غول خفته اي در کهکشان ما

[Mohammad Aref 120,438]

مرکز کهکشان ما – راه شيري - واقعا ساکت و آرام است. درحالي که بسياري از کهکشانها ها داراي سياهچاله اي فعال در مرکز خود هستند که پرتوهاي قوي الکترو مغناطيس تابش مي کنند و يا جتهاي پر انرژي ماده از آنها به بيرون فوران مي کند. ولي گويا سياهچاله ي خاموش مرکز کهکشان ما نيز دارد خود را تکان مي دهد!

 

غول خفته اي در کهکشان ما

300 سال پيش، با يك فوران بزرگ، سياه‌چاله‌ي مرکزي كهكشان راه شيري از خواب بيدار شد. اين امر نشان مي‌دهد که اين سياهچاله هم‌اکنون در دوران کم فعاليت خود به سر مي برد.

 

چرا سياه‌چاله مرکزي کهکشان ما اينچنين آرام است؟

دانشمندان دريافته‌اند که اين سياه‌چاله در گذشته فعال‌تر بوده است و شايد اکنون بعد از يک فوران بزرگ در دوران آرامش به سر مي‌برد.

طرحي از کهکشانهايي با مرکز فعال که جت مواد از مرکز آنها به بيرون فوران مي کند. (خدا را شکر که کهکشان ما فعال نيست، وگر نه هيچ گاه اينجا بوجود نمي آمديم!)

داده‌هايي که از سال 1994 تا سال 2005 جمع‌آوري شده‌است، نشان مي‌دهند که ابرهاي گازي نزديک سياه‌چاله مرکزي در واکنش به تشعشع پرتو X که از محيط بيرون سياه‌چاله مي‌تابد به سرعت تابناک و سپس خاموش مي‌شوند. وقتي گاز با حرکت مارپيچي به درون سياه‌چاله فرو مي‌ريزد، دماي آن تا ميليونها درجه زياد مي‌شود و شروع به تابش پرتو X مي‌کند. هر قدر ماده بيشتري اطراف سياه‌چاله باشد تشعشع پرتو X شديدتر است.

 

مرکز کهکشانمان در طول موج راديويي

300 سال طول مي‌کشد تا پرتو X فاصله بين سياه‌چاله‌ي مرکزي کهکشان، (*Sagittarius A)، و ابر بزرگي که سياه‌چاله را احاطه کرده است، ( Sagittarius B2)، را طي کند و موجب واکنش ابر شود. هنگامي ‌که پرتو X به ابر مي‌رسد به اتم‌هاي آهن برخورد کرده و الکترون‌هاي نزديک هسته را برانگيخته مي‌کند. با بازگشت الکترون‌ها به مدارهاي اوليه، اتم‌ها پرتو X تابش مي‌کنند و ابر روشن مي‌شود. اين روشنايي به معني تابش نور است. با عبور پالس پرتو X ابر دوباره به روشنايي اوليه خود باز مي‌گردد.

 

در Sagittarius B2 منطقه اي به وسعت تنها 10 سال نوري وجود دارد که ظرف پنج سال روشنايي آن به طور قابل ملاحظه‌اي زياد شده است. دانشمندان با تجزيه خط طيفي پرتو X آهن دريافته‌اند که ذرات زيراتمي نمي‌توانند مسبب اين تابش باشند. بنابراين، احتمالا سياه‌چاله 300 سال پيش فوران عظيمي داشته است. مرکز کهکشان 26000 سال نوري از زمين فاصله دارد و اين به اين معنا است که ما وقايعي را مي‌بينيم که 26000 سال قبل اتفاق افتاده‌اند.

 

موقعيت خورشيد نسبت به مرکز کهکشان

سال گذشته ستاره شناسان با استفاده از مشاهدات چاندرا از انعکاس پرتو X نشان دادند که اين سياهچاله، 50 سال پيش فروان عظيمي از پرتو X داشته است. فوران 300 سال پيش در مقايسه، 10 برابر روشن‌تر از فوران 50 سال پيش بوده است. در آن هنگام اين جرم يک ميليون بار درخشنده‌تر بوده است.

 

اجزاي مختلف منطقه ي مرکز کهکشان

دانشمندان هنوز نمي‌دانند چرا فعاليت *Sagittarius A اين‌طور زياد تغيير مي‌کند. يکي از احتمالات مطرح شده اين است که انفجار يک ابرنواختر نزديک به سياهچاله در چند قرن پيش، باعث فرستاده شدن گاز به سمت آن شده است و فرو رفتن داخل سياهچاله و ايجاد يک فورانِ موقتي قدرتمند، سياه‌چاله را از خواب بيدار کرده است. با اين حال، انرژي تابيده شده از اطراف سياهچاله‌ي مذکور، هزاران ميليون بار ضعيف‌تر از سياه‌چاله‌هاي مرکزي ساير کهکشان‌ها است. اين‌که چرا *Sagittarius A با جرمي بيش از چهار ميليون برابر خورشيد بسيار آرام است، همچنان به صورت يک راز باقي مانده است.

مرکز کهکشانمان را به علت وجود غبار صفحه ي کهکشان نمي توانيد در نور مرئي ببينيم.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام