تاریخچه شطرنج.....

[MOJTABA 77 8304]

در باره پیدایش شطرنج روایت و افسانه های بسیاری شنیده شده است که اکثر آنها (همانطور که در شاه نامه فردوسی نیز آمده است) بر این عقیده اند که شطرنج حدود 2500سال پیش در هندوستان توسط شخصی بنام سیسابن دهیر ابداع شده است . منظور از اختراع این بازی شبیه سازی صحنه های کار زار بوده و به وسیله آ ن طرحها و شیوه اجرای تاکتیکها ی نظا می نشان داده می شد .حتی در مواردی بجای نبردی خونین نتیجه یک بازی سر نوشت یک اختلاف را رقم می زد .

گویا شطرنج در اواخر قرن پنجم میلادی به ایران آورده شد پیچید گیها ی شطرنج امروزی این احتمال را که تمام قوانین بازی توسط یک نفر تعیین شده باشد را به کلی منتفی می داند بلکه بیشتر قابل قبول است که شطرنج به مرور زمان از یک بازی ساده به هنر ،علم وبالاخره ورزش فکری تبدیل شده است .شطرنج آن زمان ایران با بازی کنونی شطرنج در چند مورد تفا وت داشت مثلاً پیروزی هنگامی به دست می آمد که شاه حریف مات یا بازی در اصطلاح امروزه پات می شد .اگرچه مهره شاه ،فرس (اسب) رخ (قلعه) حرکت امروزی خود را داشتند ولی هنوز گرفتن حین عبور و به قلع رفتن شاه ابداع نشده بود ، فرزین (وزیر) مهره ای ضعیف بود و فقط یک خانه به صورت اریب حرکت می کرد ،فیل هم اریب حرکت می کرد با این تفاوت که از خانه اول گذشته و در خانه بعدی می نشست .بیدق (پیاده)نمی توانست مثل امروز در حرکت اول د و خانه پیشروی کند .

این قوانین با معیارهای امروز، بازی بسیار محدودی را به وجود می آورد. در قرن هشتم میلادی شطرنج توسط اعراب مسلمان به اسپانیا برده شد و از آنجا در سراسر اروپا(بجز روسیه)گسترش یافت.چون احتمالاًشطرنج از طریق آسیای میانه (و به وسیله شاهان مغول )به روسیه برده شد شباهتهای نامهای روسی مهرهای شرقی آنهادلیل بر این ادعا است .در آن دوران بیشتر کوشش می شد حمله سریعی را آغاز کنند اما بازی به علت محدود یت حرکت وزیر و فیل کند بود .

در قرن سیزدهم میلادی به پیاده اجازه داده شد تا اگر بخواهد در حرکت اول دو خانه پیشروی کند و مهره شاه در حرکت اول خود می توانست به خانه سوم در جهت دلخواه پرش کند تا این که در دوره رنسانس (قرن 16-15میلادی) بااتخاذ قوانین واحدی برای آن .شطرنج محبوبیت بیشتری کسب کرد ، پرش فیل از بین رفت و فیل می توانست (در قطر ) تا آنجایکه مانعی وجود نداشت حرکت کند .محدودیتهای وزیر بر طرف شد و وزیر از مهره ضعیف به قویترین مهره تبدیل گشت که می توانست هم حرکت فیل و هم حرکت رخ را داشته باشد و پیروزی تنها در صورت مات شدن شاه حریف به دست می آمد (حالت پات پیروز نبود) ارتقاء پیاده به سوار دلخواه (بجز شاه ) امکانات جدیدی را در آخر بازی به وجود آورد.

در قرن شانزدهم میلادی حالت پرش از بین رفت و حرکت قلعه کوچک وبزرگ جایگزین آن گردید. در طول حیات پر فراز ونشیب و متحول شطرنج وبا گذشت زمان و در اثر تغییر و تحولات نوین اجتماعی و با توجه به شرایط خاص و ویژگیهای علمی و هنری شطرنج از انحصار شاهان و در باریان خارج و در بین عوام جایگاه مطلوب خویش را یافت و رشد و تکامل بیشترو بهتری در عرصه پیکار جهانی پیدا کرد .در دنیای امروز شطرنج تنها یک ورزش ساده فکری بشمار نمی رود بلکه مجموعه ای است از علم و تکنیک و هنر و از نظر تربیت بدنی پروش دهنده قوای دماغی و مغزدمی است و از جهت علمی آمیزه ای است از ریاضیات و روانشناسی و ملاکی است برای سنجش هوش وحافضه و در زمینه هنر عرصه جولان وخلاقیت ظریف و زیبا که گاهگاه مینیاتورهای پدیدمی آورداز یاد نرفتنی و ستودنی .