برج Turning Torso - آسمانخراش چرخنده در سوئد

[Amir R. Haddadi 9164]

 

شهر مل مو در کشور سوئد از جمله شهرهایی است که برنامه های توسعه بسیار دقیقی در آن اجرا شده است. به طوری که پس از بررسی های فراوان و دقیقی که به وسیله معماران و شهرسازان اروپایی صورت گرفت، برج Turning Torso (دومین برج بلند قاره اروپا) توسط «سانتیاگو کالاتروا» معمار برجسته اسپانیایی طراحی شد و ساخت آن پس از سه سال در اواخر سال ۲۰۰۵ میلادی به پایان رسید.

با آغاز پروژه ساخت برج ۵۵ طبقه TurningTorso، سوئدی ها به ویژه مردم شهر مل مو بی صبرانه منتظر افتتاح و آغاز به کار این برج 190 متری بودند. این برج بلندترین ساختمان مسکونی کشور سوئد است که در راستای طرح West Harbour سوئد ساخته شد. این برج با الهام از حرکات طبیعی بدن انسان توسط کالاتروا، ابتدا در قالب یک مجسمه سنگی و سپس در قالب یک معماری hi-tech (تکنولوژی سطح بالا) طراحی شد و اکنون نیز همخوانی کاملی با بافت جدید اطراف خود دارد.

سانتیاگو کالاتروا نقاش، مجسمه ساز و مهندس معمار زبردستی در طراحی ساختمان است که دوراندیشی او در پیش بینی سیستم سازه برج ها، مهمترین عامل موفقیت او است.

این برج از ۹ مکعب ۵ طبقه تشکیل شد که این ۹ مکعب با نود درجه چرخش، نمای منحصر به فردی را ایجاد کرده است. مکعب اول و دوم مخصوص دفاتر اداری- تجاری و بقیه مکعب ها مخصوص واحدهای مسکونی است که البته سالن های ورزشی، استخر، جکوزی و تالارهای پذیرایی هم جزء آنها است. طرح استثنایی این برج تاکنون دو جایزه ویژه بهترین طرح معماری برج های مسکونی و یک جایزه بهترین طرح سازه بتنی را تصاحب کرده است. از آنجایی که این برج یکی از ساختمان های معروف جهان است، می بایست امکانات رفاهی مناسبی را هم در اختیار ساکنان خود قرار دهد؛ چرا که اجاره ۵ هزار یورو به ازای هر متر مربع یک واحد مسکونی یا تجاری این برج امکانات خاصی را هم می طلبد.

تمامی واحدهای این آسمانخراش، تجهیز شده به لوکس ترین مبلمان و وسایل است. ضمن اینکه تجهیزات به کار رفته در واحدهای این برج ساخت شرکت های معتبر بوش آلمان و فیلیپس هلند است.

از جمله امکانات رفاهی قابل توجه این برج اداری- مسکونی در اختیار داشتن شبکه کامپیوتری داخلی است که ساکنان این آسمانخراش به وسیله آن می توانند به تمامی شبکه های کامپیوتری مرکز تجاری، خدماتی، تفریحی و ... در داخل این برج دسترسی داشته و از امکانات آنها به عنوان عضوی از مجموعه Turning Torso با خدمات ویژه استفاده کنند. در ضمن یک شبکه اینترنت پرسرعت (دو گیگابایتی) و همچنین انشعاب تلویزیون کابلی ویژه این برج هم از امکانات ارتباطی قابل ذکری است که در اختیار ساکنان Torso است. جالب اینکه در این آسمانخراش، ساکنان هر واحد می توانند در هر لحظه که بخواهند به وسیله سیستم مانیتورینگ اختصاصی شان از میزان مصرف آب، برق و سایر انرژی های مورد استفاده مطلع شوند.

گرچه معمار اسپانیایی با همکاری مشاوران خود، یک سیستم منطقی و مقاوم برای طرح این شاهکار معماری های تک در نظر گرفته بود ولی بدون شک اجرای سازه چنین برجی نیازمند تحقیقات و محاسبات علمی پیچیده یی است.

اساس طراحی و سیستم سازه این آسمانخراش براساس نتایج به دست آمده از آزمایش های دشوار «تونل باد» انجام شده روی ماکت این برج در دانشگاه وسترن شهر انتاریو کانادا تعیین و سپس به وسیله مهندسان ارشد سازه طراحی و محاسبه شده است.

طرح نخست، عبارت بود از یک فونداسیون حجیم بتنی به طول ۳۰ متر و ضخامت ۷ متر که به وسیله ستون های ویژه یی به ارتفاع ۱۸ متر بر پی اصلی این برج قرار گرفته و به پایین ترین سطح آسمانخراش متصل شده است. این ستون ها به منظور مقاومت در برابر فشارهای جانبی زمین توسط تیرهای بتنی به یکدیگر متصل شده اند.

در مرکز این فونداسیون استثنایی، یک سازه بتنی لوله یی شکل قرار دارد که با قطر داخلی ۵/۱۱ متر به عنوان محور و هسته مرکزی کل آسمانخراش به ارتفاع ۱۹۵ متر قرار گرفته است.

ضخامت دیواره این سازه لوله یی شکل که آسانسورها و راه پله این برج را در خود جای داده و تحمل بار اصلی برج برعهده آن است، روی فونداسیون ۴/۳ متر و در بالاترین نقطه برج ۶/۰ متر است.

کف تمامی طبقات برج که ضخامت سازه ای کمتر از ۳۰ سانتی متر دارد، به صورت یک لوح بتنی یکپارچه به هسته مرکزی متصل است. انتقال نیروی های جانبی وارد بر ساختمان نیز برعهده سازه فولادی ۸۲۰ تنی است که در گوشه برج قرار گرفته است.

این سازه ساخت شرکت های اسپانیایی است و به وسیله شرکت دانمارکی «Promecon» نصب شده است که نیروهای جانبی وارده را به واسطه دیوارهای سازه یی طبقات به هسته مرکزی منتقل می کند. در واقع در زیر فونداسیون برج یک صخره سنگی قرار دارد که بستر بسیار مناسبی برای احداث این آسمانخراش بزرگ است و ستون های استفاده شده در فونداسیون این برج به اندازه ۴ متر در این صخره سنگی فرو رفته اند. پس از اجرای شبکه ۶۰۰ تنی فولادی فونداسیون، عملیات بتن ریزی پی برج به وسیله تجهیزات تولید شده در دو کارخانه نروژی و در مدت سه شبانه روز پیاپی انجام شد و ۵۱۰۰ مترمکعب بتن در این بخش برج استفاده شد.

نکته جالب در زمینه کنترل دمای این حجم از بتن ها است؛ چرا که بتن در مدت زمان رسیدن به مقاومت و گیرایش، در اثر فعل و انفعالات شیمیایی، مقداری گرما آزاد می کند که در چنین شرایطی سرد شدن سطح خارجی و گرم ماندن لایه داخلی موجب ایجاد ترک هایی در بتن می شود و این امر از استحکام و مقاومت نهایی بتن می کاهد. با توجه به ضخامت ۷ متری این فونداسیون، قبل از اجرای طرح مهندسان سازه شرایط بتن ریزی را توسط کامپیوتر شبیه سازی کردند تا شرایط دمای بتن در طول این مدت تحت کنترل باشد. اجرای هسته لوله یی شکل برج هم توسط قالب های فلزی لغزنده انجام شد، به این صورت که پس از بتن ریزی هر طبقه از این هسته، این قالب فلزی مرکب به وسیله جک های هیدرولیک به طبقه بالا منتقل می شد. بتن ریزی کف و دیوارهای برج هم پس از اتمام ساخت هر طبقه از هسته مرکزی به وسیله قالب های فلزی مثلثی که در کنار یکدیگر شکل مربع کف را تشکیل می دهند، انجام شد. در عملیات بتن ریزی هسته مرکزی هم، در کف طبقات و دیوارهای این برج از تکنولوژی Self- compacting یا بتن خودفشرده شونده استفاده شده که در این روش نیازی به متراکم کردن بتن ریخته شده به وسیله دستگاه های ویبراتور نیست.

از جمله کارهای حساس و پیچیده ساخت این آسمانخراش، اجرای نمای آن بود که نیازمند دقت بسیار بالایی بود. نمای ساختمان متشکل از ۲۸۰۰ پنجره و ۳۱۰۰ پانل آلومینیومی است که در زمان طراحی نما، آزمایش های فراوانی در مورد شیوه به کارگیری آنها انجام شد که نتیجه آن، ایجاد جداره یی مستحکم در برابر وزش بادهای تند، تبادل حرارت و جلوگیری از نفوذ صدا و رطوبت است. ضمن اینکه نحوه اتصال سازه فولادی به سازه بتنی این برج نیز توسط متخصصان دانشگاه وسترن دانشگاه کانادا طراحی و شبیه سازی شد و با همکاری بهترین متخصصان اروپایی، امریکایی و کانادایی این برج زیبا و استثنایی در سوئد بنا نهاده شد.