معرفی کلیات علم حقوق

[shima3 821]

تهيه و تنظيم: مهندس حسين خان پور دانشجوي رشته حقوق

تحت نظارت : آقاي مجتبي خالقيان وكيل پايه يك دادگستري

 

مقدمه:

شايد روزي كه بشريت بر حسب نيازهاي فطري و به اجبار شروع به زندگي اجتماعي نموده است هيچگاه فكر نمي كردكه اين همه دچار قيدو بندهاي ناشي از آن گردد. وجود منافع مشترك و خواسته هاي فطري تقريباَيكسان در افراد از جمله وجود حس برتري طلبي و تلاش در جهت اخذ امتياز بيشتر و بهره مندي از منافع و منابع موجود و حس عدالت‌ خواهي سبب آن شده است كه بشر راه وروش منطقي تر جهت ادامه زندگي بهتر انتخاب كند و آن رسيدن به اصل و قاعده اي مشترك به نام قانون براي همه امور زندگي اجتماعي و فردي است كه متعاقباَ بخشي از آن در قالب مجموعه قواعدي مدون و مصوب توسط خبرگان جوامع تحت عنوان قوانين حقوقي تدوين شدند تا اجراي نظم و امنيت در زندگي اجتماعي و در نهايت اجراي عدالت را ميسر نمايند.

ترديدي نيست كه به سبب پيشرفت هاي علمي، صنعتي، اقتصادي، سياسي، فرهنگي، اجتماعي، هنري و پيدايش انواع تفكرات ديني و مكاتب فلسفي و همچنين تنوع جوامع بشري و ارتباط تنگاتنگ بين جوامع ناچاراَ نياز به تدوين قوانين حقوقي به طور اتوماتيك وار بيشتر نمايان شده است . به طوريكه امروزه شاهد ظهور و بروز دهها گرايش در زمينه علم حقوق مي باشيم و به احتمال قريب به يقين هم در آينده اين روند ادامه خواهد يافت.

خلاصه اين كه بشر با توجه به دلايل مطروحه، نيازمند تدوين و اجراي قوانين حقوقي است .

 

ساده ترين تعريف علم حقوق «در اصطلاح امروز» :

مجموعه قواعد و مقرراتي كه با اجراي آن عدالت و نظم در زندگي اجتماعي و فردي در زمان معين تأمين مي‌گردد. اين قواعد و مقررات تنظيم كننده روابط مردم با مردم ،دولت با مردم و دولت بادولت ها وگروههاي اجتماعي خواهد بود.

 

علم حقوق از نظر حاكميت به دو دسته كلي عمومي و خصوصي تقسيم مي گردد:

الف)حقوق عمومي

ب)حقوق خصوصي

 

الف)حقوق عمومي چيست؟

قواعد حاكم بر تشكيلات دولت و روابط سازمان هاي وابسته آن با مردم است تا جايي كه اين سازمانها در مقام اعمال حق حاكميت و اجراي اقتدار عمومي هستند.

 

شاخه هاي حقوق عمومي:

1)حقوق اساسي

2)حقوق اداري

3)حقوق جزا

4)حقوق كار

5)آيين دادرسي مدني

6)آيين دادرسي كيفي

7)حقوق ماليه

 

1- حقوق اساسي چيست؟ پايه و مبناي حقوق عمومي است كه به شكل حكومت و قواي سازنده‌ي ‎آن و ساختمان حقوقي دولت و رابطه سازمان هاي آن با يكديگر مي‌پردازد. منبع اصلي حقوق اساسي ايران قانون اساسي جمهوري اسلامي بوده كه در سال 1368 مورد تجديدنظر قرار گرفته است.

 

2- حقوق اداري چست؟ درباره اشخاص حقوقي ،اداري، تشكيلات،وظايف وزارتخانه هاو ادارت دولتي و سازمانها و نهادهاي كشوري مي پردازد. از مسائل مهم آن بررسي سازمان و شيوه رسيدگي و رويه هاي ديوان عدالت اداري است. كه ضامن حقوق اشخاص در برابر تجاوز قوه‌ي مجريه و مسئوليت هاي دولت است.

 

3- حقوق جزا چيست؟ مجموعه قواعدي است كه بر چگونگي مجازات اشخاص از طرف دولت حكومت، تنظيم مي‌گردد. در حقوق كنوني مجازات جنبه شخصي نداشته بلكه جنبه عمومي و اصلاحي دارد ودر مقابل هم در بسياري از موارد هدف حقوق جزا، حمايت از حقوق خصوصي افراد است تا از يك طرف حقوق اشخاص را حمايت و از طرفي موجبات رضايت خاطر مجني عليه را فراهم كند اما هدف اساسي حقوق جزا حفظ نظم و آسايش عمومي است و فوايدي كه مدعي و شاكي خصوصي از آن مي برند جنبه تبعي و فرعي دارد.

 

4-حقوق كار چيست؟ ريشه در حقوق خصوصي داشته اما به علت اهميت آن در زندگي امروز قواعد عمومي آن را تحت اختيار خود در آورده است . در اين شاخه در هر صورت رابطه كارگر و كارفرما مطرح است و قواعد آن ،با حقوق مدني ارتباط نزديك دارد ولي چون دولت در آن مداخله مي كند از جمله از رشته هاي حقوق عمومي است.

 

5- آيين دادرسي مدني چيست؟ قواعدي است كه ناظر به راه مطالبه حق و دفاع از آن است. اما در اين شاخه جنبه عمومي غلبه داردزيرا :

اولاَ:

تمام قواعد مربوط به تشكيلات و صلاحيت دادگاهها از حقوق عمومي است و بعضي به آن حقوق قضايي هم مي‌گويند.

ثانياَ :

قواعدي كه طرز اجراي وظيفه اقامه عدل و تميز حق توسط دولت را بيان مي‌كند به حقوق عمومي نزديك‌ترند.

 

6-آيين دادرسي كيفري چيست؟ به مجموعه قواعد و تشريفات حاكم بر رسيدگي به پرونده هاي كيفري مي پردازد.

 

7- حقوق ماليه چيست؟ قواعد مربوط به وضع مالياتها و عوارضي كه ماَموران دولت مي توانند از افراد مطالبه كنند و همچنين مقررات ناظر به ٍبودجه عمومي و وظايف ديوان محاسبات را حقوق «ماليه » مي نامند، با اينكه حقوق ماليه به طور مسلم از رشته هاي حقوق عمومي است با حقوق خصوصي نيز بي ارتباط نيست زيرا بيشتر اينگونه مالياتها و عوارض به تناسب معاملات و اعمالي كه اشخاص انجام داده‌اند بر آنها تحميل مي شود ،و لازمه فرا گرفتن حقوق ماليه شناسايي مفاهيم حقوق خصوصي (مانند قراردادها، ارث، هبه و انتقال مالكيت) و آثاري است كه بر اينگونه وقايع بار مي شود.

 

ب) حقوق خصوصي:

 

مجموعه قواعدي است كه به بررسي و تنظيم روابط بين افراد جوامع انساني مي پردازد.