بازیافت زباله ومهندسی محیط زیست

[spow 44197]

بازيافت زباله

 

در ایران زباله‌ها یا در خاک دفن شده یا بیشتر در طبیعت، در مناطقی نزدیک شهرها، انبار می‌شوند تا بعد سوزانده شوند. همۀ این راه ها برای محیط زیست خطرناک است و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت کردن طبیعت و نامناسب شدن محیط طبیعی برای حیات وحش می‌شود.

هم اکنون شهروندان تهرانی، روزانه بیشتر از هفت هزار تن زباله تولید می کنند که هزینۀ سالانۀ جمع آوری آن برای شهرداری تهران، حدود ٥٠ میلیارد تومان است. این زباله مقادیر زیادی گاز گلخانه اي دي اكسيد كربن توليد مى کند و حجم زیادی شيرابه از آن خارج مي شود كه سبب آلودگی آب های زیر زمینی و خاك است.

همزمان افزایش جمعیت و ازدیاد تولید زباله باعث می شود محل های دفن زباله هر سال بیشتر گسترش یابد. اگر توليد زباله با همين روال ادامه یابد، مدت زيادی طول نخواهد كشيد كه اراضی اطراف شهرها پر از زباله شده و محلی برای دفن زباله باقی نخواهد ماند.

بازگشت به طبيعت در مورد بسياری از مواد موجود در زباله مدت ها طول می کشد و اين مواد سال ها باعث آلودگى و آسيب به محيط زيست مي شوند. شيشه و قوطي هاى فلزی و بويژه آلومينيومی صدها سال روی زمين باقی مي مانند. كيسه ها و ظروف پلاستيكی امروزه یکی از بزرگ ترين مشكلات زيست محيطي هستند.

پلاستيك غير قابل تجزيه است و كيسه های نايلونی حدود ٣٠٠ سال در محيط باقی می مانند. كيسه های پلاستيكی همراه باد همه جا پخش مي شوند و گاه سر از دريا در می آورند و بلعيده شدن آنها توسط آبزیان سبب مرگ آنها می شود.

[spow 44197]

چنانچه پلاستيك و نايلون موجود در زباله سوزانده شود، اسيد كلريدريك ايجاد می كند كه باعث آلودگی هوا می شود و به انسان و دیگر موجودات آسیب می زند.

در عین حال، انباشته شدن زباله در اطراف شهرها شرایط مساعدی براي رشد ميكروب ها و توليد و تكثير حشرات و جانوران موذی نظير موش ایجاد می کند. مگس كه ناقل انواع اسهال، حصبه، وبا و سل است و موش كه تكثير آن بستگی به ميزان زباله دارد و تيفوس و طاعون را اشاعه می دهد، در اثر انباشتگی زباله سلامت محيط انسانی را تهديد می كنند.

بعضی زباله های خانگی مثل انواع لامپ های مهتابی و جيوه ای و لوازم الكترونيكی به علت داشتن سرب و جيوه در تركيب خود خطرناكند. همچنين تعويض خانگی روغن موتور ماشين و جاری كردن آن در فاضلاب شهری به دليل وجود مواد سمی باعث آلودگی آب ها می شود. يك ليتر روغن موتور می تواند تا يك ميليون ليتر آب سالم را آلوده كند. در حالی كه اين روغن موتور قابل بازيافت و استفادۀ مجدد است و می توان آن را به تعويض روغنی ها تحويل داد تا برای تصفيه مجدد تحويل پالايشگاه دهند.

مدیریت زباله های شهری در هر جامعه ای از دغدغه های اصلی دولت به حساب می آید. سیاست هایی که دولت ها برای کاهش زباله در نظر می گیرند این سیاست ها شامل کاهش زباله در مبدأ، تفکیک از مبدأ و استفادۀ مجدد و بازیافت است.

متاسفانه به رغم سود اقتصادی زیاد بازیافت، به علت عدم آموزش و فرهنگ سازی مناسب و کافی در ایران، اغلب خانواده ها زباله هایشان را تفکیک نمی کنند.

بازیافت به آماده‌سازی مواد برای استفادهٔ مجدد گفته می‌شود. موادی که معمولا قابل بازیافت می باشند عبارتند از آهن آلات قراضه آهن پلاستیک شیشه کاغذ مقوا برخی مواد شیمیایی زباله که به کود کمپوست تبدیل می شود.

بازیافت از به‌هدررفتن منابع سودمندوسرمایه های ملی جلوگیری می‌کند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. با این کار، تولید گازهای گلخانه‌ای نیز کاهش می‌یابد. بازیافت مهم‌ترین مفهوم در مدیریت پسماند است.

منشاء مواد بازیافتی یا به عبارتی بازیافتنی‌ها، بیشتر، منازل مسکونی و صنایع هستند. برای آسان‌تر کردن امر بازیافت معمولاً‌دو نوع جداسازی مواد صورت می‌گیرد که «تفکیک در مبدأ» و «تفکیک در مقصد» نام دارند. تفکیک در مبدأ در سطح شهر و خیابان‌ها و فروشگاه‌ها از طریق سبدها و سطل‌های جداسازی مواد انجام می‌شود ولی برای تفکیک در مقصد مکان ویژه‌ای به نام مرکز بازیافت مواد در نظر گرفته شده‌است.مرکز بازیافت مواد بازیافتی و غیر قابل بازیابی دسته‌بندی می‌شوند.بسیاری از فروشگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ مواد زاید مانند قوطی‌های کنسرو، بطری‌های شیشه‌ای و روزنامه‌های باطله را به منظور بازیافت از مشتری بازخرید می‌کنند

نمادها و کدهای بازیافت مواد

 

 

پلی‌اتیلن ترفتالات (پلاستیک نوشابه‌ها)

آلومینیوم

 

کاغذ

 

آهن

[spow 44197]

ظروف pet می‌تواند بازیافت شده و دوباره به چرخه تولید این محصول یا محصولات مشابه دیگر برگردد، ولی آنچه که تاکنون این امر مهم را محقق نکرده است و نتوانسته PET را وارد چرخهٔ بازیافت نماید همانا مسئله اقتصادی آن است به‌طوری که حتی زباله‌گردهای حرفه‌ای که در کیسه‌های حجیمشان از هر جنس زباله‌ای به چشم می‌خورد از جمع آوری pet خودداری می‌نمایند چرا که از دید افراد بالادست‌تر بازیافت زباله، جمع‌آوری PET فاقد توجیه اقتصادی است.

در سال‌های آغازین دههٔ هفتاد با تغییرات عمیقی که در سطوح مختلف کشور به واسطهٔ پایان جنگ و آغاز دوره معروف به سازندگی ایجاد شد تحولات همه‌جانبه‌ای در بازار مصرف کالاهای مختلف به‌وجود آمد به‌عنوان نمونه اگر یک دههٔ قبل نوشابه از کالاهای لوکس و ناپیدا محسوب می‌شد در این دوره انوع گوناگون نوشابه توسط شرکت‌های دولتی به قمدار وسیع به بازار عرضه شد. حضور بخش خصوصی در تولید انواع نوشابه‌ به این بازار شکلی تازه داد و آن را هر چه بیشتر رقابتی کرد.

در بازار رقابتی تولیدکنندگان تلاش کردند تا با نوآوری‌هائی در حوزه‌های تولید و بسته‌بندی از یکدیگر پیشی بگیرند. ظهورpet به‌عنوان یک بسته‌بندی جدید در

ناشی از آن را برای تولید الكتریسیته استفاده می‌كردند. موقعیت در این طرف: اقیانوس اطلس كمی متفاوت بود، برای مستعمران اولیه، ظاهراً آمریكا یك ذخیره بی‌پایان آنها براحتی زباله‌های خود را در یك زباله‌دانی خارج از شهر می‌ریختند و از یك زباله‌دانی، تا زمانی كه پر شود استفاده می‌كردند و سپس از مكان دیگری استفاده می‌كردند. زمانیكه جمعیت آمریكا زیاد شد و مردم زمین‌ها را برای كشاورزی استفاده می‌كردند، مقدار زباله‌ها زیاد‌ شد.

اما روش خلاص شدن از زباله هنوز پیشرفت نكرده بود و به كار ریختن اشغال در زباله‌دانی ادامه دادند. امروزه به حدود ۵۵ درصد زباله‌‌های ما از شهر خارج و در محل‌های دفن زباله‌دفن زباله ‌بهداشتی دفن می‌شود.

● نام دیگر آشغال مردمی كه به مطالعه اشغال می‌پردازند، اصطلاح زباله جامد شهری (Msw) را برای تشریح آن استفاده می‌كنند. زباله جامد شهری، غذایی است كه شما برای شام نخورید، كفشهای قدیمی، كوزه‌های قدیمی كره بادام‌زمینی، یا پوست بیسكویت می‌باشد.

● تاریخ زباله ۵۰۰ سال قبل از میلاد: اولین شهری كه واقعه آشغال در آن قرارداشت، در آتن، یونان افتتاح شد.

▪ ۱۳۸۸: پارلیمان انگلستان دفع زباله را‌ در نهرها و گودالهای عمومی توقیف كرد.

▪ ۱۴۰۰: زباله تا ارتفاع زیادی در بیرون دروازه پاریس كپه شده بود كه مانع استحكامات شهر می‌شد.

▪ ۱۹۶۰: كاغذ از فیبرهای بازیافت شده در یك كارخانه كاغذسازی در فیلادلفیا ساخته شد.

▪ ۱۸۴۲: گزارشی در انگلستان بیماری به شرایط محیطی آلوده مرتبط می‌كند.

▪ ۱۸۷۴: ارناتینگهام، انگلستان، تخریب كننده‌ها زباله‌ها را می‌سوزاندند و الكتریسیته تولید می‌كردند. ده سال بعد، اولین كوره آمریكایی در نیویورك افتتاح شد.

▪ ۱۸۸۸: اولین بازیافت (انرژی از سوختن زباله در آمریكا در نیویورك سیتی شروع شد.)

▪ ۱۹۰۰s: خوك‌ها برای خلاصی از زباله در چندین شهر استفاده شدند. یك كارشناس می‌گفت كه ۷۵ خوك می‌توانند یك تن زباله را در روز مصرف کنند.

▪ ۱۹۰۴: اولین دستگاه‌های عمده بازیافت آلومینیوم در آمریكا افتتاح شدند.

▪ ۱۹۲۰: محل‌های دفن زباله به عنوان مشهورترین راه خلاصی از زباله‌‌ تشكیل شدند.

▪ ۱۹۶۸: كنگره، اولین سری قانون‌های مدیریت زباله‌های جامد را تصویب كرد.

▪ ۱۹۸۷: یك ارابه زباله در طول سیلندر بدون مكان برای خالی كردن بار خود می‌چرخیدند.

آمریكائیها با بحران زباله‌ جدید روبرو شدند.

▪ ۱۹۸۹:مشكل زباله جامد: دستور بحث برای عمل كردن، گزارش، گزارش موسسه حفاظت محیط زیست، از بازیافت به عنوان ابزار مدیریت زباله حمایت می‌كند.

[spow 44197]

● همه انواع زباله‌ها

زباله‌های جامد شهری (Msw) از خانه‌ها، مشاغل و مدرسه‌ها می‌آید. زباله جامد شهری شامل زباله ساخت و ساز، صنعتی یا فاضلاب نمی‌شود. زباله‌ جامد شهری می‌تواند به دو طریق طبقه‌بندی شود.

۱) بوسیله ماده:

چیزی كه زباله از آن ساخته شده است. زباله می‌تواند پلاستیك، فلز، لاستیك، زباله غذایی یا زباله جامد داخل حیاط می‌باشد. یك اسباب بازی پلاستیكی و یك كارتن پلاستیكی ماست، در یك رده از لحاظ طبقه‌بندی مواد قرار دارند زیرا هردو از پلاستیك تشكیل شده‌اند.

۲) بوسیله محصول:

چیزی كه زباله در ابتدا استفاده می‌شد. زباله ممكن است جای چیپس سیب زمینی، یك كفش استفاده شده با یك اسباب‌بازی شكسته باشد. یك ظرف نوشیدنی پلاستیكی و یك ظرف نوشیدنی آلومینیومی از لحاظ طبقه‌بندی یك محصول می‌باشند زیرا هردو بعنوان ظرف استفاده می‌شوند.

● دانستنی‌های بیشتر در مورد زباله

شما فكر می‌كنید، چه موادی بیشترین مواد زباله‌های شهری در كشور شما می باشند؟ كاغذ؟ پلاستیك؟ فلز؟ اگر شما پلاستیك را شماره یك می‌دانید، شما با آمریكائیها موافق هستید. اما شما در اشتباه هستید. جواب درست كاغذ می‌باشد. از لحاظ وزنی، كاغذ ۳۶ درصد زباله‌های جامد شهری را شامل می‌شود. پلاستیك ۱۱ درصد وزنی را دارا می‌باشد.

مردمی كه به مطالعه زباله می‌پردازند، دانستن در مورد استفاده زباله را مفید‌تر از دانستن در مورد جنس آن می‌دانند، آنها زباله را به پنج رده محصول طبقه‌بندی می‌كنند:

▪ ظرف‌ها/ بسته‌بندی:

شامل قوطی‌ها، كوزه‌ها، ساك‌‌ها، بطریها، جعبه‌ها و مواد پیچیدنی می باشد. ظرف‌ها و بسته‌بندیها از بزرگترین رده‌بندی محصولات می‌باشند.

▪ كالاهای مصرفی بدون دوام:

این كالاها به این علت بدون دوام خوانده می‌شوند، زیرا برای مدتی طولانی باقی می‌مانند، این رده شامل بسیاری از محصولات كاغذی، نظیر روزنامه‌ها، مجله‌ها، و حوله‌های كاغذی می‌باشد. این رده همچنین شامل لباسها و ظرفهای غذای دور ریختنی می‌باشد.

▪ كالاهای مصرفی بادوام:

این كالاها به این علت بادوام خوانده می‌شود، زیرا برای مدتی طولانی باقی می‌مانند. این رده شامل اقلام بزرگ اندازه نظیر ماشین لباسشویی، مبلمان قدیمی، و تایرهای لاستیكی می‌باشد.

▪ زباله‌های حیاطی:

این رده اكثراً از خرده‌های علف تشكیل شده است، اما همچنین شامل گیاهان مرده، شاخه‌های متوسط باد، و حتی كثیف می‌باشد.

● دفع زباله‌ها

چگونه می‌توانیم مشكل دفع زباله‌ها را حل كنیم؟ یك جواب منفردی وجود ندارد. بیشتر كاركنان موافق‌اند كه ما باید چهار مرحله را برای مدیریت مشكلات زباله استفاده كنیم:

▪ كاهش منبع زباله:

كاهش مقدار زباله‌ای كه ما در بخاریها تولید می‌كنیم به عنوان مثال: استفاده آلومینیومی

[spow 44197]

▪ بازیافت:

استفاده از محصولات كهنه برای ساختن محصولات جدید.

مثال: استفاده از روزنامه‌های قدیمی برای ساختن كارتن‌های تخم‌مرغ

● زباله‌ به انرژی:

▪ سوزاندن زباله

سوزاندن زباله برای تولید بخار و الكتریسیته ودفن زباله سوختن زمانی كه نمی‌تواند سوزانده شود.

● ارزیابی زباله‌های جامد شهری

تا سال ۱۹۹۰ دولت‌ها همیشه مقداری جدول‌بندی شدهٔ زباله‌های تولید شده در كشور به صورت وزنی گزارش می‌دادند. مردم از وزن برای ارزیابی یا سنجش زباله‌های جامد شهری استفاده می‌كردند زیرا درسترین اندازه‌گیری در دسترس بود در این صورت وزن زباله‌های حمل شده با كانون به زباله‌دانی‌ها مساوی با وزن زباله دفن شده در زباله‌دانی می‌باشد. برای فهمیدن كه چه مدت یك زباله‌دانی می‌تواند كاربردی باشد وزن اهمیتی ندارد. حجم زباله مهم است، نه اینكه چقدر زباله وزن دارد.

همانطور كه یك محقق می‌گوید زباله‌دانی‌ها بسته‌ نمی‌شوند زیرا آنها بیش از حد وزن دارند، آنها بخاطر اینكه به ظرفیت حجمی خود رسیده‌اند بسته می‌شوند به عنوان یك مورد، به مقدار زباله‌های ظروف و بسته‌بندی‌ها كه در آمریكا تولید می‌شود، نگاه كنید از یك طرف، مطالعات می‌گوید كه وزن كل ظرف‌ها و بسته‌بندی‌ها در نهرهای زباله‌ای جامد در سالهای اخیر كاهش یافته است. اما در مورد حجم چطور؟

اگر شما به محصولاتی كه در قفسه‌های خواروبار فروشی آمریكا وجود دارد نگاه كنید، شما باید به مطالعات شك كنید! آیا واقعاً بسته‌بندی‌های كمتر نسبت به مطالعات وجود دارد توضیح‌اش ساده است. سازندگان به ظرف‌های آلومینیومی و پلاستیكی كم وزن روی آورده‌اند، ظرف‌های فولادی و شیشه‌ای سنگین‌تر را جایگزین می‌كنند. ظرفهای كمتری در قفسه‌های خواروبارفروشی آمریكا وجود ندارد، فقط وزن آنها كم شده است.

آیا این ظرف‌های كم وزن جای كمتری را در زباله‌دانی‌ها می‌گیرند؟ نه لزوماً. مطالعات نشان می‌دهد كه یك بطری سس پلاستیكی جای بیشتری را در زباله‌دانی‌ها نسبت به یك بطری سس شیشه‌ای می گیرند بنابراین سؤال بهتر از این اصل كه آیا حجم ظرف‌ها و بسته‌بندی‌ها در سالهای اخیر كاهش یافته است. جواب این سؤال نه می‌باشد.

مقدمه:

در حال حاضر خريد يک کامپيوتر شخصي بسيار ارزان تر از ارتقاء دادن کامپيوتر قبلي است. حال بر سر کامپيوتر قبلي چه خواهد آمد؟ ضايعات الکترونيکي که برخي از افراد آن را به جنبه سياه دنيای جديد ديجيتالي تشبيه کرده اند مشکلات زيادی را برای محيط زيست ما به وجود آورده است. در اين مقاله سعي کرده ايم به مسائل و مشکلات ضايعات الکترونيکي بپردازيم[1].

زباله (Trash):

هر آنجه به علت غير قابل مصرف بودن دور ريخته مي شود.

ضايعه (Waste):

ضايعه شامل مواد جامد، مايع، و گاز غير مطلوب پس از تكميل يك فرايند مي باشد. ضايعات ميتوانند به صورت منابع بالقوه اي در اكولوژي صنعتي نگريسته شوند. آنچه در اين مقاله مورد بحث است همان ضايعات جامدي است كه مربوط به اجزاء رايانه مي شود و طبق فرايندي دوباره قابل استفاده است.

[spow 44197]

ضايعات الكترونيكي (E-waste):

 

صنعت الكترونيك از رشد بالا و سريعي برخوردار بوده است. همراه با اين رشد، محصولات منسوخ شده و قديمي صنعت رو ز به روز افزايش پيدا مي كند؛ ضايعات الكترونيكي اكنون بيشترين رشد را در دنياي صنعت امروز داراست و بيشتر كشورهاي صنعتي گريبان گر اين مساله هستند. اكنون بيشتر دولت ها به فكر بازيافت اين محصولات به صورت جامد هستند. بخشي از زباله صنعتي، طيف وسيعي از وسايل الكترونيكي مثل فريزر، وسايل تهويه مطبوع، تلفن هاي دستي، ضبط صوت هاي شخصي و كليه وسايل الكتريكي مصرفي تا رايانه را شامل مي شود[2].

انواع ضايعات الكترونيكي در رايانه:

1. تجهيزات فناوري اطلاعات

2. تجهيزات سرگرم كننده

3. تجهيزات ارتباط از راه دور

4. وسايل سمعي و بصري مانند ديسك فشرده،

5. اواع مختلف پرينتر ها و تجهيزات آنها مانند كاتريج

6. مدارهاي الكترونيكي پرينتر ها

7. باتري ها

ضايعات الكترونيكي مشكلي بحراني است:

1. ضايعات الكترونيكي مخاطره انگيز است. ضايعات الكترونيكي شامل 1000 نوع ماده مختلف است كه خيلي از آن ها سمي است و ممكن است آلودگي هاي جديدي ايجاد كند.

2.مواد الكترونيكي به علت پيشرفت سريع در تكنولوژي كارايي مطلوب خود را از دست مي دهد و بيش از ساير مواد توليدي، ايجاد ضايعه مي كند.

- در آمريكا بيش از ساير كشورها از رايانه شخصي استفاده مي شود. بيش از 50% خانواده ها داراي رايانه شخصي هستند

- تا سال 2005 به ازاي وارد شدن هر رايانه جديدي به بازار، يك رايانه از رده خارج ميشود

- در آمريكا بيش از ساير كشورها از رايانه شخصي استفاده مي شود(50 درصد)

- تنها در كاليفرنيا بيش از 2 بيليون دلار خرج بازيافت اين مواد درعرض 5 سال آينده خواهد شد.

- در سال 1998 بيش از 20 ميليون رايانه در آمريكا از رده خارج شد كه معادلي 5 تا 7 ميليون تن وزن داشت و 3% تا 5% در سال به آن اضافه مي شود. در سال، 5% مواد جامد بازيافتي را تشكيل مي دهد[3].

ضايعات الكترونيكي در هند:

هند امروز حدود ۳۸/۱ ميليون رايانه خارج از رده دارد و توليدكنندگان آن سالانه ۱۰۵۰ تن زباله الكترونيكي به آن اضافه مي كنند. اين تعداد نسبت به ۲۰ ميليون رايانه خارج از رده آمريكا اندك است، اما يك «روند رو به رشد» را نشان مي دهد. اين مسأله با ورود زباله هاي الكترونيكي از سنگاپور و كره جنوبي پيچيده تر گرديده است. كارشناسان محيط زيست در هند هشدار داده اند كه حتي به كارگيري روش هاي اوليه و مقدماتي براي بازيافت ضايعات الكترونيكي براي سلامت انسان و محيط زيست بسيار خطرناك است و بنابراين بايد به صورت جدي از واردات زباله ها و پسماند رايانه ها به هند جلوگيري شود. قسمت هاي رايانه - شامل نمايشگر (مانيتور)، چاپگر، صفحه كليد، واحد مركزي پردازش و به حركت آورنده فلاپي - داراي فلزات قيمتي مانند طلا، نقره و پلاتين است. البته حاوي مواد خطرناك مانند سرب، كادميوم و جيوه نيز مي باشد و تجزيه و بازيافت اين مواد براي سلامتي انسان زيان آور است.

ضايعات الكترونيكي در ايران:

به گفته يكي از كارشناسان محيط زيست در سازمان محيط زيست ايران، هنوز هيچ برنامه اي در زمينه بازيافت مواد الكترونيكي بويژه مواد سمي موجود در اجزاء سخت افزار رايانه‌ها وجود ندارد. به گفته اين كارشناس اگر چه مواد سمي در رايانه‌ها وجود دارد ولي بازيافت آن ها به مراتب گران تر از دور انداختن آن هاست و در نتيجه هنوز پيش بيني هاي لازم در اين زمينه اتخاذ نشده است.

ضايعات الكترونيكي از كجا مي آيند؟

در امور كوچك و شخصي: امروزه به علت افزايش تكنولوژي، وجود نرم افزارهاي كاربردي جديد،... معمولا هر 18 ماه يكبار رايانه‌ها را ارتقاء داده و هر رايانه بيش از چهار لي پنج سال عمر مفيد ندارد. توسط مراكز بزرگتر: مثل شركت ميكروسافت كه داراي 50000 كارمند در سراسر جهان است و هر سه سال يكبار، رايانه جديد براي اعضا تهيه مي كند. چه بعضي از آنها بيش يك رايانه در اختيار دارند.

[spow 44197]

ضايعات الكترونيكي به كجا مي روند؟

1. در سال 1997 بيش از 3/2 ميليون ضايعات الكترونيكي در آمريكا سوزانده و يا در زمين دفن شدند. به نظر مي رسد كه بيشتر ضايعات الكترونيكي، خانگي يا مربوط به سازمانهاي كوچك است كه به جاي عمليات بازيافت، آن ها را مي سوزانند؛

2. بعضي از رايانه‌ها استفاده دوباره مي شوند. يعني وقتي كه استفاده كننده شخصي آن را از رده خارج مي كند، توسط افراد ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد كه البته ميزان آن سه درصد است. اين ها به مدارس و يا شركت هايي كه سود چنداني ندارند فرستاده مي شوند. بعضي از مغازه ها آن را به قيمت كمتري مي خرند، تعمير مي كنند و دوباره براي سوده دهي به قيمت پايين مي فروشند؛

3. بازيافت هاي خانگي: بازيافت مواد خيلي بهتر از خاكستر كردن آن ها است. در سال 1998، 11% رايانه‌ها بازيافت مي شد و هر ساله 18% به آن اضافه مي شود و به نظر مي رسد كه 12.75 ميليون رايانه (شامل مانيتور و صفحه كليد) در سال 2002 بازيافت شود. معمولا براي بازيافت هر قطعه از رايانه 10 تا 30$ خرج مي شود، چه بعضي از قطعات رايانه بسيار ارزانتر از بازيافت آن است و طبيعتا افراد ميلي براي بازيافت آن پيدا نمي كنند؛

4. زندان ها: در بعضي از زندان هاي آمريكا حدود 50000 نفر مشغول به بازيافت ضايعات الكترونيكي هستند و 350 شغل جديد در زندان ها پديد آمده است. البته مطابق با استاندارد [5]OSHA اين كار درست نيست چرا كه سلامت زندانيان را به مخاطره مي اندازد[6].

خطرات موجود در ضايعات الكترونيكي:

با وجود اينكه ضايعات الكترونيكي حاوي موادي سمي هستند، افراد كمي با اين موضوع آشنا هستند؛ موادي مانند: سرب و كادميويم كه در ساخت صفحه مدارات، اكسيد سرب و كادميوم در monitor cathode ray tubes)CRTs)، جيوه در صفحات مانيتور هاي صفحه تخت ، كادميوم در باتري هاي رايانه ، پلاستيك هاي كه در كيس هاي رايانه استفاده مي شود، كابل هاي معمولي و كابل هاي حاوي پلي وينيل كلورايد كه در هنگام سوختن (جهت آزاد سازي مس از درون سيم ها) اكسيدهاي سمي آزاد مي سازند.

به علت وجود اين گونه خطرات، بازيافت مواد الكترونيكي علاوه‌بر پيگردهاي قانوني، داراي مشكلات محيط زيستي خواهد بود. به همين علت با سوزاندن و يا دفن كردن ضايعات رايانه‌اي مشكلات اساسي از طريق ايجاد آلودگي هاي محيط زيستي به وجود خواهد آمد. دفن ضايعات باعث مي شود مواد سمي به درون آب هاي جاري و زيرزميني آزاد شوند؛ همچنين سوزاندن اين مواد باعث ورود مواد سمي و اكسيدها به درون هوا مي شود. به همين علت بازيافت رايانه ها خطرات جدي از جنبه هاي محيط زيستي و شغلي، در برخواهند داشت. به خصوص زماني كه صنعت بازيافت به علت سود دهي كم آن، مقررات مرتبط با مسائل ايمني كاركنان را رعايت نمي كنند.

جدول 1: مواد استفاده شده در رايانه‌هاي روميزي وكارآيي رويه هاي جاري بازيافت

 

[spow 44197]

سازمان حفاظت محيط زيست آمريكا(US Environmental Protection Agency ( در زمينه بازيافت ضايعات الكترونيكي در آمريكا فعاليت هاي زيادي را انجام داده و نقش مهمي را در اين زمينه ايفا كرده است.

بين سالهاي 1997تا 2004 بيشتر از 315 ميليون رايانه در آمريكا غير قابل استفاده شده اند كه حدود :

2/1 بيليون آن از سرب

2 ميليون پوند آن از كاديوم

400000پوند آن از جيوه و

4 بيليون پوند آن از پلاستيك است.

 

فهرست اجزاء الكترونيكي سمي در رايانه

• تخته مدار رايانه كه داراي فلزات سنگين مثل سرب و كاديوم است

• باطريهاي رايانه كه داري كاديوم است

• لامپ پرتو كاتودي به همراه اكسيد سرب و باريوم

• كابل هاي مسي با پوشش «پي.وي.سي.» و قطعات پلاستيكي رايانه كه در زمان سوخته شدن براي بازيافت فلزات ارزشمند دي اكسيد هاي بسيار سمي را از خود آزاد مي كنند

[spow 44197]

اخيرا تحقيقاتي در آمريكا صورت گرفته كه نشان داده كه تا سال 2004 بيشتر از 315 ميليون رايانه غيرقابل استفاده خواهند شد.

تا سال 1997 متوسط استفاده مفيد از يك رايانه 4 الي 6 سال بود و اين تا سال 2005 به 2 سال كاهش پيدا مي كند

صادرات- بهترين راه فرار:

يكي از علت هاي اساسي كه ايالات متحده آمريكا با مسائل مرتبط با ضايعات الكترونيكي مواجه نمي شود، راه فراري است كه آنها و برخي ديگر از كشور ها از آن استفاده مي كنند: صدور ضايعات به كشورهاي در حال توسعه آسيايي. بيشترين ضايعات الكترونيكي توسط كشورهاي توسعه يافته در جهان توليد مي شود . صدور ضايعات به كشورهاي توسعه نيافته به طور تاريخي بهترين راه فرار كشورهاي صنعتي از مشكلات مرتبط با آن بوده است. در اواخر دهه 80 و اوايل دهه 90 عموم مردم در اكثر كشورها تظاهراتي را بر عليه اين مسئله بر پا كردند تا بدين ترتيب قوانين بين المللي همانند Basel Convention تصويب شدند.

ولي در حال حاضر مشكل جديد تري در خصوص تجارت با ضايعات تحت عنوان بازيافت به وجود آمده است. زيرا در حال حاضر مواد الكترونيكي جهت انجام بازيافت به كشورهاي آسيايي فرستاده مي شوند. به همين علت در سال 1994 Basel Convention منع صدور هر نوع از ضايعات خطرناك را از كشورهاي غني به كشورهاي در حال توسعه تحت هر عنواني- مانند بازيافت- ممنوع ساخته است.

بازيابان در قالب تاجران ضايعه:

مصرف كنندگان ممكن است تعجب كنند وقتي دريابند اكثر شركت هايي كه خود را تحت عنوان «بازيابان رايانه و ضايعات الكترونيكي» مي نامند بيشتر به تجارت ضايعات مي پردازند تا به كار حقيقي بازيابي ضايعات الكترونيكي! آنان اين كار را به طور مستقيم و يا غير مستقيم انجام مي دهند

چگونه ضايعات الكترونيكي را كاهش دهيم؟

برخي از راه حل ها :

1. ممنوع اعلام كردن صادرات ضايعات الكترونيكي: همانند آن چه در كشورهاي عضو اتحاديه اروپايي اجرا مي شود، ايالات متحده آمريكا نيز بايد صادرات ضايعات الكترونيكي را كه حاوي مواد مضر هستند ممنوع اعلام كند.

2. خارج كردن سموم: جلوگيري از آلودگي تنها به معناي بازيافت ضايعات نمي باشد، بلكه بايد از ابتدا موادي توليد شوند كه حاوي مقداري كم از ضايعه باشند و در آنها از مواد خطرناك استفاده نشده باشد.

3. تمرين احتياط- جلوگيري از ورود مواد سمي: يعني حتي اگر احتمال آن مي رود كه استفاده از ماده اي باعث ايجاد خطر شود، جداًَ از استفاده از آن جلوگيري شود.

4. مسئوليت پذير كردن توليد كننده:در اين مرحله توليد كننده بايد مسووليت هزينه هاي آنچه توليد كرده است را بر عهده گيرد. به اين ترتيب آنان مجبور خواهند بود موادي كه داراي خطر كمتري هستندتوليد كنند.

5. مجبور كردن توليد كنندگان به پس گرفتن مواد : به اين ترتيب آنان مجبور هستند موادي را كه توليد كرده اند در پايان عمر مفيدشان پس بگيرند.

6. طراحي به نحوي كه قابليت استفاده طولاني مدت، ارتقا، و بازسازي و استفاده مجدد داشته باشند: از آنجاييكه سود بيشتري را توليد كنندگان از طريق توليد منابع جديد و مجبور كردن مشتريان به خريد آنان بدست مي آورند به اين ترتيب از توليد ضايعات جلوگيري خواهد شد.

7. طراحي براي بازيافت: هنگامي كه وسيله اي توليد شد بايد اطمينان حاصل شود كه در هنگام بازيافت دوباره آنان مواد خام اوليه موادمضري را ايجاد نكنند

‌- تجربه اي از كشور سوييس در اين زمينه:

در اواسط سال 1998 بود كه در سوئيس براي آشغالهاي الكترونيكي اقداماتي شروع شد.

در سوئيس دو سازمان S.EN.S (مؤسسه سوئيسي بازيافت زباله ها) و SWICO (انجمن صنايع فناوري ارتباطات و اطلاعات سوئيس) نقش مهمي را در اين زمينه ايفا مي كنند . آنها جوازهايي براي متخصصين بازيافت زباله ها صادر مي كنند و با بازرسي هاي منظم، ماشين آلات را كنترل مي كنند. تا اواخر سال 2001 چهار جواز توسط SWICO و ده جواز توسطS.EN.S به متخصصين بازيافت زباله ها واگذار شد و هشت جواز توسط هر دو سازمان به متخصصين بازيافت پرداخت شد. اين دو انجمن 427 شعبه در سراسر سوئيس دارند

پيشنهادات:

آنچه بيش از پيش نياز است:

1. ايجاد دفاتر و اتحاديه هايي محلي که به امر رسيدگي به بازيافت ضايعات الکترونيکي بپردازند. اين دفاتر مي توانند به شناسايي محلهايي که نياز به اين ضايعات دارند بپردازند. برای مثال در ايالات متحده شاهدتعداد زياد اين گونه از دفاتر هستيم مانند: Neveda Division of Environmet Protection و ياSilicon Valley Toxics Coalition.

2. برنامه ريزی برای بازيافت مواد مي توانند از وظايف نمايندگان و شرکت هاي توليد کننده باشد ( مانند آنچه شرکت IBM و يا Dell انجام داده اند). در حال جاضر شاهد آن هستيم که سيستم عامل لينوکس به نحوی برنامه ريزی شده است که بتواند به عنوان ابزاري برای حمايت از محيط زيست استفاده شود. زيرا اين سيستم نيازی به سخت افزارهای پيچيده ای ندارد و مي توان به وسيله آن استفاده بهينه تری از کامپيوترهای قديمي کرد

3. استفاده مجدد و اهدا مواد الكترونيكي به مراكزي كه به آنها نياز دارند

4. بازيابي مواد الكترونيكي.

5. خريد وسايلي كه ضرري براي محيط زيست ندارند و داراي علامت هاي مخصوص نشان دهنده اين مطلب باشند

6. آنچه برای کشورهای درحال توسعه مهم می باشد، تدوين قوانيني در ارتباط با بازيافت مواد الکترونيکي است. قوانيني که توسط آژانس حمايت از محيط زيست در آمريکا تدوين شده اند مي تواند الگويي مناسب در اين امر باشد

[حميد مهدي پور 15]

پلاستيك زيستي در زمينه پلي لاكتيك اسيد