سیستم و سیستم شهری

[Mohammad Aref 120452]

تعریف سیستم (نظام):

 

سیستم یک کل به هم پیوسته است ، که دارای اجزاء و عناصری است و روابط حاکم در میان آن ها درجهت عملکردهای خاصی است.

 

• مجموعه‌ای از عناصر به هم پیوسته و مرتبط که در راستای رسیدن به یک هدف و یا اهداف مشخصی مرتبط گشته و بر روی هم کلیتی واحد را تشکیل می‌دهند.
  
• مجموعه‌ای از عناصر و اجزاء که بر یکدیگر تأثیر می گذارند و با یکدیگر در ارتباط و تداخلند ، ولی در جمع حکم واحد می­ یابند.
  
• نظریه سیستم ها بر اساس مفهوم کلیت واحد پایه گذاری شده است و این مفهوم ابتدا در روانشناسی و بخصوص در مکتب گشتالت پایه گذاری شد.
  
• تئوری سیستم ها توسط لودویک فون برتالنفی در سال ۱۹۵۴ مطرح شد.
  
• در نظریه سیستم ها ، طبعا ، مفهوم کلیت ، مهم ترین خاصیت به شمار می رود.
  
• عنصر ، ارتباط ، جزء سیستم ، محیط ، کلیت ، جزء و کل ، سازمان و نظام از مفاهیم مرتبط با سیستم است.
  
• ساز و کار یک سیستم عبارت است از : ۱- فعالیت ۲- ارتباطات
  
• مفهوم و ماهیت اصلی نظریه نظام ها (سیستم ها) : ۱- نظم سلسله مراتبی همراه با ۲- روابط بین هر یک از اجزاء یک نظام است.
  

 

سلسله مراتب صفت عمده کلیت است. سیستم ها همواره از رده بندی ساختی یا رفتاری (فرم و عملکرد) برخوردارند.

 

خصیصه های اصلی پژوهش سیستم ها:

 

• کلیت: مفهوم کلیت ، شامل آن اجزاء و عناصری است که در جهت کل به طور منطقی عمل می کنند.
  
• عنصر: عنصر جزئی از سیستم است که می توان در رابطه با اهداف تا کوچکترین حد تجزیه نمود.
  
• پیوند یا ارتباط: پیوندهای کنترلی بین عناصر یک سیستم از جمله مهم ترین ارتباطات است.
  
• حالت سیستم: حالت سیستم در ارتباط با خواص آن (تندی ، کندی ، سرعت و …)
  
• محیط سیستم: مجموعه از عناصر و خواص که جزئی از سیستم نیستند اما تغییر در آنها ، باعث تغییر در حالت سیستم می‌شود.
  

 

امروزه در سیستم ها از دانشی جدید به نام سیبرنتیک استفاده می­ گردد . این دانش نحوه عمل سیستم های پویا را مورد تجزیه و تحلیل قرار می­ دهد.

 

سیبرنتیسین ها ، دانشی را به راه انداختند که در آن ، مکانیسم­ های ارتباطات و کنترل ماشین ها و حتی موجودات زنده را بررسی کرده و در واقع تحلیل سیستم ها و فهم ترکیب آن و تأثیر متقابل و اشکال تنظیم آنها را از طریق دانشی “سیبرنتیک” بیان می کردند.

 

سیستم شهری

تعریف شهر از نگاه سیستمی: شهر مجموعه ای است از فعالیت های مختلف (اجزاء سیستم) که همگی برای رسیدن به هدف تأمین رفاه و آسایش شهروندان است. از جمله این فعالیت ها می­ توان به آموزشی ، فرهنگی …. اشاره کرد.

 

• شهر ، همچون موجودی زنده است که همه عناصر آن در رابطه متقابل بوده و اجزاء مختلف آن ، پیکره اجتماعی و زنده آن را تشکیل می دهند. در اینجا سیستم همانند یک دستگاه عصبی عمل می­ نماید که اگر اختلالی وارد نظام زنده آن شود، به صورت خودکار عمل کرده و نظم جدید را برقرار می­ کند.
  
• در نگرش سیستمی به شهر ، شهر به عنوان سیستم باز مطرح است که در ارتباط با مناطق اطراف و دیگر مناطق باشد.
  
• با تعریف شهر به عنوان سیستم باز ، با مقوله محیط سیستم روبرو می شویم. محیط سیستم به مجموعه ای از عناصر و اجزاء اطلاق می­ گردد که بر سیستم اثر می گذارند و در شهر این موضوع به مناطق اطراف شهر اطلاق می گردد.
  
• هر سیستم از چندین زیر سیستم (Sub System) تشکیل می­ شود و در رابطه با شهر ، محله یک زیر سیستم محسوب می­ شود.
  
• تغییرات ایجادشده در سیستم­ ها ، زیر سیستم­ ها را نیز متاثر می ­سازد.
  
• سیستم شهری ، تحلیل ویژگی های تشکیل دهنده مجموعه شهرهایی است که تاثیرات متقابل میان آنها وجود دارد و سیستم­ های بازی هستند که با محیط های بیرون از محدوده خود ارتباط دائمی دارند.
  
• پویایی سیستم­ های شهری ، از میزان جابجایی کالاها ، خدمات ، افکار و تحرک های جمعیتی میان شهرها، شهرک ها و حوزه ­های روستایی مشخص می­شود.
  
• تفاوت های موجود در سیستم­ های شهری ، از طریق انتقال مردم ، اطلاعات و کالا بیان می­ شود.
  
• واضع تئوری سیستم های شهری ، برایان بری ، جغرافیدان آمریکایی است.
  

 

سلسله مراتب عملکردی از اصول اساسی سیستم شهری ، به شمار می رود.

 

سیستم های شهری در دوره های مختلف:

 

• قبل صنعتی: بیشتر شهرها دارای جمعیت
  
• صنعتی: رشد ، شهرها ، بیشتر به منابع ویژه محلی وابسته بود و با توجه به اوضاع مساعد طبیعت بود و جدایی گزینی اکولوژیک (جدایی طبقات اجتماعی) رخ داد.
  
• فرا صنعتی: این عصر ، نتیجه افزایش تصور ناپذیر سرعت و کارایی ارتباطات است.
  

 

مدل تغییرات سیستم های شهری – تغییرات جمعیتی در سکونتگاه های مختلف:

 

• دوره اول: صنعتی شدن و تأسیس کارخانه ­ها در شهرها و مهاجرت های روستایی به شهرها.
  
• دوره دوم: جمعیت شهر مرکزی به تدریج کاهش یافته و جمعیت حومه­ ها افزایش می­ یابد.
  
• دوره سوم: جمعیت در سطح ناحیه پراکنده می­ شود. شهرهای بزرگ ، جاذبه های خود را از دست می ­دهند و شهرهای کوچک برای جذب جمعیت به جاذبه­ های تازه ای دست می­یابند و توسعه حومه نشینی و حومه ­های صنعتی ادامه می یابد.
  

 

در دوره تسلط استعمار ، بنادر بر سیستم های شهری مسلط بودند.

 

سیستم شهری ، سیستمی پویاست که در طول زمان در حال تغییر است و اساس شکل یابی آن از شرایط تولید ناحیه ­ای (ناحیه محاط بر شهر) نیرو می­ گیرد و با توجه به تفاوت در نواحی مختلف، سیستم­ های شهری مختلفی ایجاد می­ شود.

 

منبع: کیمیافکر بزرگ