رفتن به مطلب

بهترين اثر مهندسی تاريخ بشر(بلندترين برج آجری جهان)


shahdokht.parsa

ارسال های توصیه شده

بهترين اثر مهندسی تاريخ بشر

 

 

download?mid=1%5f2642086%5fAD0LDUwAARUqTaKBswTzY36YEyg&pid=3&fid=Inbox&inline=1

برج گنبد کاووس يا ميل گنبد، واقع در شهر گنبد کاووس دراستان گلستان ايران، بلندترين برج آجری دنياست که در قرن چهارم هجری/يازدهم ميلادی بنا شده است. اين بنا، طبق کتيبه کوفی آجری گرداگرد آن، درسال397هـ.ق برابر با375هـ.ش در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگير از پادشاهان آل زيار ساخته شده است. شهرگنبد کاووس کنونیدر حوالی شهر جرجان کهن قرار دارد که پايتخت پادشاهان آل زيار بوده است. اين برج از زيباترين و باشکوهترين بناهای اوايل دوره اسلامی است که علیرغم استفاده بسيارکم از عناصر تزيينی در آن، دارای ساختاری متناسب،موزون، مستحکم و زيباست که نوعی احساس شکوه و زيبايی را به بيننده القا میکند.

اين بنای باشکوه بر روی تپه ای ساخته شده است که نزديک15متر از زمين اطراف آن بلندی دارد و ساختمان آن از3بخش پی، بدنه و گنبدتشکيل شده که روی هم رفته55متر ارتفاع دارند. بدين ترتيب، با احتسابارتفاع تپه، اين برج حدود70متر از سطح زمينهای اطراف مرتفعتر است کهاين موضوع به شکوه و جلال آن افزوده است.

بدنه برج برروی پايه ای مدورقرارگرفته که تنهانزديک به2متر آن بيرون از سطح زمين قرار دارد و حجم وسيعی از آن در دل تپه فرورفته است. بدنه برج از خارج دارای10پره مثلثی شکل است (همانند ستاره دهپر)که به فواصل مساوی ازيکديگر قرار دارند و از پای بست بنا شروع و تازير گنبد ادامه دارند. بدنه بناسراسر از آجرهای پخته قرمز رنگ ساخته شده که درنهايت پختگی و استحکام هستند و به علت تابش آفتاب در طول قرن ها به رنگ زرد طلايی زيبايی درآمده که خود بر زيبايی بنا افزوده است.

گنبد مخروطی بنابه ارتفاع18متر بدون هيچ واسطه ای برروی بدنه برج قرار گرفته و دارای شيب تند و سطح صاف و صيقلی بوده و برخلاف اکثر برجها و گنبدهای آرامگاهی،تک پوش است که اين موارد باعث ماندگاری آن شده است.

شايد کمتر کسی از مردم ايران میدانند که اين برج در يکنظرسنجی بين المللی از سوی شماری از معماران مشهور جهان، به عنوان بهترين اثر مهندسی تاريخ بشر انتخاب شده است. دلايل اين انتخاب جالب است:اين برجکه بيش از50متر ارتفاع دارد،بيش ازهزار سال پيش ساخته شده و در اين مدت2بار زلزله های شديدتر از6ريشتر را از سرگذرانده،اماهمچنان سالم، استوار و پابرجا ايستاده است. برج گنبد فقط از آجر ساخته شده و درآن هيچ خبری از بتون آرمه و اسکلت فلزی و فولاد و.... نيست. در حاليکه نه فرسوده شده و نه زلزله توانسته حتی يک ترک به آن بيندازد. محاسبات مهندس سازنده برج آنقدر دقيق بوده است که برج حتی در شديدترين زلزله هم پس ازلرزه ها و تکانهای معمول دوباره دقيقاً سر جای خود بر میگردد. همچنين دقت در برآورد مقاومت مصالح آن نيز حتی افزونتر از محاسباتی است که هم اکنون پيچيده ترين دستگاههای محاسبه انجام می دهند.

در رابطه با کاربرد و انگيزه ايجاد اين بنا، با اينکه تاريخ نويسان و محققان ميراث فرهنگی غالباً اين ساختمان را آرامگاه اميرقابوس میدانند، بعضی از تاريخ نگاران نجوم ايران از روی قرائنی پنداشته اند که اين بنابه عنوان رصدخانه ساخته شده است. زيرا در کاوشهای اين بنااز باقيمانده جسد اثری يافت نشده است.

در کتاب«ذخيره خوارزم شاهی»نوشته سيداسماعيل جرجانی درباره منجمی بنام کوشيار گيلانی سخن رفته که در خدمت امير قابوس بوده است.درکتاب«فرهنگ ادبيات فارسی دری» راجع به کوشيار گيلانی نوشته شده است که رصدخانه ای بنا کرده که بنام وی مشهور بوده است، که البته مکان آن مشخص نگرديده است. بدين ترتيب برخی اين احتمال را مطرح کرده اند که برج قابوس همان رصدخانه ای است که بدستور قابوس و بر اساس نقشه و طرح کوشيارگيلانی ساخته شده است.

به عقيده برخی از پژوهشگران نيز، بنای مزبور چه رصدخانه باشد و يا برای مقبره ساخته شده باشد، با توجه به سبک معماری آن که مانندآن در ايران وجود ندارد و همچنان پره های مثلثی آجری که در بدنه آن بکاررفته است، القاکننده مفهوم و معنای اساطيری و رمزی است و نمونه ای است ازيک الگوی کلی در معماری که آنرا«ستون کيهان» مینامند و رمزی ازمحور عالم است.به نوشته«ميرچا الياده»،رمزمحور کيهان که زمين را به آسمان می پيوندد،تقريباً درهمه مکانهای قدسی به صورمختلف يافت میشود:برجهای هرمی شکل ناقوسدار،ستونهای کليساها، مناره های مساجد، و معابد وابنيه دينی برج مانند و چند طبقه به شکل هرم که حول محوری مرکزی بنا شده وطبقات مختلفشان به سوی آسمان قد میکشند.

 

پروفسور آرتور پوپ در مورد این بنا چنین نوشته‌است:

در زیر سمت شرق کوه‌های البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی ازبزرگ‌ترین شاهکارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد برافراشته‌است. این بنا گنبد قابوس بقعه آرامگاه قابوس بن وشمگیر می‌باشد وبرج آرامگاه از هرگونه آرایش مبراست. جنگنده‌ای با نیروی ایمان در نبردرودرروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرامگاهی چنین عظیم و مقتدروجود دارد.

این گنبدکه باآجرهای مخصوص دنباله دار کفشکی ساخته شده‌است دو پوسته‌است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجرمعمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله دار، ارتفاع این گنبد مخروطی۱۸متر است دربدنه شرقی روزنه‌ای تعبیه شده که ارتفاع آن1متر و90سانتیمتر است عرض روزنه درقسمت بالا۷۳ودروسط۷۵ودر پایین۸۰است.در ضلع جنوبی آن یک ورودی می‌باشد که۵/۱متر عرض و۵۵/۵متر ارتفاع دارد.در درون طاق هلالی سر در آن، مقرنسی است که بنظر می‌رسد در مراحل نخستین پیشرفت این نوع تزئینات معماری و گچ بری است. شاید این مقرنس ساده و درعین حال زیبا از اولین نمونه‌های مقرنسسازی در بناهای اسلامی می‌باشد کهبتدریج تکمیل شده‌است دکتر ویلسن آمریکایی نماینده دانشگاه پنسیلوانی نیزدر بازدید و تحقیقاتی که از این بنا داشته راجع به این مقرنسها چنین نوشته‌است:بالای در، داخل هلال مدخل گلویی مقرنسی است که در مراحل اولیه ترقی می‌باشد و این یکی از نمونه‌های تزئینی است از اصول یک معماری که بعد اهمیت پیدا کرده‌است در ردیف کتیبه کوفی بصورت کمر بند وار بدنه را آرایش کرده‌است که یک ردیف آن در ۸متری پای آن ودیگری بالادرزیر گنبد مخروطی قرار دارند نوع نوشته کوفی کتیبه‌ها ساده و آجری است حروف آن آرایش ندارند. برجسته و خوانا می‌باشد و حاشیه دورآنهاقاب مستطیلی شکلی است از آجر .

متن کتیبه‌های سازه چنین است:

بسم الله الرحمن الرحیم

* هذ القصر العالی

* الامیر شمس المعالی

* الامیر ابن الامیر

* قابوس ابن وشمگیر

* امر به نبائه فی حیاتی

* سنه سبع و خمسین و ثلثماته قمریه

* و سنه خمس و سبعین و ثلثماته

 

برگردان:

به نام خداوند بخشنده مهربان

* این است کاخ باشکوه

* امیر شمس معالی

* امیر پسر امیر

* قابوس فرزند وُشمگیر

* فرمان داد به ساخت آن در زندگی خویش

* سال سیصد و نود و هفت قمری

* و سال سیصد و هفتاد و پنج (خورشیدی)

download?mid=1%5f2642086%5fAD0LDUwAARUqTaKBswTzY36YEyg&pid=2&fid=Inbox&inline=1

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...