طبقه‌بندي علمي جانداران

[مونمونی 709]

براي اينکه کار بررسي جانداران، اعم از جانوران و گياهان، ساده تر شود، آنها را رده‌بندي مي‌کنند. در رده‌بندي جاندارن، که به آن تاکسنومي هم گفته مي‌شود، هر جانداري در جايگاه ويژه‌اي از نظر دسته‌بندي قرار ميگيرد. به هر سطح از دسته‌بندي، يک آرايه (Taxon) گفته مي‌شود.[1]

دسته بندي رده‌هاي جانداران، از بزرگ به کوچک به اين صورت است:

فرمانرو (سلسله): Kingdom

شاخه: Phylum

رده: Class

راسته: Order

تيره (در مورد گياهان)، خانواده (در مورد حيوانت): Family

سرده (جنس): Genus

گونه: Species

پسوندهاي طبقه‌بندي

در طبقه‌بندي جانداران پسوندهاي استانداردي بر پايه سلسله (فرمانرو) و گاه بر پايه شاخه يا رده بکار مي‌رود که در جدول زير مي‌آيد. براي بسياري از آنها در نام‌هاي فارسي پسوند -ان و -گان- بکار مي‌رود و براي phyta- بيشتر پسوند -رُستيان و رويي‌ها بکار مي‌رود.

نام طبقه به فارسي نام طبقه به انگليسي گياهان جلبک‌ها قارچ‌ها حيوانات

دسته/شاخه Division/Phylum -phyta -mycota

زيردسته/زيرشاخه Subdivision/Subphylum -phytina -mycotina

رده Class -opsida -phyceae -mycetes

زيررده Subclass -idae -phycidae -mycetidae

بالاراسته Superorder -anae

راسته Order -ales

زيرراسته Suborder -ineae

فروراسته Infraorder -aria

بالاخانواده Superfamily -acea -oidea

خانواده (تيره) Family -aceae -idae

زيرخانواده Subfamily -oideae -inae

تبار/فروخانواده Tribe/Infrafamily -eae -ini

زيرتبار Subtribe -inae -ina

فرمانرو‌هاي جانداران

فرمانرو مونرا يا Monera

فرمانرو آغازيان يا Protista

فرمانرو قارچ‌ها يا Fungi

فرمانرو گياهان يا Plantae

فرمانرو جانوران يا Animalia

جاندارن بر اساس يک طبقه بندي ديگر به پروکاريوت‌ها و يوکاريوت‌ها تقسيم مي‌شوند. پروکاريوت‌ها فقط شامل فرمانرو مونرا هستند ولي يوکاريوت‌ها چهار فرمانرو ديگر را در بر مي‌گيرند.

نام برخي از رده ها، راسته ها، تيره‌ها و خانواده‌هاي گياهي و جانوري با برابر انگليسي آنها:

آب‌بازان

آبشش‌داران (Branchiura)

اسفنجها ( Porifera )

آخوندک‌ها ( Mantodea )

بازوپايان (Brachiopod)

بافته‌بالان ( Plecoptera )

بالتوري‌ها ( Neuroptera )

بزرگ‌بالان ( Megaloptera )

بسفايجيان (polypodiaceae)

بندپايان ( Arthropoda )

بي‌بالان ( Zoraptera )

بي‌دندانان ( Edentata )

بي‌شاخکان (Protura)

بي‌مهرگان ( Invertebrata )

بيديان ( Salicaceae )

بيني‌سران ( Rhynchocephalia )

بيني‌کوتاهان (brachyrhynque)

پاحبابداران ( Thysanoptera )

پادمان ( Collembola )

پاروپايان ( Copepoda )

پرتاران ( Polychaeta )

پرزيوگان (polyzoa يا bryozoa)

پرستوسانان (apodiformes)

پرسياوشان ( Pterideae )

پرندگان سوسمارنما ( Archaeornithes )

پرياختگان جانوري ( Metazoa )

پنجه‌گرگيان ( Lycopodiaceae )

پنيرکيان ( Malvaceae )

پهن‌ماهيان ( Pleuronectidae )

پوست‌بالان ( Dermaptera )

پوشيده‌کامان ( Phylactolaemata )

پولک‌بالان ( Lepidoptera )

پيچ اناريان ( Bignoniaceae )

پيچيده‌بالان ( strepsiptera )

پيش‌کامان ( Enopla )

تارپايان ( Embioptera )

تارمکان ( Acanthobdellidae )

تاژکداران ( Flagellate )

تک‌ياختگان ( Protozoa )

تَميسيان ( Dioscoreaceae )

جوربالان ( Isoptera )

جوربالان ( Homoptera )

جورپايان ( Isopoda )

چتريان (Apiaceae)

چوبک مانندها ( phasmatodea )

حاشيه‌بالان ( Thysanoptera )

حشرات ( Insecta )

خرچنگ‌سانان ( Crustocea )

خزندگان ( Reptilia )

خزه‌سانان ( Bryozoa )

دم‌چنگالان ( Diplura )

دم‌ريشکداران ( Thysanura )

دم‌فنري‌ها يا پادُمان (Collembola)

دم‌مويان (Microcoryphia)

دوبالان ( Diptera )

دوزيستان ( Amphibia )

دوزيستان دمدار ( Caudata )

دوکاميان (digenea)

دوکفه‌اي‌ها ( Bivalvia )

ده‌پايان ( Decapoda )

راست‌بالان ( Orthoptera )

راست‌حفرگان (rhabdocoelida)

رتيل‌ها (Sulifugae)

روزنداران ( Foraminifera )

ريسه‌داران ( Thallophyta )

ريش‌بزيان (ephedracea)

ريشه‌داران ( Rhizopoda )

راست‌شناوران (Orthonectida)

زالوها ( Hirudinea )

زالوسانان (bdolloidea)

سپرآبششان (aspidobranchiata)

سپرشکمان (aspidogastraea)

ستاره‌وشان (asteroidea)

سدابيان (rutaceae)

سرپايان ( Cephalopoda )

سرخرطومي‌ها ( Curculionidae )

سرسپريان (Cephalaspis)

سرطنابداران (Cephalochordata)

سرميگوئيان (cephalocardia)

سَرويان ( Cupressaceae )

سنجاقکها ( odonata )

سوزن‌بالان ( Raphidioptera )

سوسري‌ها ( Blathodea )

سوسماران ( Sauria )

سوسمارهاي خاردم ( Uromastycidae )

بي‌شاخکان ( Protura )

شانه‌کامان (ctenostomata)

شاهپسنديان ( Verbenaceae )

شاهترگان ( Fumariaceae )

شاهدانگان ( Cannabinaceae )

شکم‌پايان ( Gastropoda )

شمشاديان ( Celastraceae )

‎صخره‌خزها‏‎ ( ‎ )

صدفيان ( Ostracoda )

طنابداران ( Chordata )

عنکبوتيان ( Arachnoidae )

قاب‌بالان ( Coleoptera )

کاوتنان (Coelenterata)

کبوترسانان (Columbiformes)

کپورماهيان (Cyprinidae)

کم‌تاران ( Oligochaeta )

کم‌حفرگان (Alloecoela)

کنجديان (Pedaliaceae)

کنه‌ها ( Acariformes )

کوتاه‌بالان (brachyptere)

کيسه‌تنان ( Coelenterata )

کيسه‌داران ( Marsupials )

گربه‌سانان ( Felidae )

گردن‌پوزه‌ئيان (auchenorrhyncha)

لوله‌بالان ( Siphonaptera )

ماهي نقره‌اي‌ها (Thysanur)

مژکداران ( Ciliophora )

مژه‌پايان ( Cirripedia )

مژه‌داران ( Ciliata )

ملخهاي شاخک کوتاه ( Acrididae )

منقارسران ( mecoptera )

موش‌سانان (Muridae)

موي بالان ( Trichoptera )

ناجورپايان ( Amphipoda )

ناجوردندان ( Heterodont )

نازک‌بالان ( Hymenoptera )

ناژويان ( Coniferae )

ناقوسيان ( Kamptozoa )

ناوپايان (Scaphopoda)

نرم‌تنان ( Mollusca )

نهاندانگان ( Angiospermae )

نهانزادان ( Cryptogamia )

هم‌بالان ( Homoptera )

يکروزه‌ها ( Ephemeroptera )

پادمان collembola

بي‌شاخکان protura

دم‌چنگاليان diplura

استطاله‌داران thysanura

يکروزه‌مانندها pterygota

طياره‌مانندها (سنجاقکها و آسيابکها)

بهاره‌مانندها plecoptera

موريانه‌ها isoptera

موريانه مانندها zoraptera

چوبک‌مانندها phasmoptera

گوش‌خيزک‌مانندها Dermaptera

شپش‌هاي چوب Psocoptera

پشم‌خواران Malloplaga

شپش‌ها Anoploura

بال‌ريشکداران Thysanoptera

سخت‌بال‌پوشان Coleoptera

بال‌موداران

بال‌درازان

بال‌پولکداران

دوبالان

بال‌غشاييان

سخت‌سران (stegocephalia)

ناجورپايان (amphipoda)

پشيزبالان (lepidoptera)

منابع

آريانپور، فرهنگ فشرده يکجلدي فارسي به انگليسي، چاپ ششم، تهران: اميرکبير 1373 خ. که در آن از سه منبع زير استفاده شده:

فرهنگ گيا از دکتر حسين گل گلاب.

فرهنگ گياهي از ح. ع. بهرامي.

واژه‌نامه گياهي از دکتر اسمعيل زاهدي.