معماری خوب شهرها، انسان را اصلاح می‌کند

[Mahnaz.D 61915]

معماری خوب شهرها، انسان را اصلاح می‌کند

 

کلانشهرهای مدرن امروزی بیش از هر چیز به تعبیه نمادهای شهری و اجرای دقیق پروژه‌های شهری با تاکید بر هویت بخشی و سازگاری با بافت شهری نیازمندند.

به گزارش شهر نوشت: مهدی حجت، استاد معماری دانشگاه تهران، از جمله استادانی است که هم در حوزه معماری و هم در حوزه میراث فرهنگی متخصص و صاحب نظر است.

گفت و گو با حجت با هدف بررسی وضعیت نمادها و المان‌های شهری و ارتباط میان شهر و شهروند انجام شده است.

وی، پایه‌گذار و نخستین رییس سازمان میراث فرهنگی فارغ‌التحصیل مهندسی معماری از دانشگاه تهران است. مدت یکسال مدیر عامل تئاتر شهر بود و یک سال هم معاونت صدا و سیمای جمهوری اسلامی را بر عهده داشت. مدیریت گروه سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ریاست بر شورای اسناد ملی از دیگر تجربه های کاری او به شمار می‌آید.

 

گروهی از معماران و شهرسازان و برخی از پژوهشگران حوزه فلسفه و پژوهش هنر بر این باور اند که شهرهای امروز در شکل دهی هویت شهروندان تاثیرگذارند از نگاه یک معمار این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟

البته این سخن را به نوعی امری متقابل نیز می تواند تفسیر کرد. به هر صورت واقعیت انکارناپذیر زندگی در کلانشهرهای ما این است که انسان ها شهرها را می‌سازند و شهرها انسان‌ها را. بنابراین اگر امروز انسان های خوبی در شهرها رشد پید ا نمی‌کنند، بخش عمده از آن به خود انسان‌هایی باز می‌گردد که در دوره‌هایی این شهرها را ساخته و طراحی کرده‌اند. شهر ما به عنوان شهری که شهروندانی مسلمان در آن زندگی می کنند به هویت و فضایی متفاوت از دیگر بخش ها نیازمند است. شهر ما تنها قرار نیست نمایش یکسری المان‌ها، طراحی‌ها و بزک‌های شهری باشد. معماری و طراحی و شهرسازی شهرهای ما باید روح و معنویتی از خود نشان دهد که بارقه های شهر اسلامی در آن به چشم بخورد.

چرا که شهر ما را تک تک شهروندان مسلمان آن ساخته اند و این وجه از اسلام باید در سطح کلان و نمای بیرونی چنین شهری نمایان باشد. گاهی اوقات در اتوبان‌ها شعارهای خوبی به چشم می‌خورد مانند شهرخوب، فکر خوب این شعارها شهروند را به تامل وا می دارد که قرار است برای ساختن شهر خوب‌اش چه اندیشه‌های خوبی در سر داشته باشد. در واقع معماری آدم را اصلاح می‌کند، معماری بد نیز می‌تواند شهروندی نابهنجار تحویل اجتماع دهد.

 

با توجه وضعیت کنونی شهر تهران فکر می کنید چه تدابیر مدیریتی باید برای ساماندهی شهر از سوی مسئولان اتخاذ شود؟

شهر تهران در این روزها در موقعیت پیچیده ای قرار گرفته و اگر درست هدایت شود برای سال ها می توان به آینده شهر تهران امیدوار بود و اگر سوزن بان به خوبی نتواند خطوط و راه های پیش رو را مدیریت و هدایت کند، مشکلات جبران ناپذیری بر سر این کلانشهر که پایتخت ایران نیز به شمار می آید، قرار خواهد گرفت. امکان سوزن بانی وجود دارد اما این نکته را هم باید بگویم که امکان انحراف نیز به چشم می خورد.

شهرداری تهران مدت هاست که به مقوله زیباسازی و در کنار آن جانمایی المان های هویت بخش در شهر توجه ویژه ای دارد، حضور نشانه های شهری برای هویت بخشی به کلانشر تهران را چطور ارزیابی می کنید؟

طراحی نشانه‌های هویت بخش در شهر تهران از چند منظر قابل بررسی است. اگر بخواهم با مثالی به این مسئله وارد شوم باید بگویم که در پاریس روی برج ایفل نورهای لیزری تعبیه شده که نور را تا شعاع دوری پرتاب می‌کند و تمامی شهروندانی که در پاریس زندگی می‌کنند می‌توانند مدام احساس رابطه خود و محیط شهری پیرامون را از دل پرتوافکنی‌های گاه و بیگاه نور آبی و بنفش تعبیه شده در برج ایفل ادراک کرده و مدام آن احساس معنابخشی نشانه های شهری را درک کنند. ایفل و آن نورپردازی انجام شده روی سطح بالایی آن به نوعی تکرار و تداوم فرآیند معنابخشی یک سازه شهری هویت بخش است اما نمونه مشابه نورپردازی در ایران که روی برج آزادی انجام شده در نقطه دوری از شهر و جایی که مسافران تازه به مبادی شهر وارد می‌شوند طراحی شده است.

به گونه‌ای که انتظار می‌رفت در میدان آزادی فضاهای نشاط و شور شهری بیشتری برای شهروندی که تازه می‌خواهد وارد شهر تهران شود طراحی و تعبیه شده باشد. فضا و مکانی برای اعلام حضور شریان های زندگی در یک کلانشهر.

البته نقد دیگری که وجود دارد نگاه به مسائل زیباشناختی در شهر تهران است که از آن جمله می توانم به نمونه طراحی پیاده راه خیابان ولی عصر اشاره کنم.

خیابان ولی عصر خیابان بلندی است که از مراکز و مناطق مختلف شهری تهران می‌گذرد اما می بینیم که ساماندهی پروژه خیابان ولی عصر تنها با استفاده از یک شکل ساده و تکراری انجام شده که متاسفانه در بخش هایی آن احساس هویت و انطباق با محیط را به ذهن شهروند متبادر نمی کند.

 

منظورتان از اینکه طرح احساس هویت و انطباق با محیط را به ذهن متبادر نمی کند، چیست؟

ببینید خیابان ولی عصر در مقابل پارک ملت مفهوم و معنای متفاوتی با خیابان ولی عصر در راه آهن و نقاط جنوبی شهر تهران دارد. اما در تمام مناطق از کف سازی، نورپردازی و نوع مبلمان شهری یکسان استفاده شده درحالی که نیاز بود محوطه سازی، مبلمان شهری و حتی طراحی تلفن های عمومی هر بخش از خیابان بسته به وضع و نوع جریان زندگی ، شغلی و اداری در آنجا متفاوت باشد. فکر می‌کنید چطور می شود انتقاداتی از این دست را در برنامه های دیگر اعمال کرد؟

همیشه منتقدان و کارشناسان نظرهای کارشناسی خود را بدون هیچ دریغی به مسئولان ارایه می دهند اما نکته بارز در عملکرد مسئولان این است که تا چه میزان می خواهند از این راهکارها و برنامه ها در مدیریت هر چه بیشتر شهر استفاده کنند. به هر صورت شهرداری تهران طی سال های گذشته کارهای مثبتی در شهر انجام داده است وامیدواریم تا در سایه نقدپذیری و استفاده از توان کارشناسی و تجربه دیگران برنامه های بهتری برای آینده کلانشهر تهران تدوین شود.