معرفی :: سنگ روان در خدمت معماری نوین

[armin.eleman 5393]

چنانچه از عنوان این نوشتار برمی‎آید، بتن یك ماده متناقض است: بتن با اینكه تداعی‎كننده مفهوم سختی می‎باشد، لیكن در ابتدای فرایند اختلاط مواد تشكیل‎دهنده‎اش، نرم و روان است؛ اگرچه بتن، بر اساس تعریفی كه از آن سراغ داریم، یك ماده پیوندی و چندرگه است كه از اختلاط سیمان، آب، ماسه و مصالح دانه‎ای معدنی از قبیل شن یا سنگریزه بدست می‎آید، اما معمولاً به عنوان یك ماده یكپارچه و دارای شخصیت مستقل در نظر گرفته می‎شود. بتن شكل ذاتی و طبیعی بخصوصی ندارد و از این‎رو باید با استفاده از قالب‎بندی به شكل معینی درآورده شود؛ یعنی شكل و بافت نهایی‎ بتن را قالبی كه بتن به درون آن ریخته می‎شود، تعیین می‎كند.

 

 

 

بتن می‎تواند هر رنگ، بافت و طرحی را به خود بگیرد، از این رو شاید بتوان آن را به یك آفتاب‎پرست تشبیه نمود. رنگ بتن اغلب خاكستری است، اما از طریق انتخاب سیمان و مصالح دانه‎ای مناسب یا با استفاده از رنگدانه‎های شیمیایی می‎توان به آسانی آن را در رنگ‎های سفید، قهوه‎ای یا حتی قرمز روشن تولید كرد. بتن بسته به قالب مورد استفاده در تولید آن، می‎تواند صاف و ساده یا دارای طرح‎های دقیق و پیچیده باشد؛ بتن می‎تواند همچون شیشه صاف باشد یا همچون صخره زمخت و ناصاف. بتن ممكن است بدون پرداخت رها شود یا همچون یك تندیس بدقت روی آن كار شود. در واقع، بتن، با توجه به ویژگی‎های خاص سطح آن، یك فرآورده واحد نیست، بلكه طیف گسترده‎ای از مصالح را دربرمی‎گیرد كه از نظر بافت، رنگ و بیان معمارانه از قابلیت‎های بی‎شماری برخوردار هستند.

 

سنگ روان در خدمت معماری نوین ـ 2

 

 

NewArchitecture in Liquid Stone - 2

 

تركیب مقاومت فشاری سنگ و مقاومت كششی فولاد در بتن مسلح، سازه‎های بتنی را قادر به تحمل وزن بسیار زیاد و پوشش دهانه‎های بزرگ می‎سازد. از آنجایی كه عناصر تشكیل‎دهنده سازه بتن مسلح می‎توانند بصورت یك شبكه ‎پیوسته و یكپارچه، به هم بافته شوند، استفاده از بتن مسلح در طراحی سازه، آن را از قابلیت انعطاف‎پذیری بی‎نظیری برخوردار می‎كند. معماران و مهندسان از این ویژگی برای خلق عناصر ساختمانی مختلف، از صفحات بتنی یكپارچه گرفته تا قاب‎های سازه‎ای سه‎بعدی و كنسول‎های عظیم و مهیب، بهره می‎گیرند.

 

 

 

بررسی تاریخی كاربرد بتن در معماری نشان می‎دهد كه بتن توسط معماران رومی و صدر مسیحیت مورد استفاده قرار می‎گرفت، اما در قرون وسطی و رنسانس اغلب بی‎استفاده ماند، تا آنكه در نیمه دوم قرن نوزدهم بار دیگر، عمدتاً برای مصارف معمولی، مورد توجه قرار گرفت، به ویژه در مواردی كه ساخت ارزان، قابلیت ایجاد دهانه‎های عریض و نسوز بودن، ضرورت بكارگیری آن را ایجاب می‎كرد. مسلح كردن بتون نیز كه برای این كار میلگردهای فولادی را به منظور استحكام بیشتر در میان بتن قرار می‎دادند، به دهه 1870 باز می‎گردد. معماران قرن نوزدهم بعضاً به قابلیت‎های بتن مسلح خیلی اطمینان نداشتند و نسبت به آن بدگمان بودند. بتن در آن زمان یك ماده خیلی جدید به شمار می‎رفت و ویژگی‎های آن برای معماران به خوبی قابل درك نبود، زیرا فاقد یك فرم ذاتی و پایدار بود. جالب آنكه این دقیقاً همان خصوصیتی است كه بتن را برای بسیاری از معماران امروز، به وسیله‎ای امیدواركننده جهت تحقق ایده‎هایشان تبدیل می‎كند.

 

 

 

پدیده بتن در چند سال آخر قرن نوزدهم كه معماران سعی كردند سبكی مبتنی بر این مصالح بیابند، آشكارتر گردید. در حالی كه یكی از طراحان احتمالاً چنین استدلال می‎كرد كه ویژگی انعطاف‎پذیری بتن آن را به ماده‎ای مناسب برای بیان‎گرایی هنری در معماری تبدیل می‎كند، دیگری ممكن بود بر نقش روش قاب و قاب‎بندی تكیه نماید و مدعی ارزش‎گذاری بر نمونه‎های پیشین گوتیك و یا حتی شیوه‎های معماری فولاد و شیشه شود. نظریات مشابه مختلفی نیز با توجه به جنبه بیرونی بتن ابراز می‎شد، بدین معنا كه یك معمار بتن را ماده‎ای معمولی و پیش پاافتاده و نیازمند پوشانیده شدن با كاشی‎ها و روكارهای آجری می‎دانست و دیگری از زیبایی ذاتی آن دم می‎زد كه به همین دلیل باید نمایان می‎ماند.