مفاهیم ایزو iso

[spow 44197]

اجراي ايزو 9000 كاري سنگين است و همچنين مستلزم مصرف زياد كاغذ مي باشد!

اين حقيقت است كه كنترل سيستم تضمين كيفيت نياز به مصرف اضافي كاغذ دارد. اما مي توان مصرف آن را به ويژه در سازمانهاي كوچك كاهش داد. راه ديگري براي معرف عمليات پيچيدة كنترل مستندات سيستم نيست. بدون كنترل مستندات غير ممكن است كه يك سيستم تضمين كيفيت كارآمد داشته باشيم و بتوانيم عملكرد سيستم را در مميزي نهايي به اعتبار دهنده نشان دهيم.

درك سيستم ايزو 9000 مشكل است!

تضمين كيفيت كمي بيش از يك سيستم تجاري معمولي است. روشهاي قابل اعتماد اجرائي دارد كه اين اطمينان را به وجود مي آورد كه نيازمنديهاي دقيق مشتري به طور ثابت و هميشگي تأمين مي شود. مديران سازمانها در حوزه عملياتي خود مهارت لازم را دارند. تضمين كيفيت به اين مهارت از طريق روشهاي مدون اجرائي ارزش و عظمت مي بخشد. وقتي به ارزش سيستم تضمين كيفيت پي ببريم درك ويژگيهاي آن، نكته مشـكـل و پيچيده اي نخواهد بود.

ايزو 9000 براي سازمانهاي بزرگ مناسب است!

اين صحيح نيست. حتي كوچكترين مؤسسات تجارتي مي توانند از مزاياي سيستم تضمين كيفيت بهره گرفته هزينه حاصل از اشتباهات خود را كاهش دهند. براي همه سازمانها تضمين كيفيت يك ابزار بازاريابي بدون هزينه است و يك سرمايه گذاري براي آينده است. هزينه هاي اجرائي اوليه به زودي با افزايش كارايي آينده سيستم پوشانده مي شود.

[spow 44197]

فصل هشتم

 

iso 14000 چيست و چرا مهم است؟

 

 

هدف iso 14000 چيست؟

امروزه، سوء تفاهم نسبتاً زيادي دربارة استانداردهاي iso 14000 وجود دارد. علت اصلي اين مسأله سوء تعبير و درك نادرست هدف اين استانداردهاست.

در كل، هدف مجموعه استانداردهاي iso 14000 ارائة رهنمودهايي براي ايجاد روشي فراگير و جامع براي مديريت زيست محيطي و استاندارد كردن بعضي از ابزارهاي مهم تحليل زيست محيطي، همچون برچسب زني و ارزيابي چرخة حيات است.

برخي ادا مي كنند كه آنچه iso 14000 ارائه مي دهد، به اندازه كافي كامل نيست- يعني آرمانهاي زيست محيطي ويژه اي براي كم كردن آلودگي و ديگر مسايل محيطي مورد نياز است. در حقيقت،‌ استانداردهاي iso 14000 مي تواند تأثير چشمگيري بر حالت كلي زيست محيطي كره زمين بگذارند (و مسلماً خواهند گذاشت). در صورتي كه سازمانها در سراسر جهان از رهنمودهاي iso 14000، بويژه استانداردهاي مربوط به سيستم مديريت زيست محيطي (ems) پيروي كنند، نتيجة آن، ارتقاء «سطح» مديريت و عملكرد سراسري زيست محيطي خواهد بود.

موارد ابهام در استانداردهاي iso 14000

در مجموع، استانداردهاي iso 14000 دامنة وسيعي از موضوعات را دربر مي گيرند. اين موضوعات عبارتند از :‌مديريت زيست محيطي، برچسب زني زيست محيطي، مميزي زيست محيطي، ارزيابي چرخة حيات،‌ عملكرد زيست محيطي و غيره. در مجموع، 17 سند از مجموعه iso 14000 تكميل شده است تا آخر سال 95 تكميل مي شود. تمامي استانداردها داراي ارزش بوده، از بسياري جهات با هم مرتبط هستند.

به دليل گستردگي دامنة پوشش، زمينه براي ابهام و بي نظمي دربارة‌آنچه لازم است و آنچه لازم نيست براي ثبت/ دريافت گواهي iso 14000 انجام گيرد،‌ وجود دارد. جواب اين مسأله كاملاً روشن است. يك سازمان،‌ براي نيل به ثبت/ گواهي iso 14000، فقط لازمست تطابق خود را با سند iso 14001- ems نشان دهد.

اجراي استاندارد

ديدگاهها در مورد اجراي استاندارد نيز بسيار متفاوت است. برخي از آنها مسلماً اشتباه هستند. مثلاً، در يك ديدگاه فرض مي شود فقط يك راه براي برآوردن عناصر استاندارد ems وجود دارد، حال آن كه موضوع اين نيست. عناصر تعريف شده در iso 14001، يك ems فراگير و جامع را تعيين مي كند، و اگر چه تمامي آنها در جاي خود لازم است،‌ اما سند در روش اجراء انعطاف پذير است. بنابراين،‌ مي تواند روشهاي مرسوم بسياري براي اجراي اين استاندارد وجود داشته باشد،‌كه هر يك ممكن است براي ثبت/ دريافت گواهي iso 14001 كافي باشد. استاندارد با هدف قابليت به كارگيري در سازمانهاي بزرگ، متوسط و كوچك،‌هم در كشورهاي توسعه يافته و هم كشورهاي در حال توسعه تدوين شده اند.

Ems مي تواند متناسب با نيازهاي هر سازمان، به صورت اختصاصي تعريف شود.

[spow 44197]

پيدايش استانداردهاي iso 14001

 

توسعه iso از طريق استانداردهاي مديريت سازمان. Iso طي دهة 1980، فعاليتي را براي استاندرد كردن يكي از جنبه هاي مديريت سازماني- مديريت كيفيت- آغاز كرد. اين نخستين باري بود كه iso مبادرت به ايجاد استانداردهايي كرده بود كه الزاماً‌ مبناي فني و (يا) علمي نداشتند. كميتة فني 176 (tc) مأمور تهية اين استانداردهاي مديريت كيفيت شد، و فعاليتي را آغاز كرد كه يكي از مشهورترين و موفق ترين استانداردها در تاريخ iso شد.

استانداردهاي تهيه شده- مجموعة iso 9000- در سال 1987 تكميل شد. اين استانداردها در تمامي جهان به عنوان استانداردهايي پذيرفته و شناخته شده اند كه ارزش برنامه هاي مديريت كيفيت سازمانها را افزايش مي دهند. در حقيقت در بعضي از مناطق، ثبت/ گواهي اين استاندارد يكي از نيازمنديهاي تجارت شده است.

Iso با كسب موفقيت مجموعة iso 9000، از توانايي خود در تهية ديگر استانداردهاي سازماني اطمينان يافت. در اواخر دهة 1980،‌ iso سرمست از اعتبار و شهـرت استانداردهاي iso 9000، طلايه دار تهيه و ايجاد استانداردها بود. با اين وجود، تصميم به طرح ريزي استانداردهايي براي موضوعات جدل برانگيز در عرصة بخش عمومي،‌ مانند محيط زيست، نبايد الزاماً گام بعدي براي iso عرفاً محافظه كار،‌ باشد. عوامل ديگري، وراي موفقيت استانداردهاي iso 9000، در تصميم iso به تهيه و ايجاد استانداردهاي مديريت محيط زيست وارد عمل شدند.

نقش sage در فرآيند iso 14000

وظيفه اي كه در سال 1991 بر دوش sage گزارده شد، ارزيابي نياز براي استانداردهاي فراملي در مديريت زيست محيطي و توصية يك طرح كلي راهبردي در كنار «كميسيون فراملي الكتروتكنيكال» (iec) بود. با توجه به وظيفة نخست، از sage خواسته شد؛ تعيين كن كه آيا استانداردهاي فراملي زيست محيطي مي تواند به موارد زير كمك كند :‌

• ايجاد روشي عمومي براي مديريت زيست محيطي، مشابه با روش مديريت كيفيت.

• ارتقاي تواناييهاي سازمان براي دستي يابي و اندازه گيري پيشرفتها در عملكرد زيست محيطي.

• تسهيل در تجارت و رفع موانع موجود در سر راه آن.

Sage بي درنگ پس از تشكيل، به شش زير گروه تقسيم شد و سرپرستي هرگروه، بر عهدة نمايندة‌يك كشور بود. وظيفة زير گروهها اين بود كه به مأموريت تعريف شده از سوي iso، با شش نظم و ترتيب مختلف نگاه كند. اين شش ترتيب و كشورهاي سرپرست مرتبط، عبارتند از :

• سيستم مديريت زيست محيطي- بريتانيا

• مميزي زيست محيطي- هلند

• برچسب زني زيست محيطي- كانادا

• عملكرد زيست محيطي (كه بعدها ارزيابي عملكرد زيست محيطي نام گرفت)- ايالات متحده

• تحليل چرخة حيات (بعدها ارزيابي چرخة حيات نام گرفت)- ايالات متحده

• جنبه هاي زيست محيطي در استانداردهاي محصول- آلمان

اگر چه هر شش زمينه مهم هستند، اما ششمين موضوع جنبه هاي زيست محيطي در استانداردهاي محصول، در نوع خود بي نظير بود؛ زيرا به جستجوي امكان پذيري ايجاد يك راهنما براي تمامي نويسندگان استانداردهاي محصول مي پرداخت. اين راهنما مي توانست توسط نويسندگان تمامي استانداردهاي زير چتر iso- و نه فقط نويسندگان استانداردهاي زيست محيطي به كار گرفته شود. هدف اين راهنما- همان طور كه انتظار مي رفت- كمك به نويسندگان استانداردها در شناخت اثرات زيست محيطي بعدي استانداردهايي بود، كه آنها بوجود مي آورند. نويسندگان با اين درك و تصور، تشويق مي شوند؛ تا از صفات يا مشخصات منفي زيست محيطي پرهيز كرده، آن استانداردهايي را برگزينند كه محصولي با عملكرد زيست محيطي بهتر را توليد كنند.

اگر چه حكم iso آشكارا بيان مي كرد كه sage فقط نياز براي استانداردها را ارزيابي كند،‌ اما زير گروههاي sage از اين مأموريت منحرف شدند و به جاي آن، شروع به تدوين استانداردهايي در زمينه هاي گوناگون كردند. برخي از اعضاي sage تقريباً به اين نتيجه رسيده بودند كه استانداردها مورد نياز هستند. بنابراين آنها علي رغم اين كه مسؤوليتي نداشتند‌، شروع به تهيه و ايجاد آن نمودند. علاوه بر اين، طرح راهبردي پيوند iec/ iso هرگز به ثمر نرسيد. Iec در طي اين فرايند دست از حمايت sage برداشت و سر آخر، به عنوان بخشي از tc 207 وابسته به iso منظور نشد.

[spow 44197]

مقايسة iso 9000 و iso 14000

همان طور كه پيشتر گفته شد، هدف استانداردهاي iso 9000 و iso 14000، استانداردهاي بهبود فرايند به جاي استانداردهاي عملكرد است. علاوه بر اين، تلاشهايي براي هماهنگ سازي جنبه هاي ديگر استانداردها انجام شده است. به ساختار،‌ واژه شناسي و ديگر عناصر طوري پرداخته شده است كه سرانجام هماهنگ باشند.

با اين وجود،‌ برخي تفاوتهاي بزرگ بين مديريت كيفيت و مديريت زيست محيطي وجود دارد كه مانع تطابق كلي اين استانداردها مي شود. مثلاً، استانداردهاي كيفيت بر سازمان و مشتريانش تأثير مي گذارد، ولي استانداردهاي زيست محيطي برد و تأثير بيشتري روي روابط سازمان با همسايگانش، روي موجودات و زيست بومهاي نزديك آن، و سر آخر روي انسان دارد. علاوه بر اين، بر خلاف حوزة كيفيت،‌گستردة زيست محيطي داراي تاريخي تلخ از روياروييها،‌ برخورد آرا و استثمار سياسي است. بطور معمول آن سازمانهايي كه به سطوح كيفيت نرسند، به مجازاتهاي مدني و جزايي محكوم نمي شوند در حالي كه،‌ اگر از قوانين زيست محيطي سرپيچي كنند، به اين مجازاتها محكوم مي گردند. بنابراين،‌ با اين كه بعضي از عناصر استانداردهاي مديريت كيفيت و مديريت زيست محيطي مي توانند مشابه باشند، اما ضرورتاً ساير عناصر شبيه هم نخواهند بود.

ساختار و اصطلاحات

سه سند در مجموعة iso 9000، به عنوان اسناد نيازمنديها طبقه بندي مي شوند، چون اين سندها نيازمنديهاي سازماني را مطرح مي كنند كه خواهان ثبت/ گواهي است. اين سه سند عبارتند از :

 iso 9000- الگويي براي تضمين كيفيت در طراحي/ توسعه،‌ توليد، نصب و ارائة خدمات.

 iso 9002- الگويي براي تضمين كيفيت در توليد و نصب.

 iso 9003- الگويي براي تضمين كيفيت در بازرسي نهايي و آزمايش.

در مجموعه iso 14000، معادل اين سه استاندارد، iso 14000 است. اين استاندارد يك «سند ويژگي) نام دارد. زيرا ويژگيهاي ويك ems را ارائه مي دهد. اگر سازماني بخواهـد گواهينامه بگيرد،‌بايد اين ويژگيهـا را برآورده سازد. سندهاي iso 9000 و iso 14000، هر دو داراي ساختار يكسان هستند، اما اصطلاحات آنها با هم تفاوت دارند. در حقيقت، سندهاي نيازمندي و ويژگي در محتوا و عمل مشابه هم هستند.

هم مجموعة iso 9000 و هم مجموعة iso 14000 داراي يك سند راهنما، براي تهيه و اجراي سيستمهاي خود هستند. در مجموعه iso 9000، سند راهنما iso 9004، و در مجموعة iso 14000، سند راهنما iso 14004 است

 

ادامه دارد...

[spow 44197]

برخي از عناصر مجموعه ISO 14000 مشابهي در ISO 9000 ندارند. اين عناصر عبارتند از :‌

ابزارهاي زيست محيطي مانند برچسب زني زيست محيطي و ارزيابي چرخه حيات، و نيز سند راهنماي ارزيابي عملكرد زيست محيطي. اگر چه در نظام شماره گذاري مقداري شباهت وجود دارد، اما ارتباطي يك به يك بين شماره هاي سند يا محتواي آنها وجود ندارد. در جدول 1- 8 مقايسه بين شباهتها و تفاوتهاي ISO 9000 و ISO 14000 به صورت مشروح ارائه شده است.

تلاشهايي براي هماهنگ ساختن اصطلاحات ISO 9000 و ISO 14000 به عمل آمده است. به هر حال، نمونه هاي بي شماري وجود دارد- در شروع به كارگيري عبارت نيازمندي در برابر ويژگي كه در بخش قبل راجع به آن صحبت شد- به گونه اي كه اصطلاحات همخواني ندارند. در حال حاضر، تنظيم ISO 9001 و ISO 14001 در سطحي بالا دنبال مي شود (مثلاً براي نيازمنديهاي اصلي و ساختارهاي استانداردها). به هرحال، تصور اين كه تنظيم اين دو سند، در كوتاه مدت امكان پذير است، نادرست خواهد بود، بويژه اين كه نسخه هاي جديد ISO 9000 در سال 1994 منتشر شدند،‌اما تاريخ نهايي براي اين تنظيم،‌ سال 2000/ 1999 است.

 

[spow 44197]

مميزی

 

مميزي بخشي از هر دو استاندارد iso 9000 و iso 14000 است. بين اين دو سند هم تراز، شباهتهايي وجود دارد (مانند استفادة پيوسته از فعل بايد) اما در كل، سندها بطور چشمگيري با يكديگر تفاوت دارند.

سندهاي مميزي iso 9000 عبارتند از :‌ iso 10011- 1- رهنمود سيستمهاي مميزي كيفيت،‌ iso 10011- 2- شاخصهاي تعيين صلاحيت ارزيابي سيستم كيفيت،‌و iso 10011- 3- روش اجرايي مديريت برنامه هاي ارزيابي. رهنمودهايي كه براي ارزيابي داخلي سيستم كيفيت به كار مي روند نه تنها مورد نياز استاندارد هستند،‌ بلكه براي ارزيابيهاي خارجي سيستم كيفيت نيز به كار مي روند.

سندهاي مميزي iso 14000 عبارتند از :‌ iso 1401- روشهاي اجرايي مميزي يـك ems و iso 14012- شـاخـصـهـاي تعيين صـلاحيـت مميزهـاي زيسـت محيطـي ems و iso 14012- شاخصهاي تعيين صلاحيت مميزهاي زيست محيطي ems.

در كل،‌ سندهاي مميزي iso 9000،‌ درجه اي از ذهنيت از سوي مميز را براي محقّق كردن محتواي سيستم مديريت كيفيت،‌ مجاز مي داند. اين مسأله در سندهاي مميزي iso 14000- كه گرايش به محدود كردن ذهنيت مميز دارد- وجود ندارد. مميز ems، بايد هنگام اجراي مميزي، از شاخصهاي عيني استفاده كند و به منظور ارزيابي تطابق،‌ems مميزي شونده را با اين شاخصهاي از پيش تعيين شده،‌ مقايسه كند. اساساً انتظار نمي رود موارد مميزي كه ربطي به مديريت يك فرايند ندارد- مانند عملكرد زيست محيطي،‌ استفاده از فن آوريهاي زيست محيطي، يا رعايت قوانين- زير نظر iso 14000 باشد، مگر در جايي كه ارزيابيهاي اين عناصر به اين منظور به كار رود كه نشان دهد آيا سيستم مديريت در جهت برآوردن خط مشي و اهداف سازمان فعاليت مي كند يا خير. به دليل تفاوتهاي ذاتي موجود بين مديريت كيفيت و مديريت زيست محيطي،‌ تلاشهاي محدودي براي هماهنگ سازي ميزان مجاز ذهنيت در مميزي iso 14000 با مقدار موجود iso 9000 انجام شده است. بسياري از اعضاي شركت كننده در فرايند iso 14000 احساس مي كنند كه مميزي زيست محيطي از ديدگاه حقوقي،‌ موضوع بسيار حساسي است؛‌ بنابراين،‌ اعضاي tc 207 تلاش كرده اند تا دامنه ي مميزيهاي زيست محيطي را محدود كنند. مديريت كيفيت به همان اندازه ي مديريت زيست محيطي تعهد و مسؤوليت ندارد، بنابراين روش مميزي كمتر بحث انگيز است و مي تواند به مميز آزادي عمل بيشتري دهد.

مستندسازي

يكي از جنبه هاي بسيار قوي الگوي مديريت iso 9000،‌ نيازمندي مستندسازي كنترل شده، جامع و دقيق است. اين الگو كه مستندسازي تمامي عناصر اصلي سيستم كيفيت را الزامي مي كند، در استاندارهاي iso 14000 نيز آمده است. مديريت سابقه ها،‌ كنترل سند، روشهاي اجرايي مستند و سابقه هاي آموزش همگي بايد بخشي از ems باشد.

[spow 44197]

نتیجه گیری:

 

استانداردایزو9000 و14000 استانداردهایی جامع بوده.استانداردایزو9000 یک استانداردی بوده که برای مدیریت درون سازمان کارایی بسیار بالایی دارد ومی تواند به عنوان ابزاری برای تصمیم گیری مدیریت باشد،چراکه مدیران برای تصمیم گیری نیاز به یک سری ابزاردارند وتلاش مدیریت هر سازمان بهبودوبالابردن سازمان مربوطه ی خود می باشد که استانداردایزو9000 مدیریت را برای بالا بردن درسطح کیفیت راهنمایی وکمک می کنداما به یک سری نکاتی که درطول تحقیق پی بردم این بود که متأسفانه درکشور ما ایران به خاطر برخی مسائل برخی از سازمان ها وشرکت ها از روی آوردن به این استاندارد خودداری می کنند.وهنگامی که از آنها سئوال می شود چرا؟ پاسخی منطقی ندارند درحالی که بسیاری ازکشورهای پیشرفته یادرحال توسعه تلاش بی وقفه ای برای کسب این استانداردها دارند.از نظر این جانب شاید یک علل از این علت ها این باشد که بسیاری ازشرکت ها وسازمان ها راافرادی تشکیل می دهندویاموسس آن هستندکه درک قابل توجهی از این استانداردها ندارند.

اگراستاندارد ایزو9000 برای سازمان مطلوب باشد اما استانداردایزو14000هم برای محیط داخلی وهم برای محیط خارجی لازم می باشد چرا که تمامی موجودات زنده درروی کره زمین به محیط زیست نیاز دارند چه برای حال وچه برای آینده. امَا باز هم بسیاری از سازمان ها از به اجرادرآوردن این استاندارد خودداری می کنند .برخی دلیل هزینه داربودن آن رابیان می کنند و...

امَا اگر دراین سازمان ها افرادی را استخدام کنند که آشنایی کامل با این نوع استانداردها داشته باشند، و یا سازمان های تبلیغاتی ورسانه ها مردم وجامعه و تمامی کسانی که در سازمانی مشغول به کار هستند را به نحوی بااین استانداردها ومنفعت حاصل ازکسب آنها را به مردم برسانند خواهند توانست درصد بسیاری از این مشکلات را برطرف نمایند.

[spow 44197]

دانلود فایل های اموزشی ایزو ISO

اشنایی با مفاهیم واصول ISO

کاربردهای مختلف ISO درصنایع وچالشهای پیش روی صنعت ومدیریت

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

پسورد : spow