10 کلید طلایی جهت نصب موفق لوله واتصالات پلاستیکی

[*mishi* 11920]

اهمیت تجربه

شرکت¬های آب و فاضلاب که مسئولیت تامین¬ سیستم های آبرسانی و فاضلاب می باشند، نیاز دارند که از کارایی و دوام این سیستم ها اطمینان داشته باشند. هنگامی که یک نصاب یا پیمانکار با تجربه در زمینه لوله کشی فاضلابی عمل نصب را انجام می¬دهد، نمی توان اهمیت تجربه نصب صحیح را در کارایی نهایی سیستم لوله کشی در نظر نگرفت.

 

محصولات مطمئن

در سالهای اخیر لوله و اتصالات پلاستیکی بطور فزاینده ای بدل به محصولات منتخب لوله کشی گشته اند. میلیونها متر از خطوط لوله در اروپا و سایر نقاط جهان بطور صحیح نصب شده¬اند. نصب این محصولات ساده تر از هر محصول دیگری می باشد که برای سیستم لوله کشی مورد استفاده قرار می گیرد. لوله های پلاستیکی سبک بوده و نیاز به تعداد اتصالات کمتری دارد. از جمله مراجع مورد استناد می توان به ENV 1046 و EN1610 اشاره نمود. اطلاعات فنی و عملی TEPPFA نیز مفید است.

 

یادآوری نکات مهم

این مقاله به منظور کمک به نصبی صحیح تنظیم گردیده و براساس تجارب روزانه در مکان¬های گوناگون و برای شرایط خاک مختلف می باشد. از طرفی جزئیات مفیدی را از فرایند نصب یادآوری می نماید. در این مقاله نصب صحیح لوله های پلی اتیلنی به عنوان مثال آورده شده اند. کاربرد این دستورالعمل برای لوله های پلی اتیلنی در شرایط دمای حداکثر 40 درجه سلسیوس است.

 

نکات راهنما

در ادامه نکات لازم برای سیستم های زه کش ثقلی و فشاری تا 630 میلی متر را بررسی می نماییم.

 

1- انبارداری

لوله و اتصالات پلی‌اتیلن به نحوی انبار کرده و نگهداری شوند، که از وارد آمدن خسارت و صدمه به آن‌ها جلوگیری شود. در هر صورت، مصرف کننده مسئول نگهداری سالم لوله و اتصالات پلی‌اتیلن در کارگاه خواهد بود . در این مورد، رعایت نکات عمده زیر الزامی است:

- لوله و اتصالات پلی‌اتیلن در محل خنک و به دور از تابش مستقیم آفتاب در محل مسقف نگهداری شوند. در صورتی که مدت انبارداری طولانی باشد، لوله ها و اتصالات با پارچه تیره پوشانیده شوند. زمان نگهداری لوله‌های تولید شده با استفاده از مستربچ دوده بیش از دو سال نباشد.

- لوله و اتصالات پلی‌اتیلن در محلی از انبار قرار داده شوند که در معرض تهویه مناسب بوده و از تجمع هوای گرم در اطراف لوله و اتصالات جلوگیری شود. حداکثر دمای محل نگهداری لوله و اتصالات پلی‌اتیلن نباید از 40 درجه سلیسوس تجاوز نماید.

- لوله و اتصالات پلی‌اتیلن باید دور از منابع حرارتی و یا وسایل داغ، نظیر بخاری، دیگ بخار و یا موتورخانه انبار شوند.

- در صورتی که لوله‌های پلی‌اتیلن روی یکدیگر قرار داده می‌شوند، به منظور جلوگیری از خم شدن و دو پهن شدن، لوله ها باید کاملاً موازی یکدیگر بوده و ارتفاع لوله هایی که به این ترتیب انبار می شوند، نباید از یک متر تجاوز نماید.

- نحوه انبارکردن لوله ها باید به صورت هرمی1 باشد. در این حال، لوله های زیرین به وسیله گوه‌هایی در محل خود ثابت گردند. مناسب ترین روش برای ثابت نگه داشتن لوله های زیرین، الوارهای چوبی است که به فواصل یک متر چیده شوند.

 

 

 

 

 

- اتصالات پلی‌اتیلن در باید درون جعبه‌های مقوایی و نیز در قفسه به طور مرتب چیده شود و در مورد اتصالات پلی‌اتیلن بزرگ، باید انبارکردن به صورتی باشد که اتصالات روی هم قرار داده نشوند.

- لوله و اتصالات پلی‌اتیلن باید به دور از مواد شیمیایی نگهداری شوند.

- با تمهیدات لازم، از ورود خاک و مواد خارجی به داخل لوله و اتصالات پلی‌اتیلن جلوگیری گردد.

- چنانچه در اثر انبارداری نامناسب، لوله‌ای آسیب ببیند، قسمت صدمه دیده باید به طور کامل بریده شده و نباید مورد استفاده قرار نگیرد. اختصاص جا و فضای انبار برای انواع لوله و اتصالات پلی‌اتیلن باید طوری باشد که قطعاتی که زودتر به مصرف می رسند، در قسمتهای جلوتر قرار داده( FIFO ) و به نحوی که خارج کردن آنها از انبار، به آسانی و بدون نیاز به جابجا کردن بقیه اجناس امکان پذیر باشد. برای تأمین این منظور، مصرف کننده باید برنامه منظمی برای انبارداری لوله و اتصالات پلی‌اتیلن

تهیه کند و این برنامه باید مناسب با برنامه پیشرفت عملیات اجرایی باشد.

- لوله های قطر کوچکتر که به صورت کویل نگهداری می شوند، می توانند به صورت تخت روی یکدیگر قرار گیرند و یا روی لبه تخته در انبار قرار داده شوند. نحوه نگهداری و ارتفاع حداکثر کویل ها، درشکل شماره 3 نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

- انتهای لوله‌ها با درپوش‌هایی خاص برای جلوگیری از ورود آلودگی‌ها به داخل لوله پوشیده و به کارگاه حمل شوند. این درپوش‌ها باید تا انتهای انبارداری بر روی لوله باقی بمانند.

 

بسته بندی ، بارگیری و حمل لوله‌های دو جداره

 

 

بسته بندی ، بارگیری و حمل لوله‌های تک جداره

 

متراژ و تعداد مجاز بارگیری

 

 

چیدمان لوله ها

 

 

1- جابه جایی و حمل و نقل

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در بارگیری و تخلیه لوله و اتصالات پلی‌اتیلن، نهایت دقت و احتیاط را به عمل آید، تا صدمه ای به آنها وارد نیاید.

بلندکردن و پائین گذاشتن لوله و اتصالات پلی‌اتیلن، باید به آرامی انجام شود. در زمان حمل نیز، از کامیون‌های با سطح صاف و عاری از سطوح تیز و برنده استفاده شود. چنانچه لوله ها به صورت بسته بندی در کارخانه تهیه و عرضه می‌شوند، در موقع بلندکردن آن‌ها توسط جرثقیل، باید از تسمه‌های پهن استفاده شود و از به کار بردن زنجیر، قلاب، یا سایر وسایل سخت و برنده اجتناب گرد. برای لوله های با طول بیش از 6 متر، از تیرهای توزیع کننده نیرو استفاده شود. شکل زیر نحوه جابجایی این بسته ها را نشان می دهد.

 

 

 

 

در حین جابجاکردن لوله های پلی اتیلن، نباید آنها روی زمین زبر و سخت کشیده یا غلطیده شوند. نباید برای انتقال لوله ها به سطح پائین تر، آنها را روی ریل فلزی یا الوار چوبی سر دهد و باید دقت شود در هنگام جابجایی لوله و اتصالات، ضربه ای به آنها وارد نشده و یا خراش و ساییدگی در آنها به وجود نیاید. در عین حال باید از تماس سطح لوله واتصالات با سنگهای تیز، که موجب بریدگی و یا کنده شدن سطح می شوند، جلوگیری گردد.

در صورتی که جابجایی لوله و اتصالات در دمای زیر صفر درجه انجام می شود، باید دقت شود که لوله و اتصالات پلی‌اتیلن با اجسام سخت برخورد نکرده و یا سقوط نکنند، زیرا باعث شکستگی آنها می شود.

 

در صورت حمل و نقل در شرایط مرطوب یا یخبندان، دقت شود که به علت لغزنده بودن سطح لوله‌ها، صدمه به افراد در موقع حمل لوله ها وارد نشود.

باید دقت شود که لوله هایی که به صورت رول انبار می شوند، در موقع بازکردن، روی سطح سخت کشیده و باز نشوند و بازکردن آنها، به صورتی انجام شود که رول لوله پیچ نخورده و تاب برندارد.

 

2-2- کنترل ورود لوله و اتصالات به کارگاه

لوله‌ها در محل کارخانه، مطابق دستورالعمل و روشهای مربوط به واحد کیفیت ، مورد کنترل قرار خواهند گرفت. دستورالعمل‌های کنترل‌های تولید و کیفیت خارج از این مشخصات بوده و باید مطابق با دستورالعمل‌های مربوطه انجام شود. در موقع تحویل لوله‌های پلی اتیلن به کارگاه باید به نکات عمده زیر توجه شود.

- مجموع مقادیر کالای حمل شده از نظر مقدار با بارنامه کنترل گردد.

- هر مقدار کمبود لوله و اتصالات پلی‌اتیلن، همراه با لیست خسارت های احتمالی، در برگ رسید درج شود.

- لیست لوله‌های آسیب دیده و لیست نواقص در محموله حمل شده فوراً تهیه و اعلام شود.

 

2- حفاری گودال

لوازم حفاری باید تا فاصله 5/0 متری لبه گودال جابه¬جا شوند. ابعاد مینیمم به قرار زیر است:

 

 

 

 

 

- زیر سطح پایینی لوله بهتر است

150 – 50 میلی¬متر فاصله قرار داده شود.

- اگر سازه اجازه می¬دهد، سطح بیرونی ساختارهای

زیرزمینی مانند منهول باید یک فضای

کار 5/0 متری فراهم شود.

کمترین عرض حفاری از هر طرف پایه لوله در

جدول بالا داده شده است.

- عمق روکش بایستی حداقل 600 میلی¬متر باشد.

- باید قبل از تکمیل دفن لوله از در امن بودن لوله کشی در برابر ترافیک سازه¬ها اطمینان حاصل نمود.

 

3- بستر سازی :

مواد، بسترسازی، حمایت کننده¬ها (تکیه گاه) و لایه¬های جای گزاری لوله باید مطابق با نیازهای طراحی باشند.

- مبنا یا پایه لوله را باید کاملا پوشش داد: بدون هیچ حفره¬ای

- خاکریزی اولیه یا مقدماتی لوله (در اطراف لوله)

- خاکریزی ثانویه لوله در بیشتر از 7/0 قطر لوله

- در مورد خاک¬های ناپایدار مانند کود گیاهی یا شن¬های روان اندازه¬گیری¬ها سازه¬ای ویژه مورد نیاز است. جایگزینی خاک محل با شن یا ماسه می¬تواند در نظر گرفته شود.

4- شرایط فشرده سازی :

رفتار یک لوله تحت نیرو به انعطاف پذیری یا سفتی آن وابسته می¬باشد. لوله های پلاستیکی منعطف می باشند. هنگامی که تحت نیرو قرار می گیرند، تغییر شکل داده و به مواد اطراف فشرده می شوند. بنابراین مواد اطراف با اعمال نیرو واکنش داده و تغییر شکل را کنترل می نمایند. لوله های انعطاف پذیر، به دلیل ویژگی¬های تحمل نیروی خود به بستر و مواد پوشانده شده در اطراف خود تکیه می نمایند.

لوله های انعطاف پذیر تحت نیرو تغییر شکل داده و و این تغییر شکل می تواند بدون شکست بیشتر نیز باشد. میزان تغییر شکل ایجاد شده در یک لوله دفن شده به چگونگی مواد اطراف و کمی هم به سفتی لوله لوله وابسته است اما وابستگی به خواص استحکامی آن ندارد.

هنگامی که یک لوله دفن می شود، دچار تغییر شکل خواهد شد. این تغییر شکل اولیه می باشد. پس از ریختن خاک اطراف لوله تغییر شکل نهایی رخ می دهد. جهت به حداقل رساندن تغییر شکل اولیه و نهایی شرایط دفن و فشرده سازی خاک اطراف بسیار مهم می باشد.

عموما انتخاب سفتی لوله به شرایط خاک محل، ناحیه دفن لوله، فشرده سازی آن، عمق دفن یا پوشش روی لوله و شرایط بارگزاری بستگی دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5- برش لوله

برش باید بر طبق شرایط پیشنهاد شده توسط سازنده انجام شود تا از کارایی مناسب اتصال اطمینان حاصل نمود.

- استفاده از اره دستی

- برش میانی بین جداره های لوله های دوجداره.

- قرارگیری اره عمود بر لوله (از روزنامه استفاده کنید تا از برش محیطی اطمینان حاصل شود)

- انتهای لوله را در طول برش به جایی تکیه داده یا نگاه دارید.

- لوله را تمیز نموده و براده یا دندانه ها را جدا نمایید.

 

6- کاهش قطر

برای اتصالات حلقه رابری لوله بایستی با سطحی صاف و صیقلی و از انتها، مطابق با شکل زیر، کاهش قطر داده شود.

 

7- اتصالات:

8-1 موارد کلی

در مورد سیستم های لوله کشی پلاستیکی، انواع مختلف اتصالات وابسته به نوع پلاستیک و کاربرد نهایی آن (تحت فشار یا بدون فشار) به کار برده می شوند. اتصالات به دو دسته تقسیم می شوند:

الف: اتصالاتی که قادر هستند در برابر فشارهای انتهایی مقاومت نمایند. مانند اتصالات نفوذی ، اتصالات چسبی حلالی (PVC-U) و اتصالات مکانیکی (فلنج).

ب: اتصالاتی که قادر نیستند در برابر فشارهای انتهایی مقاومت نمایند. مانند اتصالات سوکتی با درزگیری الاستومری یا درپوشش هایی که معمولا مورد استفاده قرار می گیرند.

اتصالات فلنجی یا کاهش دهنده های ویژه طراحی شده برای اتصال سایر خطوط لوله مانند آهنی، بتونی یا گلی به کار برده می شوند.

در مورد ساختارهایی که دیواره لوله دارای پروفیل می باشد، اتصال مناسب فقط باید بر طبق دستورالعمل سازنده به کار برده شوند.

- قبل از قراردادن هر قسمت یک رینگ درزگیر گنجانده شود.

- اتصالات به کار برده شده با سیستم های لوله کشی پروفیل دار که دارای یک سطح خارجی صیقلی می باشند، معمولا قابل تعویض می باشند.

عمق درگیری باید روی لبه انتهای لوله که داخل لوله دیگر جا می گیرد ، علامت گذاری شود.

 

 

 

 

 

8-2 اتصالات سوکتی / از لبه انتهایی

- جداسازی هرگونه آلودگی و کثیفی از انتهای لوله و سوکت

- از قرارگیری صحیح حلقه لاستیکی درزگیر در محل خود اطمینان حاصل نمایید.

- سطح داخلی سوکت و حلقه درزگیر را روغن کاری نمایید.

- انتهای لوله را در سوکت قرار دهید.

- لوله با ابعاد کوچکتر را به صورت دستی هل داده و فشار دهید، از یک میله یا قسمتی از الوار برای انتهای دیگر لوله استفاده نمایید.

- لوله با ابعاد بزرگتر را با کمک ابزار مکانیکی حرکت دهید.

- مطمئن شوید که لوله کاملا تا عمق مورد نظر فرو رفته است.

8- خمش سرد در محل

سیستم¬های لوله کشی پلاستیکی دارای درجه¬ای از انعطاف پذیری بوده و می¬توانند روی سطح زمین آنها را حرکت داد با رعایت محدودیت هایی در تغییر جهت. قطر مجاز برای انحنا با توجه به مواد و قطر لوله متغیر است. به عنوان یک راهنما مقادیر داخل جدول می توانند به کار برده شوند.

 

 

9- آزمون:

10-1 بازرسی بصری

برای بازرسی بصری معمولا ابزار زیر مورد استفاده قرار می گیرند.

- بازرسی CCTV

- بازرسی توسط آیینه از یک منهول تا منهول دیگر

بازرسی بصری شامل قسمت¬های زیر می¬شود:

- خطوط و سطوح

- اتصالات

- آسیب یا تغییر شکل

- ارتباطات

10-2 مقاومت در برابر نشتی

آزمون مقاومت در برابر نشتی خطوط لوله، بازرسی نقاط کاهش قطر داده شده و منهول ها بایستی قبل از هرگونه پر نمودن اطراف لوله انجام شود. این آزمون می تواند توسط آب یا هوا انجام شود و انتخاب آن توسط مشتری انجام می شود.

آزمون توسط آب به دلیل سختی آزمون توسط هوا برای بازرسی نقاط کاهش قطر داده شده و منهول ها و نیز به دلیل احتیاط و ضریب ایمنی بالاتر آنجام می شود.

فشار آزمون برابر فشار یا در نتیجه پر نمودن مقطع آزمون تا سطح زمین از منهول های پایین دستی یا بالادستی بوده و بیشترین مقدار آن برابر kPa 50 و کمترین آن برابر kPa 10 می باشد که در بالای لوله اندازه گیری شده است.

فشار بیشینه آزمون می تواند برای خطوط لوله که جهت کارکرد تحت بارهای اضافی زودگذر یا دائمی طراحی شده اند، مناسب تر باشد.

 

 

 

 

10-3 شرایط آزمون

پس از پر نمودن خط لوله 1 ساعت زمان برای شرایط دهی، وابسته به موقعیت محلی مورد نیاز می باشد.

زمان آزمون > 30 دقیقه

الزامات: هیچ نشتی مگر در شرایط خاص

خطوط لوله تحت فشار باید در فشار اسمی PN × 5/1 مطابق دستورالعمل سازنده آزمون شوند.

 

مراجع

1. Material Handling Guide, PPI, 2001

2. "تعیین معیارهای ارزیابی تولید کنندگان لوله و اتصالات پلی‌اتیلن"، مشاور دانشگاه صنعتی امیرکبیر، کارفرما: شرکت آب و فاضلاب استان تهران، اردیبهشت 1388

ايران پليمر.