معرفی شهرستان پاسارگاد

[Mohammad Aref 120454]

شهرستان پاسارگاد از شمال به شهرستان خرمبيد و آباده - از غرب به شهرستان اقليد و مرودشت- از جنوب به شهرستان مرودشت و از شرق به شهرستان ارسنجان مشرف مي باشد.

شهرستان پاسارگاد در ميان دو رشته كوه از كوههاي زاگرس واقع شده است. از سردسيرات استان فارس است كه مركزيت آن سعادت شهر مي باشند كه بين مدارهاي 30 تا 20 و 30 عرض شمالي و 45/52 تا 30/53 طول شرقي از نصف النهار مبدا قرار دارد. ارتفاع شهرستان از سطح آبهاي آزاد حدود 1700 متر است.

اين شهرستان از شمال به شهرستان خرمبيد و آباده - از غرب به شهرستان اقليد و مرودشت- از جنوب به شهرستان مرودشت و از شرق به شهرستان ارسنجان مشرف مي باشد. نژاد مردم آريايي و از طوايف تاجيك لر، كردكشكولي، ترك، عرب، علي شاقلي، ميش مست، كلمبه، حنايي، ايل خاص و ابو موسي مي باشند.

دين مردم اسلام است و شيعه اثني عشري هستند و به زبانهاي فارسي و تعداد اندكي به زبانهاي تركي و عربي صحبت مي كنند.

 

تاریخچه شهر

پاسارگاد پايتخت اولين امپراتوري بزرگ آسياي غربي است كه قلمرو حكومتش از سواحل شرقي مديترانه و مصر تا هند كشيده شده و اولين امپراتوري است كه به تفاوت‌هاي فرهنگي اقوام مختلف ساكن در قلمرو حكومتي‌اش‏، احترام مي‌گذاشته است. پاسارگاد به عنوان گواهي بر معماري هخامنشي، اختلاط فرهنگ‌هاي گوناگون را نشان مي‌دهد. قصرها، باغ‌ها و آرامگاه كوروش نمونه‌اي استثنائي از اولين دوره شكوفائي هنر و معماري هخامنشي و گواهي استثنائي از تمدن ايراني است. پاسارگاد بعد از مرگ كوروش هخامنشي علاوه بر اينكه محل تاج‌گذاري شاهان بوده مركز علوم و محل اجتماع و پرورش دستوران، روحانيون و مغ‌ها بوده است كه در آنجا تربيت شده و به ساير ساتراپ نشينها اعزام مي‌شده اند.

[Mohammad Aref 120454]

آرامگاه کوروش

 

آرامگاه كوروش بزرگ مهم ترین اثر مجموعه ی پاسارگاد كه در دوره ای به « مشهد مادر مقدس » مشهور بود، از سال 1820 به بعد به عنوان آرامگاه كوروش شناسایی شد. بنای آرامگاه میان باغ های سلطنتی قرار داشت و از سنگ های عظیم كه درازای بعضی از آنها به هفت متر می رسد ، ساخته شده است. تخته سنگ های آرامگاه با بست های فلزی به هم پیوسته بود. این بست ها بعدها سرقت شد ؛ هر چند بیشتر این آسیب ها بعدها ترمیم شد، اما جای خالی برخی از آنها به صورت حفره هایی در دل سنگ باقی مانده است. بنای آرامگاه از دو قسمت تشكیل شده است :یكی سكویی شش پله است كه قاعده آن به شكل مربع مستطیل به وسعت 165 متر مربع است ودیگری اتاقی كوچك به وسعت 5/7 متر مربع با سقف شیب دار است كه ضخامت دیوارهایش به 5/1 متر می رسد. در ورودی آرامگاه با پهنای 75 سانتی متر در سمت شمال غربی بنا قرار دارد.پس از كشته شدن كوروش در جنگ با سكاها، جسد او را مومیایی كردند و در میان تخت زرینی نهادند و اشیای سلطنتی و جنگی او را در كنارش گذاشتند. این آرامگاه در حمله ی اسكندر مقدونی تاراج شد. آرامگاه كوروش در تمام دوره هخامنشی مقدس به شمار می آمد. این تقدس در دوران اسلامی نیز به قوت خود باقی ماند و مردم از آنجا كه ساختن بناهای عظیم سنگی را خارج از قوت بشری می دانستند، ساخت آن را به حضرت سلیمان كه دیوها را برای انجام كارهای دشوار در خدمت خود داشت، نسبت دادند و آن را " مشهد مادر سلیمان" نامیدند.

[Mohammad Aref 120454]

کاخ بارعام

 

این كاخ در جایی بنا شده كه با كاخ های خصوصی فاصله داشته باشد. وسعت كاخ 2472 متر مربع و در محور شمال غربی – جنوب شرقی ساخته شده است. كاخ از چند بخش تشكیل شده است: یك تالار وسیع هشت ستونی به وسعت 705 متر مربع كه در مركز قرار دارد و از كف سازی آن تنها بخش كوچكی بر جای مانده است. ارتفاع این تالار از سقف ایوان های اطراف آن بیشتر بود و در دیوارهای بالایی آن روزنه هایی برای تابیدن نور به داخل تعبیه شده بود. از هشت ستون این تالار ، یك ستون هنوز پابرجاست. ارتفاع كنونی این ستون 10/13 متر است. تالار مركزی از طریق چهار درگاه به چهار ایوان ارتباط می یابد. درگاه و ستون های ایوان ها از سنگ سیاه بود. درگاه شمال غربی كه راه ورودی بازدیدكنندگان است، با نقش پای انسان و عقاب به یك ایوان 16 ستونی ارتباط دارد. درگاه شمال شرقی نیز به بزرگ ترین ایوان كاخ كه 48 ستون داشت ، مرتبط بود. درگاه جنوب شرقی كه در برابر ورودی كنونی قرار دارد، با نقش انسان و ماهی و گاو به یك ایوان 16 ستونی راه می یابد. در ایوان تنها یك جرز بر جای مانده كه یكی از كهن ترین كتیبه های خط میخی بر آن حك شده است. این كتیبه به سه زبان پارسی باستان ، ایلامی و بابلی نوشته شده و متن آن چنین است: « آدم كووِش خشایثی یه هخامنشی یه » یعنی ؛ من كوروش شاه هخامنشی ام.

[Mohammad Aref 120454]

برج سنگی پاسارگاد

یكی از آثار بسیار زیبا كه به اوایل دوره هخامنشیان تعلق دارد، بنای چهارگوش برج مانندی است كه در دوران اسلامی به « زندان سلیمان » شهرت یافت. اكنون تنها یك دیواره از این بنا باقی مانده است. هر چند برخی این بنا را آتشگاه می شمارند، اما به احتمال زیاد این بنا مقبره كمبوجیه، پسر و جانشین كوروش است. ارتفاع برج ، نزدیك به 14 و قاعده آن 23/7×28/7 متر است كه بر سكویی سه پله ای قرار داشت. این برج شبیه "كعبه زرتشت" در نقش رستم است. دیوارهای این برج از سنگ سفید مرمرنما ساخته شده كه برای تزیین تعداد زیادی حفره كوچك مستطیل شكل در ردیف های منظم و 10 حفره ی پنجره مانند به نام "پنجره كور" در اطراف آن كار شده است. این پنجره ها با سنگ سیاه قاب شده است

 

محوطه مقدس پاسارگاد

این محوطه که در ۳ کیلومتری آرامگاه کوروش و در غرب مجموعه پاسارگاد واقع شده‌است شامل تپه‌ای تاریخی و دو سکوی مجزای سنگی است. برخی از محققین اعتقاد دارند که سکوی سوم کشف‌نشده‌ای وجود دارد که تثلیث خدایان باستانی - اهوارامزدا، مهر و آناهیتا - را نمایشگر است.

[Mohammad Aref 120454]

کاروانسرای مظفری

در دورهٔ آل مظفر برای اسکان کاروانهای تجارتی و زیارتی که از مسیر جاده شاهی می‌گذشتند، کاروانسرایی با استفاده از سنگ‌های آورده شده از بناهای سلطنتی پاسارگاد به طرح چهار ایوانی در کنار آرامگاه کورش ساخته شده که امروزه بقایای دیوار و شالودهٔ آن قابل مشاهده‌است.

 

کاخ دروازه

اين كاخ دروازه پاسارگاد به شمار مي‌رفته و در منتهي اليه مجموعه كاخ‌ها واقع شده است. طرح آن به صورت تالاري بوده مستطيل شكل كه داراي دو رديف چهارتايي ستون بلند و چهار درگاه بوده است. درگاه‌هاي شمال شرقي و شمال غربي اصلي بوده‌اند و دو درگاه ديگر فرعي.

 

نقش انسان بالدار

نقش برجسته نشان دهنده مردي است با ريش انبوه و چهار بال كه رو به سمت چپ يعني به سوي مركز بنا دارد. اين مرد تاجي دارد كه به يك كلاه شياردار كاملاً چسبيده به سر، وصل است. تاج روي شاخ‌هاي بلند و تابدار يك قوچ حبشي، بين دو مار كبري پشت به هم كه هريك گوي كوچكي را به نماد خورشيد بر سر دارند، قرار گرفته است. تا سال 1874 ميلادي كتيبه‌اي در بخش فوقاني خود داشته است كه بر آن نوشته شده بوده: «من كوروش شاه هخامنشي».

[Mohammad Aref 120454]

کاخ نشیمن پاسارگاد

اين كاخ محل سكونت كوروش بوده و بر درگاه‌هاي آن نقوش برجسته‌اي از «گذر شاه» نقش كرده‌اند. روي چين‌هاي لباس شاه كتيبه‌اي به خط ميخي و به سه زبان عيلامي، بابلي و فارسي باستان كنده شده كه شخص تاجدار را به عنوان «كوروش، شاه بزرگ، يك هخامنشي» معرفي مي‌كند. در اين كاخ هم كتيبه‌اي يافت شده كه به سه زبان در چهار سطر بر آن نوشته شده: «من، كوروش، شاه هخامنشي».

 

آرامگاه کمبوجیه

آرامگاه كمبوجيه برج سنگي بلندی با ارتفاعي نزديك به 14 متر است كه ساختار آن آسيب فراواني ديده است. در مورد كاربرد اين بنا سه نظريه وجود دارد. يكي اين كه اين بنا آتشكده بوده، دوم اين كه آرامگاه بوده و سوم اين كه محل نگهداري اشياي بسيار مهم سلطنتي، مانند رداي كوروش و تاج و درفش او بوده است. اما نظريه دوم كه اين بنا را آرامگاه كمبوجيه يا كامبيز يكي از شاهان هخامنشي مي‌داند مستندتر است.

 

تل تخت پاسارگاد

تل تخت بر روي تپه‌اي مشرف به مجموعه پاسارگاد قرار دارد و محلي است كه توسط کوروش برای احداث مجموعه ای همچون تخت جمشيد در نظر گرفته شده بود ولی پس از مرگ کوروش مکان احداث مجموعه پارسه به محل کنونی تخت جمشيد انتقال يافت و به حکم داريوش تل تخت به عنوان دژ نگهبانی مورد استفاده قرار گرفت. در تل تخت كتيبه‌اي نيز از دوره زمام داري خشايارشاه بر جاي مانده است.

 

کوشک ها

ايوان‌هايي كه هم به كاخ‌ها راه داشته و هم در ميانه بوستان پاسارگاد قرار داشته است و امروز از آنها تنها بستر اوليه و كف دوم بر جاي مانده است.