بررسی بافت شناسی آبشش ‌؛ گناد؛ کلیه؛کبد و دستگاه گوارش در تاسماهی ایرانی

[Saze SHekasteh 1,314]

مراحل اجرایی پروژه طی سالهای ۱۳۷۷ الی ۱۳۸۰ پس از صید (به روش گوشگیر و پره کششی) و انتقال تعداد ۳۴ عدد تاسماهی ایرانی (۱۸ نر و ۱۶ ماده) با میانگین طول cm۳/۱۴۶ و میانگین وزن kg ۷۵/۱۳، از صید گاه های نواحی ۱ و ۲ شیلاتی به انجام رسید.ماهیان پس از صید بلافاصله مورد زیست سنجی (طول کل، طول فورک و وزن کل) واقع شده و از طریق بررسی ماکروسکوپیک گناد تعیین جنسیت اولیه گردیدند. نمونه بافتهای مورد نظر شامل آبشش (کمان های اول و دوم)، گناد نر و ماده (خلفی، میانی و قدامی)، دستگاه گوارش (مری، معده و روده)، کبد ( قسمت های مختلف لوبهای کوچک و بزرگ) و کلیه (خلفی، میانی و قدامی) به ضخامت چند میلی متر و به وسعت چند سانتی متر تهیه و به طور مستقل در ظروف نمونه برداری توسط فیکساتیو بوئن تثبیت شدند.

مراحل آماده سازی بافت جهت تهیه اسلایدهای بافتی طی مراحل آبگیری، شفاف سازی، پارافینه شدن، قابلگیری، برش (توسط دستگاه میکروتروم Leitz به ضخامت ۵ تا ۷ میکرون)، رنگ آمیزی (به روش H&E) و مونته کردن انجام پذیرفت. سپس تصویربرداری از نمونه های شاخص با استفاده از تعداد ۱۰ میدان بافتی توسط میکروسکوپ نوری صورت گرفت.در مطالعه ساختار میکروسکوپیک آبشش عمدتاً وجود یاخته های کلراید، غضروف پشتیبان، اریتروسیت ها، تیغه و رشته های آبششی، اپی تلیوم، یاخته های پیلار، یاخته های تنفسی و تیغه های تنفسی مشاهده گردید.

تخمدان تاسماهی ایرانی دارای الگوی ریختی مشابهی با سایر تاسماهیان بوده و بخش اعظم آن را بافت استروما تشکیل می دهد. فولیکولها بعنوان شاخص اصلی ساختاری و عملکردی در تخمدان شناخته شدند بطوریکه شاخص افتراقی تخمدان از بیضه در مراحل اولیه رشد، از طریق وجود شیارهای قشری در گناد مشخص گردید. تخمدان در مرحله I رسیدگی جنسی واجد شیار و ظهور یاخته های اووگونی در مرحله آغازین رشد پروتوپلاسمیک تخمک است، سرعت تشکیل آن بطئی و بصورت فشرده به بخش پشتی حفره داخلی بدن چسبیده اند، یاخته های اووسیت نیز در داخل کیسه های تخمدانی بصورت مجتمع مشاهده می شوند. در مرحله II رسیدگی جنسی رنگ گناد زرد متمایل به گلی با چین های عرضی مشخص در بخشهای جانبی بوده، بافت چربی بعنوان منبع انرژی زا برای رشد تخمک می باشد. این دوره بسیار طولانی بوده، تخمکهای اولیه بصورت فولیکولی شکل و تک قشری بوه و در برش تخمدان با چشم غیر مسلح بصورت نقاط ریز سفید رنگ قابل مشاهده است.

مرحله III رسیدگی جنسی با رشد تروفوپلاسمیک تخمک ها و کاهش ذخایر چربی، افزایش حجم تخمک، نمایان شدن رنگدانه ها در زیر غشای یاخته ها و رشد مژه کمانی بخش ژلاتینی، فولیکول همراه است. هسته دور از مرکز بوده و در حاشیه آن هستکهای ریز فراوان مشهود می باشد. در این مرحله لایه گرانولوزا نمایان می گردد. در مرحله IV رسیدگی جنسی بر رشد تخمکها افزوده شده و هسته بطرف قطب جانوری مهاجرت می کند. زرده های دانه ریز در قطب جانوری و زرده های دانه درشت به همراه قطرات چربی در قطب گیاهی متمرکز می گردند.رشد لایه های خارجی تخمک ادامه یافته و رشد پروتوپلاسمیک تخمک در این مرحله تکمیل می گردد. در این مرحله رشد نهایی هسته زایشی یا (GV) germinal vesicle صورت می پذیرد و تخمک توسط لایه های فولیکول (Follicle) ژله ای (Jelly Layer)، شعاعی (Zona Radiata External)، شعاعی داخلی (Zona Radiata Internal) چربی (Fatty Layer) و رنگدانه ها (Pigments) احاطه شده است.مرحله V رسیدگی جنسی همراه با خونریزی شدیدی تخمدان و بقایای تخمک های اووله نشده بوده، همزمان با پدیدار شدن تخمک های مرحله دوم رسیدگی جنسی، تخریب تخمکهای خارج نشده نیز بوقوع می پیوندد.

در تخمدان مرحله IV رسیدگی جنسی، بوضوح تخمکهای مرحله دوم رسیدگی جنسی مشهود بوده، ضمن حضور تخمکهای مراحل مختلف رشد و نمو، فولیکولهای پاره شده و ذخایر رنگدانه ای نیز قابل مشاهده است.بیضه در تاسماهی ایرانی در مرحله I رسیدگی جنسی شامل یاخته های اسپرماتوگونی در بخش زایشی آن می باشند. بیضه در امتداد ستون فقرات قرار داشته و توسط مزانشیم های کوتاه به دیواره پشتی دیافراگم یا ناحیه اولیه تشکیل کلیه چسبیده اند.در مرحله دوم رسیدگی جنسی بیضه، اسپرماتوگونی ها بصورت یک ردیف در دیواره کانالهای غدد جنسی قرار گرفته و فاقد شیار می باشند. اسپرماتوسیتهای اولیه و ثانویه و یاخته های سرتولی قابل مشاهده هستند. در مرحله III رسیدگی جنسی بیضه، یاخته های اسپرماتوگونی به شدت در حال تکثیر و تقسیم بوده، عروق خونی بصورت یاخته های خونی متراکم ملاحظه می گردند. توسعه شکل گیری اسپرماتوسیتهای اولیه و ثانویه، انجام تقسیمات میوزی و حضور اسپرماتیدها در این مرحله صورت می پذیرد.

مرحله IV رسیدگی جنسی بیضه، مبین روند فعال چرخه اسپرم زایی بوده و با توسعه تقسیمات میوزی و ورود اسپرم ها به کانالهای اسپرمی همراه است. در مرحله V رسیدگی جنسی خونریزی گسترده ای در سطح بیضه بوقوع پیوسته، اسپرماتوزوئیدها، کانالهای اسپرمی همراه است. در مرحله V رسیدگی جنسی خونریزی گسترده ای در سطح بیضه بوقوع پیوسته، اسپرماتوزوئیدها، کانالهای اسپرمی و عروق خونی فراوان مشهود است. در مرحله VI رسیدگی جنسی یاخته های بزرگ پوستی فولیکولی و کانالهای اسپرمی تخلیه شده ملاحظه می گردند.بافت کلیه در تاسمای ایرانی از سه بخش پیشین (یا قدامی یا پرونفروز شامل دانه های مالپیگی و قطعات نفرونی)، میانی و دمی تشکیل شده است.نفرون ها شامل جسم دانه های مالپیگی، گلومرول ها و کپسول بومن، لوله های کلیوی با مجاری ادراری، قطعه گردنی، بخش مارپیچ، قطعه میانی و بخش مارپیچ دور در کلیه وجود داشته و در مطالعات میکروسکوپیک بافت شناسی الگوهای متفاوتی را از خود بروز می دهند.بافت کبد نیز از دستجات سولی هپاتوسیت ها، قطعه باب، مجاری صفراوی، عروق لنفاوی، مویرگهای کبدی یا سینوزوئید، یاخته های کوپفر و یاخته های کبدی تشکیل شده است.یاخته های کبدی دارای ساختاری تقریباً مدور سینوزوئید، یاخته های کوپفر و یاخته های کبدی تشکیل شده است. یاخته های کبدی دارای ساختاری تقریباً مدور و چند ضلعی بوده، دارای یک هسته کروی مشخص با یک هستک می باشند. شبکه آندوپلاسمی و دیگر اندامهای اصلی در سیتوپلاسم آن حضور داشته و مقادیر قابل ملاحظه ای از چربی و گلیکوژن در سیتوپلاسم آن قابل مشاهده هستند. بنابراین در رنگ آمیزی یاخته های کبدی تعداد زیادی از این واکوئلها ظاهر می گردند.لوزالمعده در تاسماهی ایرانی دارای دو بخش برون ریز و درون ریز است بطوریکه بخش برون ریز ترشحات پانکارتیک و بخش درون ریز (جزایر لانگرهانس) ترشح هورمونها را عهده دارند. ساختار نامنظم هپاتوسیت ها و ساختمان آسینی های لوزالمعده در آن مشهود می باشند.بافت گوارش نیز شامل لوله گوارشی مشتمل بر حفره دهانی، حلق، مری، معده و روده با لایه های مخاطی و ماهیچه ای است. بطوریکه لایه مخاطی شامل پوشش مخاطی، پهنک پارین، لایه متراکم، مخاط ماهیچه ای و لایه زیر مخاطی و لایه ماهیچه ای شامل لایه ماهیچه ای طولی و غشای خونابه ای می باشد. مخاط مری در بخش پیشین دارای پوشش مخاطی مطبق ولی در بخش پسین ساده است. یاخته های پوششی مخاط مری شامل ماده زمینه شبه موکوس در سیتوپلاسم است، فاقد مخاط ماهیچه ای بوده و زیر مخاط ترکیبی از بافت پیوندی نسبتاً متراکم می باشد. بافت معده از دو بخش مستقل با ساختار غده ای جهت انبار کردن غذا و شروع هضم شیمیایی و همچنین با ساختار غیر غده ای با لایه عضلانی قوی جهت ایجاد حرکات معدی و هضم مکانیکی تشکیل شده است.بخش های مخاطی ساده و چین خورده اند. روده نیز از انتهای بخش پیلوریک معده تا مخرج گسترده بوده و شامل دوازدهه، روده پیشین، روده پسین و راست روده می باشد. دوازدهه نیز بخشی از روده است که مجاری صفراوی، پانکراس و زواید پیلوریک به آن راه می یابند. پوشش مخاطی روده از یک لایه منفرد یاخته های پوشش ستونی بلند تشکیل یافته و در بر گیرنده یاخته های مخاطی است. راست روده آخرین بخش روده بوده که دریچه بین آن و روده پسین وجود دارد. مخرج نیز بعنوان پایانه باز شوند لوله گوارش محسوب می شود. در ساختار مخاط رکتوم، اپی لیوم حاوی سلولهای جامی شکل است و در پارین غدد لوله ای ساده مشاهده شده ولی فاقد غدد بزرگ منشعب روده ای می باشند.نتایج حاصل از این تحقیق ضمن مشخص نمودن ساختار میکروسکوپیک اندامهای مورد مطالعه در تاسماهی ایرانی زمنیه انجام سایر مطالعات تخصصی مرتبط را نیز فراهم می سازد.

منبع:پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران

articles.ir