مقاله اکثر زخم ها ی معده با درمان طبی بهبود یافته و به ندرت عمل جراحی برای عوارض بیماری لازم است

[EN-EZEL 13,039]

زخم ها معمولا در معده یا دوازده (قسمت ابتدایی روده کوچک )ایجاد می شود .معده واثنی عشر (دوازده) یک سری مکانیز م های محافظتی در مقابل اسید مترشحه از معده و آنزیم های دستگاه گوارش دارند.از جمله این مکانیزم ها وجود یک لایه پروتئینی بنام "موکوس" به صورت یک پرده محافظ بر روی مخاط پوشاننده دستگاه گوارش ،ترشح مواد خنثی کننده اسید (بیکربنات )مواد شیمیایی و محافظ سلولها وسیستم خون رسانی قوی است .کاهش سیستم های محافظتی وگاهی افزایش ترشح اسید باعث قرار گرفتن سلولها در معرض اسید شده وبه دنبال آن تخریب سلولهای بافت پوشاننده وزخم ایجاد می شود .زخم ها ممکن است کاملا بدون علامت باشند .علائم مربوط به زخم های پپتیک شامل یک طیف وسیع بوده وشامل درد و ناراحتی در قسمت فوقانی شکم، احساس نفخ، سیری زودرس ،کاهش اشتها، تهوع واستفراغ هستند.

این علائم ممکن است مربوط به یک بیماری دیگر به جز زخم بوده وبهمین دلیل برای اثبات تشخیص آندوسکوپی لازم است .گاهی در بیماران مبتلا به زخم عوارض تهدید کننده حیات مانند سوراخ شدن احشا وخونریزی دستگاه گوارش فوقانی و یا انسداد گوارشی رخ می دهد.

علائم زخم معده با زخم دوازدهه هم پوشانی دارند ولی یک سری از خصوصیات از جمله سوزش ودردهای شبیه به گرسنگی زمانی که معده خالی است یعنی حدود 2 تا 4 ساعت بعد از غذا خوردن ویا بروز علائم در ساعات آخر شب بین ساعت 11شب تا 3صبح مطرح کننده زخم های دوازدهه هستند.

در زخم های معده درد معمولا بلا فاصله بعد از یک وعده غذایی رخ داده وممکن است با خوردن غذا یا دریافت داروهای ضد اسید خوب نشود .زخم های پپتیک دو دسته علت عمده دارند .عفونت معده با میکروبی بنام هلیکو باکتر پیلوری علت اکثر زخم ها در بالغین وموارد کمتری از زخم ها در کودکان است.

به زخم های ناشی از هلیکو باکتر پیلوری زخم ها ی اولیه می گویند، دسته دوم زخم های ثانویه بوده وبه علت مصرف داروها خصوصا مسکن ها ،آسپرین ،کورتون ویا استرس ها شامل ضربه مغزی ،سوختگی شدید ،شوک،عمل جراحی وبیماریهای مزمن رخ می دهند.

در کودکان اکثر زخم ها ثانویه هستند.فاکتورهای ارثی ،فاکتورهای محیطی وسیگار اگر چه علت اصلی ایجاد زخم نیستند ولی دوره بیماری را تحت تاثیر قرار می دهند .استرس های روحی وروانی وفاکتورهای تغذیه ای نیز در ایجاد زخم دخالت ندارند ولی در بروز علائم بیماری موثر هستند.هلیکو باکترپیلوری یک عفونت شایع بوده ودر نیمی از مردم دنیا وجود دارد ودر تعداد اندکی از افراد عفونی باعث زخم می شود .در تمام افراد مبتلا به زخم باید وجود این عفونت به روشهای سرم شناسی ،تست تنفسی ،آزمایش مدفوع یا نمونه برداری از معده بررسی شده ودر صورت اثبات ریشه کن شود .اکثر زخم های معده با درمان طبی بهبود یافته وبه ندرت عمل جراحی برای عوارض بیماری لازم است.زخم ها در بالغین ،بخصوص در بعضی از قسمت های معده می توانند بد خیم باشند ودر زمان آندوسکوپی اولیه باید نمونه برداری از آنها انجام شود.

در آغاز درمان ،قدم اول ریشه کنی عفونت بوده که باعث تسریع بهبود زخم ومانع عود مجدد آن می شود . بر روی این میکروب یک داروی َ آنتی بیوتیکی موثر نبوده ونیاز به دریافت چند دارو (معمولا دو آنتی بیوتیک ) دارد که همواره یک داروی ضد ترشح اسید (معمولا امپرازول یا پنتازول) تجویز می شوند .

این درمان به مدت 7تا14روز تجویز شده ودر بالای 90درصد باعث ریشه کنی وعفونت می شود .قدم دوم ادامه درمان داروی ضد ترشح اسید به مدت 4تا6هفته برای التیام زخم است .

مصرف سیگار باید قطع شده وغذاهای حاوی کافئین ،قهوه ،چای وشکلات که باعث تحریک ترشح اسید وتشدید علایم در بعضی بیماران می شود ،محدود شود.در زخم دوازدهه نیاز به پیگیری خاصی وجود نداشته وآندوسکوپی مجدد به جز در مواردی که علایم عود کرده یا بهبود نیافته است ،وجود ندارد.

بیمارانی که با عوارض زخم دوازدهه مانند خونریزی یا سوراخ شدن مراجعه کرده اند باید تا ریشه کن شدن باکتری پیگیری واثبات شود.این کار معمولا با تست اوره ویک ماه بعد از اتمام آنتی بیوتیک ها انجام می شود .زخم ها در بالغین به خصوص در بعضی از قسمت های معده مانند تنه وفوندوس می توانند بد خیم باشند و در زمان آندوسکوپی اولیه باید نمونه برداری از آنجا انجام شود.

حتی در صورت منفی بودن نمونه برداری ها ی اولیه از نظر بد خیمی آندوسکوپی مجدد بعد از 8تا12هفته برای تائید التیام زخم ودر صورت عدم التیام انجام نمونه برداری از آن باید انجام شود.در زخم های ثانویه که عفونت هلیکو باکتر وجود ندارد اقدامات درمانی شامل درمان برای التیام زخم وپیشگیری از آسیب های بعدی است.

مصرف دارویی که باعث زخم شده باید قطع شده و یک داروی ضد ترشح اسید معده نیز تجویز شود.عفونت مجدد با هلیکو باکتر پیلوری بعد از ریشه کنی آن نادروکمتر از یک درصد در سال است .اگر در موارد نیازمند به پیگیری ثابت شود که عفونت ریشه کن نشده است باید درمان با (سه آنتی بیوتیک )انجام شود .اگر در موارد نیازمند به پیگیری ثابت شود،زخم التیام نیافته است نمونه برداری برای بررسی بد خیمی وارزیابی علل نادر زخم های مقاوم مانند بیماریهای التهابی روده وتومورهای گاسترنیوما ضرورت دارد .

شیوع زخم های پیستیک در کودکان کم بوده وزخم معده به ندرت دیده می شود .اکثر زخم ها در کودکان علت ثانویه دارند واکثر زخم های اولیه (با عفونت هلیکو باکتر) دوازدهه هستند .

آندوسکوپی در کودکان مبتلا به دردهای مزمن شکم که خصوصیات زخم های پیستیک را دارند ویا با علایم هشدار دهنده مانند استفراغ ،کاهش رشد،خونریزی ،بیدار کردن از خواب ،ارتباط با غذا خوردن یا درد قسمت فوقانی ومیانی شکم همراه هستند لازم است .در کودکان کمتر از 10سال محل درد ممکن است در اطراف ناف باشد.سو هاضمه اگر اخیرا شروع شده باشد غالبا به علت زخم نبوده ومی توان یک دوره درمان تجربی را بدون آندوسکوپی انجام داد ولی اگر علایم عود کرده یا پایدار بماند ویا اگر سو هاضمه در فرد بالای 50سال آغاز شده باشد باید آندوسکوپی وارزیابی انجام شده ومتعاقبا درمان طراحی شود.