نگاهی به تیک و درمان های آن

[Saman_88 8,062]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

 

 

 

 

حتما تا به حال با افرادی مواجه شده اید که مرتب چشمکمی زنند یا حرکتهای شکلک گونه انجام می دهند یا در صحبت کردن ، مدام از کلمات یاواژه های بیجا و تکراری استفاده می کنند. ممکن است به نظر نرسد اما بسیاری از افراداین حالتها را در زندگی خود تجربه کرده اند. بسیاری از والدین از حرکات شکلک گونه ،تکان دادن غیر ارادی پا ، بازی کردن و کندن موهای سر و صورت یا تکیه کلامهای تکراریفرزندانشان شکایت دارند.این حرکات که به اصطلاح تیک نامیده می شود عامل مراجعهبسیاری از خانواده ها به پزشک است.

 

تیک نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی است که میتواند به صورت مزمن یا زودگذر در کلام یا رفتار ظاهر شود. شدت تیکها در طول زمانممکن است ثابت باشد، یا به طور متناوب نوسان داشته باشد. برخی افراد قادرند تیکهایخود برای چند دقیقه یا حتی چند ساعت سرکوب کنند ، اما بیشتر مبتلایان از وجود تیکخود آگاهی ندارند یا قادر به مقاومت در برابر آن نیستند. تیکها با افزایش استرس ،خستگی ، هیجانات مثبت و منفی و گرما تشدید می شوند و هر چه بیشتر حواس فرد مبتلا بهتیک معطوف شود، تیک نیز افزایش می یابد. هنگامی که فرد کاملا غرق انجام فعالیتیشود، به طوری که تمام حواس خود را متمرکز آن فعالیت خاص می کند، تیک نیز کاهش مییابد و یا کاملا ناپدید می شود. معمولا 25درصد کودکان دچار تیک می شوند که در اینمیان سهم پسران 4 برابر دختران است. اغلب تیکها با افزایش سن کودکان محو و برطرف میشوند اما در مواردی نیز ممکن است تیک در بزرگسالی نیز تداوم داشته باشد.

کلامی و رفتاری

به طور کلی تیک در 2 شکل تیک کلامی و رفتاری دیده می شود. در هر دو نوع آن با انواع ساده و مرکب روبهرو هستیم که مشخصه اصلی آن تکراری ، کلیشه ای و ناموزون بودن آن است.تیک ساده مدتکوتاهی به طول می انجامد و بندرت بیشتر از یک ثانیه تداوم می یابد که در بیشترموارد پس از چند هفته یا چند ماه خود به خود از میان می رود.تیکهای حرکتی در نوعساده شامل : چشمک زدن ، حرکات پرتابی کردن ، بالا انداختن شانه و حرکتهای شکلک گونهناحیه صورت است.تیکهای حرکتی مرکب چندین گروه عضلانی را شامل می شوند و به اشکالیمانند رفتارهای نظافتی ، بوییدن اشیا ، تقلید حرکات و رفتار بالاپریدن ، لمس کردن ،پا به زمین کوبیدن ، رفتارهای آرایشی ، خودزنی و گاز گرفتن خود مشاهده شدهاست.تیکهای آوایی هم در نوع ساده آن می تواند شامل صاف کردن گلو، سرفه ، بالا کشیدنبینی ، خرناس و در نوع پیچیده شامل بیان یک جمله یا یک تکیه کلام یا یک ناسزاباشد.به کار بردن مکرر واژه هایی مانند چیز، مثلا، به قول معروف ، در واقع ، بهاصطلاح و... را می توان از جمله مواردی ذکر کرد که بارها در گفتگوهای افراد شنیدهمی شود. به کار بردن تکراری واژه ها در برخی موارد موجب واکنش های منفی افراد میشود اما بیشتر موارد، طرف گفتگو توجه چندانی به آن نمی کند.

اختلالات شایع

رفتارهای تیک گونهبیشتر در میان کودکان شایع است و یکی از شایع ترین مشکلات روان پزشکی کودک و نوجوانهستند. شیوع مجموع اختلالات تیک چندان مشخص نیست ، ولی تخمین زده می شود که میان 5تا 25 درصد کودکان سنین مدرسه نوعی از اختلال تیک را تجربه کرده باشند. تفاوت واضحینیز در شیوع این اختلال بین پسرها و دخترها دیده نشده است.بررسی های انجام شده ازسوی انجمن روان شناسان امریکا نشان می دهد تقریبا 13 درصد پسران و 11 درصد دخترانبه این عارضه دچار می شوند. بر این اساس کودکان در سنین 7 تا 11 سالگی بیشترینمیزان تیک را از خود نشان می دهند و این حالت ممکن است تا سنین میانسالی ادامهیابد. این اختلال حتما پیش از 18 سالگی شروع می شود. البته معمولا تیکهای حرکتی تاسن 7 سالگی و تیکهای صوتی تا 11 سالگی خود را نشان می دهند.

علت چیست؟

تصور بیشتر افراد ایناست که تیکها نشانه ای از اضطراب و ناراحتی عصبی کودک هستند و حتی بروز تیکها را بهوجود ناملایمات و ناراحتی هایی در خانواده یا مدرسه و محیط کودک نسبت می دهند. اماواقعیت این است که باوجود این که تیکها ممکن است در موقعیت های اضطراب آور و پراسترس تشدید شوند ، برای آنها بیشتر علل زیست شناختی مطرح است.اگرچه هنوز عواملی ازقبیل نژاد، وضعیت اجتماعی و اقتصادی ، در بروز و تشدید تیک ثابت نشده است ولی بعضیاز محققان معتقدند این اختلال در نژاد قفقازی و شرقی شایع تر است.در مواردی دیدهشده که بعضی مبتلایان ، دارای سابقه خانوادگی و یا فامیلی هستند. این موضوع نشاندهنده آن است که احتمالا یک عامل ژنتیک یا زیستی می تواند در بروز آن دخیل باشد. همچنین واسطه های شیمیایی مختلفی به عنوان عوامل دخیل در بروز تیکها شناسایی شدهاند. حتی مشاهده شده است که برخی از انواع تیکها به دنبال عفونت های خاصی ظاهر میشوند که دلیلی برای دخالت سیستم ایمنی بدن در بروز تیکهاست.

عوامل محیطی ،عاطفی و هیجانی نیز از جمله مواردی شناخته شده اند که در تشدید تیک موثرند. به اینشکل که افرادی که دارای تیک هستند، در مواجهه با موقعیت های استرس زا و مشکلاتاضطراب آور، پرش عصبی آنها تشدید شده و بعکس در مواقعی که محیط آرام است و ترس ،وحشت و نگرانی وجود ندارد، این عمل به حداقل می رسد.به هر حال ، آنچه مشخص است ایناست که هر چند عوامل روان شناختی در تشدید تیکها موثرند، این عوامل زیست شناختیهستند که نقش مهمتری در پیدایش این اختلال دارند و شواهدی از این که استرس یااضطراب باعث به وجود آمدن تیکها شوند، وجود ندارد.

تیک حرکتی و صوتی

نوع خاصی ازاختلالات تیک موسوم به اختلال توره است که شامل بروز هر دو نوع تیک حرکتی و صوتی دریک کودک در دوره ای بیش از یک سال است.در این اختلال ، معمولا تیکهای اولیه حرکتیدر ناحیه صورت و گردن شروع می شود و با گذشت زمان به نواحی پایین تر بدن گسترش مییابد و پس از چند سال نیز تیکهای صوتی ظاهر می شوند. این اختلال ، اختلالی نادر استو میان بروز آن و اختلال نقص توجه / بیش فعالی وسواس های فکری و عملی ارتباطاتیمشاهده شده است.

تیک یا ادا؟

نکته بسیار مهم دراختلالات تیک ، افتراق آن از بعضی حرکات قالبی و تکراری کودکان مثل کوبیدن سر، تابدادن بدن یا ناخن جویدن است.در چنین حالاتی حرکات معمولا ارادی است و باعث تسکین وآرامش کودک می شوند، در حالی که تیکها ماهیتی غیرارادی دارند و با ایجاد آرامش درکودک نیز همراه نیستند و حتی به درجاتی نیز باعث ایجاد تنش و اضطراب می شوند. تیکهاممکن است در موقعیت های اضطراب آوری مثل سر جلسات امتحان تشدید شوند و در مقابل درموقعیت های آرامش بخش تخفیف یابند. این حرکات یا اصوات اغلب ولی نه همیشه هنگامخواب از میان می روند.

درمان می شود

بیشتر تیکهایی کهتازه آغاز شده اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی تری پیش نمیروند و حداکثر در طی دوره های استرس آور عود می کنند. اما معدودی از تیکها نیز بیشاز یک سال طول کشیده و یا ندرتا به سمت اختلال توره پیشرفت می کنند.تیکهایی کهبتازگی آغاز شده اند، اغلب نیاز به درمان ندارند. توصیه مناسب به والدین و اطرافیانکودک مبتلا به تیک این است که توجهی به تیکها نداشته باشند، چرا که تمرکز روی تیک ،باعث تشدید آن می شود. به اطرافیان باید این موضوع را گوشزد کرد که انتظارت بیش ازحد و فشار آوردن روی فرد برای ترک یا کاهش این رفتارها نه تنها مفید نیست ، بلکهنتیجه عکس می دهد و باعث تشدید آن می شود.لازم است والدین در جریان تربیت فرزندانخود، سن و ظرفیت آنها را بدقت در نظر بگیرند و از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق بهجای تنبیه استفاده کنند. یعنی در مواقعی که کودک تیک ندارد به وی بیشتر توجه و نگاهکنند و بیشتر با او صبحت و یا او را مورد نوازش قرار دهند و بعکس در مواقعی کهحالتهای تیک را از خود نشان می دهد، بی اعتنایی کنند و وانمود کنند که این حرکات اورا نمی بینند. وجود این عارضه گاهی مواقع از چند هفته تا چند ماه به طول می انجامدودر مواردی هم به چند سال می رسد. از جهت دیگر امکان دارد حالت پرش گونه پیدا کند وازنقطه ای به نقطه دیگر منتقل شود.توجه داشته باشید اگر همین تیکها نیز با ایجاداختلال در عملکرد معمول تحصیلی یا ارتباطی کودک همراه باشد یا باعث ناراحتی هایهیجانی در کودک شده باشند، نیاز به ارزیابی و معاینات عصبی دقیق و انجام مداخلاتدارویی و غیر دارویی مقتضی از سوی پزشک متخصص دارند.در مواردی که تیکها بیش از یکسال طول کشیده باشند، شدت و تواتر تیک زیاد شده باشد، اختلال عملکرد تحصیلی وارتباطی کودک ایجاد شود یا مشکلات اجتماعی برای فرد ایجاد شود باید به پزشک مراجعهکرد و نیاز به مداخلات دارویی و غیر دارویی تخصصی است.

باورهای غلط

در مجموع تیکها ازاختلالات نسبتا شایع روان پزشکی کودک و نوجوان هستند و با توجه به نگرشهای غلط وتصورات اشتباهی که عموم مردم بخصوص در مورد علت این اختلال دارند ، شاید خانواده هاچندان تمایلی به مراجعه برای درمان این اختلال در کودک خود نداشته باشند و ضروریاست که همه به ابعاد زیست شناختی این اختلال آشنا باشند تا با مراجعه سریع و شروعبه موقع مداخلات درمانی لازم ، از ایجاد مشکلات عملکردی و هیجانی مهمتر در کودکان ونوجوانان مبتلا پیشگیری شود.