دردهای ناشناخته بدن

[nazanin_66 370]

ـ دکتر امام: هرکسی که کمتر از ۳۰ دقیقه به صورت یک روز در میان ورزش کند،‌باید تبعات ورزش نکردن از جمله فیبرومیالژی را بپذیرد. مشخصه این بیماری دردهای مزمن و پراکنده بدن در کنار خوابی است که فرد را شاداب نمی‌کند. خستگی آنها به حدی است که حتی بعد از خوابیدن نه تنها سرحال نمی‌شوند بلکه احساس خستگی بیشتر هم می‌کنند

ـ دکتر سید محمد ابوترابی: بسیاری از مردم دچار دردهای پراکنده بدن هستند و دائماً احساس خستگی می‌کنند اما خوابیدن هم خستگی آنها را برطرف نمی‌کند. مدت‌ها برای معالجه از مطبی به مطب دیگر مراجعه می‌کنند و انبوهی از آزمایش‌ها و رادیوگرافی‌های مختلف که معمولاً طبیعی هستند، همراه آنهاست اما اغلب اوقات این پاسخ را می‌شنوند: ناراحتی شما از اعصاب است. دکتر محمدمهدی امام،‌فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معتقد است خیلی از وقت‌ها مشکل این بیماران نوعی بیماری است به نام فیبرومیالژی.

● آقای دکتر، به‌عنوان یک روماتولوژیست، به نظر شما این دردها چه عللی می‌توانند داشته باشند؟

▪ علت دردهای پراکنده بدن بسیار متعدد است که مسلماً برخی اهمیت بیشتر و برخی دیگر اهمیت کمتری دارند. بیماری‌هایی که منشا استخوانی یا بافت نرم بدن دارند و همچنین بیماری‌های روانی می‌توانند از جمله علل این نوع دردها باشند. ولی این‌گونه بیماران که هیچ علامت آزمایشگاهی ندارند و مدت‌ها بدون تشخیص بین مطب پزشکان سرگردانند و همیشه گمان می‌کنند که کسی بیماری آنها را تشخیص نمی‌دهد و روز به روز علایمشان گسترده‌تر هم می‌شود، معمولاً به یک بیماری با نام مبتلا هستند. به طوری که این بیماری شایع‌ترین علت مراجعه به کلینیک‌های روماتولوژی را تشکیل می‌دهد.

● این کلمه فیبرومیالژی اصلا چه معنایی دارد؟

‌▪ خود لغت فیبرومیالژی یعنی وجود درد در عضلات و بافت فیبرو، البته در قدیم این بیماری را با نام‌های دیگری هم می‌نامیدند، مثل روماتیسم خارج مفصلی، چون در آن مفصل گرفتار نیست یا روماتیسم روانی، چون تا مدت‌ها گمان می‌کردند که این بیماری منشا روانی دارد.

از کجا می‌شود فهمید که علت درد این بیماران، فیبرومیالژی است و مثلا دردهای عصبی نیست؟

مشخصه این بیماری،دردهای مزمن و پراکنده بدن در کنار خوابی است که فرد را شاداب نمی‌کند. همچنین این بیماران یک سری نقاط حساس در بدن خود دارند که پزشک می تواند در حین معاینه، این نقاط بسیار حساس را که دردناک‌تر از سایر قسمت‌های بدن هستند، پیدا کند. این نقاط معمولاً در نواحی مثل پشت گردن، سر‌شانه، قدام قفسه‌سینه و کمر قرار دارند. بیماران مبتلا به این بیماری، همیشه احساس خستگی مزمن می‌کنند. خستگی آنها به حدی است که حتی بعد از خوابیدن نه تنها سرحال نمی‌شوند بلکه احساس خستگی بیشتر هم می‌کنند. ویژگی مهم دیگر این بیماری اختلال خواب است، به این ترتیب که فرد بیمار ممکن است دیر به خواب رود یا شب‌ها مکرراً از خواب بیدار شود. زمانی که فیبرومیالژی در بدن استقرار پیدا کرد، معمولاً بیمار را دچار علایم گمراه‌کننده دیگری در سایر ارگان‌های بدن می‌کند. از علایم شایعی که این بیماران دچارش می‌شوند، می‌توان به گزگز یا خواب رفتن دست‌ها، تورم دست‌ها خصوصاً صبح‌ها، سردردهای مشابه میگرن، کولیت‌ها و دل دردهای بدون علت خاص و احساس افسردگی اشاره کرد. ولی مهم‌ترین و شایع‌ترین علامت این بیماران همان درد آنهاست.

● این درد ویژگی خاصی دارد که بشود آن را از بقیه دردها جدا کرد؟

▪ درد این بیماران معمولاً مزمن بوده و نوسانات شدت وضعف دارد، به این ترتیب که بعضی روزها شدیدتر و بعضی روزها خفیف‌تر می‌شود. حتی ممکن است بعضی روزها کاملاً از بین برود و دوباره بازگردد. ولی آنچه مسلم است، هیچ اثری از التهاب با این درد همراه نیست.‌

● چرا بعضی روزها درد شدیدتر می‌شود؟

▪ درد این بیماران در اثر عوامل مختلفی تشدید می‌یابد. به طور مثال، عوامل روانی مثل استرس می‌توانند باعث تشدید درد شوند. درد بسیاری از بیماران در اثر سرما تشدید می‌شود. بسیاری از بیماران پس از ورزش یا کار سنگین احساس درد بیشتری می‌کنند در برخی از این بیماران خواب بد شب می‌تواند درد را تشدید کند. حتی برخی از بیماران با خوردن برخی از غذاهای خاص احساس افزایش درد می‌کنند.

● به هر حال این علا‌یم خیلی هم اختصاصی نیستند. آزمایش خاصی وجود ندارد که از روی آن بتوان با دقت گفت که بیماری وجود دارد یا نه؟

▪ از آنجایی که تمام آزمایش‌های بیمار فیبرومیالژی طبیعی است، باید برای تایید تشخیص فیبرومیالژی، با انجام یک سری آزمایش‌های ساده، سایر بیماری‌های مقلد فیبرومیالژی را کنار گذاشت.

● مثلا کدام بیماری‌ها؟

▪ به عنوان مثال کم کار تیروئید‌ دقیقاً علایمی شبه فیبرومیالژی از خود بروز می‌دهد که گاهی فقط با اندازه‌گیری سطح خونی هورمون‌ها می‌توان آن را از فیبرومیالژی افتراق داد. می‌توان از پوکی استخوان که در افراد مسن‌تر دیده می‌شود و نرمی استخوان (استئومالاسی) نیز به‌عنوان دیگر بیماری‌های مقلد فیبرومیالژی نام برد. همچنین شروع برخی از بیماری‌های روماتیسمی می‌تواند با علایم شبه‌فیبرومیالژی بروز کند. حتی برخی از تومورهای استخوانی می‌توانند در ابتدا به صورت مقلد فیبرومیالژی تظاهر کنند. ‌

● در بیماری‌های روانی هم که معمولا آزمایش‌های بیمار طبیعی هستند؟

▪ پزشکان برای تشخیص فیبرومیالژی یک سری معیارهای بالینی دارند که در صورت وجود تعداد مشخصی از آن معیارها در فرد بیمار، تشخیص فیبرومیالژی مسجل می‌گردد. این معیارها در سایر بیماری‌ها کمتر از آن تعداد مورد نظر در فیبرومیالژی، مثبت می‌شوند. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که در برخی موارد علایم شبه‌فیبرومیالژی ثانویه به یک بیماری دیگر است. به طور مثال ممکن است فرد، بیماری افسردگی داشته باشد و علایم شبه فیبرومیالژی نیز در وی ظاهر شود ولی تنها معیارهای بالینی فیبرومیالژی است که می‌تواند در این موارد کمک‌کننده باشد. ‌

● فیبرومیالژی درمان هم دارد؟

▪ بله. درمان این بیماری دو قسمت غیردارویی و دارویی دارد. قسمت غیردارویی درمان فیبرومیالژی که اهمیت بیشتری دارد و تعیین‌کننده اثربخشی درمان نیز هست شامل سه رکن اساسی است:

۱) کنترل استرس‌های روانی

۲) ورزش مناسب

۳) خواب خوب شب.

تا زمانی که استرس‌های روانی کنترل نشوند، کنترل خود بیماری غیرممکن است. همچنین ورزش نکردن و در عین حال ورزش سنگین می‌تواند باعث ایجاد و تشدید علایم شود و یک سیکل معیوب را به وجود آورد. از این رو به بیمارا ن توصیه می‌کنیم که از ورزش کم شروع کنند و رفته‌رفته میزان ورزش خود را افزایش دهند. بهترین ورزش‌ها برای این بیماران، ورزش‌های کششی و آبی هستند. سومین نکته‌ای که به این بیماران توصیه می‌کنیم، خواب شب مناسب است، چرا که خواب شب نامناسب می‌تواند باعث تشدید علایم در بیماران شود. در نتیجه معمولاً من به بیماران گوشزد می‌کنم که تا وقتی که این سه رکن اساسی را رعایت نکنند، بیماری‌شان بهبود نخواهد یافت. در کنار این سه رکن اصلی درمان، داروهای خاصی هم به بیماران تجویز می‌کنیم که علایم بیماران را بسیار بهبود می‌بخشند ولی باز یادآوری می‌کنم که قسمت اصلی درمان فیبرومیالژی آن سه رکن اعصاب راحت، ورزش مناسب و خواب خوب شب است. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری هم رعایت آن سه رکن اصلی مفید است. ‌

● کسی که دچار این بیماری شده، خطر خاصی هم او را تهدید می‌کند؟

▪ فیبرومیالژی هیچ عارضه خطرناکی ندارد ولی هما‌ن‌طور که گفته شد این بیماری با استقرار در بدن علایم گسترده‌ای را ایجاد می‌کند که برای بیمار بسیار عذاب‌آور است و توانایی انجام کارهای روزمره را از وی می‌گیرد. البته با درمان به موقع می‌توان از استقرار و گسترش علایم جلوگیری کرد.

● راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود دارد؟

▪ با وجودی که علت این بیماری به درستی مشخص نیست ولی یک سری از عوامل به عنوان افزاینده احتمال بروز این بیماری شناخته شده‌اند. به‌طور مثال فیبرومیالژی در کسانی که اختلالات خوب دارند بیشتر دیده می‌شود. همچنین این بیماری در کسانی که ورزش نمی‌کنند، شایع‌تر است. بسیاری از خانم‌های جوانی که بعد از ازدواج دیگر تحرک قبلی خود را ندارند، به این بیماری دچار می‌شوند. به طور کلی هر کسی که کمتر از ۳۰ دقیقه به صورت یک روز در میان ورزش کند‌،باید تبعات ورزش نکردن از جمله فیبرومالژی، را بپذیرد. غالب بیماران یک عامل استرس زا را که معمولاً روانی است، قبل از بروز بیماری به خاطر میآورند.‌ دکتر محمد مهدی امام دکتر سید محمد ابوترابی

پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت