جهان triz

[مهندس خوش فکر 11,397]

جهان TRIZ

 

 

واژه TRIZ برگرفته شده از حروف اول كلمات در عبارت روسی زیر می‌باشد :

(Teoriya Resheniya Izobrototelskikh Zadatch)

كه برابر انگلیسی آن عبارت Theory of Inventive Problem Solving (با مخفف TIPS) است كه به معنای نظریه حل ابداعانه مساله می‌باشد . این دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZگنریچ سائولویچ آلتشولر (G.S. Altshuller) می‌باشد . شناخته می‌شود و متداول شدن این نام به این علت است كه بنیانگذار آن ، دانشمند خلاقیت‌شناس روسی

دانش TRIZ با نامها و عنوانهای توصیف‌گر مختلفی همانند نوآوری نظام‌یافته ، خلاقیت اختراعی ، فناوری خلاقیت و نوآوری ، روش‌شناسی اختراع ، الگوریتم اختراع ، روش‌شناسی حل مساله‌های ابداعی ، روش‌شناسی حل ابتكاری و ابداعانه مساله ، مهندسی خلاقیت و نوآوری ، روش‌شناسی خلاقیت ، خلاقیت‌شناسی اختراع ، خلاقیت‌شناسی فناوری و مواردی از این قبیل نامیده می‌شود .

دانش TRIZ می‌تواند در دامنه‌ای از یك طیف مفهومی و گستره‌ای از تعاریف قرار گیرد كه یك انتهای آن نوعی جهان‌بینی خلاق یا رویكردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزارهای حل خلاق مساله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد .

آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری می‌داند ؛ با نتیجه‌گیری از دیدگاه آلتشولر می توان TRIZ را نوعی علم خلاقیت‌شناسی (Creatology) دانست .

یكی از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سیمون ساورانسكی این دانش را چنین تعریف كرده است :

TRIZ ، یك دانش انسانگرای مبتنی بر روش‌شناسی نظام‌یافته برای حل ابداعانه مساله است .

همچنین برخی صاحبنظران TRIZ را این چنین تعریف می‌كنند :

TRIZ عبارت است از نوعی رویكرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه .

با توجه به عنوانهای توصیف‌گر مختلفی كه برای نامیدن TRIZ ذكر كردیم می‌توانیم به شناخت بیشتری درباره مفهوم كلی دانش TRIZ دست یابیم . در گام آتی تاریخچه این دانش را بیان خواهیم نمود ...

[مهندس خوش فکر 11,397]

 

شالوده‌های دانش TRIZ از سال 1946 توسط گنریچ آلتشولر بر اساس نتایج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پایه‌گذاری شد .

آلتشولر كه به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسیه متولد گردید ؛ وی كه از همان دوران نوجوانی نسبت به ابداعات و اختراعات كنجكاوی و علاقه خاصی داشت و اولین اختراع خود را در سن چهارده سالگی انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به كار شد .

كار او كمك به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین كار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان كمك می‌كرد . در این دوران بود كه او دریافت حل مسائل فنی كه منجر به اختراع و نوآوری می‌شود به اصول و روشهایی فراتر از تكنیكهای خلاقیت شناخته‌شده تا آن هنگام نیاز دارد . آلتشولر در طی مطالعات خود به این نتیجه مهم رسید كه یك نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :

1- شامل یك فرایند گام‌به‌گام و نظام‌یافته باشد .

2- بتواند از میان گستره‌ای از راه‌حلها ، مستقیما به بهترین راه‌حل (راه‌حل ایده‌آل یا كمال) منجر گردد .

3- دارای ویژگی تكرارپذیری باشد .

4- بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .

آلتشولر بیش از بیست‌هزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مساله‌های ابداعی (یعنی مساله‌هایی كه راه‌حل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روشهای خلاق و ابداعی كشف نمود .) چگونه حل شده‌اند .

از بین این تعداد آلتشولر چهار‌هزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتی راه‌حلهای خلاق و ابداعی اصلی را مورد مطالعه عمیقتر قرار داد . براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیت‌شناسی تحلیلی ، آلتشولر به كشفیات بسیار مهمی دست یافت و اصول ، مفاهیم و روش های TRIZ را به عنوان یك علم نوین و بسیار باارزش به جهان ارائه نمود .

البته این خلاقیت و نوآوری فوق‌العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسیار از كشفیات و اختراعات كوچك و بزرگ تاریخ در ابتدا درك نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بی‌مهری‌های تاسف‌برانگیز (آنچه كه در خلاقیت‌شناسی تحت عنوان اینرسی خلاقیت و نوآوری نامیده می‌شود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسیاری از دانشمندان و مخترعین سختیها و مرارتهای بسیار زیادی را متحمل گردید كه مطالعه آن حاكی از اراده والا و تلاش و پشتكار شگفت‌انگیز آنان است .

به دلیل بی‌توجهی‌ها و مخالفتها در آن زمان ، TRIZ نتوانست به خوبی در روسیه ایفای نقش نماید اما پس از پایان جنگ جهانی دوم و گسترش ارتباطات ، كشورهای اروپایی ، آمریكا ، ژاپن و دیگر كشورها با دانش TRIZ آشنا شده و با پی بردن به اهمیت فوق‌العاده زیاد آن بلافاصله آن را جذب كرده و ضمن بكارگیری ، در صدد رشد و توسعه آن برآمدند .

چنانكه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان یك دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل می‌آید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان ، پژوهشگران ، مدیران ، مهندسان و كارشناسان رشته‌های مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوریها به كار گرفته می‌شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تكامل است .­

بزرگترین خلاقیت و نوآوری آلتشولر به عنوان یك دانشمند علوم و مهندسی ، یك دانشمند خلاقیت‌شناس و نیز به عنوان یك مخترع ، خلاقیت و نوآوری او درباره خود موضوع خلاقیت و نوآوری بود .

آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پایه‌گذار دانش TRIZ ، با تلاش و پشتكار بسیار زیاد به مدت پنجاه‌ودو سال در راستای رشد و توسعه آن كوشید و یكی از اصلی‌ترین و موثرترین بنیانگذاران علم خلاقیت‌شناسی و از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم محسوب می‌شود . (آلتشولر در سال 1998 در آمریكا از دنیا رفت) نقش و اهمیت نظریه TRIZ شاهكار علمی آلتشولر به قدریست كه از جنبه‌ای می‌تواند در ردیف نظریه‌های علمی بزرگی مانند نظریه كوانتومی و نظریه نسبیت قرار گیرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگی مانند پلانك ، انیشتین ، شرودینگر ، پیاژه و پائولینگ همسنگ نماید .

در گام آتی از اجزای اصلی دانش TRIZ خواهیم گفت ...

[مهندس خوش فکر 11,397]

 

 

 

 

 

 

به طور كلی مجموعه نتایج حاصل از خلاقیت‌شناسی تحلیلی اختراعات توسط آلتشولر كه تشكیل دهنده دانش TRIZ است شامل مفاهیم مختلفیست كه مهمترین آنها به صورت فهرست‌وار بیان می‌نماییم :

 

 

1- قانون افزایش سطح ایده‌آل بودن (قانون كمال) : به این معنی كه نظامهای فنی همواره به سمت افزایش درجه ایده‌آل بودن یا كمال خود پیش می‌روند . ایده‌آلی یا سطح ایده‌آل بودن عبارت است از نسبت مجموع كلیه جنبه‌های مثبت و مفید سیستم به مجموع كلیه جنبه‌های منفی و مضر سیستم .

 

 

2- سیستم چهار مرحله‌ای حل مساله :

2-1- شناخت مساله .

2-2- فرمول‌بندی مساله .

2-3- جستجوی مسائل قبلا حل شده . (استفاده از سی‌ونه پارامتر مهندسی)

2-4- استفاده از الگوهای راه‌حلهای كشف شده . ( بكارگیری چهل اصل اختراع)

 

 

3- سطوح پنجگانه حل مساله و نوآوری :

3-1- راه‌حلهای مشخص .

3-2- بهبودهای كوچك .

3-3- بهبودهای بزرگ .

3-4- مفاهیم جدید .

3-5- كشف‌های بنیادی .

 

 

4- تحلیل ماده-میدان (تحلیل Vepol) :

با استفاده از این تحلیل مسائل به طور كلی به دو دسته تقسیم می‌شوند :

4-1- مسائل آشنا (مانوس) ، تحت عنوان مسائل استاندارد .

4-2- مسائل ناآشنا (نامانوس) ، تحت عنوان مسائل غیر استاندارد .

 

 

5- قوانین هشتگانه تحول و تكامل نظامهای فنی (قوانین پیشرفت فناوری) .

 

 

6- هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد :

مسائل استاندارد شناخته شده با تحلیل Vepol می‌توانند با استفاده از این هفتادوشش راه‌حل ابداعانه استاندارد ، حل شوند .

 

 

7- ماتریس تناقض‌ها :

در نظریه TRIZ از مساله ابداعی تحت عنوان تناقض تعبیر می‌شود كه معنای آن دو موقعیت متضاد یا دو كیفیت متعارض است ؛ یعنی افزایش سطح كیفیت یكی موجب كاهش سطح كیفیت دیگری می‌شود و حل ابداعانه مساله ، كشف راه حل این تناقض می‌باشد .

 

 

8- چهل اصل برای اختراع و نوآوری .

 

 

9- مجموعه ای از تاثیرات علمی اساسی :

شامل تاثیرات فیزیكی ، شیمیایی ، هندسی و زیست‌شناختی .

 

 

10- روش ARIZ (الگوریتم حل ابداعانه مساله) :

ARIZ یك دستورالعمل نظام‌یافته برای شناسایی راه‌حل مسائل غیراستاندارد با استفاده از قابلیتهای فنون و روشهای خلاقیت می‌باشد .

 

 

در گام آتی از فواید و كاربردهای این دانش خواهیم گفت ...

[مهندس خوش فکر 11,397]

 

 

با استفاده از دانش TRIZ می‌توان به نتایج و دستاوردهای متعددی یافت كه در ذیل به شماری از آنها اشاره می‌نماییم :

 

1- دستیابی به نوعی نگرش جامع علمی به ابداعات و اختراعات .

 

2- شكل‌گیری جنبه‌های بسیار مهمی از علم خلاقیت‌شناسی .

 

3- دستیابی به نوعی جهان‌بینی خلاق .

 

4- كشف انواعی از راه‌حلها برای مسائل ابداعی یعنی مسائلی كه با روشهای معمولی و متداول ، راه‌حل آنها به دست نمی‌آید .

 

5- دستیابی به بهترین و موثرترین راه‌حلها برای انواع مسائل علمی ، فنی ، انسانی و اجتماعی .

 

6- پیش‌بینی روند ابداعات و اختراعات در آینده . (خلاقیت‌شناسی آینده‌شناختی)

 

7- ارائه آموزشهای نوین مبتنی بر TRIZ در مدارس و دانشگاه‌ها . (خلاقیت‌شناسی پرورشی مبتنی بر TRIZ)

 

8- تسهیل و تسریع روند رشد و توسعه علوم و فناوری .