مقاله های با موضوع gis

**Mohammad Aref** · 6 اسفند، ۱۳۸۸

نقش جی آی اس (GIS) در توسعه شهری

Management of an Urban DevelopmentDesign and Development of a GIS Interface to Solve Technical Problems
In order to prepare a good aesthetics of a city and ensure a better framework to inhabitants’
life, it is necessary to make a good planning of the urban space. In Morocco, the management
of this space is based on the Urban Development Map (UDM). This UDM is composed of
different kind of data, so that its exploitation raises several technical management problems.
Knowing the data of a UDM, the present article tries to develop solutions to these technical
problems using GIS technology. First, a Conceptual Data Model of the components of the
UDM is designed using the Entity Relation model. Then, data are prepared and a prototype
database is established. Finally, a GIS user interface is developed using VBA language within
the ARCGIS 8.1 environment.
The developed user interface proposes solutions to the following functions:
− Acquisition of spatial and descriptive data as well
− Data updating, processing and analyzing
− Spatial and non spatial requests formulated on the UDM concerning: the position of a
title, requests of opposition, disposition of a note of information, favorable and
unfavorable opposition, and projects of allotments
− Classification of data based on specific criterion
− Searching spatial information concerning the UDM areas touched by flooding.
− Displaying and printing thematic maps, with layouts, related to road network, public
equipment, and population.
The developed interface was tested using data from the Urban Agency of Settat and seems to
meet most professional users’ needs.

با در نظر گرفتن شرايط موجود شهر نشيني در ايران كه نتيجه 5دوره مهاجرت مشخص(قبل و بعد از انقلاب)ونيز چند دوره مشخص نگرش به شهر و شهرسازي در كشور مي باشد. مقاله حاضر را در جهت ايجاد نگرشي نو كه در دهه اخير ايجاد شده و نيز راهكارهاي مربوطه كه امروزه در فرايند شهرسازي در ايرانبه كار گرفته مي شود گرد آوري گرديده است.در اين نوشتار پس از بررسي تاريخچه شهر و شهرنشيني در ايران و جهان و نيز مطالبي در باب GISبه دو مورد استفاده از نرم افزار در طرحهاي توسعه شهري اشاره شده و بعد از آن به روند كار مهندسين مشاور شارستان در به كار گيري نرم افزار در طرح بازنگري طرح تفصيلي منطقه 4 اصفهان اشاره مختصري گرديده است.

اشاره ای به روند شهرنشینی در ایران و اثر آن بر کاربری زمین
کاربری زمین در دوران گذشته بیشتر به عنوان «کاربری منابع» مطرح بوده است. در دوره معاصر با مهاجرت روز افزون مردم به شهرها و نيـز با توسعه شهرنشینی تغییرات بنیادی در شیوه زندگی، نقش و عملکرد زمین در مقیاس شهر عوض شده است.
همان طور که گفته شد در شرایط کنونی ایران به دلیل رشد سریع شهرنشینی، و نگاه به زمین به عنوان یک محل امن و پرسود برای سرمایه گذاری ، تقاضای زمین در شهرها روندی فزاینده و پرشتاب دارد. این امر خود موجب افزایش شدید قیمت زمین و ساختمان، رشد سوداگری زمین، اشتغال اراضی کشاورزی و منابع طبیعی، ساخت و سازهای غیرمجاز، گسترش حاشیه نشینی که در نهایت زمینه ساز معاملات پنهانی زمین، نابربرای اجتماعی، فساد اداری و مالی و اعمال نفوذ در روند تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری می گردد.

اثر آن بر مدیریت و توسعه شهری
اهمیت کاربرد اطلاعات در مدیریت شهری و اجرای طرحها و قوانین همچنین در برخورد بابحرانهای سیاسی، اجتماعی و طبیعی بر کسی پوشیده نیست، اما در این میان وجود یک سیستم منطقی، از ملزومات اولیه این کاربرد است چرا که باید سیستمی وجود داشته باشد تا بتوان در قالب آن به ساماندهی و تعیین روشهای دریافت، پردازش و ارائه اطلاعات پرداخت، سیستمی که نگهداری، نحوه پردازش و از همه مهمتر چگونگی ارتباط کاربران با اطلاعات و استفاده از آنها را مشخص نمود.
یکی از اجزای سیستمهای اطلاعات شهری سیستم سخت افزار و نرم افزاری آن می باشد و در مجموع توانایی رایانه ای این سیستم را می توان به عنوان ابزاری جهت ورود، ذخیره سازی، اصلاح، پردازش و ارائه اطلاعات مورد استفاده قرار داد. ولی متاسفانه مفهوم واژه سیستم اطلاعات جغرافیایی با مفهوم واژه یکی از اجزای آن یعنی نرم افزار مترادف شده که این اشتباه منجر به از بین رفتن و خدشه دار شدن مفهوم GIS شده است. در واقع پایین ترین سطحی که می توان از GIS استفاده نمود همین سطح است. اما باید گفت بیشترین استفاده ای هم که از این سیستم صورت می گیرد همین کاربرد است.
سطح بندی کاربرد GIS، ایجاد سیستمی است که بتوان در سایه آن به امر تصمیم سازی پرداخت، در این سطح است که سیستم اطلاعات جغرافیایی به انجام رسالت اصلی خود می پردازد. اطلاعات مناسب بر مبنای مناسبات سیستمی جمع آوری شده و منطبق با عملكرد و سیستم در آن مدیریت خواهد شد. د این سطح کارشناسان رشته های مختلف با ارائه اطلاعات تخصصی به سیستم، ایفای نقش نموده و از تعامل تمامی اجزای سیستم با یکدیگر نتیجه ای ارائه می گردد که نتایج فوق به عنوان آلترناتیوهای توسعه در اختیار تصمیم گیران قرار خواهد گرفت.
بالاترین سطح کاربردی سیستم زمانی است که این سیستم خود به عنوان زيرسیستم یک سیستم کلان تر مطرح شده و نتایج ناشی از آن به عنوان يكي از ورودی های سیستم بالاتر مورد استفاده خواهد گردید. با توجه به سطوح مختلف کاربردی این سیستم می توان میزان اهمیت و کاربرد آنها در ایجاد و حفظ امنیت را تعیین نمود.
GIS باید از علم برخیزد و بر اساس نیاز کاربر شکل گیرد و این بار از بستر علم شهرسازی بر اساس نیاز کاربران آن که همانا برنامه ریزان شهری هستند به منظور تهیه طرحهای توسعه شهری برخاسته است. GIS سیستمی است ساده که ارتباط میان نقشه و اطلاعات توصیفی را به صورت دوسویه برقرار می کند یعنی هم از نقشه می توان به اطلاعات توصیفی رسید و هم از اطلاعات توصیفی به نقشه. GIS می تواند اطلاعات وارده را یکپارچه کند. اطلاعاتی که پیوستگی بین آنها مشکل می باشد. به کمک GIS می توان انواع مختلف نقشه ها را با هم ترکیب نمود و سپس آنها را تجزیه تحليل کرد.
بهره وری موثر از GIS بستگی خیلی زیادی به عوامل نهادی و سازمانی دارد. عوامل نهادی عبارتند از رضایت جمع آوری کنندگان اطلاعات براي تقسیم اطلاعات خود با کاربران بالقوه. در نتیجه، یکی از مهم ترین مشکلات در 10 الی 20 سال آینده تا تربيت کاربران بالقوه برای دسترسی به اطلاعات مورد نیازشان است. بدین منظور ایجاد زیرساختهای اطلاعات فضایی در سطح محلی، ملی و حتی جهانی مورد نیاز خوهد بود. عوامل نهادی در ایران دو دسته اند: 1- مدیرانی که متاسفانه اصلا GIS نمی دانند و 2- متخصصینی که از مدیریت سردرنمی آورند.
عوامل سازمانی عبارتند از: ایجاد سازمانهایی که قادر هستند خودشان را برای بهره برداری از فرصتهای بالقوه به وجود آمده به وسیله GIS با آن وفق دهند. این امر همچنین نیازمند نوآوریهای جدید تکنولوپیک برای برآورده ساختن احتیاجات متعدد و در حال تغییر هر سازمانی است. لازم به ذکر است که وزارت مسکن و شهرسازی از پیشگامان عوامل سازمانی حوزه GIS به شمار می رود و در فرآیند تهیه طرحهای ملی و منطقه ای از آن استفاده می کند..

سنجش از دور و سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي(GIS)
ظهور تصاوير ماهواره اي منابع جديدي از اطلاعات را براي مراجع و افراد درگير در مديريت شهري ايجاد كرده است.اكنون نقشه کشی در مقیاسهای 1:5000 تا 1:25000 به وسیله ضبط کننده هایی از قبیل سیستم پانکروماتیکspot (با دقت 10 متر) و IRS هندی ( با دقت 8/5 متر)، تقریبا امکان پذیر شده ات. ماهواره Ikonos تصاویری را با دقت یک متر تهیه می کند که نقشه کشی در مقیاس 1:10000 را عملی می سازد. به وسیله ابزارهایی از این قبیل، انعکاس تغییرات کاربری اراضی شهری در سراسر جهان در 10 الی 20 سال آینده با دقت فزاینده اي امکان پذیر خواهد شد. این امکانات در بسیاری از نواحی شهری در حال رشد سریع خصوصا در کشورهای کمتر توسعه یافته، جایی که گزینه های منابع اطلاعاتی به دلیل فقدان منابع محدود می شود، اهمیت نسبتاً زیادی دارند.
با وجود این باید در نظر داشت که به رغم این پیشرفتها، عکس های هوایی متداول کماکان منبع اصلی اطلاعات سنجش از دور برای آینده پیش بینی شدنی در سطح قطعه زمینی (یعنی مقیاسهای 1:2500 الی 1:500 )، که مبنای اطلاعات اصلی مود استفاده اجزا درگیر در برنامه ریزی شهری و اداره زمین است باقی خواهند ماند. با اين ذهنیت، همچنین می بایست توجه داشت که پیشرفتهای اخیر در عکسهای هوایی اساساً سودمندی بالقوه آن را برای اهداف تعیین موقعیت افزایش داده است..

تاریخچه استفاده از GIS
حدود 3500 سال پیش بر روی دیوارهای غارهای نزدیک ladcauax ، cro-magnon و فرانسه شکارچیان عکسهایی از حیواناتی را که شکار کرده بودند را کشیدند. این ارتباط شکارچیان با شکارها و کشیدن عکسها باعث شد طرحها و فکرهایی به ذهن آنها خطور کند.
در سال 1854 جان اسنو در مورد بیماری وبا و ارتباط آن با بعضی مکانها در لندن تحقیقی کرد. مطالعات وی در مورد شیوع بیماری وبا او را به یک پمپ آلوده آب رساند که باعث بروز این بیماری شده بود. وی برای کشیدن یافته هایش از روش کاریتوگرافی استفاده کرد.
نزدیک قرن 20 پیشرفتهایی از «عکس لیتوگرافی» دیده شد و نقشه ها به صورت لایه های جداگانه درآمده بود. در سال 1964، GIS وارد دنیای عملی شد در شهرهای اوتاوا و اونتیاریوی کانادا به وسیله دانشمندی به نام روجر توملنیون در زمینه انرژی، معادن و تحقیقات که آن را سیستمهای جغرافیایی کانادا نامیدند،وارد دنياي عمل شد. این سیستم برای نگهداری، آنالیز و کنترل داده های جمع آوری شده برای فهرست زمین کانادایی به کار می رفت. و با نقشه هایی با مقیاس 10250000 به کشاورزان در مورد کود کشاورزی حیوانات وحشی، جنگلداری و کاربری و ... کمک می کرد.
CGIS اولین سیستم پیشرفته نقشه کشی بود که دارای سیستم مختصات بین المللی بود. این سیستم خطوط توپولوپی و مشخصات آنها را در فایلهای جداگانه نگهداری می کرد. به تومیلتون لقب پدر GIS دادند چرا که وی از روش هم پوشانی برای تجزیه و تحلیل داده های مکانی استفاده می کرد.
سیستم CGIS تا آن زمان به عنوان منبع نقشه و مدیریت نقشه به کار می رفت و به صورت تجاری در دسترس نبود.
همچنین در سال 1964، هوارد فيشر آزمایشگاهی را برای گرافیکهای کامپیوتر و تجزیه و تحلیل داده های مکانی فراهم نمود. در دهه 1970 وی نرم افزارهای Autocad و سیستمهای دیگری مثل (symap)، (Grid) و (Odyssey) که به پیشرفت تجاری نرم افزار GIS در دانشگاه ها و مراکز تحقیق و ... کمکهاي شايانذكري کردندرا به خدمت گرفت.
در اواخر دهه 1970 نیز نرم افزارهای دیگری مثل Autodesk ، Esri، Mapinfo، Intergraph، General Electric به موفقیت CGIS کمک زیادی کرد. در سالهای 1980 و 1990 رشد صنعت و GIS با هم همسو شده بود. اواخر قرن 20 سرعت رشد در انواع سیستمها محکم تر شد.و در نهایت یک رشد آزاد با منبع باز (از طریق اینترنت) برای GIS ايجاد گرديد مثل Grass GIS و Quantun GISکه در دامنه ای از سیستم عملی حرکت می کند.

ادامه دارد...

**Mohammad Aref** · 6 اسفند، ۱۳۸۸

ادامه...

استفاده از GIS در طرحهای توسعه شهری

(نمونه موردي شهر لندن)
طرح توسعه لندن (انگلستان – 1971)
در طرح توسعه لندن، اظهارنظرها و انگاره های طراحانه زیادی، راجع بع کاربردی اراضی، تاثیر ادراکی فضاهای شهری و بدنه های آن، کیفیت و طرح روشنایی و نور طبیعی وجود دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
-طراحی شبکه خیابان ها و مسیرها
-توسعه و بهسازی محله ها بر اساس معیارهای عملکردی و طراحی شهری
-کیفیت فضایی کمربند سبز و طراحی فضای باز
-طراحی پروفیل خیابانها و سلسله مراتب فضایی آنها
-پستی و بلندی ساختمانهای شهری
-آفتابگیری و نور طبیعی
-روشنایی و نورپردازی محله ها و محدوده بر اساس فضا و شب و روز فضا و نوع خیابان ها
-محدودیت ارتفاع برای ساختمان ها
برای جلوگیری از توسعه بی رویه ساختمانهای بلندمرتبه، همزمان با تهیه نقشه های کاربردی اراضی، نوع راهنما نیز برای احداث ساختمانهای بلندمرتبه تهیه گردید. انگاره ای که بر اساس این راهنما ارتفاع و حجم ساختمان ها را کنترل می کرد، این بود که هر تقاضا می بایست بر اساس ضوابط جدید بازبینی گردد. معیارهای بازبینی و صدور مجوز ساختمان به شرح ذیل است:
-آیا ساختمان درخواستی، به گونه ای برای ساختمان ها و اراضی همجوار شکل آفرين خواهد بود؟
- آيا در طراحی ساختمان بلندمرتبه، شرایط محیط پیرامون نیز در نظر گرفته شده است؟ نحوه ترکیب و فاصله بین ساختمان های بلندمرتبه چگونه است؟
- آیا وسعت زمین، اجازه ترکیب مناسب ساختمان درخواستی را با ساختمان های کوتاه محوطه سازی مناسب خواهد داد؟
- آیا ساختمان درخواستی، ویژگی یا شخصیت قلمرو اطراف خود را تغییر می دهد؟
- آیا ساختمان بلندمرتبه تأثیر مخربی بر سواد شهر می گذارد، و از جهات مختلف، مانع دید به ساختمان های معروف و هویت بخش شهر را می گردد؟
- آیا ساختمان بلندمرتبه درخواستی، به عنوان نشانه شهری به فضا به قلمرو خاصی اشاره می کند(ميزان حوزه نفوذ بصري بنا) و محدوده پیرامون خود را از دور شاخص مي نمايد؟
- با توجه به عظمت حجم و جثه ساختمان مورد درخواست، بنا دارای کیفیت معمارانه بالاتر از معمول است؟
نمونه لندن نشان می دهد که هدایت هدفمند سیلوئیت شهر، به وسیله انگاره حجم و توده ساختمان ها، وسیله ای است که با آن می توان تأثیرات منفی و مثبت ساختمان های بلند مرتبه را از لحاظ بصری، و بالطبع تصور ذهنی شهروندان کنترل کرد و به این ترتیب حتی بورس بازی زمین را کنترل کرد.

استفاده از GIS در امور شهری خاصه طرحهای جامع و تفصیلی (ايران)
طی چند سال اخیر اقداماتی در زمینه طرح ریزی بعضی از مناطق شهری در ایران صورت گرفته است. در روند تولید طرح ابتدا باید هدف مشخص گردد، سپس شناسایی و بعد اهداف اجرایی آن تحلیل گرددو در نهایت طرح را انتخاب و اجرا نموده و نهادی بر آن نظارت نماید.
این طرح ها در قالب طرح توسعه شهری مطرح می گردند که طرح های هادی روستا – هادی شهری- تفصیلی و ... نيزاز آن دسته اند.
درطي چند دهه اخیر و به خصوص پس از انقلاب اسلامی با رشدفزاينده شهرنشینی مواجه شده ایم و اين در حالی است که وضعیت شهرها پاسخگوی نیازهای مردم نمی باشد در نتیجه این نیازها باید از بعد اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد چون مشکلات اجتماعی و اقتصادی طبعاً پیامدهای روانی را به دنبال خواهد داشت. البته مشکلات با يكديگر در تعاملند و نمی توان گفت که اگر شخصی از لحاظ درآمدی در رفاه باشد مشکل مسکن، آموزش بهداشت و ... را نخواهد داشت و یا به عکس.
برای حل این مسائل می توان از طرحهای توسعه شهری در مقیاسهای متفاوت استفاده نمود. برای نمونه به طرح تفصیلی می پردازیم. در این طرح ابتدا باید ماهیت و ارزش زمین را در طرحهای مکان یابی و ضوابط طرح تفصیلی وارد کنیم که علاوه بر پارامترهای هندسی و دسترسی، ، پارامترهای قیمت زمین را هم در اختیار بگیریم.
برای به دست آوردن ماهیت و ارزش زمین ابتدا باید برداشتی از وضع موجود انجام شود. برای حفظ و نگهداری آن اطلاعات و وارد کردن داده ها نرم افزار GIS به کمک می آید. به وسیله این نرم افزار همه اطلاعات مربوط به وضع موجود از لحاظ کاربری، کیفیت، عمر بنا، طبقات، وضعیت معابر و تفکیک پلاکها و ... را وارد، مشخص و حتی آنها را به روز نمود.
البته در مورد تفکیک زمینها باید گفت که یک فعالیت ساختمانی نمی باشد و بایستی در چهارچوب طرحهای آماده سازی زمین که سند پایین دست طرح تفصیلی مي باشد استفاده نمود. ولی برای شروع کار ساختمانی و ساخت و ساز مهم است چون بدین ترتیب نوع کاربری و ارتفاع پذیری و معابر و ... آن مشخص می گردد. یا بهتر است بگوییم که بسته به نوع کاربری یا منطقه بندی شهرها به مناطق مسکونی -تجاری- صنعتی - اداری .... تفکیکها فرق می کند. برای مثال: روش LR بیشتر برای زمینهای بزرگ کاربرد دارد زیرا مالکین این زمینها بایستی مقداری از زمین خود را به منظور اجرای طرح توسعه شهری و دستیابی به خدمات در خدمت نهاد و یا ارگانهای محلی و قرار دهند. از جنبه های قابل توجه این طرح بعد مشارکتی آن است که هم سود برای ساکنین و هم برای دولت را دربردارد. دلیل استفاده از GISدر روش LR به اين صورت مي باشد که داده های اولیه برای تعیین ارزش ملک و نیز جایگاه آن در قطعه بندی جدید بسیاز زیاداند و GIS می تواند این داده ها را با هم مورد بررسی قرار دهد.
پس از مشخص شدن همه این موارد و وارد شدن داده ها و اطلاعات نوبت ارائه طرح می باشد. بدین صورت که با اطلاعات موجود برای سال طرح مثلا دوره 5 یا 10 ساله برنامه ریزی کنیم. با توجه به جمعیت و بعد مسافت و به کمک آناليز داده ها توسط نرم افزار GIS در محیط Arcmap ببینیم مثلا چند مدرسه در مقاطع مختلف، یا چند مرکز بهداشتی – درمانی، چند فرهنگسرا- کتابخانه و ... نیاز داریم و آنها را در طرح خود پیش بینی کنیم.
با اطلاعات وارد شده در برنامه GIS، محیط Arcmapبر اساس کیفیت و عمر بناها می توان محله هایی را که فرسوده هستند و نیازمند نوسازی و بهسازی می باشند شناسایی کرد و برای هر کدام طرحهای جداگانه موضوعی یا موضعی در نظر گرفت و در بطن همان طرح تفصیلی گنجاند و راهکارهایی برای اصلاح و ترمیم و بهسازی آنها ارائه داد. به کمک یکی دیگر از محیطهای GIS به نام Arcsceen می توان نقاط ارتفاعی و توپوگرافی سطح زمین را در وضع موجود شناسایی، داده را وارد نمود و مطالعات مورد نظر را روی آن انجام داد. و بدین ترتیب می توان شیبهای بخشهای مسئله دار از قبیل دفع آبهای سطحی ، آب باران، آب و فاضلاب و ... را اصلاح كرد.
از آنجایی که درصد بیشتر سطح یک منطقه مربوط به پلاکهای مسکونی می باشد (حدود 50 درصد) پس از لحاظ کیفیت و کمیت از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. علاوه بر این که اطلاعات مربوط به کاربری و کیفیت و عمر بنا و .... وارد شده، حد و حدود مالکیتها هم مشخص می باشد و بدین ترتیب سعی می شود که حق و حقوق شهروندی ضایع نگردد (در حین تعیین کاربری جدید، یا همان کاربری، یا تغییر عرض گذرها با توجه به نیاز محل و یا این که ارتفاع پذیری پلاکها را با توجه به حدود پلاکهای مجاور و مسئله سایه اندازی و عرض معابر و ... در نظر گرفت. پس اطلاعات وارده باید آن قدر دقیق باشد که بتوان به آنها استناد نمود و آنها را به ثبت رسانيد. حتی می توان برای بعضی از محله ها مرکز محله در نظر گرفت بدین صورت که با توجه به اطلاعات وارده بر اساس کیفیت، عمر بنا و ... محلهای قدیمی و قابل تخریب را خراب و تعریض گذر انجام داد و مراکز محله ای که شامل مراکز تجاری، آموزشی، فرهنگی و ... ایجاد کرد. و سپس در محیط Arcsceen یک الگوی سه بعدی برای طرح در نظر گرفت که آیا ایده ها و طرح های پیشنهادی قابل اجرا می باشد یا خیر؟
باید توجه داشت که کاربری یک زمین می تواند همزمان به یک تصویر ماهواره ای وابسته باشد. اما به دلیل این که داده های دیجیتالی به روشهای متفاوت جمع و نگهداری شده اند ممکن است دو منبع داده ای نتواند کاملاً همساز باشد. بنابراین GIS باید بتواند داده ها را از یک ساختار به ساختای دیگر پوشش دهد.
هنگامی که همه وضع موجود شهر، طرحهاي پيشنهادي و ... مناطق مختلف یک شهر همپوشاني شوند بسیاری از مسائل ترافیکی، حمل و نقل، سرویسهای پستی، تسهیلات مانند برق و تلفن و ... حل خواهد شد و کمک بزرگی به سازمانهای اجرایی شهر از جمله شهرداریها، آتشفشانیها، بیمارستانها و ... خواهد شد. چرا که یکی دیگر از قابلیتهای GIS استفاده از سیستم کدگذاری (آدرس دهی) است. در جهان واقعی از آدرس، به عنوان یک تفسير مهم جهت مشخص کردن مکان یک عارضه استفاده می شود. در واقع، آدرس، رابطه يکتایی بین مکان عارضه و توصیف محل آن را برقرار می کند. باید در نظر داشت که به کارگیری آدرس برای کاربران از لحاظ ساختاری نسبت به مختصات قابل فهم ترمي باشد. به عنوان مثال برای یک شهروند پرسش و پاسخ از پایگاه داده اطلاعات مکانی به وسیله آدرس بسیا راحت تر است تا استفاده از روشهای دیگر. به همین علت است که آدرس دهی به اطلاعات مکانی در سیستم GIS شهری به عنوان یکی از داده های پایه و زیرساختی به اطلاعات مکانی از اهمیت بسیار بالایی در دنیای GIS برخوردا است. می توان از این سیستم برای اطلاعات زیرساختاری، جهت اشاره به محل دقیق ارگانهایی که افراد در آنها به فعالیتهایی از قبیل کار، تجارت، تفریح و یا مکانهای آموزشی می پردازند، استفاده نمود. چنین اطلاعاتی در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از اساسی ترین اطلاعات به شمار می رود.
آخرین مبحث در مورد GIS پیاده سازی آن به صورت تبادل باز اطلاعات در یک سازمان است. به این معنا که اطلاعات، فردی مرزهای سازمانی باید به اشتراک گذارده شود. در حال حاضر کمتر سازمانی در ایران را می توان یافت که انگیزه و تمایلی به اشتراک داده در ماورای مرزهای سازمانی خود داشته باشد.

اشاره به مطالعه موردی منطقه 4 اصفهان
براي نمونه اشاره اي مي كنيم به وضع موجود وطرح تفصيلي منطقه 4 اصفهان . در ابتدا فرمهاي برداشت تهيه و به برداشتگرا ن ارائه گرديده است. پس از برداشت تمام داده ها در محيط Arcmap وارد شده است .لازم به توضيح است كه فيلدهاي ايجاد شده در محيط Arcmap بسته به نوع برداشت شامل : كاربري ، كاربري فرعي ، تعداد طبقات ، عمر بنا ، كيفيت مي باشد . سپس با توجه به ا طلا عات وارد شده و مطا لعا ت و برنامه ريزيهاي انجام شده وارد مرحله طرح تفصيلي مي شويم . در اين مر حله نيز فيلد هاي ساخته شده در محيط Arcmap بسته به نوع نياز شامل : كاربري پيشنهادي و ارتفاع پذيري مي باشد .در زير نمونه هائي از نقشه هاي ايجاد شده در محيط Arcmap آورده شده است.

[/size]نتیجه گیری
علی رغم وجود پیچیدگی های زیاد در مدل سازی جهت مدیریت شهری با استفاده از GIS و قدرت توابع آنالیز آن می توان مدیریت شهری را تا حدودی مدل کرد و با درایت بیشتر و استفاده از تکنولوژیهای جدید، مانند نرم افزارهای جدید مدل را پیچیده تر و به واقعیت نزدیک تر نمود.
استفاده از GIS در ایجاد نقشه اقلیم محیط شهری پنج امتیاز دارد: 1- اصلاح داده ها در آن آسان است 2- توانایی مدیریت حجم زیادی از داده ها در آن راحت است 3- توانایی نمایش قابل درک و کارای GIS است. 4- ایجاد یک را بطه تعاملی بین کاربران است. 5- ویژگی آن قابلیت یکپارچه کردن آن با سایر داده ها مانند اطلاعات اکولوژیکی داده های اجتماعی و مانند آن است.
پنجمین امتیاز برای طرحهایی مانند طرحهای جامع و طرح کاربری اراضی بسیار کارایی دارد.

**Mohammad Aref** · 13 اسفند، ۱۳۸۸

بررسي كاربرد سيستم اطلاعات جغرافيايي (جي.‌آي.‌اس.)
در ساماندهي مدارك علوم زمين موجود در مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران

چکیده
پيچيدگي، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافيايي ازيك سو و توانايي‌هاي رايانه درعرصه اطلاعات ازسوي ديگر، فلسفه وجودي سيستم‌‌هاي اطلاعات جغرافيايي(جي‌آي‌اس) را تبيين مي‌كند.
ازآنجاكه بخش عمده اطلاعات علوم زمين موجود در پايگاه‌هاي مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران، شامل اطلاعات مكاني وتشريحي است، مناسب ورود به سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي مي‌باشد و مي‌توان اين اطلاعات را آماده استفاده در اين سيستم‌ها نمود. پژوهش حاضر با اين ديدگاه و با هدف بررسي كاربرد جي‌آي‌اس در ساماندهي مدارك علوم زمين موجود در مركز انجام شده است. در راستاي رسيدن به اين هدف، پس ازگردآوري كليه اطلاعات توصيفي و مكاني مورد نياز مرتبط با علوم زمين از پايگاه‌هاي مركز،كار تفكيك،كنترل، دسته‌بندي وكدگذاري آن‌ها براي ورود به سيستم اطلاعات جغرافيايي انجام شد. به منظور ايجاد پايگاهي از اطلاعات فوق، با مجموعه داده‌ها، لايه‌هاي اطلاعاتي مربوطه تشكيل شد و به منظور نمايش، تشريح و انجام تحليل‌هاي لازم بر روي داده‌ها، مورد استفاده واقع گرديد.
بدين وسيله علاوه بر دسترسي صحيح و سريع به داده‌هاي مورد نياز در يك حجم وسيع، امكان ارائه و به تصويركشيدن اطلاعات مكاني و موضوعي در قالب نقشه، جدول و نمودار، ويرايش و بهنگام نمودن داده‌ها ونيز امكان استفاده از داده‌هاي موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نيازهاي گوناگون كاربران فراهم مي‌گردد. همچنين زمينه‌اي براي شناساندن و معرفي قابليت‌ها و پتانسيل‌هاي متعدد و در عين حال، تشخيص خلأ‌هاي مطالعاتي مناطق مختلف جغرافيايي ايجاد خواهد شد. نهايتاً به‌منظور تعميم كاربرد اين سيستم در ارتباط با ديگر اطلاعات موجود در پايگاه‌هاي مركز (كه به نحوي با موقعيت مكاني در ارتباط‌اند)، مدلي از فرايند انجام اين طرح ارائه شده است

مقدمه
(جي‌آي‌اس) يك سيستم اطلاعاتي است كه پردازش آن بر روي اطلاعات مكان مرجع يا اطلاعات جغرافيايي است و به كسب اطلاعات در رابطه با پديده‌هايي مي‌پردازد كه به‌نحوي با موقعيت مكاني در ارتباط‌اند. به‌كارگيري اين ابزار با امكان استفاده در شبكه‌هاي اطلاع‌رساني جهاني، يكي از زمينه‌هاي مناسب و مساعد در جهت معرفي توان‌ها و استعدادهاي كشور در سطح جهاني است.گسترش روزافزون شبكه كاربران اين سيستم‌ها از جمله نكات اساسي است كه مي تواند به قابليت‌ها و توانايي‌هاي اين سيستم بيفزايد.
در حال حاضر از اين سيستم‌ها بسته به نيازهاي هر منطقه يا كشور در بخش‌هاي مختلف (مانند مطالعات زيست‌محيطي، برنامه‌ريزي شهري و شهرداري، خدمات ايمني شهري، مديريت حمل و نقل و ترافيك شهري، تهيه نقشه‌هاي پايه، مديريت كاربري اراضي، خدمات بانكي، خدمات پستي، مطالعات جمعيتي و مديريت تأسيسات شهري مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده مي‌شود و با گذشت زمان و توسعه سيستم‌ها، كاربرد جي‌آي‌اس به كليه بخش‌هاي مرتبط با زمين گسترش يافته است.
مطالعه حاضر نيز با در نظرگرفتن مسائل فوق درصدد است ضمن معرفي بخشي از توان‌ها و مزاياي اين سيستم در دسترسي سريع به اطلاعات، تحليل اطلاعات به طور يكجا و با هم، بهنگام‌سازي، دقت و سرعت بالاي عمل، و ....، كاربرد و نحوه استفاده از آن را در ارتباط با مجموعه اطلاعات علوم زمين موجود در پايگاه‌هاي اطلاعاتي مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران مورد بررسي قرار دهد و ارزيابي نمايد.

تاريخچه ايجاد جي‌آي‌اس (مروري بر مطالعات انجام شده)
اولين نمونه از يك جي‌آي‌اس ملّي، جي‌آي‌اس كانادا[2] است كه از اواخر1960 به اين طرف ‌به صورت پيوسته مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌هاي 1970 و1980 ميلادي پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي در فناوري جي‌آي‌اس به وجود آمد، به طوري كه عبارت «سيستم اطلاعات جغرافيايي» در مورد مجموعه ابزارهايي براي تحليل و نمايش نقشه‌ها و ادغام فنون و شيوه‌هاي آماري و نقشه‌اي و كاربرد فراگيرتر آن، بويژه براي تحليل تأثيرات وخط مشي‌هاي دولتي به كارگرفته شد. در حالي‌كه سابقه فناوري جي‌آي‌اس دركشورهاي غربي ازجمله كانادا وآمريكا به بيش از40 سال مي‌رسد، فناوري جي‌آي‌اس در اغلب كشورهاي جهان سوم بسيار جوان مي‌باشد. از ويژگي‌هاي جي‌آي‌اس در كشورهاي غربي هماهنگي بين فناوري و آموزش وكاربرد آن است، درحالي كه دركشورهاي جهان سوم، ورود فناوري قبل از آموزش و مهارت‌اندوزي مربوط به آن صورت مي‌گيرد.
در ايران، اولين مركزي كه به طور رسمي استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي را در كشور آغاز كرد سازمان نقشه‌برداري كشور بود كه در سال 1369 براساس مصوبه مجلس شوراي اسلامي، عهده‌دار طرح به كارگيري اين سيستم شد. اين سازمان در حال حاضر مشغول تهيه نقشه‌هاي توپوگرافي 1:25000 از عكس‌هاي هوايي با مقياس 1:40000 مي‌باشد و اين فرصتي است براي تبديل اين نقشه‌ها به ساختارهاي رقومي و تأسيس پايگاه توپوگرافي ملي[3] كه نيازهاي كاربران را در زمينه جي‌آي‌اس برآورده مي‌كند.
در همين راستا «شوراي ملي كاربران سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي»[4] به منظور سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و هماهنگ‌سازي فعاليت‌ها در زمينه جي‌آي‌اس، تحليل نيازمندي‌ها و همچنين بهره‌برداري شايسته از كليه ظرفيت‌هاي علمي، فني و نيروي انساني در راستاي ايجاد و به كار‌گيري جي‌آي‌اس و با توجه به وظايف سازمان نقشه‌برداري كشور در خصوص تدوين و ايجاد سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي ملي، در دي ماه 1372 تأسيس گرديده است.
فعاليت‌هاي اجرايي پروژه ايجاد سيستم اطلاعات جغرافيايي در وزارت صنايع و معادن، از فروردين 1371 آغاز گرديد و هم‌اكنون از اين سيستم به طور گسترده در ارتباط با فعاليت‌هاي آن استفاده مي‌گردد.
از ديگر مؤسساتي كه در زمينه اين سيستم فعاليت مي‌كنند مي‌توان شهرداري تهران، وزارت مسكن و شهرسازي، وزارت جهاد كشاورزي، مؤسسه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع را نام برد. در دانشگاه‌هاي كشور تاكنون از اين سيستم، چنان كه بايد، به عنوان يك فناوري با قابليت بسيار بالا براي در اختيار قراردادن طراحي پروژه‌ها و كاربرد آن در رشته‌هاي مختلف استفاده نگرديده است.
در زير به نتايج برخي از مطالعات انجام شده در اين زمينه اشاره مي‌گردد:
«پرهيزكار» (1376) در پايان‌نامه دكتري خود با عنوان «ارائه الگوي مناسب مكان‌گزيني مراكز خدمات شهري با تحقيق در مدل‌ها و جي‌آي‌اس شهري» مشخص نموده است كه جي‌آي‌اس، توانمندي‌ها و قابليت‌هاي فوق‌العاده‌اي در جمع‌آوري، ذخيره، بازيابي، به روزكردن، كنترل، ادغام، تحليل، مدلسازي و نمايش داده‌هاي جغرافيايي به صور گوناگون دارد و مي‌تواند متغيرهاي كمي و كيفي متعدد و با ابعاد گسترده را در تصميم‌گيري‌ها و مديريت شهري دخالت دهد.
«علي گلي» (1378) در تحقيقي ديگر با عنوان «طراحي سيستم اطلاعات منطقه‌اي با به كارگيري سيستم اطلاعات جغرافيايي در محيط شبكه اطلاع‌رساني جهاني»، بدين نتيجه رسيده است كه بهره‌گيري از داده‌هاي فناوري‌هاي جديد مانند سنجش از دور، سيستم اطلاعات جغرافيايي و سيستم موقعيت‌يابي جهاني در سيستم اطلاعات منطقه‌اي، بستر و زمينه مناسب‌تري را در جهت شناسايي مشكلات و توان‌هاي مناطق فراهم مي‌آورد.
«بهبودي» (1380) در پايان‌نامه خودكه با طرح مسئله «كاربرد جي‌آي‌اس در تحليل شهرهاي باستاني» تدوين شده است، به بررسي مباني نظري سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي و جنبه‌هاي كاربردي اين فناوري در باستان‌شناسي مي‌پردازد و نهايتاً با در نظرگرفتن توانايي و قابليت‌هاي جي‌آي‌اس كه در محيط نرم‌افزارهاي «آرك اينفو»[5]، «آرك ويو»[6] و «آيديريسي دبليو»[7] مهيا بوده است، ويژگي‌‌هاي طبيعي و جزئيات ساختماني محوطه باستاني بسطام را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهد و سپس به صورت سه بعدي به معرض نمايش در مي‌آورد.
«رنجبران» (1380) در پايان‌نامه خود با هدف «ارائه يك ساختار مناسب براي پشتيباني در تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي شهر» ضمن مقايسه سيستم‌هاي اطلاعاتي به صورت ريشه‌اي، توانايي‌هاي جي‌آي‌اس را به عنوان سيستم فضايي پشتيبان تصميم‌گيري مشخص نموده است.

تعاريف جي‌آي‌اس
از ابتداي شكل‌گيري سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي، با توجه به گستردگي اطلاعات و تنوع كاربردهاي آن در رشته‌هاي مختلف، تعاريف متفاوتي از اين سيستم‌ها ارائه شده است كه به نمونه‌هايي از آن‌ها اشاره مي‌گردد:
- سيستم اطلاعات جغرافيايي، مجموعه‌اي از ابزار قدرتمند براي ذخيره و بازيابي اطلاعات در آينده، تبديل و نمايش داده‌هاي فضايي از جهان واقعي است (بارو، 1986).
- سيستم اطلاعات جغرافيايي يك سيستم سخت‌افزاري و نرم‌افزاري رايانه‌اي است كه به منظور دسترسي، نگهداري و استفاده از داده‌هاي كارتوگرافي طراحي گرديده است (تاملين،1990).
- سيستم اطلاعات جغرافيايي، سيستمي است براساس رايانه براي جمع‌آوري، ذخيره‌سازي، كنترل، بازيابي، به روزكردن، ادغام، پردازش، تحليل، مدلسازي و نمايش داده‌هاي جغرافيايي به صور گوناگون (پرهيزكار، 1376).
- سيستم اطلاعات جغرافيايي يك سيستم پايگاه داده‌ها داراي مشخصات فضايي (x,y) است و مجموعه‌اي از روش‌ها براي پاسخگويي به سؤالات در آن قابل اجرا مي‌باشد (عليمحمدي، 1376).
- سيستم اطلاعات جغرافيايي، يك سيستم مديريت پايگاه اطلاعات براي واردكردن، ذخيره، بازيافت، تحليل و نمايش اطلاعات فضايي (بعد مكاني) مي باشد (بنياد ملي علوم).

عناصراصلي تشكيل دهنده سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي
جي‌آي‌اس بر روي هرمي با چهار طبقه زيربنايي ساخته شده است:
- سخت‌افزار: با توجه به مرحله‌اي كه مطالعات در آن قرار دارد، كاربران مي‌توانند از سخت‌افزارهاي موجود در دسته‌بندي زير استفاده نمايند:
٭ سخت‌افزارهاي مرتبط با ورود اطلاعات (صفحه كليد، رقومي‌كننده، اسكنر، و ...)،
٭ سخت افزارهاي مرتبط با مديريت اطلاعات (سخت‌افزارهاي جانبي رايانه‌ها مانند ماوس، ...)،
٭ سخت‌افزارهاي مرتبط با خروج نتايج (چاپگرها، رسام‌ها، و ...).
- نرم افزار: براي راه اندازي جي‌آي‌اس برنامه رايانه‌اي لازم است. از معروف‌ترين آن‌ها مي‌توان به «آرك اينفو»، «آرك ويو»، «اسپانز[8]»، «مپ اينفو[9]» اشاره نمود كه داراي توابع عملياتي متعدد در جهت تجزيه و تحليل مسائل و محاسبات آماري هستند و عمدتاً توسط شركت‌هاي بزرگ رايانه‌اي توليد مي‌گردند. هر يك از اين نرم‌افزارها براي مطالعات خاصي برنامه‌ريزي شده و داراي محدوديت‌ها و محاسن خاص خود مي‌باشند. در اين پژوهش از دو نمونه از نرم‌افزارهاي رايج اين سيستم (يعني‌«آرك اينفو» و «آرك ويو» استفاده شده است.
- اطلاعات: بدون اطلاعات نه هدفي وجود دارد و نه پيشنهادي. تمركز توجه روي اطلاعات است. در واقع اكثر فعاليت‌ها براي اطلاعات انجام مي‌شود، زيرا اطلاعات قلب جي‌آي‌اس را تشكيل مي‌دهد. كيفيت اطلاعات يكي از مهم‌ترين موضوعات قابل توجه و اساسي مي‌باشد. كيفيت اطلاعات در ارتباط مستقيم با دقت، صراحت، مباني علمي، تركيب اطلاعات، و تحليل و مدلسازي است.
- سازمان و نيروي انساني: مهم‌ترين بخش تشكيل‌دهنده جي‌آي‌اس مي‌باشد، زيرا سازمان و نيروي انساني است كه عمليات جي‌آي‌اس را كنترل مي‌كند. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهاي بسيار قوي جي‌آي‌اس بدون پشتيباتي كادر متبحر، به كارآيي مناسب نخواهند رسيد. براي اجراي موفق سيستم، سازماندهي نيروهاي متخصص و كارآمد كه در جهت اجرا، بهينه نمودن و نهايتاً راهبري سيستم‌ها نقش‌هاي گوناگوني را ايفا مي‌نمايند، الزامي است.

فرآيند تحليل اطلاعات در سيستم اطلاعات جغرافيايي
جي‌آي‌اس يك سيستم رايانه‌اي است كه چهار قابليت اساسي را در رابطه با داده‌هاي زمين مرجع فراهم مي‌آورد.
1. ورودي داده‌ها،
2. مديريت داده‌ها،
3. پردازش و تحليل داده‌ها،
4. خروجي داده‌ها.

شكل زير نحوه ارتباط اين اجزا را در كل سيستم نشان مي‌دهد.

نمايش كلي اجزاي سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي
(مديري، خواجه (1376) .ص44)

كاربردها و توانايي‌هاي سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي
بطور اجمال قابليت‌هاي جي‌آي‌اس نسبت به سيستم‌هاي اطلاعاتي مشابه و روش‌هاي دستي را مي‌توان به شرح زير بيان داشت:
● قابليت جمع‌آوري، ذخيره، بازيابي و تجزيه و تحليل اطلاعات با حجم زياد؛
● قابليت برقراري ارتباط بين اطلاعات جغرافيايي (نقشه) و اطلاعات غيرجغرافيايي(جداول اطلاعاتي) و ايجاد امكانات تجزيه و تحليل اطلاعات جغرافيايي با استفاده از اطلاعات غيرجغرافيايي و بالعكس؛
● توانايي انجام طيف وسيعي از تحليل‌ها مانند: روي هم قراردادن لايه‌ها، پيداكردن اشياي مختلف با استفاده از خاصيت نزديكي آن‌ها به يك شي‌ء خاص، شبيه‌سازي، محاسبه تعداد دفعات وقوع يك حادثه در فاصله مشخص از نقطه يا نقاط معين، و ...؛
● داشتن دقت، كارآيي، سرعت عمل زياد و سهولت در بهنگام‌سازي داده‌ها؛
● توانايي انجام محاسبات آماري مانند محاسبه مساحت و محيط پديده‌هاي مشخص شده؛
● قابليت رديابي و بررسي تغييرات مكان‌هاي جغرافيايي در طول زمان؛
● قابليت استفاده براي مكان‌يابي پروژه‌هاي مختلف.

ادامه دارد...

**Mohammad Aref** · 13 اسفند، ۱۳۸۸

ادامه...

روش و مدل پژوهش
اين پژوهش از نوع توصيفي ـ تحليلي است و بطور خلاصه شامل مراحل زير مي‌گردد:
1. جمع‌آوري اطلاعات و داده‌هاي مناسب و مورد نياز، شامل اطلاعات توصيفي و اطلاعات مكاني؛
2. پيش‌پردازش اطلاعات؛
3. مديريت داده‌ها و تجزيه و تحليل آن‌ها؛
4. توليد خروجي‌ها.

گردآوري اطلاعات
داده‌هايي كه بايد در يك جي‌آي‌اس وارد شوند دو نوع هستند:
1. داده‌هاي توصيفي كه بيانگر ويژگي‌ها و خصوصيات عوارض هستند،
2. داده‌هاي مكاني كه نشان‌دهنده موقعيت و شكل عوارض مي‌باشند.

1. داده‌هاي توصيفي
در اين پژوهش، با توجه به نوع مدارك مورد بررسي، اطلاعات مورد نياز جهت ورود به سيستم عبارت‌اند از:
شماره مدرك- نويسنده (نام و نام خانوادگي)- موضوع تحقيق- مختصات جغرافيايي- سال انجام تحقيق- دانشگاه يا سازمان انجام‌دهنده تحقيق- كد مدرك.
به منظور دسترسي به اطلاعات فوق، ابتدا با جستجو در پايگاه‌هاي اطلاعاتي مركز، كليه اطلاعات مربوط به علوم زمين (به ترتيب در پايگاه‌هاي اطلاعاتي پايان‌نامه‌هاي فارسي و لاتين، مقالات سمينارها، مقالات مجلات، گزارش، طرح‌هاي پژوهشي، اطلاعات سازمان مديريت، اطلاعات خزر و اطلاعات جديد) مورد بازنگري قرارگرفت.
پس از تفكيك،كنترل و دسته‌بندي مجموعه اطلاعات موجود، مجموعاً تعداد 739 مدرك (شامل464 پايان‌نامه فارسي، 33 پايان‌نامه لاتين، 170 مقاله سمينار، 55 مقاله مجله، 9 طرح پژوهشي، 3 گزارش و 5 مدرك خزر)، براي استخراج اطلاعات و ورود به سيستم، مناسب تشخيص داده شد.
ديگر مدارك علوم زمين موجود، به دلايل زير امكان استفاده و نمايش در سيستم را نداشتند:
1. نبود اطلاعات مكان‌دار در برخي از مدارك،
2. عدم دسترسي به اصل بخش قابل توجهي از مدارك نظير طرح‌هاي تحقيقاتي، گزارش‌ها، اطلاعات خزر، سازمان مديريت، و...،
3. نبود اطلاعات دقيق جغرافيايي (مكاني) در برخي متون،
4. تكراري بودن برخي از مدارك.

2. داده‌هاي مكاني
داده‌هاي مكاني به اطلاعاتي گفته مي‌شود كه درباره مكان، شكل، و روابط ميان عوارض جغرافيايي در سطحي از زمين و بر روي نقشه هستند و معمولاً به صورت مختصات ذخيره مي‌‌گردند. كيفيت اين داده‌ها تأثير بسزايي در تجزيه و تحليل داده‌هاي به كار رفته در تشكيل بانك اطلاعاتي خواهد داشت.
در اين پژوهش، اطلاعات مكاني لازم براي ورود به سيستم عبارت‌اند از:
الف. مختصات (طول و عرض جغرافيايي) مناطق مورد مطالعه (ثبت‌شده در مدارك)، كه توسط صفحه کليد به سيستم منتقل گرديدند؛
ب. نقشه‌هاي جغرافيايي پيوست شده به برخي از مدارك، كه اسکن شدند و توسط يک کد شناسايی10 كاراكتري که به هر يک از مدارک تخصيص داده شده و با مسيردهي لازم به داده‌های توصيفی مربوط به خود، متصل گرديدند؛
ج. لايه‌هاي اطلاعاتي شامل نقشه‌هاي استان‌ها، شهرستان‌ها، شهرها، درياچه‌ها، مراكز استان‌ها و نقشه زمين‌شناسي ايران، كه همگي داراي مقياس 1:250000، و به شكل استاندارد موجود مي‌باشند و مي‌توانند براي اهداف مختلف، مورد استفاده كاربران قرار گيرند. با هماهنگي‌هاي به عمل‌آمده، لايه‌هاي اطلاعاتي فوق از طريق وزارت صنايع و معادن (كه تجارب متعددي در امر جي‌آي‌اس دارد، تهيه گرديده و براي انجام عمليات لازم به سيستم وارد گرديدند.

ايجاد پايگاه اطلاعات توصيفی
در اين پژوهش، به منظور ايجاد پايگاهی از داده‌های توصيفی، كليه داده‌هاي موجود (اعم از پايان نامه‌های فارسی و لاتين، مقالات سمينارها، مقالات مجلات، گزارش‌ها و ...)، که در مرحله قبل گزينش و تفکيک شده بودند، به کمک نرم‌افزار «اكسس[10]» به محيط اين نرم‌افزار وارد شد و به فرمت«دي‌بي‌اف[11]» و در قالب 3 گروه جداول[12] ، گزارش‌ها[13] و فرم‌‌ها[14] سازماندهی گرديدند.
همانگونه كه اشاره شد، برای مرتبط ساختن اين داده‌ها با نقشه‌های اسکن‌شده آن‌ها، هر يک از داده‌ها در فايل مربوطه مسيردهی شد و با نقشه مربوط به خود مرتبط گرديد. بدين ترتيب در اين پايگاه اطلاعاتی، کاربران می‌توانند ضمن مشاهده اطلاعات توصيفی مدارک، با کليک‌کردن بر روي شناسه (کد) مورد نظر خود، نقشه‌ای از منطقه مورد مطالعه را نيز دريافت نمايند.

خلاصه اقدامات انجام‌شده به کمک نرم‌افزارهای موجود
همانگونه که قبلاً ذکر شد در نخستين مرحله با استفاده از نرم‌افزار «آرك اينفو» 7 لايه اطلاعاتی شامل انواع مدارک مورد مطالعه (يعنی پايان‌نامه‌های فارسی، پايان‌نامه‌های لاتين، مقالات سمينارها، مقالات مجلات، طرح‌های پژوهشی، و اطلاعات خزر) ايجاد گرديد. مختصات جغرافيايی مدارک فوق نيز توسط همين نرم‌افزار وارد سيستم گرديد.
مرحله بعد ورود جداول اطلاعاتی مربوط به لايه‌های فوق (که قبلاً با استفاده از نرم‌افزار «اكسس» تهيه شده بود)، به محيط «آرك اينفو» می‌باشد. نظر به اين که اطلاعات توصيفی مربوط به اين پژوهش به زبان فارسی می‌باشند و در نرم‌افزار «آرك اينفو (نگارش 2/3)» برای اطلاعات متنی و اتصال آن‌ها به محيط گرافيک به زبان فارسی، تدبيری اتخاذ نشده است، به ناچار اين قسمت از اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار «فاكس پرو[15]» ابتدا به زبان فارسی تبديل گرديد و سپس به محيط «آرك اينفو» وارد شد.
با توجه به نوع داده‌هاي مورد بررسي، پايگاه فوق شامل 7 فيلد مي‌باشدكه عبارت‌اند از:
شماره مدرك، نويسنده (نام و نام‌خانوادگي)، موضوع تحقيق، مختصات جغرافيايي، سال انجام تحقيق، دانشگاه يا سازمان انجام‌دهنده تحقيق، كد مدرك.
به استثناي فيلد «مختصات جغرافيايي» كه ورود اطلاعات آن به صورت دستي انجام مي‌گيرد، امكان انجام عمليات بر روي همه فيلدهاي فوق وجود دارد. در حال حاضر با نرم‌افزارهاي موجود، واردكردن مختصات جغرافيايي به صورت مكانيزه ممكن نيست، ولي با برنامه‌نويسي اين امر ميّسرخواهدگرديد.
لايه‌های اطلاعاتی پس از انجام سازماندهی‌های لازم، به محيط «آرك ويو» منتقل گرديدند. در اين مرحله لايه‌های فوق برای تجزيه و تحليل از طريق اجرای عمليات و توابع تحليلی جي‌آي‌اس و نيز برای استخراج جهت کاربردهای مختلف، آماده می‌باشند.

توابع تحليلی برروی اطلاعات
اصولاً آنچه يک جي‌آي‌اس را از ديگر سيستم‌های اطلاعاتی متمايز می‌سازد، وجود توابع تحليل مکانی در اين سيستم است. با به کاربردن توابع و اعمال مختلف و منطقی ديگر (مديريت داده‌ها، انتخاب مدل‌های مناسب، و...)، پايگاه اطلاعاتی آماده جوابگويی به پرسش‌ها و نيازهای استفاده‌کنندگان مي‌گردد. اصولاً بعضی توابع تحليلی (نظير ويرايش‌ها، تبديلات هندسی، فرمت، و...) برای ايجاد پايگاه داده‌ها لازم است و داده‌ها را آماده برای تجزيه و تحليل‌های کاربردی بعدی می‌سازد. توابع تحليلی از لحاظ نوع عمليات خاص بر روی انواع مختلف داده‌ها در سه بخش مورد بررسی قرار می‌گيرند:
1. توابع تحليلی داده‌های مكاني،
2. توابع تحليلی داده‌های توصيفی،
3. توابع تحليلی داده‌های مكاني و توصيفی،
نظر به اينکه خروجی داده‌ها در يک جي‌آي‌اس جدای از نمايش و ذخيره اطلاعات است و نياز به آماده‌سازی‌های خاص خود دارد، به اين سه بخش، يک نوع ديگر از توابع به نام «توابع آماده‌سازی داده‌ها برای اخذ خروجی‌های مختلف» را اضافه می‌نمايند. در اين پژوهش به تناسب نوع داده‌های مورد بررسی، از برخی از توابع تحليلی استفاده شده است که در زير شرح داده مي‌شوند.

1. توابع تحليلی برروی داده‌های مكاني
اين توابع معمولاً برای انتقال داده‌های مكاني، ويرايش آن‌ها و توانايی تبديل ساختار داده‌ها به ساختار مورد استفاده در سيستم به کار می‌روند. اين توابع اصولاً با داده‌های مكاني ارتباط دارند و ممکن است در بعضی موارد به داده‌های توصيفی و غيرمكاني نيز رجوع داشته باشند. در جي‌آي‌اس‌های مختلف راه‌های فراهم کردن اين توابع متفاوت است، ولی در تمام آن‌ها توانايی تبديل ساختار داده‌های اصلی به ساختار داده‌های مورد استفاده در سيستم و ويرايش آن فايل‌ها و امکان ايجاد ارتباط (فرمت‌های ورودی و خروجی) با ساير جي‌آي‌اس‌ها وجود دارد.

2. توابع تحليلی بر روی داده‌های توصيفی
اين گروه از توابع به منظور ويرايش و بررسی و تجزيه و تحليل داده‌های توصيفی و غيرمکانی مورد استفاده قرار می‌گيرند. بسياری از تجزيه و تحليل‌ها را می‌توان به کمک اين توابع با سرعت بالايی انجام داد. برخی از اين دسته توابع عبارت‌اند از:
2-1. توابع ويرايش داده‌های توصيفی: اين توابع امكان می‌دهند كه مشخصات توصيفی را بازيابی و بررسی كنيم و تغيير دهيم. اضافه کردن آيتم‌ها و رکوردهای جداول يا اضافه کردن جداول تشريحی جديد يا اتصال فايل‌ها به وسيله فرامين مختلف، در سيستم‌های نرم‌افزاری قابل اجرا خواهند بود. اتصال فايل‌ها[16] از قابليت‌های مهم اين توابع است.
2-2. توابع پرسشی در مورد اطلاعات توصيفی: اين توابع، اطلاعات موجود در پايگاه داده‌های توصيفی را به وسيله فرد استفاده کننده براساس شرايط انتخاب شده، بازيابی می‌کنند. جستجوهای انتخابی را می‌توان در يک تا چند لايه از اطلاعات انجام داد و نتايج، به صورت گزارشی از جداول باشدكه اين جداول را می‌توان ذخيره كرد و بعداً مورد استفاده قرار داد.
دو نوع کلی جستجو به وسيله جي‌آي‌اس صورت می‌گيرد که عبارت‌اند از جستجوی مکانی و جستجوی غيرمکانی. جستجوهای غيرمکانی، سؤالاتی در مورد توصيف‌های عوارض به شمار می‌آيند. مثلاً اين سؤال که «تعداد پايان‌نامه‌های مرتبط با موضوع پترولوژی چقدراست؟» يک جستجوی غيرمکانی است؛ زيرا نه سؤال و نه جواب، مستلزم تحليل مؤلفه مکانی داده‌ها نيستند. اين جستجو به تنهايی به وسيله نرم‌افزار پايگاه داده‌ها انجام می‌گيرد. در مقابل، اين سؤال که «نحوه توزيع مکانی پايان‌نامه‌های پترولوژی در سطح کشور چگونه است؟»، چون نيازمند اطلاعاتی درباره مکان است يك جستجوی مکانی به شمار می‌آيد (شکل شماره 1).

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 1. توزيع مكاني (منطقه تحقيق) پايان‌نامه‌هاي پترولوژي

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

شيوه تعيين جستجو در جي‌آي‌اس ممكن است كاملاً تعاملی باشد. کاربران می‌توانند بر روی صفحه رايانه، نقشه را بررسی کنند يا به وسيله يادآورها و سازنده‌های جستجو، در پايگاه‌های داده‌ها به تفحص بپردازند. کاربر می‌تواند عارضه‌ای را بر روی صفحه رايانه انتخاب کند و جواب «مشخصات اين عارضه چيست؟» را به دست آورد. جستجوهای منفرد با هم تلفيق می‌شوند و عوارضی را در پايگاه داده‌ها نشان می‌دهند که با دو يا چند معيار مکانی و غيرمکانی در مطابقت‌اند. مثلاً برای پاسخگويی به اين سؤال که «نحوه توزيع منطقه تحقيق پايان‌نامه‌های پترولوژی مربوط به دانشگاه تهران چگونه است؟» «اغلب از عملگرهای بولی براي تلفيق جستجوهايي با اين ماهيت استفاده می‌شود. اين عملگرها از عمليات AND ،NOT، OR،XOR استفاده می‌کنند که برای تلفيق مجموعه داده‌های متفاوت در همپوشی نيز به کار می‌روند (شکل شماره 2). از عملگرهای بولی بايد با دقٌت استفاده كرد، زيرا اين سؤال که «نحوه توزيع منطقه تحقيق پايان‌نامه‌های
A: مجموعه پايان‌نامه‌های رشته پترولوژی
B: مجموعه پايان‌نامه‌هاي دانشگاه تهران

شكل شماره 2. نمايش نحوه كار عملگرهای بولی با استفاده از نمودارهای ون

پترولوژي AND مربوط به دانشگاه تهران چگونه است؟» جوابي متفاوت از اين سؤال كه «نحوة‌ توزيع منطقة‌ تحقيق پايان نامه هاي پترولوژي OR مربوط به دانشگاه تهران چگونه است؟» خواهد داشت. بديهي است دومين جستجو، مناطق بيشتري را معرفي خواهد كرد.

3. توابع تحليلی برروی داده‌های مكاني وتوصيفی
قدرت يک جي‌آي‌اس در ادغام توابع تحليلی توصيفی با توابع تحليلی مكاني است، يعنی اين كه مثلاً با استفاده از توابع تحليلی توصيفی و استفاده از توابع تحليلی مكاني، بتوانيم منطقه‌ای را در محيط گرافيکي که دارای مشخصات مورد نظر است مشخص کنيم. اين قابليت، سيستم‌های جي‌آي‌اس را از سيستم‌های خودكار تهيه نقشه[17] که فقط برای کار بر روی داده‌های مكاني اختصاص يافته‌اند، متمايز می‌سازد. اين توابع به زير گروه‌هايی به شرح زير تقسيم می‌گردند:
3-1 .بازيابی، طبقه‌بندی و اندازه‌گيری: با اين توابع، داده‌های توصيفی و مكاني بازيابی می‌شوند، اما فقط داده‌های توصيفی طبقه‌بندی می‌شوند يا ايجاد می‌گردند. تغييری در موقعيت عناصر فضايی پيش نمی‌آيد و هيچ عنصر فضايی جديدی ايجاد نخواهد شد:
- توابع بازيابی: عمليات بازيابی بر روی داده‌های توصيفی و مكاني، شامل همان توابع پرسشی در داده‌های توصيفی مي‌شود که در صفحات قبل مورد بحث قرار گرفت، به انضمام آنکه اطلاعات گرافيکی نيز به همراه انتخاب‌هايمان بر روی صفحه نمايشگر ظاهر خواهند شد. ايجاد نقشه‌های منطقه و خروجی گرفتن از داده‌ها جزو اعمال اين توابع محسوب می شوند .
- توابع طبقه‌بندی: طبقه‌بندی يکی از ساده‌ترين توابع به کارگرفته شده در پايگاه داده‌ها است. اين عمل را می‌توان در روی يک لايه منفرد از داده‌ها صورت داد، که در اين حالت فرآيند طبقه‌بندی شامل پيداکردن مشخصات توصيفی لايه داده‌ها و نسبت‌دادن عوارض به هر مشخصه است. طبقه‌بندی را می‌توان در حالت پيچيده‌تر، در روی چند لايه‌ای که بر روی هم قرار داده شده‌اند، انجام داد.
مثلاً در اين پژوهش می‌توان مجموعه مدارک موجود را به تفکيک برحسب موضوع، محل يا سال تحقيق، طبقه‌بندی نمود و نمايش داد. شكل شماره 3 نحوه توزيع منطقه تحقيق پايان‌نامه‌هاي فارسي علوم زمين را برحسب موضوع نشان مي‌دهد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 3. توزيع مكاني (منطقه تحقيق) پايان نامه‌هاي فارسي علوم زمين برحسب موضوع

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

- توابع اندازه‌گيری: هر جي‌آي‌اس توابعی براي اندازه‌گيری فراهم می‌کند. اندازه‌گيری‌ها شامل فاصله بين نقاط، طول خطوط، محيط و مساحت پلی‌گون‌ها می‌باشد.
3-2. عمليات قراردادن لايه‌ها بر روی يکديگر: اين عمليات برای ادغام وترکيب اطلاعات لايه‌های مختلف و به‌وجودآوردن لايه‌ها و اطلاعات جديد، امری ضروری است. عمليات انطباق لايه‌های اطلاعاتی به دو صورت منطقی يا حسابی به کارگرفته می‌شود. عمليات حسابی (عمليات‌هايی نظير جمع، ضرب، تفريق و تقسيم مقادير) در يک لايه از داده‌ها هستند و عمليات منطقی شامل انطباق يافتن آن مناطقي است که در آن‌ها، مجموعه‌ای مشخص از شرايط مورد نياز کاربران يا عوارض ديگر وجود داشته باشد. ضرورت استفاده از انطباق لايه‌های اطلاعاتی، در مورد انتخاب‌ها و پرسش‌هايی از مناطق يا لايه‌های مختلف صورت می‌گيرد که وجوه مشترک خاصی را دارا می‌باشند. در اين صورت سيستم ابتدا بايد در جداول عوارض لايه‌ها، جستجو را انجام دهد، سپس نقاط خواسته شده را از چند لايه انتخاب كند و با روی هم انداختن آن‌ها، آن‌ها را به نمايش بگذارد. وجه مشترک اصولاً مي‌تواند مکان قرارگرفتن لايه‌ها باشد. با داشتن لايه‌های منطبق شده بر يکديگر، پايگاه اطلاعاتی تا حد زيادی تکميل شده است و اطلاعات بسيار زيادی از لايه‌های انتخاب شده را می‌توان استخراج کرد.
همانگونه که در صفحات پيشين اشاره شد، با توجه به نوع داده‌ها و لايه‌های اطلاعاتی در اين پژوهش، از برخی از توابع فوق استفاده نشده است. در صورت لزوم و به تناسب نيازهای موجود، می‌توان با اضافه نمودن لايه‌های اطلاعاتی ديگر و به کمک توابع فوق، تجزيه و تحليل‌های بسياری را در ارتباط با مدارک انجام داد. مثلاً با اضافه نمودن انواع نقشه‌هاي زمين‌شناسی به مجموعه فوق، می‌توان تحليل‌های مفيدی از (قبيل بررسی مطالعات انجام شده در مناطق حادثه‌خيز (زلزله، سيل و ...) يا تحقيقات در مناطق معدنی و دارای پتانسيل اقتصادی، و نظاير آن‌ها) را به انجام رساند.

ادامه دارد...

**Mohammad Aref** · 14 اسفند، ۱۳۸۸

ادامه...

محصولات خروجي يك سيستم اطلاعات جغرافيايي بايد شامل نرم‌افزار لازم براي نمايش نقشه‌ها، نمودارها و جداول مختلف به صورت‌‌هاي گوناگون باشد. فنون نقشه نگاشتي بايد اين زمينه را فراهم كنند تا بتوان انواع نقشه‌هايي را كه مبين توزيع فضايي پديده‌هاي مختلف هستند، به سادگي توليد كرد. انتخاب نوع نمايش اين خروجي‌ها به عوامل مختلفي وابسته است كه عبارت‌اند از: طبيعت خود داده‌ها، توان تفكيك و مقياس مورد نياز، محدوديت‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري و همچنين تعداد متقاضيان محصولات خروجي. علاوه بر اين ما بايد قادر باشيم محصولات غيرگرافيكي را نيز در خروجي يك سيستم اطلاعات جغرافيايي توليد كنيم. چنين خروجي‌هايي براي انتقال اطلاعات بين سيستم‌هاي مختلف پردازشگر و همچنين براي نگهداري اطلاعات به مدت طولاني به كار مي‌روند. در حالت كلي، خروجي‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1. خروجي‌هاي كاغذي از قبيل نقشه‌هاي موضوعي، نمودارها، جداول و گزارش‌هاي آماري كه از طريق چاپگر يا پلاتر تهيه مي‌شوند،
2. خروجي‌هاي غيركاغذي كه در آن، اطلاعات توليدشده بر روي صفحه نمايش ديده مي‌شود. اين نوع خروجي براي استفاده از آخرين پردازش‌ها و تحليل‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
در تحقيق حاضر، پس از انجام تحليل‌هاي لازم بر روي داده‌ها، از نقشه‌هاي ايجاد شده در محيط «آرك ويو»، خروجي تهيه شد كه در اين مرحله جدول راهنما، عنوان نقشه، علامت شمال جغرافيايي و همچنين مقياس براي نقشه‌ها تعريف گرديد و در مرحله آخر از آن‌ها چاپ گرفته شد.

1. نقشه‌هاي موضوعي
در نقشه‌هاي موضوعي ساختار يك توزيع داده كه ويژگي داده‌ها را به عنوان تشكيل‌دهنده روابط دروني بين قسمت‌هاي مختلف آن‌ها نشان مي‌دهد، ترسيم مي‌شود. نقشه‌هاي موضوعي را مي‌توان براي توصيف محدوده وسيعي از پديده‌هاي مختلف مورد استفاده قرار داد. از جمله نقشه‌هاي موضوعي، مي‌توان به نقشه‌هايي كه پراكندگي نوع خاصي از داده‌ها را نشان مي‌دهند، اشاره نمود.
در اين پژوهش، توزيع پراكندگي جغرافيايي انواع مدارك مرتبط با علوم زمين برحسب پارامترهاي مختلف را مي‌توان به صورت همزمان در كليه استان‌هاي كشور يا به تفكيك در هر يك از استان‌ها نمايش داد. مثلاً شكل شماره 4 توزيع پراكندگي پايان‌نامه‌هاي فارسي علوم زمين برحسب موضوع را در استان خراسان نشان مي‌دهد. در شكل شماره 5 نحوه پراكندگي مدارك (پايان‌نامه‌هاي فارسي) برحسب سال انجام تحقيق در استان اصفهان نشان داده شده است. در شكل شماره 6 نحوه پراكندگي مطالعات انجام شده درباره برخي آيتم‌هاي مهم زمين‌شناسي (استخراج شده از مدارك) نظير زلزله، و وجود عناصر فلزي همچون مس و طلا نشان داده شده است. شكل شماره 7 نشان دهنده موقعيت مكاني مطالعات زمين‌شناسي با توجه به نوع سنگ‌هاي منطقه در استان سمنان مي‌باشد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 4. توزيع مكاني (منطقه تحقيق) پايان‌نامه‌هاي فارسي علوم زمين بر حسب موضوع در استان خراسان

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 5. توزيع مكاني (منطقه تحقيق) پايان‌نامه‌هاي فارسي علوم زمين
برحسب سال تحقيق در استان اصفهان

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 6. توزيع مكاني (منطقه تحقيق) مطالعات انجام شده درباره برخي
آيتم‌هاي مهم در حوزه علوم زمين

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 7. موقعيت مكاني مطالعات زمين شناسي با توجه به نوع سنگ‌هاي
منطقه در استان سمنان

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

2. نمودارها
نتايج تجزيه و تحليل‌هاي يك سيستم اطلاعات جغرافيايي را مي‌توان به نحو مؤثرتري به وسيله گرافيك‌هاي غيرنقشه‌اي نشان داد. هدف كلي گرافيك، ايجاد رابطه‌اي است كه اطلاعات را به صورت ساده‌تري براي مخاطبان به تصوير بكشد.
اطلاعات كم‍ّي (عددي) كه در بانك اطلاعاتي موجود است را مي‌توان به گراف‌هاي متفاوت و متنوعي تبديل نمود. از انواع نمودارهاي اين سيستم مي‌توان به نمودارهاي ميله‌اي و دايره‌اي اشاره كرد. از نمودار ميله‌اي براي نمايش اختلافات موجود در يك مشخصه در بين گروه‌هاي مختلف استفاده مي‌شود. اين نمودار را مي‌توان هم به صورت عمودي و هم افقي رسم نمود. نمودار دايره‌اي، اطلاعات را با تقسيم يك دايره به قطاع‌هاي مختلف نشان مي‌دهد و با اين روش، نسبت آن‌ها را به كل مشخص مي‌كند. علاوه بر اين مي‌توان يك قسمت دلخواه را از بقيه قسمت‌ها جداكرد و برجسته نمود.
درشكل شماره 8 نمودار ميله‌اي فراواني مقالات كنفرانس‌هاي علوم زمين در سال‌هاي مختلف نشان داده شده است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 8. نمودار ميله‌اي فراواني مقالات كنفرانس‌هاي زمين‌شناسي برحسب سال

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

3. جداول
تهيه جداول از هر يك از مشخصه‌ها و داده‌هاي توصيفي، يا جداولي از كليه اطلاعات توصيفي، از ديگر خروجي‌هاي يك سيستم اطلاعات جغرافيايي است. همچنين مي‌توان با استفاده از تابع جستجو، داده‌هايي خاص را انتخاب و جداول مختلفي را براي نمايش يا تهيه خروجي، ايجاد نمود.

4. خروجي‌هاي ديگر
همانگونه كه قبلاً عنوان گرديد، ديگر داده‌هاي خروجي ممكن است به صورت پردازش تصويري و نمايش بر روي نمايشگرهاي رنگي نيز ارائه گردند. نوع اخير خروجي براي كاربراني كه به صورت روزمره از سيستم استفاده مي‌كنند، بسيار مناسب مي‌باشد. همچنين اطلاعات در محيط‌هاي مختلفي همچون ديسك، سي دي، و... هم قابل عرضه مي‌باشد.
نمودار خلاصه شده‌اي از فرآيند انجام اين طرح كه مي‌تواند به عنوان مدلي براي ساماندهي ديگر اطلاعات مكان‌دار موجود در پايگاه‌هاي مركز، مورد استفاده قرار گيرد، در شكل شماره 9 ارائه شده است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

شكل شماره 9. نمودار فرآيند و مراحل انجام پژوهش

براي بزرگنمايي روي نقشه كليك كنيد

نتايج
بعد از انجام مراحل مختلف جمع‌آوري داده‌ها، ورود اطلاعات به سيستم اطلاعات جغرافيايي و مديريت سيستم و در نهايت توليد خروجي‌ها، اين نتايج حاصل گرديد:
1. با توجه به قابليت‌هاي سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي براي ذخيره، نمايش و تحليل اطلاعات مكاني و توصيفي، مي‌توان بانك اطلاعاتي جامع و كاملي از داده‌هاي علوم زمين ايجاد نمود. اين پايگاه‌هاي اطلاعاتي قادر هستند مقدار نامحدودي اطلاعات مكاني (اعم از نقشه‌ها و تصاوير) و اطلاعات توصيفي (شامل شرح مشخصات كتابشناختي مدارك) را در خود جاي دهند و كاربران مي‌توانند در هر زمان، داده‌هاي مورد نظرشان را از پايگاه اطلاعاتي انتخاب، حذف، اضافه و ويرايش نمايند و مورد تجزيه و تحليل قرار دهند، و در نهايت خروجي‌هاي دلخواه را تهيه و ارائه نمايند.
2. در اين سيستم، انواع داده‌هاي موجود در پايگاه‌هاي مختلف مركز (در حوزه علوم زمين)، به صورت همزمان قابل نمايش، بررسي و تحليل مي‌باشند. بدين ترتيب امكان مقايسه اين داده‌ها با يكديگر از ابعاد مختلف (موضوع، سال تحقيق، محل تحقيق، و ....) وجود خواهد داشت.
3. به سهولت مي‌توان پراكندگي جغرافيايي انواع داده‌ها را بررسي نمود و موقعيت‌ها و مناطق جغرافيايي را كه از نقطه‌نظر زمين‌شناسي و شاخه‌هاي مرتبط با آن كمتر مورد بررسي و مطالعه قرارگرفته‌اند، شناسايي و براي انجام تحقيقات لازم، به كاربران معرفي نمود.
4. با به کاربردن توابع تجزيه و تحليل اين سيستم و اعمال مختلف و منطقی ديگر (مديريت داده‌ها، انتخاب مدل‌های مناسب، و ...)، پايگاه اطلاعاتی آماده جوابگويی به پرسش‌ها و نيازهای استفاده‌کنندگان قرار مي‌گردد و به تناسب نيازهاي موجود، مي‌توان تجزيه و تحليل‌های بسياری را در ارتباط با مدارک انجام داد. مثلاً با اضافه‌نمودن انواع نقشه‌هاي زمين‌شناسی به مجموعه فوق، می‌توان تحليل‌های مفيدی از قبيل بررسی مطالعات انجام شده در مناطق حادثه‌خيز (زلزله، سيل، و ...) يا تحقيقات در مناطق معدنی و دارای پتانسيل اقتصادی و نظاير آن را به انجام رساند.
5. الگوي مورد استفاده در اين پژوهش كه در آن فرآيند انجام كار نشان داده شده است، مي‌تواند به عنوان مدلي براي ديگر اطلاعات مكان‌دار موجود در پايگاه‌هاي مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران به كار رود.

زمينه‌هاي گسترش و تقويت موضوع پژوهش
- انجام كامل فرآيند كاربرد جي‌آي‌اس در ارتباط با ساماندهي اطلاعات مكان‌دار موجود در پايگاه‌هاي مركز اطلاعات، با استفاده از الگوي پيشنهادي براي بررسي قابليت و ميزان كارآيي اين الگو؛
- اضافه‌كردن فيلد «مختصات جغرافيايي» به مجموعه فيلدهاي هر يك از پايگاه‌هاي مركز و الزام به تكميل آن با توجه به اطلاعات مندرج در مدارك مربوطه؛
- برقراري ارتباط بين پايگاه‌هاي اطلاعاتي مركز و سيستم اطلاعات جغرافيايي از طريق ايجاد يك فيلد مشترك؛
- ماشيني‌‌كردن فرآيند ورود اطلاعات رقومي (نظير مختصات جغرافيايي ثبت شده در پايگاه‌هاي اطلاعات) به سيستم اطلاعات جغرافيايي، با برنامه‌نويسي مناسب؛
- برقراري يك دوره آموزش مقدماتي و عملي جي‌آي‌اس در مركز براي آشنايي با قابليت‌هاي اين سيستم و به كارگيري آن درحوزه‌هاي مورد نياز.

پيشنهادهاي اجرايي در خصوص پژوهش‌هاي مرتبط با جي‌آي‌اس
درخاتمه به برخي زمينه‌هاي عملي كه در پژوهش‌هاي مرتبط با جي‌آي‌اس مؤثر خواهند بود اشاره مي‌كنيم:
- تدوين استانداردهاي قابل قبول براي توليد اطلاعات و نقشه،
- تخصيص بودجه لازم براي تشكيل جي‌آي‌اس در سازمان‌ها و ارگان‌ها،
- تقويت تخصص رايانه و فناوري سخت‌افزار،
- اقدام به تهيه و توسعه نرم‌افزارهاي فارسي به منظور كاهش هزينه‌ها و راحتي كاربران،
- اشاعه فرهنگ استفاده صحيح و كارآمد از نرم‌افزارهاي موجود و رعايت حق تأليف، كه اين امر خود به توسعه نرم‌افزارهاي فارسي كمك مي‌نمايد،
- ايجاد يا تقويت رشته جي‌آي‌اس در دانشگاه‌ها و استفاده از متخصصان با تجربه در اين زمينه،
- انتشار مجلات و خبرنامه در زمينه جي‌آي‌اس،
- برقراري سمينار و كنفرانس براي آشنايي هر چه بيشتر با گرايش‌هاي مختلف،
- آموزش بموقع نيروي متخصص قبل از خريد و راه‌اندازي فناوري جي‌آي‌اس.

--------------------------------------------------------------------------------

منابع

احمدی‌زاده، سعيد (1375)، ايجاد پايگاه اطلاعاتی GIS برای منطقه سرداب رود. پايان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده منابع طبيعی دانشگاه تربيت مدرس.
ارحمی، محمود. (1381)، آشنايی با نرم‌افزار GIS. Arcview تهران. سازمان مديريت منابع آب ايران.
آرنوف، استان. (1375)، سيستم‌های اطلاعات جغرافيايی. ترجمه سازمان نقشه‌برداری کشور .چاپ اول. تهران. انتشارات سازمان نقشه‌برداری کشور. بهار.
استار، جفری.استس،جان (1376)، مقدمه‌ای بر سيستم‌های اطلاعات جغرافيايی. ترجمه سيدحسين ثنائی‌نژاد. جهاد دانشگاهی مشهد.
آل‌شيخ، علی‌اصغر. هلالی، حسين‌ (1380)، «طراحی و اجرای سيستم اطلاعات مکانی بر روی اينترنت برای شهر تهران». مجموعه مقالات همايش ژئوماتيک 80. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران..ص 104-98.
امينی، بهرام. فرج‌زاده، منوچهر (1373)، آشنايی با سيستم اطلاعات جغرافيايی. مؤسسه بين‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
انصافی، مسعود. (1373)، «طراحی و کاربرد سيستم GIS درکنترل و برنامه‌ريزی مناطق اکتشافی و معدنی ايران». مجموعه مقالات کنفرانس سيستم اطلاعات جغرافيايی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران.ص 68-51.
بهبودی، نغمه (1378)، کاربردسيستم های اطلاعات جغرافيايی درتحليل شهرهای باستانی. پايان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه تربيت مدرس.
پرهيزکار، اکبر (1376)، ارائه الگوی مناسب مکان گزينی مراکز خدمات شهری با تحقيق در مدل‌های جي‌آي‌اس شهری. پايان‌نامه دکتری. دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربيت مدرس.
پرهيزکار، اکبر.گلی، علی (1381)، «ضرورت بهره‌گيری از تکنولوژی‌های نوين اطلاع‌رسانی در عرصه ايران‌شناسی (کاربرد سيستم اطلاعات جغرافيايی در ايران‌شناسی)». خلاصه مقالات نخستين همايش ايران‌شناسی. تهران . ص328-326.
توفيقيان، حسين. (1371)، کاربرد سيستم اطلاعات جغرافيايی در باستان‌شناسی. پايان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم‌انسانی دانشگاه تربيت‌ مدرس.
حاجيوندي، مهرناز. طبيب‌زاده غياثي، عادل (1375)، «كاربرد سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي در مطالعه و بررسي مناطق حادثه‌خيز( مطالعه موردي-زلزله و سيل در استان فارس)». مجموعه مقالات سومين كنفرانس سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي. سازمان نقشه‌برداري كشور. تهران. ص68-53.
حکيم‌پور، فرشاد (1374)، «بررسی‌های اوليه برای ايجاد يک سيستم اطلاعات جغرافيايی». مجموعه مقالات دومين کنفرانس سيستم‌های اطلاعات جغرافيايی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران. ص66-55.
درويشی،کريم (1371)، سيستم اطلاعات جغرافيايی (GIS) به روايت Arc/Info. انتشارات شرکت کامپيوتری نگاره.
رنجبران، محمد (1380)، طراحی ساختار اطلاعاتی مناسب جهت برنامه‌ريزی شهری با استفاده از سيستمهای اطلاعات جغرافيايی (GIS). پايان‌نامه کارشناسی ‌ارشد. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهيدبهشتی.
روشن‌نژاد، علي‌اصغر (1377)، «آموزش GIS». مجله شهرنگارش 5 و6. تابستان و پاييز.
عظيمی، نورالدين (1376)، «GIS و کاربرد آن در مطالعه و برنامه‌ريزی توسعه فيزيکی شهرها». مجموعه مقالات چهارمين کنفرانس سيستم‌های اطلاعات جغرافيايی. سازمان نقشه‌برداری کشور. تهران. ص44-35.
فرج‌زاده، منوچهر (1377)، «سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي». دانشگاه انقلاب. ارديبهشت.
تكنولوژي web GIS در جهان، در:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(15/12/1381)
گلی، علی (1378)، طراحی سيستم اطلاعات منطقه‌ای با بکارگيری سيستم اطلاعات جغرافيايی در محيط شبکه اطلاع‌رسانی جهانی. پايان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربيت مدرس.
مديري، مهدي (1376)، خواجه، خسرو. اشاره‌اي به سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي. تهران. انتشارات سازمان جغرافيايي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح.
مراحل توسعه Web GIS سازمان حمل و نقل و پايانه‌های کشور. در:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(15/12/1381)
ملك، محمدرضا (1381)، نظري گذرا و گذري نظري بر اولين مدرسه تابستاني «GIS». نقشه‌برداري. سال سيزدهم، شماره52 .ص28-26.
موسوي، آزاده. كاربردهاي سيستم اطلاعات مكاني «GIS» در مديريت فضاي سبز راه آهن جمهوري اسلامي ايران . در:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(17/12/1381)
نجفي‌ديسفاني، محمد (1373)، « GIS و مشكلات آن در كشورهاي جهان سوم». نقشه‌برداري، شماره 18. سازمان نقشه‌برداري كشور. تابستان.
نوائی‌تورانی، آزاده. عادلی‌نيا، محمد (1381)، مقدمه‌ای برGIS و آموزش نرم‌افزارArcView. مؤسسه فرهنگی هنری ديباگران تهران. آبان.
هايوود، يان. کورنليوس، سارا. کارور، استيو (1381)، مقدمه‌ای بر سيستم‌های اطلاعات جغرافيايی. ترجمه: گيتی تجويدی سازمان نقشه‌برداری کشور.
Abler,R.F. (1987), “The National Science Foundation Center for Geographic Information and Analysis,” International Journal of Geographic Information Systems.vol.1, pp: 26-303
Alesheikh, A.A. (2000), Data Management & GIS Application Seminar Notes. Ottawa,Ontario.249pp.
ArcIMS Overview. In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(14 Jan.2003)
ArcInfo Overview. In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(14 Jan 2003)
Arcview 8.x Overview. In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(14 Jan. 2003)
Alesheikh, A .A., (2000) Data Management & GIS Application Seminar Notes,Department of Geodesy and Geomatics Engineering, K.N. Toosi University of Technology.
Alesheikh, A.A. (2001), & Helali, H. Distributing National Geospatial Information Resourses Using Web GIS, Proceedings of Digital Earth 2001, Fredericton, NB, Canada.
Delavar, M. (1997), Development of Probability Maps to Assess the Accuracy and Reliability of Information in the Output of a GIS System.Thesis (Ph.D.),Univ.of New South Wales,School of Geomatic Engineering, Australia.
Free GIS Software.In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

l

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(14 Jan. 2003)
Gimblett, H. (2002), Randy.Integrating Geographic Information Systems and Agent-based Modeling Techniques, Oxford University Press, PP.1-21,83-105.
GIS Online-How was the Internet Influenced GIS? In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

Helali, H. (2001), Design and Implementation of a Web GIS for the City of Tehran, Deoartment of Geodesy and Geomatics Engineering K.N. Toosi University of Technology ,Submitted thesis for degree of Master of Science.
Information Technology in Asia:Korea. In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

Tomlin, C,D., (1990), Geographic Information Systems and Catographic Modeling, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey.
Using Data In GIS.In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

(6 Feb. 2003)
Zarei Nejad, Mojgan. (2001), Process of Change in the Georaphic Information System Technology in IRAN's Geology and Exploration, In:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

.(20/12/1381)

پي‌نوشت‌‌ها

1. GIS (Geographic Information System)
2. CGIS
3. NTD
4. NCGISU
5. Arc/Info
6. Arc/View
7. Idrisiw
8. Spans
9. Map Info
10. Access
11. DBF
12. Tables
13. Reports
14. Forms
15. Foxporo
16. Filematching
17. Automated Mapping System

hamid_hisystem · 27 اردیبهشت، ۱۳۸۹

ابتدا باید مفهوم GIS را برایتان توضیح دهم
مفهوم GIS
GIS مخفف Geographical Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد GIS بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی ) و غیر مکانی (توصیفی) دارند ، طراحی شده است .

hamid_hisystem · 27 اردیبهشت، ۱۳۸۹

تاریخچه ای بسیار مختصر در مورد gis در ایران و جهان

در جهان
اولین نمونه ی یک gis ملی در حدود دهه های 1960 در کانادا اجرا شد و در دهه های 1970 و 1980 فناوری gis پیشرفت قابل ملاحظه ای را به خود دیده است.

در ایران:

در ایران اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از سیستم gis در کشور آغاز کرد سازمان نقشه برداری بود که در سال 1369 بر اساس مصوبه ی مجلس عهده دار طرح به کارگیری این سیستم شد.

hamid_hisystem · 27 اردیبهشت، ۱۳۸۹

کاربردهای gis

شهرداری ها و امور برنامه ریزی شهری

کشاورزی و برنامه ریزی ارضی

محیط زیست و منابع طبیعی

نقشه کشی

زمین شناسی و مطالعات زیست شناسی

مهندسی معدن

تعلیم و تربیت

تجارت و صنعت

مدیریت خدمات رفاهی
صنعت حمل و نقل

برنامه ریزی نظامی

سرویس های اضطراری (آتش نشانی و پلیس و...)

مدیریت ترافیک

مدیریت سانحه

شناسایی نقاط کور شبکه ی مخابراتی

بررسی پراکندگی نیروی انسانی

کمک در امور بازار یابی و فروش

عمران و شهرسازی

طراحی بهینه شبکه های تورزیع برق ، آب ، گاز و....

hamid_hisystem · 27 اردیبهشت، ۱۳۸۹

برخی ازشرکت های تولید کننده ی نرم افزار های GIS

(انستیتو تحقیقات سیستم های محیطی)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

(AutoCAD map از تولیدات شرکت aoutdesk)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

( IDRISI ازتولیدات آزمایشگاه های کلارک)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

( Map info از تولیدات موسسه Map info )

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

( geomedia از تولیدات شرکت Intergraph )

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

( microstation از تولیدات سیستم های Bentley )

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

PAMap

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

hamid_hisystem · 27 اردیبهشت، ۱۳۸۹

برطبق بررسی های انجام شده در سال 1997 نشان داد شرکت تجاری esri بازار نرم افزارهای gis را قبضه کرده است. (نکته قابل ذکر این است که این نظر سنجی و بررسی قبل از ورود نرم افزار ARC GIS به بازار صورت گرفته است .)
محصولات شرکت تجاری ESRI (انیستیتوی تحقیقات سیستم های محیطی )

ARC/Info
ARC View
ARC GIS :ARC GIS DESKTOP
ARC GIS

این بسته متعلق به شرکت ESRI می باشد که در سال 1999 به بازار ارائه شد ساختار نرم افزار ARC GIS بعد از نرم افزارهای ARC/info و ARCview وارد بازار شد.

hamid_hisystem · 9 خرداد، ۱۳۸۹

سیستم اطلاعات جغرافیایی

2 واحد درسی
1 واحد عملی
1 واحد نظری

سیستم اطلاعات جغرافیایی نویسنده پی ای بارو
ترجمه دکتر حسن طاهرکیا

انتشارات سمت
چاپ اول 1376

فایل ppt

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

hamid_hisystem · 10 خرداد، ۱۳۸۹

اینم یک فایل به صورت ورد آفیس که یک سری توضیحات درمورد جی آی اس داده شده است

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

MH.Sayyadi · 23 تیر، ۱۳۸۹

Gis یا سیستم اطلاعات جغرافیای چیست ؟

GIS

o نقشه برداری در ایران'>نقشه برداری در ایران

o دوربین تئودولیت'>دوربین تئودولیت

o مفهوم GIS’>مفهوم GIS

§ ورود اطلاعات'>ورود اطلاعات

§ دستکاری اطلاعات'>دستکاری اطلاعات

§ مدیریت اطلاعات'>مدیریت اطلاعات

§ پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

o تکنولوژیهای مرتبط با GIS’>تکنولوژیهای مرتبط با GIS

§ سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)’>سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)

§ سنجش از راه دور (Remote Sensing)’>سنجش از راه دور (Remote Sensing)

§ سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)’>سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)

o دلا‌یل استفاده از GIS

o محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی

o تعریف علم توپولوژی:

o تعریف توپولوژی در GIS

o کاربرد های GIS

o سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟

o GPS چطور کارمی کند ؟'>GPS چطور کارمی کند ؟

o سیستم ماهواره ای GPS:’>سیستم ماهواره ای GPS:

o از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:

o کنترل زمینی GPS’>کنترل زمینی GPS

نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS’>نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS.

GIS
Geographic Information System
نقشه برداری در ایران'>
نقشه برداری در ایران
ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند.
دوربین تئودولیت'>
دوربین تئودولیت
کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.

مفهوم GIS'>
مفهوم GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد.

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات
ورود اطلاعات'>
ورود اطلاعات
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود
دستکاری اطلاعات'>
دستکاری اطلاعات
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد
مدیریت اطلاعات'>
مدیریت اطلاعات
برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

تکنولوژیهای مرتبط با GIS'>
تکنولوژیهای مرتبط با GIS
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)'>
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند.

سنجش از راه دور (Remote Sensing)'>
سنجش از راه دور (Remote Sensing)
سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند.
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)'>
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.
دلا‌یل استفاده از GIS
امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5 - سرعت و دقت کار.
6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی'>
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی

استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از:
1- مقیاس اندازه گیری
2- حذف اطلا‌عات
3- هزینه زیاد
4- زمان بر بودن
5- سرعت پائین
6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری .
ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد).
بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست.

تعریف علم توپولوژی:'>
تعریف علم توپولوژی:

اگر بخواهیم توپولوژی را به فارسی ترجمه کنیم به نظر من لغتی بهتر از "مکان شناسی" را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم

تعریف توپولوژی در GIS '>
تعریف توپولوژی در GIS

هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند.

به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند.
در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید.
در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید.

استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها
این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد.
همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.

کاربرد های GIS'>
کاربرد های GIS

1 -کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن

2 GIS نقش و کاربرد موبایل

3 - در صنعت خودرو

4 - بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی
5 - تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS
6 - بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر
7 - موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن (رادیویی)
8 - تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار
9 - مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی
10 - مدیریت بر تخصیص منابع انسانی(بخصوص در شرایط بحرانی)
11 - اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها
12 - استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها
13 - بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی
14 - ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات
15 - یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد
16 - ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور
17 - مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط
18 - بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها
19 - موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن
20 - کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان
21 - معماری ساختمانها
22 - مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی
23 - موقعیت جسم سانحه دیده
24 - اخذ و ارائه گزارش سوانح
25 - ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه
26 - ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و..

سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>
سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
GPSیعنی سیستم موقعیت یاب جهانی این سیستم تشکیل شده است از یک شبکه 24 ماهواره ای در مدار زمین که توسط وزارت دفاع دولت آمریکا پشتیبانی میشود.
هـدف اصـلی و اولـیـه از طـراحـی GPS ، اهـداف نـظامـی بـوده امـا از ســال 1980 به بـعــد بـرای اسـتـفاده های غــیر نـــــظامی نیز در دسترس قرار گرفت. GPS در تمام شرایط بصورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده می باشد . و هیچ گونه بهائی بابت این خدمات اخذ نمی شود.

GPS چطور کارمی کند ؟'>
GPS چطور کارمی کند ؟
ماهواره های GPS هر روز دوبار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند.
GPS براساس زمان مقایسه زمان ارسال و دریافت سیگنال توسط یک ماهواره کار می کند . اختلاف زمان مشخص می کند که گیرندة GPS چقدر از ماهواره دور است . حال با انداره گیری مسافت از چند ماهواره گیرندة GPS میتواند موقعیت کاربر را مشخص نموده حتی روی نقشه الکترو نیکی نمایش دهد.
یک گیرندة GPS بایستی حداقل سیگنالهای 3 ماهواره را برای تعیین دقیق 2 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی ) یک شیء دریافت نماید و سیگنالهای 4 ماهواره یا بیشتر میتواند 3 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ) را نشان دهد.
هم چنین ازGPS میتوان برای اندازه گیری سرعت ، جهت یابی ، جستجو ، مسافرت طولانی ،‌رفتن به مقصد ، زمان طول و مغرب خورشید و غیره نیز استفاده کرد .
سیستم ماهواره ای GPS:
24 مارهواره در بخش های مختلف فضای زمین در مداری خاص با فاصله حدود 12000 مایلی بالای سر ما قرار گرفته است.
آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند.
ماهواره های GPS توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند.
yocket booster های کوچک روی هر ماهواره آنها را دریک مسیر پروازی صحیح نگهداری می کنند.
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
• اولین ماهواره GPS در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد.
- درسال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت.
- هر ماهواره برای 10 سال مأموریت ساخته میشود و پس از طی این زمان حتماً بایستی ماهواره دیگر جایگزین گردد.
- وزن یک ماهواره GPS حدود 2000 پوند (معادل 907 کیلو گرم ) با 17 فوت عرض (18/5متر).
- قدرت انتقال آنها هم 50 وات یا کمتر می باشد .

کنترل زمینی GPS'>
کنترل زمینی GPS
در قسمت بالا درباره بخش فضایی سیستم GPS صحبت شد؛حال به سراغ بخش کنترل زمینی این سیستم می رویم : این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب ومشاهده شبانه روزی ماهواره های GPS را بر عهده دارند . این بخش بوسیله محاسبات ریاضی پیچیده از طریق محاسبه معادله پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.
تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم GPS ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است:
الف) آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
ب ) گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)
نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود.
* نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که GPS به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع GPS نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد.
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS'>
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
پیش بینی زلزله ،نقشه برداری ، کاداستر ، کنترل امور مربوط به حمل و نقل و ترافیک ، کنترل حرکات تکتونیکی زمین ، کنترل جابجایی سدها و برج های بلند، پیش بینی وضع هوا ، ناوبری (زمینی،هوایی،دریایی) ، هیدروگرافی(آبنگاری) ، تعیین موقعیت سکوهای دریایی نفتی،تعیین موقعیت جزیره های مرجانی، مین یابی ، SCAN کردن دریا ، بروز رسانی سیستم های تعیین موقعیت اینرشیال ، استفاده جهت کنترل ماهواره های سنجش از دور(Remote Sensing) و..............
GIS
o نقشه برداری در ایران'>نقشه برداری در ایران
o دوربین تئودولیت'>دوربین تئودولیت
o مفهوم GIS’>مفهوم GIS
§ ورود اطلاعات'>ورود اطلاعات
§ دستکاری اطلاعات'>دستکاری اطلاعات
§ مدیریت اطلاعات'>مدیریت اطلاعات
§ پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات
o تکنولوژیهای مرتبط با GIS’>تکنولوژیهای مرتبط با GIS
§ سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)’>سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
§ سنجش از راه دور (Remote Sensing)’>سنجش از راه دور (Remote Sensing)
§ سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)’>سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
o دلا‌یل استفاده از GIS
o محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی
o تعریف علم توپولوژی:
o تعریف توپولوژی در GIS
o کاربرد های GIS
o سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
o GPS چطور کارمی کند ؟'>GPS چطور کارمی کند ؟
o سیستم ماهواره ای GPS:’>سیستم ماهواره ای GPS:
o از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
o کنترل زمینی GPS’>کنترل زمینی GPS
o نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS’>نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
GIS
Geographic Information System
نقشه برداری در ایران'>
نقشه برداری در ایران
ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند.
دوربین تئودولیت'>
دوربین تئودولیت
کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.

مفهوم GIS'>
مفهوم GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد.

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات
ورود اطلاعات'>
ورود اطلاعات
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود
دستکاری اطلاعات'>
دستکاری اطلاعات
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد
مدیریت اطلاعات'>
مدیریت اطلاعات
برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

تکنولوژیهای مرتبط با GIS'>
تکنولوژیهای مرتبط با GIS
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)'>
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند.

سنجش از راه دور (Remote Sensing)'>
سنجش از راه دور (Remote Sensing)
سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند.
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)'>
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.
دلا‌یل استفاده از GIS
امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5 - سرعت و دقت کار.
6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی'>
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی

استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از:
1- مقیاس اندازه گیری
2- حذف اطلا‌عات
3- هزینه زیاد
4- زمان بر بودن
5- سرعت پائین
6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری .
ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد).
بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست.

تعریف علم توپولوژی:'>
تعریف علم توپولوژی:

اگر بخواهیم توپولوژی را به فارسی ترجمه کنیم به نظر من لغتی بهتر از "مکان شناسی" را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم

تعریف توپولوژی در GIS '>
تعریف توپولوژی در GIS

هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند.

به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند.
در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید.
در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید.

استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها
این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد.
همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.

کاربرد های GIS'>
کاربرد های GIS

1 -کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن

2 GIS نقش و کاربرد موبایل

3 - در صنعت خودرو

4 - بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی
5 - تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS
6 - بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر
7 - موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن (رادیویی)
8 - تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار
9 - مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی
10 - مدیریت بر تخصیص منابع انسانی(بخصوص در شرایط بحرانی)
11 - اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها
12 - استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها
13 - بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی
14 - ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات
15 - یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد
16 - ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور
17 - مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط
18 - بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها
19 - موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن
20 - کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان
21 - معماری ساختمانها
22 - مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی
23 - موقعیت جسم سانحه دیده
24 - اخذ و ارائه گزارش سوانح
25 - ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه
26 - ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و..

سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>
سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
GPSیعنی سیستم موقعیت یاب جهانی این سیستم تشکیل شده است از یک شبکه 24 ماهواره ای در مدار زمین که توسط وزارت دفاع دولت آمریکا پشتیبانی میشود.
هـدف اصـلی و اولـیـه از طـراحـی GPS ، اهـداف نـظامـی بـوده امـا از ســال 1980 به بـعــد بـرای اسـتـفاده های غــیر نـــــظامی نیز در دسترس قرار گرفت. GPS در تمام شرایط بصورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده می باشد . و هیچ گونه بهائی بابت این خدمات اخذ نمی شود.

GPS چطور کارمی کند ؟'>
GPS چطور کارمی کند ؟
ماهواره های GPS هر روز دوبار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند.
GPS براساس زمان مقایسه زمان ارسال و دریافت سیگنال توسط یک ماهواره کار می کند . اختلاف زمان مشخص می کند که گیرندة GPS چقدر از ماهواره دور است . حال با انداره گیری مسافت از چند ماهواره گیرندة GPS میتواند موقعیت کاربر را مشخص نموده حتی روی نقشه الکترو نیکی نمایش دهد.
یک گیرندة GPS بایستی حداقل سیگنالهای 3 ماهواره را برای تعیین دقیق 2 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی ) یک شیء دریافت نماید و سیگنالهای 4 ماهواره یا بیشتر میتواند 3 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ) را نشان دهد.
هم چنین ازGPS میتوان برای اندازه گیری سرعت ، جهت یابی ، جستجو ، مسافرت طولانی ،‌رفتن به مقصد ، زمان طول و مغرب خورشید و غیره نیز استفاده کرد .
سیستم ماهواره ای GPS:
24 مارهواره در بخش های مختلف فضای زمین در مداری خاص با فاصله حدود 12000 مایلی بالای سر ما قرار گرفته است.
آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند.
ماهواره های GPS توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند.
yocket booster های کوچک روی هر ماهواره آنها را دریک مسیر پروازی صحیح نگهداری می کنند.
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
• اولین ماهواره GPS در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد.
- درسال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت.
- هر ماهواره برای 10 سال مأموریت ساخته میشود و پس از طی این زمان حتماً بایستی ماهواره دیگر جایگزین گردد.
- وزن یک ماهواره GPS حدود 2000 پوند (معادل 907 کیلو گرم ) با 17 فوت عرض (18/5متر).
- قدرت انتقال آنها هم 50 وات یا کمتر می باشد .

کنترل زمینی GPS'>
کنترل زمینی GPS
در قسمت بالا درباره بخش فضایی سیستم GPS صحبت شد؛حال به سراغ بخش کنترل زمینی این سیستم می رویم : این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب ومشاهده شبانه روزی ماهواره های GPS را بر عهده دارند . این بخش بوسیله محاسبات ریاضی پیچیده از طریق محاسبه معادله پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.
تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم GPS ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است:
الف) آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
ب ) گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)
نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود.
* نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که GPS به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع GPS نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد.
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS'>
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
پیش بینی زلزله ،نقشه برداری ، کاداستر ، کنترل امور مربوط به حمل و نقل و ترافیک ، کنترل حرکات تکتونیکی زمین ، کنترل جابجایی سدها و برج های بلند، پیش بینی وضع هوا ، ناوبری (زمینی،هوایی،دریایی) ، هیدروگرافی(آبنگاری) ، تعیین موقعیت سکوهای دریایی نفتی،تعیین موقعیت جزیره های مرجانی، مین یابی ، SCAN کردن دریا ، بروز رسانی سیستم های تعیین موقعیت اینرشیال ، استفاده جهت کنترل ماهواره های سنجش از دور(Remote Sensing) و..............
GIS
o نقشه برداری در ایران'>نقشه برداری در ایران
o دوربین تئودولیت'>دوربین تئودولیت
o مفهوم GIS’>مفهوم GIS
§ ورود اطلاعات'>ورود اطلاعات
§ دستکاری اطلاعات'>دستکاری اطلاعات
§ مدیریت اطلاعات'>مدیریت اطلاعات
§ پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات
o تکنولوژیهای مرتبط با GIS’>تکنولوژیهای مرتبط با GIS
§ سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)’>سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
§ سنجش از راه دور (Remote Sensing)’>سنجش از راه دور (Remote Sensing)
§ سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)’>سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
o دلا‌یل استفاده از GIS
o محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی
o تعریف علم توپولوژی:
o تعریف توپولوژی در GIS
o کاربرد های GIS
o سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
o GPS چطور کارمی کند ؟'>GPS چطور کارمی کند ؟
o سیستم ماهواره ای GPS:’>سیستم ماهواره ای GPS:
o از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
o کنترل زمینی GPS’>کنترل زمینی GPS
o نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS’>نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
GIS
Geographic Information System
نقشه برداری در ایران'>
نقشه برداری در ایران
ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند.
دوربین تئودولیت'>
دوربین تئودولیت
کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.

مفهوم GIS'>
مفهوم GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد.

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات
ورود اطلاعات'>
ورود اطلاعات
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود
دستکاری اطلاعات'>
دستکاری اطلاعات
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد
مدیریت اطلاعات'>
مدیریت اطلاعات
برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

تکنولوژیهای مرتبط با GIS'>
تکنولوژیهای مرتبط با GIS
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)'>
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند.

سنجش از راه دور (Remote Sensing)'>
سنجش از راه دور (Remote Sensing)
سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند.
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)'>
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.
دلا‌یل استفاده از GIS
امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5 - سرعت و دقت کار.
6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی'>
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی

استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از:
1- مقیاس اندازه گیری
2- حذف اطلا‌عات
3- هزینه زیاد
4- زمان بر بودن
5- سرعت پائین
6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری .
ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد).
بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست.

تعریف علم توپولوژی:'>
تعریف علم توپولوژی:

اگر بخواهیم توپولوژی را به فارسی ترجمه کنیم به نظر من لغتی بهتر از "مکان شناسی" را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم

تعریف توپولوژی در GIS'>
تعریف توپولوژی در GIS

هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند.

به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند.
در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید.
در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید.

استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها
این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد.
همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.

کاربرد های GIS'>
کاربرد های GIS

1 -کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن

2 GIS نقش و کاربرد موبایل

3 - در صنعت خودرو

4 - بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی
5 - تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS
6 - بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر
7 - موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن (رادیویی)
8 - تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار
9 - مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی
10 - مدیریت بر تخصیص منابع انسانی(بخصوص در شرایط بحرانی)
11 - اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها
12 - استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها
13 - بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی
14 - ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات
15 - یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد
16 - ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور
17 - مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط
18 - بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها
19 - موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن
20 - کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان
21 - معماری ساختمانها
22 - مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی
23 - موقعیت جسم سانحه دیده
24 - اخذ و ارائه گزارش سوانح
25 - ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه
26 - ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و..

سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>
سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
GPSیعنی سیستم موقعیت یاب جهانی این سیستم تشکیل شده است از یک شبکه 24 ماهواره ای در مدار زمین که توسط وزارت دفاع دولت آمریکا پشتیبانی میشود.
هـدف اصـلی و اولـیـه از طـراحـی GPS ، اهـداف نـظامـی بـوده امـا از ســال 1980 به بـعــد بـرای اسـتـفاده های غــیر نـــــظامی نیز در دسترس قرار گرفت. GPS در تمام شرایط بصورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده می باشد . و هیچ گونه بهائی بابت این خدمات اخذ نمی شود.

GPS چطور کارمی کند ؟'>
GPS چطور کارمی کند ؟
ماهواره های GPS هر روز دوبار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند.
GPS براساس زمان مقایسه زمان ارسال و دریافت سیگنال توسط یک ماهواره کار می کند . اختلاف زمان مشخص می کند که گیرندة GPS چقدر از ماهواره دور است . حال با انداره گیری مسافت از چند ماهواره گیرندة GPS میتواند موقعیت کاربر را مشخص نموده حتی روی نقشه الکترو نیکی نمایش دهد.
یک گیرندة GPS بایستی حداقل سیگنالهای 3 ماهواره را برای تعیین دقیق 2 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی ) یک شیء دریافت نماید و سیگنالهای 4 ماهواره یا بیشتر میتواند 3 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ) را نشان دهد.
هم چنین ازGPS میتوان برای اندازه گیری سرعت ، جهت یابی ، جستجو ، مسافرت طولانی ،‌رفتن به مقصد ، زمان طول و مغرب خورشید و غیره نیز استفاده کرد .
سیستم ماهواره ای GPS:
24 مارهواره در بخش های مختلف فضای زمین در مداری خاص با فاصله حدود 12000 مایلی بالای سر ما قرار گرفته است.
آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند.
ماهواره های GPS توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند.
yocket booster های کوچک روی هر ماهواره آنها را دریک مسیر پروازی صحیح نگهداری می کنند.
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
• اولین ماهواره GPS در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد.
- درسال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت.
- هر ماهواره برای 10 سال مأموریت ساخته میشود و پس از طی این زمان حتماً بایستی ماهواره دیگر جایگزین گردد.
- وزن یک ماهواره GPS حدود 2000 پوند (معادل 907 کیلو گرم ) با 17 فوت عرض (18/5متر).
- قدرت انتقال آنها هم 50 وات یا کمتر می باشد .

کنترل زمینی GPS'>
کنترل زمینی GPS
در قسمت بالا درباره بخش فضایی سیستم GPS صحبت شد؛حال به سراغ بخش کنترل زمینی این سیستم می رویم : این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب ومشاهده شبانه روزی ماهواره های GPS را بر عهده دارند . این بخش بوسیله محاسبات ریاضی پیچیده از طریق محاسبه معادله پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.
تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم GPS ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است:
الف) آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
ب ) گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)
نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود.
* نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که GPS به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع GPS نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد.
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS'>
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
پیش بینی زلزله ،نقشه برداری ، کاداستر ، کنترل امور مربوط به حمل و نقل و ترافیک ، کنترل حرکات تکتونیکی زمین ، کنترل جابجایی سدها و برج های بلند، پیش بینی وضع هوا ، ناوبری (زمینی،هوایی،دریایی) ، هیدروگرافی(آبنگاری) ، تعیین موقعیت سکوهای دریایی نفتی،تعیین موقعیت جزیره های مرجانی، مین یابی ، SCAN کردن دریا ، بروز رسانی سیستم های تعیین موقعیت اینرشیال ، استفاده جهت کنترل ماهواره های سنجش از دور(Remote Sensing) و..............
GIS
o نقشه برداری در ایران'>نقشه برداری در ایران
o دوربین تئودولیت'>دوربین تئودولیت
o مفهوم GIS’>مفهوم GIS
§ ورود اطلاعات'>ورود اطلاعات
§ دستکاری اطلاعات'>دستکاری اطلاعات
§ مدیریت اطلاعات'>مدیریت اطلاعات
§ پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات
o تکنولوژیهای مرتبط با GIS’>تکنولوژیهای مرتبط با GIS
§ سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)’>سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
§ سنجش از راه دور (Remote Sensing)’>سنجش از راه دور (Remote Sensing)
§ سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)’>سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
o دلا‌یل استفاده از GIS
o محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی
o تعریف علم توپولوژی:
o تعریف توپولوژی در GIS
o کاربرد های GIS
o سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
o GPS چطور کارمی کند ؟'>GPS چطور کارمی کند ؟
o سیستم ماهواره ای GPS:’>سیستم ماهواره ای GPS:
o از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
o کنترل زمینی GPS’>کنترل زمینی GPS
o نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS’>نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
GIS
Geographic Information System
نقشه برداری در ایران'>
نقشه برداری در ایران
ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانی به کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هر نقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی در زمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ای انجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساخته بودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساخته بودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن تراز آبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آن استفاده می‌‌کنند.
دوربین تئودولیت'>
دوربین تئودولیت
کرجی دانشمند ایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربین تئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجه برروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آن عمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهای مثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما را نیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.

مفهوم GIS'>
مفهوم GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
برای بهره گیری صحیح از قابلیتهای یک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن میباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی متشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن را تعیین میکند، اجتناب ناپذیر است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم کامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد.

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات
ورود اطلاعات'>
ورود اطلاعات
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود
دستکاری اطلاعات'>
دستکاری اطلاعات
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد
مدیریت اطلاعات'>
مدیریت اطلاعات
برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات'>
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات

تکنولوژیهای مرتبط با GIS'>
تکنولوژیهای مرتبط با GIS
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)'>
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند.

سنجش از راه دور (Remote Sensing)'>
سنجش از راه دور (Remote Sensing)
سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند.
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)'>
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.
دلا‌یل استفاده از GIS
امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5 - سرعت و دقت کار.
6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی'>
محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی

استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از:
1- مقیاس اندازه گیری
2- حذف اطلا‌عات
3- هزینه زیاد
4- زمان بر بودن
5- سرعت پائین
6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری .
ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد).
بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست.

تعریف علم توپولوژی:'>
تعریف علم توپولوژی:

اگر بخواهیم توپولوژی را به فارسی ترجمه کنیم به نظر من لغتی بهتر از "مکان شناسی" را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم

تعریف توپولوژی در GIS'>
تعریف توپولوژی در GIS

هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند.

به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند.
در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید.
در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید.

استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها
این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد.
همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.

کاربرد های GIS'>
کاربرد های GIS

1 -کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن

2 GIS نقش و کاربرد موبایل

3 - در صنعت خودرو

4 - بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی
5 - تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS
6 - بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر
7 - موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن (رادیویی)
8 - تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار
9 - مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی
10 - مدیریت بر تخصیص منابع انسانی(بخصوص در شرایط بحرانی)
11 - اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها
12 - استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها
13 - بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی
14 - ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات
15 - یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد
16 - ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور
17 - مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط
18 - بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها
19 - موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن
20 - کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان
21 - معماری ساختمانها
22 - مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی
23 - موقعیت جسم سانحه دیده
24 - اخذ و ارائه گزارش سوانح
25 - ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه
26 - ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و..

سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟'>
سیستم موقعیت یابی جهانی چیست؟
GPSیعنی سیستم موقعیت یاب جهانی این سیستم تشکیل شده است از یک شبکه 24 ماهواره ای در مدار زمین که توسط وزارت دفاع دولت آمریکا پشتیبانی میشود.
هـدف اصـلی و اولـیـه از طـراحـی GPS ، اهـداف نـظامـی بـوده امـا از ســال 1980 به بـعــد بـرای اسـتـفاده های غــیر نـــــظامی نیز در دسترس قرار گرفت. GPS در تمام شرایط بصورت 24 ساعت در شبانه روز و در تمام دنیا قابل استفاده می باشد . و هیچ گونه بهائی بابت این خدمات اخذ نمی شود.

GPS چطور کارمی کند ؟'>
GPS چطور کارمی کند ؟
ماهواره های GPS هر روز دوبار در یک مدار دقیق دور زمین میگردند و سیگنال های حاوی اطلاعات را به زمین می فرستند.
GPS براساس زمان مقایسه زمان ارسال و دریافت سیگنال توسط یک ماهواره کار می کند . اختلاف زمان مشخص می کند که گیرندة GPS چقدر از ماهواره دور است . حال با انداره گیری مسافت از چند ماهواره گیرندة GPS میتواند موقعیت کاربر را مشخص نموده حتی روی نقشه الکترو نیکی نمایش دهد.
یک گیرندة GPS بایستی حداقل سیگنالهای 3 ماهواره را برای تعیین دقیق 2 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی ) یک شیء دریافت نماید و سیگنالهای 4 ماهواره یا بیشتر میتواند 3 موقعیت (طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع ) را نشان دهد.
هم چنین ازGPS میتوان برای اندازه گیری سرعت ، جهت یابی ، جستجو ، مسافرت طولانی ،‌رفتن به مقصد ، زمان طول و مغرب خورشید و غیره نیز استفاده کرد .
سیستم ماهواره ای GPS:
24 مارهواره در بخش های مختلف فضای زمین در مداری خاص با فاصله حدود 12000 مایلی بالای سر ما قرار گرفته است.
آنها با یک سرعت ثابت در حرکتند و در هر 24 ساعت دوبار دور زمین را با سرعتی معادل 7000 مایل در ساعت می گردند.
ماهواره های GPS توسط انرژی خورشید تغذیه میشوند آنها مجهز به باطریهای قابل شارژ اتوماتیک برای زمانهای بارندگی یا خورشید گرفتگی می باشند.
yocket booster های کوچک روی هر ماهواره آنها را دریک مسیر پروازی صحیح نگهداری می کنند.
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:'>
از ماهواره های GPS بیشتر بدانید:
• اولین ماهواره GPS در سال 1978 با موفقیت به فضا پرتاب شد.
- درسال 1994 تمامی 24 ماهواره در مدار زمین قرار گرفت.
- هر ماهواره برای 10 سال مأموریت ساخته میشود و پس از طی این زمان حتماً بایستی ماهواره دیگر جایگزین گردد.
- وزن یک ماهواره GPS حدود 2000 پوند (معادل 907 کیلو گرم ) با 17 فوت عرض (18/5متر).
- قدرت انتقال آنها هم 50 وات یا کمتر می باشد .

کنترل زمینی GPS'>
کنترل زمینی GPS
در قسمت بالا درباره بخش فضایی سیستم GPS صحبت شد؛حال به سراغ بخش کنترل زمینی این سیستم می رویم : این بخش شامل ایستگاههای کنترل زمینی است که دارای مختصات معلوم هستند و موقعیت آنها از طریق روشهای کلاسیک تعیین موقعیت نظیر روش VLBI (تعیین فواصل بلند توسط کوازارها)و روش SLR (فاصله سنجی ماهواره ای با امواج لیزر ) بدست آمده است. این ایستگاه ها وظیفه تعقیب ومشاهده شبانه روزی ماهواره های GPS را بر عهده دارند . این بخش بوسیله محاسبات ریاضی پیچیده از طریق محاسبه معادله پلی نومیال (Polynomials) ریاضی بطریق کمترین مربعات ، پارامترهای مداری (افمریزها)و موقعیت ماهواره ها را نسبت به یک سیستم مختصات ژئودتیک ژئوسنتریک (مبدا سیستم مختصات تقریبا در مرکززمین قرار دارد.) محاسبه می نماید.
تعداد این ایستگاههای زمینی 5 عدد است که ایستگاه اصلی با نام کلرادو اسپرینگ در آمریکا قرار داردو 4 ایستگاه فرعی دیگر در نقاط دیگر کره زمین مستقر هستند. آخرین بخش از سیستم GPS ، قسمت USER یا کاربران سیستم می باشد که خود شامل دو بخش است:
الف) آنتن دریافت کننده اطلاعات ارسالی از ماهواره ها
ب ) گیرنده(پردازش کننده اطلاعات دریافتی و تعیین کننده موقعیت محل آنتن)
نرم افزار و میکروپروسسور داخل گیرنده فاصله بین آنتن زمینی تا ماهواره های مرتبط با گیرنده ه را تعیین می کند سپس با استفاده از حداقل 4 ماهواره موقعیت X وY و ارتفاع محل استقرار آنتن یا همان گیرنده تعیین میشود.
* نکته مهمی که می بایست مورد توجه قرار گیرد اینست که ارتفاعی که GPS به ما می دهدبا ارتفاع موجود در نقشه ها و اطلس ها فرق میکند.ارتفاع GPS نسبت به سطح مبنایی بنام بیضوی است در حالی که ارتفاع موجود در نقشه ها ارتفاع اورتومتریک می باشدکه از سطح دریاهای آزاد محاسبه می گردد.مقدار این اختلاف در بیش ترین حالت در حدود 100 متر می باشد.
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS'>
نمونه ای از کاربردهای سیستم GPS
پیش بینی زلزله ،نقشه برداری ، کاداستر ، کنترل امور مربوط به حمل و نقل و ترافیک ، کنترل حرکات تکتونیکی زمین ، کنترل جابجایی سدها و برج های بلند، پیش بینی وضع هوا ، ناوبری (زمینی،هوایی،دریایی) ، هیدروگرافی(آبنگاری) ، تعیین موقعیت سکوهای دریایی نفتی،تعیین موقعیت جزیره های مرجانی، مین یابی ، SCAN کردن دریا ، بروز رسانی سیستم های تعیین موقعیت اینرشیال ، استفاده جهت کنترل ماهواره های سنجش از دور(Remote Sensing) و..............

**Mohammad Aref** · 23 اردیبهشت، ۱۳۹۰

Gis&gps درخدمت پارک ها و فضای سبز شهری

تحلیل اطلاعات در مورد مسائلی چون :تعیین گونه های گیاهی (درختان ، درختچه ها ، گل ها ، گیاهان پوششی )، مکان یابی و بررسی طراحی کاشت گیاهی در پارکها و تهیه الگوهای رشد انواع گونه های درختی در طی سالیان متمادی امری است بسیار طاقت فرسا که نیاز به صرف وقت ،انرژی ، هزینه و نیروی انسانی بسیاری خواهد داشت.
به همین منظور سعی شده تا درقالب پروژه ای مربوط به پارکی واقع در ایتالیا ، مطالعه موردی برای بررسی نقش فن آوریهای GISو GPS در ذخیره سازی داده های مربوط به پوشش های گیاهی پارک (شامل درختان و ... ) ارائه شود.مقاله حاضر به توضیح روند این مطالعه و نتایج آن می پردازد. نگهداری و حفظ درختان پارکهای شهری مستلزم داشتن حجم زیادی از داده ها در مورد سن ، مکان و نوع گونه های گیاهی موجود در پارکهاست. علاوه بر آن ، دسترسی به اطلاعاتی چون نحوه نگهداری و علائم بیماری ها . آفات گیاهی نیز ضروری است.داده های فوق برای مسئولین پارکها و فضاهای سبز شهری کاملا ضروری است چرا که ارزیابی خطرات ممکن برای از بین رفتن درختان یا آسیب دیدن آنها ، تامین سلامت و وضعیت قابل قبول برای پوشش گیاهی پارکها با صرف هزینه ای مناسب و به حداقل رساندن خطر نابودی گیاهان و خطرات تهدید کننده درختان در منظر شهری ، از عمده مسائلی است که برای آنان اهمیت دارد.
در زمانی که کارشناسان فضای سبز اقدام به ارائه برنامه ای تازه برای نگهداری درختان پارک های شهری به مسئولان ذیربط می کنند ، ناچارند تمام گزارش های ناظران پارک ها در مورد وضعیت موجود درختان و کلیه ضوابط مورد نیاز برای ممانعت از تخریب و نابودی فضای سبز پارک ها را جمع آوری کنند.
GPS (سیستم مکان یابی جهانی ) سیستمی است که عملیات جمع آوری ، ذخیره سازی و پردازش داده های مورد نیاز را تسهیل می نماید.در حقیقت GPS به کاربران این امکان را می دهد که سیستم های تهیه نقشه های خویش را با حداکثر دقت ، چه از نظر مکان و چه از نظر زمان مجهز کنند و در عین حال میزان جمع آوری داده ها در حجم بسیار بالا نیز امکان پذیر می گردد. افزون بر این ، فن آوری GPS امکان برقراری ارتباط مستقیم با فن آوری دیگری به نام GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی ) را فراهم می کند. این امر سبب شده تا داده ها با حداکثردقت ممکن گردآوری گردد و امکان به روز رسانی GIS میسر سازد.
در این مقاله سعی شده نقش فن آوری هایی چون GIS و GPS در مدیریت فضای سبز و نگهداری گیاهان پارک های شهری تشریح گردد و در عین حال با داشتن داده هایی چون شرایط رشد و سلامتی پوشش های گیاهی ، به ارزیابی میزان حساسیت و آسیب پذیر بودن درختان پارک ها نسبت به بیماری ها و یا صدمات مختلف پرداخته شود. در پروژه مذکور ،جمع آوری داده ها و تهیه نقشه از آن به عنوان زیر بنای پروژه ای عظیم تر با هدف ارائه سیستمی نوین برای مدیریت پارک ها بر مبنای فن آوری GIS به کار گرفته شده است.پروژه مذکور کل منطقه Emilla Romagna را با هدف ذکر شده پوشش می دهد.
مسئولین بخش ارتباط فن آوری ها (در شهر Gesena ایتالیا ) از فن آوری های GPS و GIS به طور مشترک در تهیه نقشه های پوشش گیاهی در پارک تاریخیBolognas در Villa Mazzacorati استفاده کردند. در تهیه نقشه های مزبور ف سیستم Trimble ProXL برای مشخص کردن کلیه گونه های درختی ، درختچه ای و سایر پوشش های گیاهی با همان دقت ترسیمی خاص برای شبکه معابر یا سایر عوارض ، مورد استفاده کاربران قرار می گیرد. با آزمایش و بررسی میزان سلامتی و شرایط رشد درختان ، کارشناسان فضای سبز قادر خواهند شد تا به ارزیابی مقدار آسیب پذیری این گیاهان نسبت به بیماری ها و زیان های احتمالی بپردازند.

جمع آوری داده ها:
سیستم Trimble ProXL گیرنده ای با کانال های موازی 8LI و با قابلیت دسترسی به انواع کد های C/A و فاز می باشد. این سیستم مجهز به کامپیوتر های دستی و نرم افزار های گسترده برنامه ریزی جمع آوری داده ها و پردازش آن ها و همچنین خروجی ویژه سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بانک اطلاعات داخلی سیستم به کاربر این امکان را می دهد تا اطلاعات توصیفی در محیط GIS وارد نمایند. این بانک اطلاعاتی اساسا برای بررسی درختان در منطقه تنظیم شده و متناسب با کاربردهای مورد نیاز می باشد.
در قدم نخست ، گروه جمع آوری کننده داده ها به گرد آوری و ثبت داده هایی نظیر گونه های گیاهی ،قطر ،ارتفاع و سن تقریبی و همچنین اطلاعاتی در مورد هر یک از درختان موجود درپارک Villa Mazzacorati پرداختند. مرحله بعدی عبارت بود از ارزیابی مکانهایی که نسبت به بروز بیماری ها یا لطمه پذیری مستعد و حساسند و همچنین شناسایی عوامل و عوارضی که در محیط موجب بیماری یا وارد آوردن خسارت و لطمه به گیاهان می شود.برای بررسی علائمی چون قارچ ها ، زخمها و شکستگی ها یا پوسیدگی تنه ، کلیه درختان پارک مزبور بررسی شدند با توجه به کلیه عوامل مذکور برای هر یم از درختان کاشته شده در پارک یک ارزش کیفی تحت عنوان (پتانسیل انقراض )محاسبه نمودیم. با افزودن ارزش فوق به ارزش کیفی دیگری که مبین تاثیر کلیه عوامل نامطلوب زیست محیطی به گیاه می باشد امکان دسته بندی درختان از نظر آسیب پذیری به وجود آمد. از آنجا که در پروژه فوق حیطه وسیعی از عوارض به نقشه تبدیل شده اند، نیازی به ناوبری بی درنگ نبود . برای این منظور از روش پس-پردازش GPS تفاضلی استفاده نمودیم.

پشت بام منزلی که در فاصله km 3 پارک واقع شده بود ، به عنوان ایستگاه مبنایی که یکی از نقاط مرجع پروژه را برای برداشتهای نقشه برداری در سیستم تشکیل می داد انتخاب گردید. این عمل باعث شد تا امکان اندازه گیری های همزمان با دقتی بهتر از 1m فراهم گردد.

جنبه های فنی :
مسئولین محلی Emilla Romagna ، سیستمی به نام Me-V برای ثبت داده ها در اختیار ما گذاردند، که به کمک آن کارهای گروه جمع آوری کننده اطلاعات توصیفی و عوارض مورد نیاز ، به راحتی انجام پذیرفت . ماسک ارتفاعی تنظیم شده در سیستم ProXL تا 12 درجه و ماسک مبنا تا 10 درجه تنظیم گردید.این گزینه ای محافظه کارانه بود زیرا تفاضل ماسک ها به ازای هر 100km یک درجه موجب تمایز و جداسازی عارضه می شود. روش طبقه بندی مزبور برای استفاده بهینه از داده های ماهواره ای و تعیین آن به عنوان نقشه مبنای محل ، مناسب بوده است.
نسبت سیگنال به نویز را برای سیستم ProXL برابر 8 درجه قرار دادیم. چراکه سیگنالهای فرستاده شده در زمینه مطالعاتی مذکور بسیار کوتاه بودند و گیرنده های تعبیه شده در سیستم بایستی قدرت جذب حتی ضعیف ترین سیگنالها را نیز می داشتند. گیرند های سیستم به شکلی تنظیم شده بود تا در هر زمان مورد نیاز از بیش از 4 ماهواره امکان دریافت امواج را داشته باشند.خروجی های تولید شده با این روش ، تامین کننده راه حلی فرا توصیفی برای قطعیت در بررسی عوارض (ODS) می باشد. در مرحله بین پردازش از نرم افزار پردازش تصویر برای تصحیح تصاویر دریافت شده از ماهواره های مورد نیاز (بیش از 4 ماهواره) استفاده می شود. تمهیدات فوق دقت پروژه را تا حد قابل ملاحظه ای افزایش داد.پس از تصحیح داده ها ، مختصات از سیستم تصویر جغرافیایی (WGS84) به سیستم UTM (ED50) تبدیل گردید و سرانجام نقشه های تهیه شده در اختیار مسئولین GIS منطقه قرار گرفت.
در این پروژه ،برای تهیه نقشه های توزیع مکانی از انواع گونه های گیاهی و پتانسیل آسیب پذیری از برنامه های کامپیوتری خودمان استفاده کردیم.
سیستم ProXL حتی در زیر درختان ، عملکردی بسیار موثر داشته است.عمده ترین مشکلات بررسی شده در بین درختان مجاور Villa و بین درختانی با شاخه ها و تاج بسیار گسترده ، گزارش گردیده است. در چنین مواردی می توان از ابزاری با دقت کمتر از سیستم مکان یابی جهانی (GPS) برای تجهیز ProXL بهره جست. در اینگونه موارد ، هندسه ماهواره ایده ال نبوده و ما مظنون به کاهش دقت بودیم(گرچه در حد مشخصات فنی ProXL).

زمان برداشت:
با استفاده از فن آوری ذکر شده تهیه نقشه های پارک ، تعیین محدوده ها و بررسی امکانات ، نسبتا به راحتیب و در زمان کوتاهی صورت گرفت.برداشت داده های مربوط به گیاهان زمان بیشتری لازم داشت ، چرا که تهیه فهرستی از درختان شهری به انضمام اطلاعات مورد نیاز و موارد موثر دیگر بسیار پیچیده است.

تهیه چنین فهرستی بسیار پر هزینه هم می باشد چراکه به طور متوسط در پروژه فوق وارد کردن داده ها ی مورد نیاز در پایگاه داده ها و تکمیل و نظارت بر هر یک از آنها به 2 تا 3 دقیقه وقت نیاز داشت. طبق تجربه بدست آمده 14 ساعت زمان برای برداشت اطلاعات مربوط به 780 اصله درخت ، 12 ساعت برای سایر برداشتهای میدانی لازم است و سرانجام 2 ساعت برای پردازش داده های جمع آوری شده وقت صرف گردید.
ذخیره سازی مستقیم داده ها در فیلد های مشخص نه تنها موجب صرفه جوئی در زمان می شود بلکه امکانات جانبی بسیار قوی نیز در پردازش آنها فراهم می سازد. برای وسعت بخشیدن بهینه به پایگاه داده ای ایجاد شده ، لازم است تا تعادلی مطلوب میان حجم اطلاعات ذخیره شده و زمانی که کاربران بر روی فیلد ها باید صرف کنند ، برقرار شود.
ولی این واقعیت را ابید اذعان داشت که مرحاه جمع آوری داده ها زیر نظر کارشناسان و کاربران تعلیم دیده صورت می گیرد ، چرا که با توجه به روش اجرا شده ، تکمیل رکورد های مربوط به موضوعات مشروح برای هر یک از درختان ، در شرایطی غیر از این ، مقدور نخواهد شد.
در هر صورت ، نقشه های مناطق آسیب پذیر برای گیاهان به عنوان یک ابزار مدیریتی کاملا موفق ، عملکرد خویش را به اثبات رسانیده است و در مجموع می توان آنها را به عنوان معیارهای کنترل پروژه پذیرفت.نقشه های تهیه شده به مسئولین فضاهای سبز و پارکهای شهری امکان می دهد تا اقداماتی چون : هرس درختان ، انتقال گیاهان ،مبارزه با آفات و بیماریهای گیاهی ، ترمیم درختان آسیب دیده و حذف درختان پوسیده و بیمار از فضای سبز پارک را به موقع و در مکان مناسب انجام دهند و در عین حال امکان برنامه ریزی بهینه برای نگهداری پارکها با حداقل هزینه ممکن و حداکثر بازده مطلوب فراهم آید.
در مدیریت های شهری نوین کاربرد فن آوری هایی چون سیستم های مکانیابی جهانی (GPS) و سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای برداشت های بسیار دقیق در سطحی وسیع و ذخیره سازی و تحلیل حجم زیادی از داده ها امری الزامی است. تحقیق فوق به عنوان نمونه ای از روش های موفق کاربرد GIS و GPS در زمینه مدیریت فضاهای سبز و پارکها در محیط زیست شهری ، قابل توجه می باشد.

منبع : نشریه شهر نگار GIS EUROPE May 1996

ورود

مقاله های با موضوع gis

ارسال های توصیه شده

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

hamid_hisystem 6612

لینک به دیدگاه

MH.Sayyadi 14584

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120452

لینک به دیدگاه

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید