پانزده میلادی) هنگامی که رئیس‌علی در محلی به نام «تنگک صفر» قصد شبیخون به قوای انگلیسیها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یکی از همراهان خائن قرار گرفت و در دم به شهادت رسید. وی هنگام شهادت حدود سی و چهار سال داشت. مبارزات رئیس علی دلواری برگ زرین دیگری در تاریخ مقاومت دلیر مردان ایران در مبارزه با استعمار است.

[Mohammad Aref 120452]

اردشیر بابکان وجزیره هرمز

تاریخ مکتوب بندر هرمز از زمان اردشیر بابکان آغاز می‌شود . مورخین شرقی و اروپایی چنین گفته‌اند که روز گار آبادانی بندر هرمز بین سالهای ۲۴۱-۲۱۱ میلادی بوده ،ولی پس از ظهور اسلام و سقوط دولت ساسانیان ، به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز داد و ستد شرق معروفیت پیدا کرده‌است . در سالهای ۷۵۰-۶۶۱ میلادی ،منطقه خلیج فارس جزو قلمرو خلافت اموی و سپس جزو قلمرو خلافت عباسی ، در سالهای بسیاری از مورخین ،این راه دریایی را با اهمیت تراز جاده معروف که به نام جاده ابریشم (طریق الحریر) یا شاخه مهمی از آن می‌دانند . مارکوپولو ، جهانگرد مشهور ایتالیایی در سالهای ۱۲۷۲و۱۲۹۳ میلادی از بندر هرمز دیدن کرد . وی گزارش کرده‌است که جواهرات ایران عاج و ابریشم هند و چین و مروارید بحرین در بازارهای بندر هرمز خرید و فروش می‌شده‌است . در سال ۱۳۰۰ میلادی سیف الدین پادشاه بومی بندر هرمز از ترس حمله مغولها بندر هرمز را ترک و به جزیره هرمز «جردم» عزیمت کرد و در آنجا شهر دیگری بنا نهاد . در سال ۱۴۵۳ میلادی هنگامی که قسطنطنیه به دست سلطان محمد فاتح سقوط کرد ارتباط زمینی اروپاییان با آسیا گسسته شد . در سال ۱۴۹۷ میلادی برای اولین بار استعمار گران غربی به فرمانروایی «واسکودوگاما» در بنادر خلیج فارس پیاده شدند .

 

خلیج فارس و پرتغالیها

در سال ۱۵۰۶ میلادی پرتغالیها به عنوان محافظت از منافع پرتغال در برابر تجاوز مصری و ونیزی به رهبری «آلفونسوآلبوکرک» با هفت کشتی جنگی جزیره هرمز را محاصره نمودند . بندر هرمز در این زمان کلید تجاری خلیج فارس محسوب میشد و راه ادویه کاز در کنار همین بندر از تنگه هرمز عبور می‌کرد. سقوط هرمز که از نظر تجاری و نظامی برای دولت ایران اهمیت داشت با جدا شدن هرمز به سبب گرفتاریهای ناشی از جنگ با عثمانیان به بیرون راندن پرتغالیها موفق نشد و پیمانی با انان منعقد نمود که به موجب آن پرتغالیها میبایست درلشکر کشی به بحرین شاه اسماعیل را مساعدت می‌کردند . با این پیمان تسلط پرتغالیها بر خلیج فارس تا مدتی نثبیت شد ولی شاه عباس بزرگ با کمک قوای انگلیس حاکمیت پرتغالیها بر خلیج فارس را پایان داد.

 

هلند و انگلیس وخلیج فارس

هلندیها در سال ۱۰۰۴ هجری قمری تجارتخانه‌ای در بندرعباس تأسیس کردند و به دنبال آن رقابت بین هلند و انگلستان شدت گرفت . در اواخر دوره سلطنت شاه عباس صفوی دولت ایران به لغو معافیت گمرکی واردات و صادرات هلندیها اقدام کرد . هلندیها به حصار جزیره قشم هجوم آوردندو برای جلوگیری از تجارت انگلیس چند کشتی جنگی به تنگه هرمز و بندرعباس اعزام کردند . دولت ایران ضمن تقاضای صلح به هلندیها اجازه داد که در هر نقطه‌ای از ایران به تجارت ابریشم اقدام کنند و از معافیت گمرکی درواردات برخوردار شوند . در همین زمان با تیره شدن روابط بین هلند و انگلیس در اروپا هلندیها به کشتیهای انگلیس در جاسک حمله کردند و قشم را به دست گرفتند بندرعباس را گلوله باران کردند دژ مستحکمی را در نزدیکی تجارتخانه خوددر بندرعباس احداث نمودند برای نزدیکی بیشتر با دهانه خلیج فارس تأسیسات تجاری خود را به جزیره خارک منتقل کردند و از پرداخت اجاره بهای خارک به میر مهنا حاکم بندر ریگ و جزیره بیرون راند . بدین ترتیب هلندیها که مرکز تجاری خود را از بندرعباس برچیده بودند عملاً از خلیج فارس خارج شدند .

 

 

کمپانی هند شرقی وخلیج فارس

باتشکیل و رسمیت یافتن کمپانی هند شرقی دولت انگلیس سیاست گسترده استعماری خود را علیه ایران به کار گرفت و در اندک مدتی بر سراسر سواحل خلیج فارس تسلط یافت . دولت انگلیس و عمال کمپانی هند شرقی با نیرنگاز اتحاد قدرتهای محلی جلوگیری کردند و با ایجاد جنگهای منطقه‌ای موجبات ضعف انها را فراهم آوردند . در این دوره سیاست انگلیس در خلیج فارس ایجاد شیخ نشینهای متعدد و کوچک بود تا از اتحاد آنها در مقابل خود جلوگیری کند . خلیج فارس بعد از جنگ جهانی اول ،نه تنها به عنوان یک معبر دریایی تجاری بسیارمهم ،بلکه به عنوان بزرگ‌ترین کانون نفت و منبع مهم رشد صنایع ،اهمیت اقتصادی و استراتژیکی فراوانی یافت ،به طوری که کلیه طرفهای تجاری خارجی ایران به ویژه انگلیس با جدیت تمام تلاش کردند حضور فیزیکی خود را در خلیج فارس حفظ کنند . موقعیت استراتژیکی استان هرمزگان در دهه‌های بعدی نیز توجه ویژه به این منطقه را برای دولتهای و کشورهای خارجی الزامی میساخت . در زیر ،فشرده‌ای از پیشینه تاریخی مناطق مهم استان آورده می‌شود تا سیمای تاریخی و سیاسی این خطه از کشور پهناور ایران بیش از پیش روشن گردد .

[Mohammad Aref 120452]

جغرافیای طبیعی واقلیمی استان هرمزگان

 

بخش عمده‌ای از مساحت استان هرمزگان را مناطق کوهستانی در برگرفته‌اند و کوههای این منطقه ادامه رشته کوههای زاگرس اند که به تدریج از شمال شرقی به جنوب شرقی امتداد می‌یابند . ادامه این رشته همراه با کاهش ارتفاع ،به تپه ماهورهای آهکی ، گچی و شنی منتهی شده و به زمینهای پست ساحلی خلیج فارس و دریای عمان متصل میگردد . این ناحیه پست ساحلی ،در اطراف تنگه هرمز وسعت بیشتری یافته ،و شرایط مساعدی برای کشاورزی و صیفی به وجود آورده‌است . با توجه به مشخصات اقلیمی و استقرار استان هرمزگان در منطقه فوق حاره‌ای ،گرمی هوا مهم‌ترین پدیده مشهود اقلیمی آن است . استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ایران است و اقلیم آن تحت تأثیر آب و هوای نیمه بیابانی و بیابانی قرار دارد . هوای نوار ساحلی در تابستانها بسیار گرم و مرطوب است و گاهی نیز دمای آن از ۵۲ درجه سانتیگراد تجاوز می‌کند . دمای متوسط سالانه این منطقه در حدود ۲۷ درجه سانتیگراد است . از ویژیگیهای آب و هوایی استان هرمزگان ،یک فصل طولانی گرم و یک فصل کوتاه خنک است . فصل گرم همراه با هوای شرجی ۹ ماه به درازا می‌کشد . فصل تابستان از اوایل اسفند ماه شروع می‌شود ، هوا رفته رفته رو به گرمی می‌رود تااینکه گرما در ماه‌های تیر و مرداد به اوج خود می‌رسد . فصل خنک آن همراه با خشکی نسبی هوا در حدود سه ماه طول می‌کشد . این فصل از اوایل آذرماه شروع می‌شود و تحت تأثیر توده‌های هوای خنک غربی قرار می‌گیرد . دمای هوای این استان در سردترین شبهای سال به ندرت به صفر درجه می‌رسد و در روزهای زمستانی دمای آن معمولاً از ده درجه سانتی گراد بالای صفر پایین تر نمی‌آید. اصولاً آب و هوای این استان همانند آب وهوای نواحی بیابانی است و میزان بارشهای جوی آن نیز فوق العاده اندک می‌باشد . در این منطقه ، در حدود نه ماه از سال بارندگی مهمی صورت نمی‌گیرد و قسمت عمده بارندگی آن نیز در یک یا دو نوبت بوقوع می‌پیوندد . در همان موارد اندک هم بارندگی آن اغلب مانند بارانهای بهاری سیل آسا است وخسارات فراوانی به بار می‌آورد . میزان رطوبت نسبی در سواحل خلیج فارس عمدتاً بالا است و بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد نوسان دارد .