واژه شناسی معماری ایران

judyabott · 18 مهر، ۱۳۹۱

سنبوسه : در کاربندی قسمت بالای شاپرکها است .

برساو: ساییدن ، پرداخت کردن

فرسپ : شاه تیر

چکاد : در ایوان ها فاصله تیزه قوس تا رخبام

دسکره : کوشک و ساختمانی که در میان باغ های بیرون شهر و در روستاها و تفرجگاهها می ساخته اند .

مقصوره : گنبدخانه ( در اصل به محل محراب هم میگن)

نعل درگاه: چوب یا قوس پوشش درگاه

رگلاژ : خط کشی کردن ، طرز عمل خط کشی کاغذ.

ژاژ : نوعی شفته است که در شیب بندی بام ها استفاده میشود در غوره گل بجای آهک از نخاله گچ و خاک استفاده میشود

تابش بند: تیغه های نازکی که جهت جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب در جلوی اتاقها قرار گرفته است.

judyabott · 19 مهر، ۱۳۹۱

پاطاق: جرم بنائی که فشار قوس ، طاق یا شمع بر آن وارد می‌شود.

تاژ : طاق چهار بخش

ژیپس : گچ ساختمانی از پختن این ماده بدست می آید

هوازدگی تسریع شده : روش آزمون آزمایشگاهی برای تعیین مقاومت رنگ ، یا سطح نمایان دیگرٍ ، در برابر هوازدگی در مدت زمانی نسبتاً کوتاه.

روکروکو: به معنی سنگریزه ، نام روش تزئین با گوش ماهی و قلوه سنگ که در ایتالیای سده ی هفدهم و سپس در فرانسه اغلب در ساخت باغها و غارهای مصنوعی به کار می بردند .

معقلی: گره سازی مختلط کاشی و آجر

استون هنج : سنگهای این بنا را به شکل چند دایره تو در تو، در مکان فعلی آن کار گذاشتند. احتمالاً از این دایره‌های سنگی برای مشاهده حرکات خورشید ، ماه و ستارگان که در آن زمان طی مراسم مذهبی مورد پرستش قرار می‌گرفتند، استفاده می‌شده‌است

بیز: به معنای تاب است و در معماری نوعی قوس بیضی شکل است.

هیر کده : آتشکده

کوردر : درگاه نما

***mini*** · 19 مهر، ۱۳۹۱

اشکوب: طبقه

هرنو: سوراخ سقف

واشان: تیرهای چوبی سقف

هلوچین: سهمی

واجار: بازار

سنتوری: قست قائم در سقف شیبدار رو میگمن که بیشتر توو بناهای رم باستان و یونان باستان استفاده میشده

ساباط: به راه رو هایی مسقف در کوچه های قدیمی گفته میشه

فرسب: تیر حمال

هویه: تورفتگی پاکار قوس

راچینه: راهرو

***mini*** · 19 مهر، ۱۳۹۱

هلنيستي: سبك التقاطي معماري يونان با سبك هاي ديگر

هزارباف: طرح های تزیینی سراسری با آجر و کاشی

ناکش: کانال تهویه هوا

تلوار: کاخ

هنجه : اتاق کشیده و طویل

هج : وقتی که دو بند در قوس بیضی ؛ با هم زاویه قائمه تشکیل دهند

حوش : گرداگرد خانه

توفال : تخته های باریک و نازک که به تیرهای سقف اتاق میکوبند

ویبراتور: دستگاهی که بتن رو ویبره میده تا هوای اضافه درونش تخلیه بشه

اخدر : حوضچه

تاژ: طاق چهار بخش

تیل: ملات آب و خاک

تچر: اتاق کشیده

هشتک: آرامگاه

دوموس: ويلا هاي روم باستان

***mini*** · 19 مهر، ۱۳۹۱

قاب بند : بیرون نشستگی ترکیب دار داخل دیوار , طاق قوسی یا گنبد

افراز : ارتفاع در گنبد یا تاق

زگمه : دیواری که اسکلت چوبی دارد

بیناس : دریچه

تاوه : گنبد کم خیز

جوسق : کوشک

قواره بری: اشکال منحنی از چوب وآجر

رَف: بالا طاقچه یا طاقچه بلند

فروار : اتاق بالای هشتی

هنجار: زنجیر مورد استفاده در اجرای گنبد

رباط : کاروانسرا

***mini*** · 19 مهر، ۱۳۹۱

طِربال: معرب تلوار،به معنی کاخ،کاخ بزرگی که جلوی آن حوضی داشته باشد.

لونه : ترکیبی از نخاله گچ

شفته تیزون: سنگ+آهک+پاره سنگ.

رون: جهت قرار گرفتن خانه یا هر بنایی

هُولی: ساختمانهایی که از سقف نور می گیرند

یزدی بندی: نوعی سقف سازی داخلی تزیینی

گچ کوهی : گچ محکمی که رنگ آن چندان سفید نمی باشد.

شارستان : آنچه داخل بارو بوده و در واقع هسته مرکزی شهر بوده است

judyabott · 19 مهر، ۱۳۹۱

رازینه : پله

هج : عمود ، عمود کردن ؛ وقتی دو تا بند بیضی با هم زاویه قائم تشکیل دهند به هج می گویند

شکرگاه : بخشی از طاق

گل انداز : نماسازی که در آجر چینی است و در کل نقش گلی را نمایش می دهد

زمو : ترکه های خشک و نازک درخت که همراه چند لایه گل روی بام برای عایق کاری به کار می بردند

زه خانه : خرپا

داربام :شاه تیر

رایزر : هواکش

رازیگر : بَنایی

ربه : دست انداز بام

judyabott · 20 مهر، ۱۳۹۱

زاله : دیوار خاکی

هیزن : تیر

یک ایوانی : دیوار یا قوسی که در یک خط ممتد و مستقیم ادامه دارد

مجصص : گچ اندود

آتریوم : حیاط مرکزی

کاز : قوس

تاخونه : فضای زمستان نشین

تلوار : کاخ ، تالار

شناسیل : نوعی پیشگاه یا بالکن

لويي : مغز ني ، گل ني كه گاهي به عنوان عنصر كششي در داخل ملات به كار مي رود.

judyabott · 21 مهر، ۱۳۹۱

نکیز : نفشی را روی زمین کشیدن

حوش : گرداگرد خانه

صفه: سکو ، بالاتر از سطح زمین

نَـــهَـنبَن :خورشیدی وسط کاربندی ، شمشه

نرگسی : از انواع نقوش گچبری

باهو:قسمتی از در بین دماغه و قابهای داخلی.تخته های عمودی بین قاب و چارچوب.

واجار : بازار

رف : طاقچه مرتفع

چارو : ملات ساروج

نیارش : شناخت کمیت و کیفیت نیرو و مصالح ساختمانی

judyabott · 26 مهر، ۱۳۹۱

شنگه : ستون کوچک روی تیزه گنبد بیرونی روی آن سوار میشود

آتریم : فضای باز در بطن بنا

سر پیش : حیاط جلوی خانه

شوادان : شوادان که از آن با شبادان نیز نام برده شده است، در سطحی پائین تر از شیستان قرار می گیرد و به منزله ی زیرزمینی ست عمیق که زندگی در شرایط ناسازگار اقلیمی را مهیا می کند.

فروار : اتاق بالای هشتی

فخر و مدین : مشبک آجری

نیم قرص : نورگیر شیشه ایی بنا

هفت و هشت : از انواع نقوش گره سازی ، آجر چینی و گره چینی آجری

لاسبانی : رج عمودی

تچر: تزر, اتاق کشیده

judyabott · 26 مهر، ۱۳۹۱

راچینه : راهرو و پلکان پر شیبی که به پاشیر آب انبار میرسد

ممر : گذرگاه وجای عبور

روشندان : عنصری با شکلهای مختلف است که جهت نورگیری بصورت عمودی بر روی تاقها قرار میگیرد

هودلبند : رصد گاه

دارالحفاظ : تالار و محل تلاوت قرآن

سروک : از انواع قوس ها و چفدهای تیزه دار

دک : پی و شالوده دیوار چینه ایی

شاپرک( یا سرمه دان) : در کاربندی عنصری است که دو ضلع آن بلند تر از دو ضلع بالاست – معمولا در بالای پا باریک و سوسنی قرار دارد

رود زن: بند و سدی که برای ذخیره آبدر پیش رودها بندند

نمبند : ورق عایق رطوبت در میان جرز و دیوار

judyabott · 2 آبان، ۱۳۹۱

چیری : نعل درگاه مثلثی

درسر: در اصلی خانه

کانه پوش: تاق کوچکی که پشت تاق جهت شیبدار کردن آن می زنند به آن کوره پوش نیز می گویند

ربض : حومه شهر

ناکش : کانال تهویه هوا به کنظور دفع رطوبت

دارالاشتا : خانه یا سرای زمستانی

آشخانه : مطبخ و آشپزخانه

قرقی : پی، شالوده

آلنگ: ديوار محافظ قلعه

جالی: پنجره سنگی مشبک که با طراحی تزیینی حجاری شده است

judyabott · 2 آبان، ۱۳۹۱

همگین : مصالح متجانس و هم جنس

نهالین: تشکی ویا چهای بالش که به جای میل استفاده می شد

تونگان: مقرنسهای سر ستون مانند سر سنونهای عالی قاپو و چهل ستون

بیز: به معنای تاب است در معماری چفد بیضی شکل

شاپرک :در کاربندی عنصری است که دو ضلع پایین آن بلند تر از دو ضلع بالاست – معمولا در بالای پا باریک و سوسنی قرار دارد

دستک : چوبی که در نمای بنا در محل اتصال آن با پیش آمدگی بام کار گذاشته می شود

کندوج : اتاقکی چوبی با ابعاد سه در چهارمتر و ارتفاع دو متر که در استانهای شمالی به عنوان انبار برنج بکار میره

فریز: تمامی نقشهای باریک اصلی افقی

مرد گرد: غلامگردش - راهرویی که پیرامون بنا می گردد

کیز: جایی که پا کار تاق می نشیند

judyabott · 4 آبان، ۱۳۹۱

قواره: آجر چینی که جهت تزئینات بصورت منحنی بریده می شود

زمو : خاکی که بر روی سقف خانه می ریزند

کلمبو : کُل=پوسته سخت ، کلمبو=کلمبوه=کلنبوه ، اُنبه=انبوهی و جمعیت از انواع تاقهای ایرانی بسیار مناسب برای شرایط آب و هوای ایران هستند

نگین: در گره سازی آجری قطعاتی از کاشی را بصورت ساده استفاده می کرده اند که نمونه بسیار زیبای آن را در برج اخنجان دیده می شود

جست : ارتفاع قوس

نقش برگ کنگری: نقشی الهام گرفته از برگ کنگر؛ نمونه آن در گنبد خانه مسجد جامع قزوین می توان مشاهده کرد .

پرورز: قاب – آرایه هایی به صورت قاب بندی مربع و مستطیل در نمای ساختمان

شربت خانه: فضای انبار و مخزن نوشیدنی ها

فدره : حصیری مقاوم از نی کلفت مخصوص پوشش بام

نگار خانه : تالار نقاشی

judyabott · 15 آبان، ۱۳۹۱

تیرگم : نوعی اجرای طاق با تیر چوبی

بند ورغ : تخته های آب بند که عمل سد کردن یا منحرف کردن آب را انجام می دهند

نمبند : ورق عایق رطوبت در میان جرز و دیوار

رفبست : طاقچه دیوار کوب برای قرار دادن چراغ، آینه و....

مظهر: انتهاي قنات كه محل خروج آب قنات است ، اولين نقطه براي استفاده از آب قنات، محل سرريز شدن آب قنات، قسمت هرنج قنات كه عمق اندكي نسبت به سطح زمين دارد ، جايي كه چشمه از زمين خارج مي شود.

خوانچه پوشش: قطعات مختلف کاربندی که بین دو تویزه را می پوشاند.

سازو: ليفه خرما، طناب باريك، اگر پوشش تزئيني داخل گنبد منفصل باشد، گاهي همه قسمت هاي آن به طور آويزان ساخته مي شود كه در اين صورت گره ها را به وسيله طناب مويي به نام «سازو» به آجركاري سقف اولي آويخته و متصل نموده و به اين صورت از حركت و احتمال ريزش آن به علت ظرافت زياد جلوگيري مي نمايد.

ناكش : كانال تهويه هوا به منظور دفع رطوبت ، حفره اي كه رطوبت بنا از طريق آن خارج مي شود.

فاق و زبانه : فرورفتگي و برجستگي دو قعطه كه درگيري آنها باعث اتصال دو قطعه مي شود و در ساخته هاي چوبي مثل در و پنجره هاي مشبك كاربرد فراوان دارد .

اَزج : پوشش منحنی

judyabott · 27 آبان، ۱۳۹۱

ضرابخانه : جايي كه در آن سكه ضرب مي كنند

بته جقه:نقش مايه اي شبيه درخت سرو

واریخته : شیب یک طرفه

آفتاب کور: بخش رو به غرب

شمشه ملات: وسیله ای است برای هموار کشیدن ملات

ویواریوم : محلی برای پرورش و نگهداری حیوانات به طوری که همواره در معرض دید باشند

رامکا : بتنی است که برای نگه داشتن قالب ها می ریزند .

لچکر: ورقهای ذوزنقه ای شکل که برای اتصال تیر و ستون دور نبشی نشیمن به کار میرود.

سیپورکس : ملاتی را با آهک ، ماسه ، تهیه می کنند و آنرا در قالب می ریزند و قطعه بدست آمده را در بخار آب تحت فشار در می آورند تا مقاوم شود قطعه بدست آمده سیپورکس نام دارد.

آلنگ: ديوار محافظ قلعه

judyabott · 8 آذر، ۱۳۹۱

وستاخ : اتاق خصوصی و خلوت

غم درکنک:دورویه چوب و امثال آن

کمچه گرد : برای پهن کردن ملات روی دیوار برای آجرکاری و فرش کف

نقش شاخه انگور :نقش میله ای مستقیم با برگ و پیچک مو به دور آن

لونه:ترکیبی است از نخاله گچ و خاک و ماسه که برای فرش کف استفاده می شود

تچر: اتاق کشیده

آدوربند: آلاچيق يا اتاقي كه در بيابان با چوب و خار بياباني برپا مي كنند.

دوموس : خانه اعياني _ از معماري دوره رومي ها

judyabott · 8 آذر، ۱۳۹۱

نار : گنبد

تولوس : معابد دور ستوني با پلان دايره _ معماري يونان

بَشن:دیوارهای زیر گنبد,فضای زیر گنبد.

بهار خواب :اتاقی است بزرگتر از خرپشته که در شمال و شایدم در جاهای دیگه در پشت بام برای نشستن در تابستان و بهار استفاده میشود

آشكوب: اشكوبه، آسمانه و سقف خانه، طبقه، مرتبه، هر كدام از طبقات و سقف هاي ساختمان

اَستوك: خميري است از گچ و محلول سريشم. اين خمير در نماسازي ساختمان استفاده شده و بتونه ي گچي نيز ناميده مي شود.

انبسان: کنتراست

سیمگل: گچ ملاتی از مایه و گل رس و اندکی گچ نیمکوب. گلی مرکب که نمای ساختمان را با آن می پوشانند

آدیتون : محوطه ایی محدود و کوچک در دورترین انتهای معبد از ورودی، محوطه ای داخل مقصوره که ورود به آن برای همه ممنوع بود به جز در موارد خاص. خود این واژه به معنای ((غیر قابل دسترسی))، درون ضریح، مقدسگاه

درناژ : به كانال كشي دور پي ساختماون كه مثل يه مجراي براي نرسيدن آب به سازه ، زه كشي

جزوَل : جوی گلی که آبهای قنوات بر روی سطح زمین در آن عبور می کند .

پیل پا : ستون

ویهارا : صومعه‌ای بودایی در معماری هندوستان که غالبا در دل سنگ حفر می‌شد و از یک تالار مرکزی ستون دار تشکیل میشد که پیرامون آن را ایوانی فراگرفته بود که به حجره‌های کوچک کاهنان باز می‌شد . در مجاورت این رواق صومعه حیاتی بود که یادبودگاه اصلی بودا ، استوپا ، در آن قرار داشت

نر : به قرار گرفتن آجر، کاشی، خشت به حالت ایستاده گویند. این حالت بیشتر در مورد آجر به کار میرود.

بروَار:دو طرف میانوار,اگر سه دهانه داشته باشیم دهانه های کناری را گویند

mani24 · 8 دی، ۱۳۹۱

کپر

کَپَر نام گونه‌ای اقامتگاه سایه‌بانی در جنوب