مروری بر تاریخچه شیر

[محمــد 4415]

براساس یافته محققان ، زمان پیدایش کشاورزی در حدود 10-15 هزار سال قبل از مبلاد مسیح بوده و شروع به نگهداری دام را از حدود 6000 سال قبل حدس می زنند . این دو رویداد نقاط عطفی را در تاریخ زندگی بشر پدید آورده که منشاء تحول در گسترش تمدن و گیدایش جوامع بزرگ بوده است.

همزمتن با نگهداری دام استفاده از شیر آن برای مصارف خانوادگی مرسوم گردید و سپس با افزایش تولید شیر ، مقداری از آن در بازارهای محلی به عنوان کالا مورد تبادل قرار می گرفت .

تحول و نو آوری در صنعت دامپروری از حدود 2 قرن پیش ذکر گردیده است و از حدود 150 سال قبل ، تولید صنعتی شیر به سبک تقریباً امروزی با ساختن ابزارهای فرآبند کننده مانند خامه گیر شروع شد که از آن پس تا کنون پیشرفت های بزرگی در عرصه فرآیند شیر پدید آمده است.

امروزه ، تولید شیر و محصولات ©تهیه شده از آن ، به عنوان ترکیبات غنی از پروتئین و مواد ضروری بدن ، یکی از مهمترین فعالیت ها در زمینه صنایع غذایی محسوب می گردد، بگونه ای که در مواردی مصرف سرانه ( مقدار کل مصرف به تعداد جمعیت کشور در طول یک سال ) آن را در کشورهای جهان به عنوان شاخصه پیشرفت و توسعه منظور می دارند . در جدول زیر مصرف سرانه شیر در چند کشور نشان داده می شود.

نام کشور

مصرف سرانه kg

ایرلند

189.8

سویس

101.3

آلمان

70

آمریکا

92.7

ایران

70

وضعیت شیر و فرآورده های آن

از اواخر نیمه اول قرن اخیر ، تولید صنعتی شیر در جهان ، روند توسعه سریعی را دارا بوده ایت . این پیشرفت در بر دارنده بهبود روش های تولید شیر ، با انتخاب نژادهای شیر وار مانند "براون سوئیس" و دامهای دومنظوره مانند "هلشتاین" رو به گسترش نهاد که همراه با فن آوری جدید در فرآیندها ، به شرایط مطلوبی دست یافته است. امروزه فن آوری به کار رفته در یک کارخانه مدرن شیر می توان یک پالایشگاه بسیار بزرگ تشبیه نمود که از مواد اولیه ، محصولات متفاوتی را فرآیند و تولید می نمایند. تنوع محصولات لبنی را حدود 500 نوع ذکر کرده اند.

تولید شیر در جهان

معمولاً گاو را به عنوان اصلی ترین دام تولید کننده شیر در جهان می شناسند. گرچه ممکن است در بعضی نقاط دیگر جهان ، دام های دیگری به عنوان دام شیرده در اولویت قرار داشته باشند که از جمله آن می توان به گاومیش ، بز ، گوسفند و شتر اشاره نمود.

طبق گزارش FAQ تولید شیر گاو در سال 1996 مقدار 86.8 درصد کل تولید شیر جهان را تشکیل می داده که در مقایسه با سال 1991 مقدار 88.2 درصد ، مقداری کاهشی را نشان می دهد. ولی شیر گاومیش یهم خود را در کل جهان از مقدار 8.2 درصد در سال 1991 به مقدار 9.7درصد در سال 1996 بهبود بخشیده است . علت این امر را موفقیت هند و مصر و چین در بالا بردن تولید شیر دانسته اند ، حدود 50درصد تولیدات شیر جهان رشدی را در چند سال اخیر نشان نداده است و در سطح ثابتی باقی مانده است.

روند کاهش تولید شیر گاو را از مقدار 4732 میلیون تن در سال 1990به مقدار 466 میلیون تن در سال 1996 به افت تولید و وضعیت اقتصادی کشورهای مشترک المنافع با استفاده از ترویج و یکپارچگی ملی و تعداد بالای دام-بیشتر از 100میلیون راس گاو و گاومیش- از حداکثر پتانسیل موجود در ارتقاء تولید شیر بهره جسته و موفقیت های قابل توجهی حاصل گردیده است.