آشیانه پرنده، جلوه‌ای از معماری مدرن

[Mahnaz.D 61,915]

معماری ایرانی به‌دلیل نگاه عالمانه به اقلیم و علم زیست‌شناسی، عجایبی حیرت انگیز و ماندگار را تحت عنوان کبوترخانه‌های ایرانی خلق کرد و از روزگاران پیش به یادگار گذاشت.

متأسفانه کبوتر خانه‌های ایرانی، مانند بسیاری دیگر از بخش‌های معماری ایرانی ناشناخته مانده و این در حالی است که این برج‌های زیبای کبوتران، به‌عنوان زیرساخت تأسیسات کشاورزی در تمامی سرزمین ایران حضوری پیوسته داشته است.

تنها در حوالی اصفهان بیش از 3 هزار برج زیبای کبوتر وجود داشته است. قطر ورودی کبوترخانه‌ها که کبوتران از آنجا به داخل برج‌ها وارد می‌شدند به اندازه‌ای ساخته شده که تنها کبوتران می‌توانستند وارد آن شوند و پرندگان مهاجم قادر به ورود به داخل آن نبودند. فضای داخلی کبوترخانه آنچنان امن و مفرح بود که گاهی محل تجمع حدود ۲۵ هزار کبوتر می‌شد.

ابن بطوطه در سفرنامه طولانی خود در حدود ۵ قرن پیش (۴۷۷ سال پیش) درباره کبوترخانه ایرانی سخن گفته است: «فیلان قریه بزرگی است که روی رودخانه عظیمی ساخته شده و در کنار آن مسجد زیبایی وجود دارد.

[Mahnaz.D 61,915]

است که روی رودخانه عظیمی ساخته شده و در کنار آن مسجد زیبایی وجود دارد. آن روز تیر از وسط با‌غ‌ها و آب‌ها و روستاهای زیبا که برج‌های کبوتر زیادی داشت به مسیر خود ادامه دادیم و پسین روز به اصفهان رسیدیم...»حدود 2 قرن بعد (شاردن فرانسوی) با دقت فراوانی به موضوع کبوترخانه‌های ایرانی می‌پردازد. اودرباره کبوتر‌خانه‌های ایران می‌نویسد: « من عقیده دارم که ایران مملکتی است که بهترین کبوترخانه‌های جهان در آنجا ساخته می‌شود. همه اینها برای به دست آوردن کود ساخته شده و نه برای پرورش و تغذیه کبوتران.»

 

عملکرد اقتصادی کبوترخانه‌ها: استفاده از کود کبوتر در کشاورزی و گوشت کبوتر در زمان قحطی. اهمیت کبوترخانه در اقتصاد ایران چنان بوده است که غازان خان مغول در کنار سایر اقداماتی که برای احیای کشاورزی ایران انجام داد، فرمان‌هایی برای حفظ و بازسازی و نگهداری کبوتران و کبوترخانه‌ها صادر کرد.