معرفی مکان های دیدنی و آثار باستانی مراغه

[Mohammad Aref 120454]

شور سو

این چشمه در حدود 8 کیلومتری جنوب مراغه و بعداز دهکدهٔ ورجوی درنزدیکی روستای چایباغی واقع شده‌است در این ناحیه دره‌ای شرقی – غربی وجود دارد و رودخانه‌ای در آن به‌طرف مغرب جاری می‌باشد . چشمهٔ آب معدنی شور در قسمت شمالی و کمی بالاتر از رودخانه قرار گرفته‌است . آب و گاز از قسمت شمالی این حوضچه خارج می‌شود ودر قسمت غربی حوضچه مجرائی وجود دارد که زیادی آب حوضچه از آن خارج می‌شود وبر رودخانه می‌ریزد . آبده این چشمه در حدود دو لیتر در ثانیه‌است در آب این چشمه گاز کربنیک بمقدار فراوان یافت می شود و چون آب حوضچه را به هم بز نند در اثر گاز کربنیک سفید رنگ بنظر می‌رسد. در چند متری شرقی چشمه آب شور مظهر وجود دارد و آب و گاز از شکاف سنگ خارج و مستقیماً بر رودخانه جریان می‌یا بد. واین آب در ردیف آب‌های معدنی بیکربناته کلسیک و منیزین گازدار و آهن دار سرد است آب‌ چشمه‌ مزه‌ای‌ گزنده‌ داردو زلال است. حرارت آن در سرچشمه 19 درجه سانتی گراد و ارتفاعش 1360 متر از سطح دریا است.

 

چشمه معدنی گشایش

در دامنهٔ کوههای مندل بسر و گشایش ودر حوالی دهکده گشایش آب‌های معدنی گرمی وجود دارد که بسیار معروف می‌باشد و به لحاظ نزدیکی به دهکدهٔ گشایش بنام آب‌های معدنی گشایش معروف گشته‌اند . دهکدهٔ گشایش در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده‌است رودخانه مردق چای در آن جاری است در این دره دو چشمهٔ معدنی وجود دارد یکی از آن‌ها در سمت جنوبی دره در زیر سنگهای آهکی که به صورت غار کوچکی در آمده‌اند از زمین خارج می‌شود . آبده این چشمه زیاد بوده و بصورت نهر بزرگی بررودخانه می‌ریزد از نقاط دیگر این ناحیه آب و گاز از زمین خارج می‌شود ودر برخی از نقاط توام با صداست . آب چشمه دیگر در قسمت شمالی دره از سوراخی در یک سنگ آهکی که به‌طرف رود خانه جلو آمده‌است با فشار و با صدا به خارج می‌جهد و مقدار و فشار آب بعد از هر جهش کا هش می‌یا بد و از نو جهش تکرار می‌شود . این آب ها در ردیف آب های بیكربناته كلسیك و منیزین گازدار معتدل است. حرارت آب زلال این چشمه 25 درجه سانتیگراد و مزه اش كمی گزنده است.

[Mohammad Aref 120454]

قلعه قیز قالاسی

این قلعه و غار مجاور آن از آثار تاریخی دیدنی مراغه محسوب می شود كه در 20 كیلومتری جنوب غرب مراغه و در جنوب دره ی عمیق كوه های گوی داغ ( كوه كبود ) واقع شده است. طول غار مجاور قلعه قیز قالاسی حدود 35 متر ، عرض آن 24 متر و ارتفاع آن حدود 20 متر است . ارتفاع كلی این غار و قلعه نسبت به دره ی عمیقی كه در مقابل آن وجود دارد ، حدود 1800 متر تخمین زده می شود .در ارتفاعات پشت قلعه ، باقی مانده ی حصاری خشتی دیده می شود.

 

رصدخانه مراغه

براساس نوشته های تاریخی ، در سال 657 ه . ق به دستور هلاكو خان و همت خواجه نصیر الدین طوسی ، رصد خانه بزرگی در مراغه ساخته شدكه اساتیدی چون علامه قطب الدین ، فخرالدین مراغی ، محی الدین مغربی ، علی بن محمود ، نجم الدین الاسطرلابی و بسیاری دیگر در آنجا تدریس می كردند و در اداره آن نقش داشتند. بنای رصد خانه حدود 15 سال به طول انجامید. به امر هلاكو ، كتاب و اسباب و آلات علمی و نجومی بسیاری كه از فتح بغداد به دست آمده بود به این رصد خانه منتقل گردید و در آنجا به كار گرفته شد رصد خانه مراغه 167 سال، پیش از احداث رصد خانه سمرقند ساخته شد و در زمان خود یكی از معتبرترین رصد خانه های جهان به شمار می رفت . آثار باقی مانده از بنای این رصد خانه امروزه در دو كیلومتری غرب شهر مراغه هنوز به چشم می خورد . این رصد خانه شامل برجی به قطر 22 متر و احتمالاً به ارتفاع 25 متر بود . همچنین در كنار رصد خانه مدرسه ای برای تدریس علوم نجوم و ریاضی ایجاد شده بود و كتابخانه ای مشتمل بر چهار صد هزار جلد كتاب و سایر تأسیسات وجود داشت.

[Mohammad Aref 120454]

پل مردق

پل مردق جزء مهم‌ترین و سالم‌ترین پل‌های تاریخی آذربایجان شرقی و تنها پل این شهرستان است که در لیست آثار ملی به‌ثبت رسیده‌است. پل سه‌دهنه مردق، جزء سه پل مهم تاریخی این شهرستان بوده و دارای سیل‌شکن و پایه‌های سنگی از نوع سنگ بومی منطقه (معدن سنجان) و آجرهای قرمز بومی است. این پل بلندترین پل تاریخی شهر مراغه محسوب می‌شود و در گذشته، این شهر را با شهرهای اردبیل و هشترود و روستاهای منطقه مرتبط می‌کرد.

 

گنبد سرخ

در قسمت جنوب شهر مراغه جنب قبرستان آقالار به سال 15 شوال 542 هجري بنا شده، گنبدسرخ یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در مراغه است که در قسمت جنوب غربي شهر قرار دارد. نام باني بنا و تاريخ احداث آنرا مي توان از كتيبه جبهه شمالي و نام سازنده آن را از كتيبه غربي ملاحظه نمود. آنچه از اين كتيبه ها برداشت مي گردد این است که بناي گنبدسرخ در سال542 هجري قمری به دستور عبدالعزيز بن محمود بن سعد و به وسيله بني بكر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده است. به طور كلي گنبد مزبور بنایی مربع شكل است متشكل از سردابه و اتاق اصلي كه بر روي سكوي سنگي قرار دارد و به وسيله هفت رديف پله مي توان به آن دسترسي يافت. پنج پله در جلوي سكو واقع شده و پله ششم و هفتم جزء آستانه درگاه محسوب ميشوند.

[Mohammad Aref 120454]

برج مدور

برج مدور از بناهای ساخته‌شده در دورهٔ سلجوقیان در شهر مراغه می‌باشد که در فاصلهٔ ده متری شمال گنبد کبود قرار گرفته‌است. برروی کتیبهٔ برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال ۵۶۳ هجری می‌باشد این بنا برجی است مدوری‌شکل با ظاهری ساده که با گنبدی دوپوش پوشیده شده‌بود؛ ولی از گنبد و سقف آن در اثر مرور زمان چیزی برجای نمانده‌است. برای جلوگیری از خرابی بنا، سقف پوششی با شیروانی برروی آن احداث نموده‌اند. سردر ورودی برج مدور دارای قاب و تاقی هلالی‌شکل بوده که درگاه را احاطه کرده و در بالا و زیر تاق هلالی، کتیبه‌ای به‌خط کوفی با نقوش پیچیده‌ای از آجر و کاشی‌های فیروزه‌ای به‌چشم می‌خورد.

 

معبد مهر

معبد "مهر" نیایشگاه زیرزمینی ومحل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی مراغه به صورت زیرزمینی و صخره ای بنا شده است. پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض 5/4 متر به وجود آورده‌اند.این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده اند می توان جزء نمونه های ارزنده ستایشگاه های کهن دانست. مهرابه ها نیایشگاه های مهرپرستان در دنیای باستان بوده است . مهرپرستی دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می رفته است. دینی که از ایران در دوره ای نیز به اروپای غربی رخنه کرد.اما اکنون از مهرابه های کهن در این شهر تنها معبد مهرو معابد (غارهای ) اطراف رصدخانه مراغه به یادگار مانده است و بس . گرچه اکنون از معبد مهرجز نامی و نشانی دیگر چیزی باقی نمانده ؛ اما کماکان نشان از تاریخچه بسیار غنی این سرزمین تاریخی دارد. مهر یا میترا خدایی بوده که پرستش او در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند، هزاران سال رواج داشته است و هنوز هم مورد احترام زرتشتیان است. پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آنها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.

[Mohammad Aref 120454]

غار کبوتر

غار کبوتر که تقریباُ در 8 کیلومتری مراغه واقع گردیده است ، در اصطلاح محلی ها مپوئیل نامیده می شود . این غار بدون شک یکی از شگفتی های آفرینش است . در ابتدای ورودی غار میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن لانه کبوتران است . پس از گذر از تونل کم ارتغاعی که در سمت راست قرار دارد به میدان نسبتا بزرگ دیگری می رسیم . در این میدان چهار حلقه چاه به عمق تقریبی 10 - 12 متر وجود دارد که عملا همه آنها به یک میدان بزرگ در اعماق زمین منتهی می شود . در این میدان صخره های بزرگی دیده می شود که تا خرداد ماه به دلیل بدلیل ریزش آبهای زیر زمینی سطح آن لغزنده بوده و عبور از آنها احتیاط زیادی را می طلبد . سپس این میدان بزرگ به اتاقهای بزرگ و در نهایت تونلهای باریکی ختم می شود در سقف اتاقها صدها خفاش بحال آویزان دیده می شوند که با هماهنگی خاصی به طور موزون در نوسانند . رسوبات آهکی متعددی طی میلونها سال تشکیل یافته و مناظر زیبایی بوجود آورده اند .

 

مسجد معزالدین

در سمت باختری میدان خشكبار مراغه كه درگذشته به میدان آرد فروشان معروف بود، مسجدی قدیمی وجود دارد كه به مسجد معز الدین معروف است. در فضای كلی این بنا یك مسجد كوچك دیگر و مقبره ای گنبد دار وجود دارد. این مسجد بزرگ 36 ستون چوبی در چهار ردیف دارد كه از دیوار شمالی آن توسط قرینه ای وارد محوطه مقبره شیخ معز الدین می شود. مقبره، برج گنبد داری است نظیر برج غفاریه مراغه كه در اثر رطوبت و عدم توجه و مراقبت، به مرور زمان گنبد آن فرو ریخته و تزیناتش از بین رفته است. در محوطه مقبره و مساجد، سنگ نبشته ها و الواح قبرهای متعددی وجود دارد كه به روشن ساختن تاریخ مراغه كمكی شایان توجهی می كند و اطلاعات ارزنده ای از قرن های 8 تا 12 هجری در اختیار علاقمندان به تحقیق در تاریخ و ادب و هنر می گذارند. این سنگ نبشته ها متعلق به قبر شیخ معز الدین و بستگان وی است. آن چه كه از این سنگ نبشته ها معلوم می شود این است كه از قرن هشتم به بعد تا روی كار آمدن شاه اسماعیل صفوی، خاندان معز الدین در مراغه صدارت و نفوذ سیاسی و معنوی داشته اند. این مسجد در دوران سلطنت شاه تهماسب به وسیله فردی به نام حاجی نبی بازسازی گردید كه ماده تاریخ 976 هـ. ق در كتیبه ای از مرمر دیده می شود. علاوه بر این، در سال 1372 هـ. ق نیز تعمیراتی در مسجد صورت گرفت كه در یك كتیبه با خط نستعلیق درشت نوشته شده است.

[Mohammad Aref 120454]

مسجد جامع

این مسجد در خیابان خواجه نصیر مراغه واقع شده است. این مسجد دارای دو در است که یكی به خیابان و دیگری به بازار سبزی فروشان این شهر باز می شود. كتیبه های موجود و شیوه معماری مسجد نشانگر تعلق آن به دوره صفویان است. این مسجد حیاط بزرگی دارد كه بنای اصلی در قسمت جنوبی آن قرار گرفته و در بقیه فضای حیاط 16 اطاق برای سكونت طلاب دینی ساخته شده است. درازای بنای مسجد 28 متر و پهنای آن 5/18 متر است و 35 ستون دارد. سقف و ستون هایی آن منقش و همگی چوبی می باشند. این مسجد دارای شبستانی با چایخانه و آبدارخانه می باشد. پنجره های شبستان به مسجد باز می شود. در كنار شبستان، مسجد متروكی نیز وجود دارد كه بر روی دیوار آن دو كتیبه سنگی است كه تاریخ آن ها به ترتیب 1024 و 1106 هـ. ق می باشد. متن كتیبه ها نشان دهنده فرمانی است كه از سوی حاكم وقت در لغو پاره ای از مقررات مالی و پرداخت وجوهی كه از طرف رعایا انجام می شد، صادر شده بود.

 

مسجد شیخ بابا

بنای اولیه مسجد تاریخی شیخ بابا در مراغه مربوط به قرون هشتم و نهم هجری است که بر پایه‌های آن، مسجد کنونی بازسازی شده است. آنچه امروزه از مسجد جامع شیخ بابا باقی مانده یک ستون سنگی و دو ستون چوبی مقرنس کاری شده می‌باشد، این ستون سنگی استوانه‌ای شکل و مرکب از 20 قطعه سنگ مدور است که روی هم گذاشته شده و در مجموع ارتفاع آن به 5 متر و محیط آن به 186 سانتیمتر می‌رسد، 60 سانتیمتر از پایین ستون صاف و بدون نوشته است. بخش بالایی این ستون کتیبه‌ای به خط ثلث در اندازه 160 سانتیمتر وجود دارد، تاریخی که در ستون نوشته شده 864 هجری قمری است که و متن کتیبه شامل نام‌های پیامبر اسلام و امام علی و نیز نام مشایخ و مرادهای شیخ بابا و نام بانی بنا و حجار آن می‌باشد

[Mohammad Aref 120454]

مسجد ملارستم

این مسجد در میدان ملارستم در خیابان قدس شهر مراغه واقع شده است. سردر بلند ورودی مسجد دارای قوس جناقی و مقرنس کارس‌های گچی است. در حاشیهٔ سردر مسجد از گچ‌بری‌های شبکه‌ای و تزیینات مهندسی استفاده شده و کتیبه‌ای از سنگ مرمر در کنار این سردر ورودی به چشم می‌خورد. شبستان مسجد ملارستم دارای 35 ستون چوبی در 5 ردیف است که سقف چوبی مسجد را نگه داشته‌اند، ستون‌ها و سرستون‌های چوبی مسجد از تزیینات زیبایی برخوردار است. این مسجد کتیبه تاریخی ندارد، در کتاب دافع الغرور بنای مسجد به حاجی علیخان مقدم مراغه (حاجب‌الدوله) نسبت داده شده، ولی می‌توان بنای آن را متعلق به دوره صفویه دانست که در دورهٔ قاجاریه نیز مرمت و بازسازی شده است. مسجد ملارستم نیز یکی از جالب ترین مسجدها مراغه و منطقه بوده و تصور می‌رود که این مسجد یکی از نخست ترین بناهای شاه طهماسب باشد که دارای 35 ستون زیباست

 

پل هلاکو

در قسمت شمال باختری شهر مراغه کنار برج معروف به برج غفاریه، پل قدیمی هفت چشمه ای وجود دارد، که متاسفانه فقط چهار چشمه از آن باقی مانده و سه چشمه دیگرش خراب است. این پل که بر روی رودخانه صافی چای بنا گردیده و فعلا متروک مانده، نزد اهالی به پل «هلاکو خان» مشهور است. چشمه های آن با هم متحدالشکل و مساوی نیستند. دو چشمه با قوس هلالی و یک چشمه به صورت هلال شکسته و یک چشمه هم جناغی است. بر روی پایه سوم پل در جناغ شمالی کتیبه ای وجود دارد که متاسفانه به دلیل ساییدگی، تاریخ آن قابل قرائت نمی باشد تا بتوان از روی آن به تاریخ بنای پل پی برد. ولی تردیدی نمی توان داشت که این پل از دوره ایلخانان مغول باقی مانده و به همان سبک ابنیه مغولی از آجر و سنگ بنا گردیده و بعد ها تعمیراتی در آن صورت گرفته است. طرز ساختمان پل ترکیبی است از آجر چینی در بین جرزها و قاب کردن سنگ در قالب آجری که همان سبک پل سازی مغول محسوب می شود.