مقاله توسعه سياسي وموانع آن در ايران امروز

[گیلاس 367]

نویسنده:علی بیرانوند

 

توسعه سياسي تبلور شكل گيري قالب فكري جديد كه درآن فرآيندي نهادين از حركت پيشرونده ولي متعادل ، خواه افزاينده و با ثبات سياسي ايجاد مي شود كه در آن يك جماعت انساني سياسي به سوي مشاركت فعالانه سياسي شهروندان خود داوطلبانه ، آگاهانه و عاقلانه گام بردارد تا براي كليه مشكلات مختلف اجتماعي ، اقتصادي و سياسي خود را از لحاظ سياسي با همدلي و به طور غير خشونت آميز راهجويي مدبرانه و پايا داشته باشند . ( سيف زاده 1375 ، ص75 )

ساموئل هانتينگتون نوسازي سياسي و توسعه سياسي را از هم متمايز مي كند : به نظر او نوسازي سياسي عبارت است از گستردن آگاهي سياسي به درون گروههاي اجتماعي جديد و بسيج اين گروهها به درون سياست . اما توسعه سياسي عبارتست از آفرينش نهادهاي سياسي داراي ويژگي هاي ؛ پيچيدگي ، استقلال و انسجام براي جذب و تنظيم مشاركت گروههاي جديد و ترويج تغيير اجتماعي و اقتصادي در جامعه . به عقيده او مسأله اساسي سياست ، لنگ لنگان رفتن توسعة نهادهاي سياسي به دنبال توسعة اجتماعي و اقتصادي است . ( امين زاده 1376 ، ص 110 )

به زعم ايزنستات (1964 ) ، ، مشخصه مهم تحول و توسعه سياسي تغيير پذيري حمايت و پشتيباني سياسي مردم و فقدان اتحاد قدرت سياسي ناشي از وابستگي هاي سنتي است . در يك جامعه از لحاظ سياسي متحول و توسعه يافته ، حكمرانان براي حفظ مقام و حق حكومت ، همواره بسيج حمايت و پشتيباني بخش قابل ملاحظه اي از مردم نياز دارند .( علاقه بند 1371 ، ص 122 )

گابريل آلموند پيشنهاد مي كند كه بااندازه گيري و تعيين ميزان تغيير در ساختار اجتماعي ، در الگوهاي جامعه پذيري ، در تجديد نظر نسبت به نقش هاي سياسي ، در نرخ تقاضاها ، در ايجاد گروههاي نفوذ ، احزاب سياسي و وسايل ارتباط جمعي ، در فرآيندهاي اتحاد سازي و دادوستد در اجزاي قانوني ، در تقسيم كار و كاركرد درون ديوانسالاري ، در اهميت و انواع خروجي هاي سياسي و در محيط هاي داخلي وبين المللي در نتيجه اين خروجي ها ، اين تغييرات را به عنوان شاخص هاي اندازه گيري توسعه سياسي در نظر بگيريم .

مهمترین موانع توسعه سیاسی درایران امروز عبارتند از:

1-فرهنگ روستايي و عشايري : بررسي فرهنگ روستايي و عشايري حاكي از اين واقعيت است كه خويشاوندگرايي و احساس تعلق به ايل و طايفه از اهميت فوق العاده اي برخوردار است . ريشة اين موضوع به تجربه هاي ايل و طايفه در مورد چگونگي حفظ امنيت و ادامه حيات آن بر مي گردد . در اين مجموعه فرد به تنهايي قابل تصور نيست بلكه فرد همان ايل است و ايل مساوي با فرد .

در فرهنگ روستايي و عشايري ارزيابي فرد منوط به موقعيت خانوادگي اوست .نقش هايي كه واگذار مي شود منحصراً به وي تعلق نمي گيرد بلكه كل خانواده را نيز شامل مي شود. لذا وقتي عضوي از يك خانواده ارتقاء اجتماعي مي يابد ، در حقيقت خانوادة او ارتقاء پيدا مي كنند . از طرفي فرد در زمان ارتقاء اجتماعي مي كوشد تا دست ساير اعضاي خانواده و قوم خويش را بگيرد تا آنها نيز از مزاياي اجتماعي برخوردار شوند . اين خصلت عشيره اي در حوزة سياست و اقتصاد ايران همچنان ادامه پيدا كرده است . ( سريع القلم ، 1377 ، ص 38 )

2-پايين بودن سطح آگاهي هاي سياسي : دانيل لرنر آگاهي را اينطور تعريف مي كند : يكي از عوامل پويايي اجتماعي ، آگاهي مردم است نسبت به حقوق و وظايف و پي بردن به علل اساسي مسائل اجتماعي بدانسان كه روابط و مناسبات موجود در جامعه را بتوان بررسي كرد و از راه تجزيه و تحليل درست آنها و نگرش عميق و اصولي به بنيادهاي اجتماعي توانايي عملي و فكري را بيشتر نمود . ›› ( لرنر 1958، ص45 ) .

بدون شك مشاركت سياسي نيازمند آگاهي است . اطلاع از وضع سياسي حاكم و ديدگاههاي مختلف موجود پيش نياز مشاركت آگاهانه مي باشد .

3-عدم وجود احزاب كارآمد : به طور كلي مي توان گفت كه اكثريت قريب به اتفاق احزاب كنوني كشور متكي و وابسته به فردند نه به اصول و اركان حزبي . بدين معني كه ديدگاه ها و مواضع حزبي باتغيير موضع فرد با نفوذ حزب دگرگون مي شود ،نه با منافع حزبي . در اين صورت نمي توان انتظار داشت كه احزاب از كار آمدي قابل ملاحظه اي برخوردار باشند .

4-پايين بودن سن رأي دهندگان : مهمترين نمود مشاركت سياسي انتخابات است . بر اساس قوانين موجود در كشور سن انتخاب كنندگان 16 سال تمام مي باشد .

كم نيستند محققاني كه با سن پائين رأي مخالفند. استدلال اصلي اين عده آن است كه افراد در سنين پايين تر بيشتر تابع احساسات و كمتر تابع ملاك و معيارهاي عقلاني هستند . ( ايوبي 1379 ، ص 27 )

از آنجا كه افراد با سنين پايين از درك و قدرت تجزيه و تحليل مواضع سياسي ـ اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي عاجزند بنابراين مي توان چنين نتيجه گرفت كه رأي آنان بيشتر از روي احساسات و عواطف است تا آگاهي .

جدول سن انتخابات نشان مي دهد كه جز ايران و كوبا ، هيچ كشوري سن 16 سال را براي انتخابات نپذيرفته است و اين دو كشور پايين ترين سن انتخابات را دارا هستند . ( همان منبع ، ص 28 )

منابع

 

1-ايوبي، حجت اله؛ اكثريت چگونه حكومت مي كند؟؛تهران: سروش، 1379.

2-امين زاده، محسن؛ توسعه سياسي، اطلاعات سياسي- اقتصادي، شماره هاي 118-117 ، 1376.

3-سيف زاده، سيدحسين؛ نظريه هاي مختلف درباره راههاي گوناگون نوسازي و دگرگوني سياسي، تهران: توس، 1375.

4-سريع القلم، محمود؛ مباني عشيره اي فرهنگ سياسي ايران، اطلاعات سياسي- اقتصادي، شماره136-135، 1377.

5-علاقه بند، علي؛ جامعه شناسي آموزش وپرورش، تهران: روان، 1379.

۶-Gabril Almond ,Political Devlopment P.282.

 

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام