6 صفت رذیله

[Hossein.B 3666]

1- ریا

خطبه 86 بخش ششم

وَاعْلَمُوا أَنَّ «یَسِیرَ الرِّیَاءِ شِرْکٌ»

امیرالمؤمنین در باره صفت رذیله ریا در ضمن خطبه هشتاد و شش نهج البلاغه مى فرماید:آگاه باشید! ریاکارى هر چند کم باشد، شرک است.زیرا شخص ریاکار، یک عمل الهى را براى رضاى بندگان و تظاهر به نیکى و جلب توجّه آنان انجام مى دهد و در حقیقت، به جاى اینکه عزّت را از خدا بخواهد که مصداق واقعى «تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ»(1) است، از بندگان ضعیف و ناتوان مى طلبد و این نوعى شرک و دوگانه پرستى است که با «توحید افعالى» در تضادّ مى باشد.به همین دلیل، در روایات اسلامى آمده است که روز قیامت، شخص ریاکار را به این عناوین مخاطب مى سازند و او را صدا مى زنند که:اى کافر! اى فاجر! اى حیله گر! اى زیانکار! عملت نابود شد و اجرت از میان رفت و امروز راه نجاتى براى تو نیست; پاداش خود را از کسى بطلب که براى او عمل مى کردى».اضافه بر این، شخص ریاکار به خاطر دوگانگى ظاهر و باطن، در زمره منافقان است و این نفاق سبب مى شود که اعمالش بى روح و تهى از محتوا و بى اثر باشد. در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم زمانى فرا مى رسد که باطن آنها زشت و آلوده و ظاهر آنها زیباست; این کار را به خاطر دنیاپرستى انجام مى دهند و پاداشهاى الهى را طلب نمى کنند; دین آنها، ریاکارى است و خوف الهى در وجودشان نیست; کیفر عظیم الهى آنها را فرا مى گیرد و آنها (به درِ خانه خدا مى روند و) همچون غریق دعا مى کنند، ولى خداوند دعاى آنها رامستجاب نمى کند».در قیامت که اسرار درون مردم آشکار مى گردد، رسواترین مردم ریاکارانند: فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید شرمنده رهروى که عمل بر مجاز کرد!(2)

1. سوره آل عمران، آیه 26.

2. جلد 3 صفحه 534 .

[Hossein.B 3666]

2- همنشینی با هوا پرستان

خطبه 86 بخش ششم

وَ مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلاِْیمَانِ، وَ مَحْضَرَةٌ لِلشَّیْطَانِ.

امیرالمؤمنین علیه السلام در مورد دومین صفت رذیله که همنشینى با هواپرستان است در بخشب از خطبه (86) میفرماید:«بدانید که هم نشینى با هواپرستان، ایمان را از انسان دور مى کند و شیطان را به حضور مى کشاند».زیرا هواپرستى حدّ و مرزى ندارد و تمام وجود انسان را پر مى کند و فکر او را به خود مشغول مى دارد و جایى براى ایمان، باقى نمى گذارد و طبیعى است که چنین مجلسى، محضر شیاطین است.این مسأله به قدرى مهم است که در حدیث معروفى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)آمده است:انسان بر دین دوست و هم نشین خویش است». و در «ضرب المَثَل» معروف آمده است:به من بگو با چه کسى معاشرت دارى، تا بگویم تو کیستى».(1)

1. جلد 3 صفحه 535 .

[Hossein.B 3666]

3- دروغگویى

خطبه 86 بخش ششم

(جَانِبُوا الْکَذِبَ فَإِنَّهُ مُجَانِبٌ لِلاِْیمَانِ)

امیرالمؤمنین على علیه السلام در بخشى از خطبه (86) در سومین مرحله، نسبت به دروغگویى هشدار مى دهد و مى فرماید: «از دروغ برکنار باشید، چرا که دروغ از ایمان برکنار است»

تعبیر به «جَانِبُوا» نشان مى دهد که دروغ به قدرى خطرناک است که انسان باید از آن فاصله بگیرد و به آن نزدیک نشود; مبادا وسوسه ها او را به پرتگاه بکشاند.و تعبیر به «مُجَانِبٌ لِلاِْیمَانِ» نشان مى دهد که دروغ نه تنها با ایمان سازگار نیست، بلکه بسیار با آن فاصله دارد. چرا که دروغگو معمولاً براى جلب منافع، یا دفع ضررها و یا هواى نفس، دروغ مى گوید; در حالى که انسان مؤمن مى داند همه چیز به دست خدا است و نیز مى داند هواپرستى نوعى بت پرستى است.شاهد این سخن، جمله هاى دیگرى است که امام(علیه السلام) در تعقیب و تأکید جمله بالا بیان فرموده است; مى فرماید: «راستگو بر ساحل نجات و کرامت است، امّا دروغگو بر لب پرتگاه هلاکت و پستى قرار دارد» به صدق کوش! که خورشید زاید از نَفَست که از دروغ سیه روى گشت صبح نخست(1)

1. جلد 3 صفحه 536 .

[Hossein.B 3666]

4- حسد

خطبه 86 بخش ششم

وَ لاَتَحَاسَدُوا، فَإِنَّ الْحَسَدَ یَأْکُلُ الاِْیمَانَ «کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ»;

على علیه السلام در ضمن خطبه هشتاد و شش در چهارمین هشدار مى فرماید: «حسد نورزید که حسد ایمان را نابود مى کند، آن گونه که آتش هیزم را مى خورد و خاکستر مى سازد»زیرا حسود، در واقع دشمن نظام آفرینش و مخالف مواهب و اکرام الهى نسبت به بندگان است و چنین امرى با ایمان کامل، سازگار نیست. اضافه بر این، او نباید سعادت خود را در سلب نعمت از دیگران ببیند، بلکه اگر ایمان راسخ به خدا دارد، باید همانند آن نعمت ها، یا افزون بر آنها را، از پروردگار بطلبد.(1)

1. جلد 3 صفحه 536 .

[Hossein.B 3666]

5- عداوت و دشمنى

خطبه 86 بخش ششم

(وَلاَتَبَاغَضُوا فَإِنَّهَا الْحَالِقَةُ)

امام على علیه السلام در نهج البلاغه خطبه هشتاد و شش در پنجمین مرحله نسبت به عداوت و دشمنى هشدار مى دهد; مى فرماید: «کینه یکدیگر را در دل نگیرید، که خیر و برکت را از میان مى برد»(1)

1. جلد 3 صفحه 537 .

[Hossein.B 3666]

6- آرزوهاى دور و دراز

خطبه 86 بخش ششم

وَاعْلَمُوا أَنَّ الاَْمَلَ یُسْهِی الْعَقْلَ، وَ یُنْسِی الذِّکْرَ، فَأَکْذِبُوا الاَْمَلَ، فَإِنَّهُ غُرُورٌ، وَ صَاحِبُهُ مَغْرُورٌ.

دربخشى از خطبه هشتاد و شش نهج البلاغه امیرالمؤمنین علیه السلام نسبت به خطرات آرزوهاى دراز هشدار مى دهد; مى فرماید: «بدانید آرزوهاى دور و دراز، خِرد را به غفلت (از واقعیّت ها) وا مى دارد و یاد خدا را به فراموشى مى سپارد; بنابراین، به آرزوها اعتنا نکنید که فریبنده است و صاحبش فریب خورده!».در واقع آرزوهاى دور و دراز، که انسان را غرق در عالمى از خیال و پندارى مى کند که بر محور امور مادّى دور مى زند، یکى از خطرناکترین موانع راه سعادت انسان است، که هم رسول اللّه و هم امیرمؤمنان در آن سخن معروفشان، آن را در کنار هواپرستى، خطرناکترین سدّ راه خوشبختى انسان معرفى فرموده اند و تجربیّات تاریخى و روزانه نشان مى دهد، غالب کسانى که آلوده جنایات بزرگ مى شوند، افرادى هستند که گرفتار همین آرزوهاى دور و دراز مادّى مى باشند.(1)

1. جلد 3 صفحه 537 .