مقاله های با موضوع gis

**Mohammad Aref** · 6 شهریور، ۱۳۸۸

سامانه اطلاعات مکانی (GIS) با برخوردی از توابع تحلیلی محتلف امکان تلفیق داده های مکانی و غیرمکانی و همچنین مدیریت و تحلیل توأمان آنها را فراهم نموده و به عنوان سامانه های پشتیبان تصمیم سازی یا برنامه ریزی مورد استفاده واقع می گردند.
تحقیق حاضر به همت مهندس غلامرضا کریم زاده رئیس اداره پروژه های توپوگرافی اداره کل GIS سازمان نقشه برداری کشور و افسانه بردبار کارشناس مسئول اداره پروژه های توپوگرافی اداره کل GIS سازمان نقشه برداری کشور تهیه شده است که فایل PDF آنرا می توانید از لینک زیر دانلود کنید:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

**Mohammad Aref** · 6 شهریور، ۱۳۸۸

سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سیستم های نسبتاً جدیدی هستند که امکانات متعددی را برای مهندسینی که روی پروژه های با وسعت زیاد کار می کنند فراهم آورده است. مجموعه های مختلف اطلاعات ذخیره شده در یک GIS برای بدست آوردن گروه های اطلاعاتی کاملاً متمایز، قابل ترکیب و تفکیک بوده و بدین ترتیب GIS برای کاربر به عنوان یک منبع ارزشمند اطلاعاتی مطرح می باشد. GIS متشکل از دو نوع ساختار اطلاعاتی می باشد که عبارتند از ساختار برداری و ساختار رستری. هرکدام از این ساختارها دارای معایب و مزایای خاص خود می باشد. در سیستم های رستری، اطلاعات یا مشخصات به محل های ویژه ای از زمین اطلاق می گردد و نتایج یا خروجی که که این سیستم ارائه می دهد به صورت علائم خاص دستگاه های چاپگر می باشد. در حالیکه در سیستم های برداری این مشخصات یا اطلاعات به چند ضلعی هایی از سطح زمین نسبت داده می شود به طوری که خروج این سیستم اخیر واضح تر است. این تکنولوژی به طور گسترده در ترسیم نقشه و کارتوگرافی مورد استفاده قرار گرفته و استفاده از آن به دلیل هماهنگی هرچه بیشتر با نرم افزارهای گرافیکی در حال توسعه می باشد. در این مقاله تعریف سیستم اطلاعات جغرافیایی، ویژگی های آن، ساختارهای GIS، چرا GIS؟ و کاربردهای این سیستم مورد بررسی قرار گرفته است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

**Mohammad Aref** · 6 شهریور، ۱۳۸۸

شهرهای امروزه با مشکلات گوناگونی روبرو هستند که به سبب رشد مهاجرت به شهرها و نیز تراکم بالای انسانی در شهر این معضلات هر روزه تشدید می گردند. آلودگی های زیست محیطی از مهمترین مشکلات شهری به شمار می آیند که پایداری شهر را در طولانی مدت با خطر مواجه ساخته اند. آلودگی هوای شهری و فقدان دالان های هوایی مناسب در کلان شهرها که نتیجه بلند مرتبه سازی است بر شدت آن افزوده است و پدیده ای را در شهر شکل بخشیده که جزایر حرارتی نامیده می شود. این پدیده هوای شهر را تحت تأثیر قرار داده و بر شدت آلودگی می افزاید در این مقاله در مرحله اول سعی شده با استفاده از نرم افزار GIS به شناسایی این جزایر در شهر پرداخته و در مرحله دوم با استفاده از این نرم افزار و با لایه های مناسب پوشش گیاهی مورد نیاز برای رفع معضل جزایر حرارتی پیشنهاد گردد.
متن کامل این مقاله را به صورت PDF می توانید از لینک زیر دانلود کنید:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

**Abo0ozar** · 10 شهریور، ۱۳۸۸

رشد سريع نواحي در اطراف مناطق شهرهاي بزرگ منجر به ايجاد نواحي بي نظم شهري شده است. امروزه دولتها ، نواحي غير قابل استفاده و متروكه را به عنوان املاك مهمي در جهت رسيدن به هدف رونق و گسترش شهري شدن مي دانند.
اين مقاله در مورد يك سيستم حمايت كننده تصميم گيري مي باشد كه فراهم آورنده دسترسي به داده هاي ايالتي و مكاني در راستاي فهم بهتر مسائل و موارد در توسعه مجدد زمين هاي متروكه مي باشد.

اين مقاله ترجمه مقاله A GIS-based decision support system for brown field redevelopment است كه توسط Michael R. Thomas به تحرير درآمده است كه توسط ابوذر اكبري نيا ( خودم ) و آقايان جواد حمشيدي و محمد عارف خياباني به فارسي برگردانده شده است.

ترجمه مقاله را نيز مي توانيد از طريق لينك زير دانلود كنيد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

پسورد :

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ورود

یا

ثبت نام

**Mohammad Aref** · 12 مهر، ۱۳۸۸

نقش تصاویر ماهواره در جی آی اس (gis)

طرح های توسعه شهری با توجه به قالب کلی که برای روند رشد در نظر گرفته می شود، تعریف می شوند. برای این کار 3 ابزار مهم و اساسی وجود دارد:
1.نقشه منطقه بندی و استفاده از فضاها برای تعیین قطعات اراضی در نواحی شهرک های ساخته شده
2.نقشه ساختار جاده ها بمنظور راهنمایی در مورد زیرسازی جاده های شهرک ها
3. مقررات کنترل شهرک سازی که چگونگی ساختمان سازی در شهرک های ساخته شده را تعیین می کند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نقطه آغاز پروسه آماده سازی نقشه _که به علت عدم وجود اطلاعات پایه ای شدیدا محدود می شود_ را می توان از فراهم آوردن نقشه های دقیق، داده های مربوط به اراضی مورد استفاده، شبکه های جاده ای، ساختار ها، فضا های باز، سطح آب منطقه و غیره عنوان کرد. نقشه شهرها مدت ها پیش تهیه شده و سالهاست که بر طبق آخرین تحولات تغییری نکرده است. علاوه براین بیشتر اطلاعات ثانویه تا سازمان های و منابع متفاوت کشیده شده ولی تا کنون بر طبق تحولات جدید تغییراتی در آن داده نشده است و بهمین دلیل پرداختن به آنها بسیار وقت گیر است. از این گذشته تا کنون هیچ روش سیستماتیکی در رابطه با جمع آوری ، نگهداری و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، که مرتبط با اهداف نقشه کشی باشد، ارائه نشده است.
اطلاعات ضروری در امر آماده سازی یک برنامه شامل یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و مطابق آخرین تحولات مناطق، نقشه شبکه های جاده ای، نقشه فضایی میزان توسعه و اطلاعاتی در مورد چگونگی استفاده از هر قطعه زمین می باشد. این اطلاعات برای یک برنامه ریزی دقیق و منطقی ضروری است. تصاویر ماهواره ای وGIS می تواند این مشکل را مرتفع سازد همانطور که در تودا(TUDA)_حیطه توسعه شهری تیراپاتی(Tirupati)_ با استفاده از تصاویر ماهواره ای به طراحی منطقه و توسعه ناحیه پرداخته می شود.

این طراحی شامل سه بعد است:
1.استفاده از تصاویر ماهواره ای در آماده سازی نقشه جغرافیایی مرجع ناحیه
2.استفاده از نقشه جغرافیایی در طراحی نقشه استفاده از اراضی
3. استفاده از تصاویر ماهواره ای و GIS برای تایید تصمیمات طراحی
مورد اول اهمیت و ضرورت وجود یک نقشه دقیق، وجود یک روش مشخص برای تهیه نقشه های دقیق و مطابق آخرین تحولات و یک نقشه جغرافیایی مرجع در این پروسه را نشان می دهد. در بخش دوم این مساله بیان می شود که با وجود تصاویر ماهواره ای و تجزیه و تحلیل آنها می توان به سادگی نقشه استفاده از اراضی را رسم کرد. در مورد سوم سودمندی تصاویر ماهواره ای و GIS و امکان استفاده از آنها در تایید تصمیمات طراحی و نقشه کشی مدنظر قرار گرفته است.

استفاده از تصاویر ماهواره ای در آماده سازی نقشه پایه

الف) نیاز به نقشه جغرافیایی مرجع در طراحی آباد سازی
طراحی آبادسازی نواحی در بستر ساختار اصلی توسعه آینده، تعیین اهداف توسعه زیرساخت و تحقیق و تجویز چگونگی استفاده از اراضی و حقوق و هنجارهای شهرک سازی در هر قطعه زمین، فراهم می شود. بنابراین داشتن یک نقشه جغرافیایی دقیق و به روز یکی از اساسی ترین نکات قابل توجه در نقشه کشی جاده ها بر در نظر گرفتن آینده توسعه و رشد شهری است. نقشه شهرها بر پایه نقشه هایی که جزئیات مساحی و قطعات شهری که از نقشه های ثبت املاک اخذ شده و توسط سازمان ثبت املاک و اسناد و اداره عوارض تهیه می شود، تهیه می شوند. این نقشه ها مدت های مدیدی است که تغییری نکرده است و تا کنون سازماندهی و به روز نشده است. تنها می توان گفت که صاحبان اراضی در مواقعی که نیاز به کشیدن جاده و برخی پروژه های شهری در زمین ها احساس می کنند بطور تدریجی در نقشه ها تغییراتی ایجاد می کنند.
این اطلاعات و اعمال تغییرات در آنها به حوزه های مختلف واگذار شده است و می بینیم که این اطلاعات با توجه به نقشه های جغرافیایی به روز تطبیق داده نشده اند و از این گذشته رشد جمعیت و شهرک سازی در این نقشه ها لحاظ نشده است. همچنین این نقشه ها به ندرت توسط کامپیوتر تهیه می شوند و در طول سال بصورت دستی ترسیم و آزمایش می شوند به همین دلیل حتی به لحاظ مسائل جغرافیایی هم دارای خطا هستند. در نتیجه به دلیل کهنگی و قدمت نمی توانند نیازهای مدرن و معاصر را برطرف کنند و کسب کردن و حفظ این قبیل اطلاعات بسیار مشکل می باشد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

اگرچه مساله مهم در این خصوص تنها داشتن یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و مطابق آخرین تغییرات نیست اما مساله دیگر این است که نقشه شهری می بایست با کامپیوتر تهیه شود و نهش گر آن مشخص باشد تا در صورت لزوم بتوان از نقشه فضایی آن در اخذ تصمیمات مهم کمک گرفت. علاوه براین با استفاده از کامپیوتر می توان صحت این نقشه ها را تایید کرد، در صورت بروز تغییرات می توان به آسانی آن را تغییر داد و این امکان تجزیه و تحلیل نقشه ها با مقیاس های متفاوت را فراهم می سازد. همانطور که گفته شد اولین قدم در طراحی نقشه های معماری و شهری، آماده سازی یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و به روز است.

ب) حصول روش برای تهیه یک نقشه جغرافیایی مرجع از نواحی شهری
نقشه جغرافیایی مرجع را می توان از دو روش تهیه کرد ابتدا نقشه برداری و مساحی منطقه از طریق توپوگرافی با در نظر گرفتن تمامی جزئیات و راه دوم استفاده از تصاویر ماهواره ای در راستای دیگر اطلاعات می باشد. ابعاد برجسته این دو روش در زیر بصورت مختصر بیان شده است:

1. نقشه برداری توپوگرافی: نقشه برداری عینی و جامع از نواحی هنگامی به مرحله اجرا می رسد که آخرین تجهیزات نقشه کشی را در اختیار داشت. بدین وسیله بسیاری از جزئیات در رابطه با ابعاد ساختمان سازی، جاده سازی، عوامل طبیعی، سطوح و غیره را مورد ارزیابی قرار داد. این روند باید تحت شدیدترین نظارت ها بر اندازه گیری و ارزیابی منطقه صورت می گیرد و همین امر صحت و دقت نقشه را تا حدود زیادی تضمین می کند. این روش نه تنها اهداف نقشه کشی را مرتفع می سازد بلکه در مراحل بعدی می توان در جزئیات طراحی و نقشه کشی زیرساخت پروژه از آن کمک گرفت. ذکر جزئیات نقشه کشی در زمانی که پروژه نقشه کشی مربوط به زیر ساخت پروژه هایی از قبیل جاده سازی، زه کشی، لوله کشی آب و غیره که تکرار دوباره آنها میسر نمی باشد، است، ضرورت دارد. متعاقبا اطلاعاتی که در مساحی و نقشه کشی ذکر می شود می تواند در ارزیابی عوارض مالکیت اراضی، ترسیم نقشه های دیگر شبکه های زیر ساختی به منظور نیل به اهداف حفاظتی، مدیریتی، طراحی و غیره مورد استفاده قرار گیرد.
اگرچه این طرح به میزان قابل توجهی از منابع و تحقیقات گسترده در بسیاری از زمینه هایی که شرکت ها و آژانس ها منابع مکفی در زمینه مساحی در اختیار ندارند، نیازمند است. همچنین زمان قابل ملاحظه ایی هم نیاز است تا جزئیات نقشه توپوگرافی تهیه شود.

2-استفاده از تصاویر ماهواره ای: با توجه به محدودیت منابع، در اختیار داشتن تصاویر ماهواره ای امکان تصحیح و اعمال تغییرات در نقشه های شهری را سریع تر و آسان تر می سازد. یک نقشه مرجع قابل قبول می تواند با استفاده از تصاویر ماهواره ای (PAN و IKONOS) تهیه شود و بعنوان اطلاعات پایه و تکمیلی از منابع متعددی از قبیل تصاویر هوایی، نقشه های مربوط به عوارض و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. برای تصحیح نقشه های GIS لازم است که یک نقشه جغرافیایی صحیح در دست داشته باشیم و این نقشه را می توان از مراجع جغرافیایی و یا ثبت تصاویر ماهواره ای در نقشه های توپوگرافی به دست آورد. تصحیح نقشه ها به تفکیک تصاویر ماهواره ای نیاز دارد. مطمئنا استفاده از این نقشه ها در مقایسه با نقشه کشی توپوگرافی محدود تر است.

**Mohammad Aref** · 12 مهر، ۱۳۸۸

تاریخچه پژوهش_آماده سازی نقشه مرجع تودا(TUDA) و شهر تیرامپاتی(Tirumpati)

کمیسیون مشترک طراحی محیط زیست "آندره پرادش" در ماه آگوست سال 2001 میلادی اقدام به آماده سازی یک نقشه مادر برای مناطق محصور در طرح تودا_مدیریت توسعه شهری ترامپاتی_ کرد. اولین اقدام تهیه یک نقشه مرجع برای تمام مناطق مشمول این طرح بود.

وسعت مناطق مشمول طرح تودا 847.95 کیلومتر مربع است که نیمی از آن را جنگل "دیزرو" در بر گرفته است. این نواحی شامل چهار بخش است: منطقه شهری تیرامپاتی، حومه شهر تیرامپاتی، بخش چاندراگیری و بخش رنیگونتا. نواحی تودا شامل شهرهای توسعه یافته تیرامپاتی، تیرامولا، رنیگونتا، تیراچانور، آویلالا و چاندراگیری و همچنین 85 دهکده در حومه شهر می باشد. برای مدیریت توسعه شهری تیرامپاتی نقشه جغرافیایی مرجع که با کامپیوتر تهیه شده باشد وجود ندارد و نقشه ای که هم اکنون در دست است مدت هاست که مطابق تحولات پدید آمده تغییری نکرده است.

به دلیل پیچیدگی اقدامات این طرح که شامل جمع آوری داده هاست، تهیه نقشه مرجع برای تمامی نواحی تحت پوشش به دو بخش تقسیم می شود:
1. نواحی تحت پوشش تودا، که شامل 87 بخش است.
2. شهر تیرامپاتی ، که در برگیرنده محدوده شهری تیرامپاتی و محدوده خارج شهری تیرامپاتی می شود.

نواحی تحت پوشش تودا
منطقه تحت پوشش این طرح شامل 85 بخش روستایی و دو بخش شهری و یک جنگل محافظت شده می باشد. نقشه های اختصاصی و جداگانه مربوط به روستاها می شود. هر نقشه روستا شامل مرزهای میان زمین های نقشه کشی شده، شماره های نقشه کشی، طراحی لوله کشی آب و احداث جاده ها و کانال های فاضلاب(فرعی و یا اصلی) می باشد. تودا هر ساله طراحی می شود و با نقشه مرجع بدون حد و مرز تودا ادغام می شود. اگرچه در این فرآیند بسیاری از جزییات در مرحله نقشه کشی و تعیین مرزها و شمارش مساحی از قلم می افتند. از آن گذشته نقشه منطقه تودا به روش دیجیتالی تهیه می شود و با توجه به تصاویر ماهواره ای ارزیابی می شوند. واضح و مبرهن است که نقشه از نظر جغرافیایی کاملا صحت ندارد. آنچه از شواهد بر می آید این است که هنگامی که نقشه دیجیتالی شده ونواحی محاسبه شده است این مسائل با نواحی عوارضی اعلام شده و ابعاد متعددی همچون جاده ها، شبکه لوله کشی آب، مرزهای تعیین شده اراضی و غیره مطابقت داده نشده است و همگونی آن با تصاویر ماهواره ای در نظر گرفته نشده است.
از این گذشته این نقشه بسیار قدیمی است و پیشرفت ها و توسعه های کنونی منطقه را منعکس نمی کند. از طریق طرح تودا (اگر این طرح برای تصویب به مجلس ارائه شود) می توان درون مایه های اصلی توسعه را مشخص کرد. برخی از این درون مایه های اولیه سالانه ضمیمه نقشه جغرافیایی مرجع می شود که به همین دلیل از نظر جغرافیایی و اقلیمی قابل استناد و اعتماد نمی باشند.

شهر تیراپاتی
شهر تیراپاتی شامل محدوده شهری و محدوده خارج از شهر تیرامپاتی می شود. محدوده شهری تیراپاتی شامل 53 محله و نواحی روستایی مشمول قانون عوارض تیرامپاتی می باشد. برای هر 53 محله یک نقشه جداگانه وجود دارد. نقشه هر محله نشانگر شماره مساحی مشمول قانون عوارض، بستر های عملیاتی برای احداث جاده ها و شبکه لوله کشی آب می باشد. منطقه با توجه به قطعات زمین دارای شماره مساحی شهر و هر یک از روستاهایی که مشمول قانون عوارض می باشند به آنها شماره مساحی عوارضی تعلق می گیرد. به غیر از این مطلب هیچ شاخص تفاوت دیگری میان روستا های تیراپاتی (NMA) و بافت شهری آن وجود ندارد.

نقشه بدون مرز تیراپاتی بطور مشترک توسط شهرداری تیراپاتی و NMA تهیه می شود. اکنون دو نقشه برای تیراپاتی در دست است که از نظر معیارها با هم تفاوت داشته و هر دو حاوی اطلاعات یکسانی در مورد جاده ها، قطعات مساحی زمین و شماره مساحی نیستند. هر دو نقشه به روش دیجیتالی تهیه شده اند و بر روی تصاویر ماهواره ای جایگزین می شوند. باید اذعان کرد که هیچ کدام از این دو نقشه از نظر جغرافیایی دارای صحت و دقت کافی نیستند. شواهد حاکی از آن است که هنگامی که این نقشه ها را به شیوه دیجیتالی تهیه می کردند و نواحی ارزیابی می شدند مطابقتی در درج نواحی عوارضی و دیگر مشخصه ها از قبیل جاده ها، ریل های راه آهن، شبکه لوله کشی آب، مرز بندی قطعات اراضی و غیره با تصاویر ماهواره ای صورت گرفته نشده است.
از این گذشته هر دوی این نقشه ها قدیمی هستند و تغییرات اخیر صورت گرفته در آن لحاظ نشده است. نقشه اولیه تغییرات بزرگ و اساسی در TUDA موجود و قابل دسترسی می باشد. برخی از این تغییرات بصورت سالانه در نقشه جغرافیایی مرجع شهر تیراپاتی اعمال می شود اما با این حال باز هم صحت و دقت منطقه ای و جغرافیایی آن زیر سوال می رود.

مشخصه های کلیدی فرآیند مطابقت برای آماده سازی نقشه مرجع
برای تهیه نقشه های نواحی طرح تودا و همچنین تهیه نقشه جغرافیایی مرجع و دیگر اطلاعات مربوطه باید پروسه مطابقت با نقشه مرجع به درستی انجام پذیرد:

1-استفاده از منابع اطلاعاتی چندگانه، که شامل موارد زیر می باشد:
1-تصاویر ماهواره ای، PAN و IKONOS که در سال 2000 تهیه شده باشد
2-تصاویر فضایی منطقه تودا که در سال 1980 گرفته شده باشد
3-مساحی توپوشیت هند (در مقیلاس 1:50,00 و 1:25,000) برای تودا
4-مساحی توپوشیت هند برای محله چیتور(Chittoor)

2-استفاده از تصاویر ماهواره ای
تصاویر ماهواره ای بطور گسترده ای در آماده سازی نقشه جغرافیایی مرجع ناحیه تودا و تصاویر IKONOS مورد استفاده قرار می گیرد. آژانس ملی NRSA از جمله معدود موسساتی می باشد که اخیرا تصاویر IKONOS را تهیه می کند و باید گفت که تودا هم جزو اولین پروژه هایی بوده است که برای آن تصاویر IKONOS تهیه شده است. در واقع طراح تودا تنها موسسه ای است که برای آماده سازی نقشه مرجع از تصاویر IKONOS استفاده کرده است.

3-استفاده سخت افزاری و نرم افزاری از کامپیوتر
کامپیوتر هایی که سیسیتم بالا و پیشرفه ای دارند می توانند به بخش قابل ملاحظه ای از اطلاعات دسترسی پیدا کنند. نرم افزار کامپیوتر با استفاده از برنامهAutoCAD Map R2 نقشه مرجع را ترسیم می کند، نرم افزارهای پردازش تصاویر هم تصاویر ماهواره ای و توپوشیت ها را پردازش می کند تا صحت و دقت آن را مورد بررسی قرار دهد.

4-نقشه مرجع ناحیه تودا و شهر تیراپاتی به طور جداگانه و نقشه تلفیقی مرجع که بطور جداگانه برای ناحیه تودا و شهر تیراپاتی تهیه می شود. هر دوی این نقشه ها طی یک فرآیند تدریجی و پله پله با هم تطبیق داده می شوند. در آخر هر دو نقشه با هم ادغام می شوند و یک نقشه کامل دون مرزبندی آماده می شود.

**Mohammad Aref** · 12 مهر، ۱۳۸۸

الف) نقشه مرجع ناحیه تودا

1. تهیه نقشه جغرافیایی روستایی
تهیه نقشه جغرافیایی برای 87 روستای ناحیه تودا-که برای اجرای این طرح آماده هستند. تمامی نقشه های این روستاها بطور موشکافانه ای مورد بررسی قرار گرفته اند و اسکن و دیجیتالی شده اند تا بتوان با استفاده از آنها به ترسیم ابعادی از قبیل مرزهای روستایی، مرزهای مساحی زمین، شماره مساحی ، جاده ها، راه آهن ها و شبکه لوله کشی آب پرداخت.

2. تدارک و ثبت مساحی توپو شیت ها
اقدامات موازی و هم جهت در ثبت مساحی توپوشیت های هند (SOI) و انتخاب ابعاد برگزیده و منتخب برای نقشه مرجع صورت می گیرد. این ابعاد شامل جاده ها،شبکه لوله کشی آب، ترازنماها، مناطق مسکونی، خطوط ریل آهن و غیره می باشد. این عملیات ها برای اطمینان از صحت و دقت نقشه مرجع انجام می گیرد چرا که توپوشیت های SIO بر پایه مساحی(plot) دقیق و صحیح اراضی بنیان شده است. معیار این نقشه مرجع بر طبق مساحی دقیق اراضی تعیین می شود. تمامی نواحی را در 6 شیت در معیار 1:25000 (57/0 6 NW,57/0 6 NE, 57/0 6 SW, 57/0 6 SE,57/0 10 NW, 57/0 10 SW)و در 5 شیت و در معیار1:50,000 (57/0 1, 57/0 2, 57/0 3, 57/0 5, 57/0 9) پوشش می دهد.

3. تهیه و ثبت تصاویر ماهواره ای
تصاویر PAN (IRS 1 D) برای تمامی نقاط ناحیه تودا تهیه شده است. سپس برای اطمینان از سازگاری و رسم نقشه های دقیق جغرافیایی تصاویر PAN توسط توپوشیت ها به ثبت می رسد. تصاویر PAN مبنای اصلی آماده سازی نقشه های مرجع جغرافیایی ناحیه تودا را پایه گذاری می کند. با توجه به آن می توان ترسیم پایه و مرجع را از روی توپوشیت ها و به هم چسباندن نقشه های جداگانه روستا ها و تشکیل یک نقشه واحد update کرد. متعاقبا تصاویر IKONOS هم برای 151 کیلو.متر مربع از نواحی اطراف شهر تیراپاتی تهیه کرده است. تصاویر PAN و IKONOS هر دو با هم تلفیق می شوند تا بتوان با استفاده از آنها مبنای تصحیح نقشه های روستایی و ترسیم کلی این نقشه ها در قالب شهر تیراپاتی را بنیان گذارد.

4. آماده سازی نقشه های مرجع مقدماتی برای شیت های SOI
انتخاب ابعاد با توجه به توپوشیت ها و به عبارتی جاده ها، راههای آهن و لوله کشی شبکه آب ، راههای طبیعی، مناطق مسکونی و نام هایشان و خطوط فاضلاب و زه کشی انجام پذیرفت. این ها با هم تشکیل دهنده نقشه جغرافیایی ابتدایی ناحیه تودا است که در آن اطلاعات دیگر در آن به تدریج لحاظ می شود تا ترسیم نقشه مرجع صورت پذیرد.

5. تصحیح نقشه مرجع اولیه از روی تصاویر PAN
نقشه مرجع مقدماتی از روی شیت های SOI تهیه می شود و سپس بر روی تصاویر PAN منطبق می شود. هنگامیکه شیت های SOI و تصاویر PAN هر دو به ثبت می رسد، نقشه مرجع مقدماتی که از روی شیت های SOI تهیه می شود به جز در موارد معدود تقریبا در بیشتر موارد کاملا با تصاویر PAN مطابقت می کند این موارد استثنا شامل تعداد معدودی از خیابان ها و بخش هایی از ریل های راه آهن و بعضی از شبکه های لوله کشی آب می باشد. دلیل وقوع این مسئله عدم امکان برطرف سازی همه خطاهای توپوشیت ها در هنگام ثبت می باشد و دلیل وجود اشتباهات در شبکه لوله کشی آب این است مسیر شبکه در طول زمان را تغییر داده می شود. نقشه مرجع مقدماتی سپس از روی تصاویر PAN تصحیح می شود.

6. به هم چسباندن نقشه های روستایی و تشکیل یک نقشه واحد
تمامی نقشه های روستایی کنار هم گذارده می شوند تا یک نقشه بدون خط برای ناحیه تودا به دست آید. ابعادی که در آن لحاظ می شود شامل مرز ناحیه تودا، مرزهای ناحیه "مندال"، مرزهای روستایی، مرزهای مساحی(plot) اراضی، جاده ها، راه آهن ها، شبکه لوله کشی آب و شماره مساحی می باشد. این نقشه بر روی تصاویر PAN جایگزین می شوند اما کاملا بر هم منطبق نمی شوند به همین دلیل نقشه هر روستا به صورت جداگانه بر روی تصویر گذارده می شوند و سپس نقشه روستا ها به هم متصل می شوند.

7. انطباق نقشه ترسیم شده هر روستا بر روی نقشه های مرجع مقدماتی و تصاویر PAN
هر روستا بر روی تصاویر تثبیت شده PAN منطبق می شوند. سپس هر روستا به صورت جداگانه و تفکیکی سنجش می شوند و طوری تنظیم می شوند که به بهترین شکل بر روی plot ها منطبق شوند. نمی توان نقشه ها را با همه plot ها تطبیق داد اگر چه بیشترین دقت عمل اعمال می گردد تا با تعداد بیشتری از plot ها و ابعاد شبکه لوله کشی آب، جاده ها و خطوط راه آهن تطبیق داده شود. در برخی موارد کار تصحیح با مشکلات و دشواریهایی مواجه می شود. در برخی موارد نمی توان نقشه روستاها را بر روی تصاویر ماهواره ای تطبیق داد. برای حل این مشکل نقشه های ترسیم شده روستایی را به شش بخش plot همراه با ابعاد و مشخصه های اصلی_از قبیل جاده ها و شبکه های لوله کشی آب_تقسیم می کنند. هر گروه از این plot ها بر روی شیت(کاغذ) های کشی ترسیم شده و آنقدر آنها را می کشند تا بر روی تصاویر ماهواره ای منطبق شوند. جاده های اصلی و خطوط راه آهن تقریبا به اندازه 45 درجه چرخش به چپ دارند. مثلا در یکی از این موارد یک روستا به دو بخش تقسیم شد و سپس بر روی تصویر ماهواره ای منطبق گردید. تقسیم این روستا در راستای جاده های اصلی که از میان روستا عبور می کردند صورت گرفت و سپس plot ها بر روی آنها منطبق شدند. این روند برای همه 87 روستا به اجرا در آمد.

8.در کنار هم قرار دادن نقشه های تصحیح شده همه روستا
نقشه همه روستاها تک تک تصحیح شده و بر روی نقشه مرجع اولیه منطبق می شوند. سپس این نقشه بر روی تصاویر PAN منطبق می شوند. مسیر های جاده ها، خطوط راه آهن و کانال های آب در نقشه پاک می شوند. شبکه لوله کشی آب از روی توپوشیت های SOI، تصاویر PAN و تصاویر هوایی تصحیح می شوند.

9.update کردن ترسیم نقشه مرجع-اعمال کردن ترسیم های اولیه
نقشه های روستایی آخرین شرایط موجود را منعکس می کند. هنگامیکه توسعه شهری صورت می گیرد دوباره مساحی اراضی از نو انجام می شود و به تصویب طرح تودا می رسد. به عنوان نمونه 135 تقشه اولیه برای ناحیه تودا تهیه شده است که همه آنها اسکن و دیجیتالی شده اند. تمامی این ترسیم ها با استفاده از نرم افزارAUTOCAD14 برای نقشه اولیه صورت می گیرد. تمامی نقشه های اولیه در نقشه جغرافیایی روستا جایگزین می شوند و با آن انطباق داده می شوند. برای این کار از تکنیک های بسیاری از قبیل مقیاس گیری، استفاده از کاغذ های کشی و چرخش نقشه استفاده می شود.

10.update کردن ترسیم نقشه مرجع-اعمال کردن محل اسکان مردم روستا
یکی از بخش های فرآیند تهیه نقشه مرجع برای ناحیه تودا نیاز به در اختیار داشتن مکان های استقرار روستایی بود چون در هیچ نقشه ای مکان استقرار نواحی حاشیه شهر لحاظ نمی شود. منبع تامین این اطلاعات از فهرست plot ها، تصاویر هوایی و تصاویر IKONOS می باشد.

11.update کردن ترسیم نقشه مرجع-اعمال کردن شبکه هار ارتباطی جاده ای
جاده ها در تصاویر ماهواره ای، تصاویر هوایی و شیت های SOI و سلسله مراتب واگذاری اراضی موجود است.

12.نقشه مرجع نهایی
ترسیم نقشه مرجع بررسی می شود و با تکمیل طرح تودا به پایان می رسد و آماده شروع به کار در بخش طراحی توسعه شهری می گردد.

**Mohammad Aref** · 12 مهر، ۱۳۸۸

نقشه مرجع ناحیه تودا
فهرست مطالبی که در پایین ذکر شده فرآیند تهیه نقشه مرجع برای ناحیه تودا را روشن می سازد. در ضمن مراحل مختلف این روند در زیر با ذکر جزییات آمده است.

1. فراهم آوردن تصاویر IKONOS
تصاویر IKONOS توسط آژانس های ملی "دریافتگر از راه دور" شهر تیراپاتی تهیه می شوند. این تصاویر دارای ریزولوشن (Resolution) ا1m X 1m هستند و دقت بسیاری در گرفتن این تصاویر و در خصوص مرز های پلات ها، پیش نقشه ها، ساختار و شبکه جاده ها اعمال می گردد. تصاویر IKONOS ناحیه ای با مساحت تقریبی 151 کیلومتر مربع را پوشش می دهد.

2. دیجیتالی کردن نقشه های بلوکه
همانطور که پیش از این متذکر شدیم، محدوده شهری تیراپاتی از 53 بلوک (بخش) و ناحیه روستایی مشمول قانون عوارض تشکیل شده است. اراضی این بلوک ها دارای شماره مساحی شهری هستند. نقشه این 53 بلوک در طرح تودا اسکن و دیجیتالی می شوند. سپس بطور جداگانه برای هر بلوک یک نقشه تهیه می شود.

3. دیجیتالی کردن نقشه شهرها
دو نقشه شهری برای طرح تودا تهیه شد. این نقشه ها برای اینکه برای ترسیم و طراحی آماده شوند دیجیتالی و اسکن می شوند. ابعادی از این نقشه که می بایست دیجیتالی شوند شامل مساحی مرزهای پلات ها، شماره مساحی، جاده ها، خطوط راه آهن، شبکه لوله کشی آب و فاضلاب می باشد. این دو نقشه بر هم منطبق نیستند. نقشه بزرگ تر که قدیمی تر هم می باشداز نظر وضوح در مساحی پلات ها بهتر است اما ساخت و سازهای جدید و شرایط کنونی در آن لحاظ نشده است. نقشه کوچکتر تا حدودی به تغییراتی که در منطقه پدید آمده توجه داشته است و آن را منعکس ساخته است اما وضوح نقشه در سطح پایینی است.

4. کنار هم چیدن نقشه بلوکه
فرآیند تهیه نقشه مقدماتی نقشه مرجع ابتدا با چیدن بلوک های نقشه بر روی تصویر IKONOS شروع می شود. هر کدام از این بلوک ها که بر روی تصویر منطبق نشدند بوسیله چرخش، مقیاس بندی و تصحیح مرزهای پلات ها از روی تصویر IKONOS این کار را انجام می دهند. هنگامی که تمامی این بلوک ها به خوبی بر وری تصویر منطبق شدند، باز هم شکاف ها و تفاوت هایی در نقشه وجود دارد که این اختلافات در مراحل بعدی حل می شوند.

5. تطبیق پلات های نواحی روستایی تیراپاتی
همانطور که قبلا گفتیم نقشه های بلوکه برای تمامی نواحی شهری در دسترس نیست. در اینجا پلات ها از روی دو نقشه شهر که با توجه به تصاویر IKONOS با هم مقایسه و سپس منطبق شده اند، دیجیتالی می شوند. با این کار می توان نقشه مقدماتی شهر را تهیه کرد.

6.شبکه جاده ای از روی تصاویر IKONOS
تمامی جاده های فرعی و اصلی از روی تصاویر IKONOS ردیابی می شوند. همچنین جاده هایی که مجاور این ناحیه کشیده شده اند بعدا بر روی نقشه منطقه ای با لحاظ آخرین تغییرات صورت گرفته منطبق می شوند. بدین طریق نقشه مقدماتی شهری update می شوند.

7.دیجیتالی کردن پیش نقشه ها
پیش نقشه ها دیجیتالی شده و بر روی نقشه مقدماتی شهری منطبق می شوند. برای تطبیق این نقشه ها از تکنیک های خاصی استفاده می شود این تکنیک ها شامل مقیاس بندی کردن، استفاده از کاغذ های کشی و چرخش نقشه می باشد. تعداد 71 پیش نقشه بر روی نقشه مرجع منطبق می شود. علاوه بر این پیش نقشه ها توسط تصاویر IKONOS ترسیم می شوند.

8.جایگزینی و تطبیق پیش نقشه ها بر روی نقشه مرجع مقدماتی
پس از اینکه پیش نقشه دیجیتالی می شود نوبت به جایگزینی و تطبیق آن بر روی نقشه مرجع مقدماتی می رسد. نتیجه این کار یک نقشه مرجع ترسیمی است.

9.نقشه مرجع نهایی
پیش نقشه ها و شماره مساحی پلات ها در نقشه مرجع ترسمی مورد بررسی قرار می گیرند. ادامه جاده ها و مرزها در نقشه مرجع ناحیه تودا مورد بررسی و بازبینی قرار می گیرد. ترتیب جاده ها مطابقت داده می شود. نام جاده ها، تقاطع ها و مناطق هم بدان اضافه می شود. بدین ترتیب نقشه مرجع نهایی حاصل می شود.

کاربرد تصاویر ماهواره ای در طراحی نقشه استفاده از اراضی
دومین امر مهم در آماده سازی "طرح عمران و توسعه" ،طراحی نقشه استفاده از اراضی می باشد. معمولا در این خصوص مساحی و نقشه کشی به صورت عینی و فیزیکی با صرف زمان کمتری صورت می گیرد و در بیشتر موارد هم از همین روش استفاده می شود. بنابراین در طرح تودا 70% عملیات آماده سازی نقشه مرجع مقدماتی از روی مشاهدات عینی تصاویر ماهواره ای صوررت می گیرد. این مشاهدات بر مبنای قالب ظاهری، طرح و الگو، ساختار، موقعیت مکانی و تفاوت های جزئی موجود می باشد. این مسئله بدین منظور لحاظ می شود که نقشه اراضی صحت لازم را دارا باشد و مطابق آخرین تغییرات صورت گرفته باشد. بدین ترتیب هم وقت کمتری صرف این کار می شود و از صحت و دقت بیشتر هم برخوردار می باشد. سپس نقشه مرجع بر روی تصویر IKONOS گذارده می شود و موقعیت های مکانی از قبیل فضاهای باز، کانال ها، اراضی کشاورزی و شبکه لوله کشی آب و فاضلاب به سادگی در آن اعمال می شود.
اطلاعاتی که در مورد ادارت و سازمان های خاص محلی و نواحی حائز اهمیت به دست آمده است به آن اضافه می شود. سپس جزئیات و موارد کوچک هم در آن لحاظ می شود و بدین ترتیب به طرز قابل توجهی از اتلاف وقت جلوگیری می شود.

استفاده از تصاویر ماهواره ای و GIS در تایید تصمیمات طراحی و نقشه برداری

پس از آماده کردن نقشه مرجع و اعمال مساحی استفاده از اراضی، یک پایگاه داده های پیشرفته و گسترده در محیط GIS خواهید داشت. در این بخش نقش استفاده از تصاویر ماهواره ای و GIS در تایید و تثبیت تصمیمات اخذ شده در طراحی و نقشه برداری و قالب منطقی آن آشکار می شود.

توسعه پایگاه داده های استفاده از اراضی در GIS
برای مناطقی از شهرها که کاملا ساخته شده اند نقشه برداری به صورتی بسیار دقیق و سیستماتیک صورت می پذیرد. دراین خصوص چند لایه اطلاعاتی از قبیل کاربرد اصلی اراضی، استفاده از اراضی از طریق ساختمان سازی، شدت روند توسعه هر پلات و گونه شناسی ساختمان موجود می باشد.
محیط GIS نیاز دارد که میزان گسترده ای از اطلاعات را در خود جای داده و آنها را انعکاس دهد، که البته انجام این کار از طریق نرم افزار اتوکد امکانپذیر نیست. علاوه بر این با اتصال پایگاه داده های متفاوت به نقشه، این امکان را فراهم می آورد که به چندین گونه از تجزیه و تحلیل های فضایی دستیابی داشت و بدین ترتیب می توان با مد نظر قرار دادن این گزارشات تصمیمات اخذ شده در مورد تقشه برداری از طرح استفاده از اراضی را تایید و تثبیت کرد.

این لایه های متعدد موضوعی عبارتند از:
-- نقشه های مفصل و مشروح استفاده از اراضی همراه با پلات و نقشه ساختمانی استفاده از اراضی
-- بلندی و ارتفاع ساختمان ها به عنوان نشانگر میزان پیشرت و توسعه
-- فضاهای باز_با پایگاه داده های مفصل و دقیق که می توان از آن در ارزیابی کاستی های فضاهای سبز و تناسب موقعیت مکانی در فضا، استفاده کرد.
-- زیر بناها و ساختمان های عمومی_مانند مدرسه(خصوصی و عمومی)، بیمارستان(خصوصی و یا عمومی)، تسهیلات عمومی و غیره که مد نظر قرار داده می شوند.
-- ساختار های باستانی و میراث فرهنگی_مقبره ها، بناهای و ساختمان های تاریخی و باستانی
طرح هایی که در چارچوب گزارشات و تحلیل هایی که در بالا گفته شد تدوین می شوند عبارتند از:
-- منطقه بندی کردن کاربرد اراضی
-- نواحی متراکم و پرجمعیت
-- ترسیم و مدنظر قرار دادن نواحی و بناهای باستانی و میراث فرهنگی

**Mohammad Aref** · 15 مهر، ۱۳۸۸

مبانی gis

مطالب این تاپیک برگرفته از انجمن علمی پژوهشی علوم ژئوماتیک و نقشه برداری است.

مقدمه ای کوتاه بر GIS

Spatial data are 3-dimensional (3-D) and modern measurement systems collect data in a 3-D environment. Computer databases store 3-D digital spatial data. Human perception of spatial relationships is primarily visual and, due to gravity, our natural reference for spatial perception is horizontal (2-D) and vertical (1-D). Various models are used to establish a conceptual connection between the measurements, digital spatial data, and its representation - data visualization. Digital spatial data are also used to make analog products such as maps, charts, and other hardcopy diagrams. The point is, once spatial data are put into digital form, they can be manipulated at the whim of the user

براي اولين بار در اواسط دهه 1960 در ايالات متحده کار بر روي اولين سيستم اطلاعات جغرافيايي آغاز شد. در اين سيستم ها عکس هاي هوايي، اطلاعات کشاورزي، جنگلداري، خاک ، زمين شناسي و نقشه هاي مربوطه مورد استفاده قرار گرفتند. در دهه 1970 با پيشرفت علم و امکان دسترسي به فناوري هاي کامپيوتري و تکنولوژيهاي لازم براي کار با داده هاي مکاني، سيستم اطلاعات جغرافيايي يا (GIS)، براي فراهم آوردن قدرت تجزيه و تحليل حجم هاي بزرگ داده هاي جغرافيايي شکل گرفت. در دهه هاي اخير به سبب گسترش تکنولوژي هاي کامپيوتري،سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي امکان نگهداري به روز داده هاي زمين مرجع و نيز امکان ترکيب مجموعه داده هاي مختلف را به طور مؤثر فراهم ساخته اند. امروزه GIS براي تحقيق و بررسي هاي علمي، مديريت منابع و ذخاير و همچنين برنامه ريزي هاي توسعه اي به کار گرفته مي شود

GISچيست؟
سيستم اطلاعات جغرافيايي(Geographic Information Systems) يا GIS يک سيستم کامپيوتري براي مديريت و تجزيه و تحليل اطلاعات مکاني بوده که قابليت جمع آوري، ذخيره، تجزيه وتحليل و نمايش اطلاعات جغرافيايي (مکاني) را دارد.
داده هادريک (GIS) بر اساس موقعيتشان نشان داده مي شوند.
تکنولوژي GIS با جمع آوري و تلفيق اطلاعات پايگاه داده هاي معمولي، به وسيله تصوير سازي و استفاده از آناليز هاي جغرافيايي، اطلاعاتي را براي تهيه نقشه ها فراهم مي سازد. اين اطلاعات به منظور واضح تر جلوه دادن رويدادها ، پيش بيني نتايج و تهيه نقشه ها به کار گرفته مي شوند.
دريک سيستم اطلاعات جغرافيايي واژه جغرافيايي يا(Geographic) عبارت است از موقعيت موضوع هاي داده ها، برحسب مختصات جغرافيايي (طول و عرض).
واژه (Information) يا اطلاعات نشان مي دهد که داده ها در GIS براي ارائه دانسته هاي مفيد، نه تنها به صورت نقشه ها و تصاوير رنگي بلکه بصورت گرافيک هاي آماري، جداول و پاسخ هاي نمايشي متنوعي به منظور جستجوهاي عملي سازماندهي مي شوند.
واژه(System) يا سيستم نيز نشان دهنده اين است که GIS از چندين قسمت متصل و وابسته به يکديگر براي کارکرد هاي گوناگون، ساخته شده است

مؤلفه هاي GIS:
يک سيستم GIS شامل يک بسته کامپيوتري (شامل سخت افزار و نرم افزار) از برنامه هاي رايانه اي با يک واسطه کاربر

مي باشد که دست يابي به عمليات واهداف ويژه اي را فراهم مي سازد. مؤلفه هاي چنين سيستمي به ترتيب عبارتند از: کاربران، سخت افزارها، نرم افزارها، اطلاعات و روش ها.مولفه هاي يک سيستم اطلاعات جغرافيايي
مؤلفه هاي چنين سيستمي به ترتيب عبارتند از:
1)کاربران (User): مهارت در انتخاب و استفاده از ابزارها دريک سيستم اطلاعات جغرافيايي وشناخت کافي از اطلاعاتي که استفاده مي شوند، يکي از موارد اساسي براي موفقيت در استفاده از تکنولوژي GIS است، که اين از وظايف يک کاربر مي باشد.
2)سخت افزارها (Software): امروزه شبکه هاي GIS شامل تعدادي workstation, x-station، کامپيوترهاي شخصي، چاپگرها و پلاترها مي باشد که معرف مؤلفه سخت افزاريک سيستم اطلاعات جغرافيايي مي باشند.
3)نرم افزارها (Hardware): به منظور استفاده بهتر از يک سيستم اطلاعات جغرافيايي، استفاده از نرم افزارهاي به روز و توانمند توصيه مي شود.
4)اطلاعات (Data): قلب هر GIS پايگاههاي اطلاعاتي آن است. در اين پايگاهها به پرسش هايي از قبيل چه شکلي است؟ کجاست؟ و چگونه به ديگر اشکال مرتبط مي شود، داده مي شود.
5)روش ها (Methods): شيوه هاي صحيح به کارگيري اطلاعات درجهت رسيدن به اهداف ويژه دريک سيستم اطلاعات جغرافيايي از مهمترين مؤلفه هاي آن است

مدلهاي داده هاي مکاني:
سيستم اطلاعات جغرافيايي وکامپيوترها را نمي توان به طور مستقيم براي جهان واقعي به کار برد، زيرا کامپيوترها ي

ديجيتالي براساس اعداد يا کاراکترهايي که در درون خود به صورت اعداد دو رقمي نگهداري مي کنند، عمل مي نمايندبنابراين پديده هاي مورد نظردر جهان واقعي در يک سيستم کامپيوتري، بايد به شکل نمادين عرضه شوند. پس ابتدا بايد مرحله جمع آوري داده ها انجام گيرد و سپس فرايند فشرده سازي گستره زمين شناسي، ساختار، خواص ژئو فيزيکي يا هر ويژگي ديگري از سطح زمين که اطلاعات آن گردآوري شده بود، به شکل قابل دستيابي در کامپيوتر با استفاده از مدلهاي نمادين صورت گيرد.
شمايي ازمدل سازي جهان واقعي
هر نقشه زمين شناسي يک مدل نمادين است زيرا گستره ساده شده قسمتي از جهان واقعي است که از زاويه ديد زمين شناس صحرايي مشاهده شده است. مولفه هاي مدل گفته شده عوارض مکاني هستند که به تقريب همان موجوديتهاي مستقل جهان واقعي هستند که بر روي نقشه توسط نمادهاي گرافيکي عرضه مي شوند.
تمام مدلهاي داده هاي مکاني از عوارض مکاني جداگانه نظير نقاط، خطوط، نواحي، حجم ها و سطوح تشکيل مي شوند، اين عوارض مکاني توسط خصوصياتي که هم مکاني وهم غير مکاني هستند، مشخص ميگردند. ( توصيف رقومي عوارض و خصوصيات آنها مجموعه هاي داده هاي مکاني راشامل مي شود.

داده ها به يکي از سه فرمت زير خارج مي شوند :
: Hard copy نمايش دائمي، مثل اطلاعات روي کاغذ، فيلم عکاسي و موارد مشابه
: Soft copy نمايش روي صفحه نمايش کامپيوتري
: Electronic خروجي در فرمت الکترونيکي شامل فايل هاي کامپيوتري مي باشد

مراحل ايجاد و برپاييGIS درقالب پروژه :
ايجاد و برپاييGIS درقالب يک پروژه شامل مراحل ورودي داده ها، مديريت داده ها، تجزيه و تحليل و پردازش داده ها ودرنهايت خروجي داده ها مي باشد.
1 - ورودي داده ها (Data Input)
مؤلفه ورودي داده ها، آنها را از شکل موجودشان به شکلي يا صورتي قابل استفاده در GIS تبديل مي کند. در اين مرحله داده هاي زمين مرجع که به صورت نقشه هاي کاغذي، جداولي از اطلاعات توصيفي، فايل هاي الکترونيک و اطلاعات توصيفي مروبط به آنها، عکس هاي هوايي ويا تصاوير ماهواره اي مي باشند، طبق استانداردهاي مورد نظر، براي دقت خروجي هايي که قرار است تهيه گردند، مورد ارزيابي قرار مي گيرند.
2- مديريت داده ها(Data Management)
اين مرحله شامل توابعي براي ذخيره، نگهداري و بازيابي اطلاعات موجود در پايگاه داده ها مي باشد.
3- تجزيه و تحليل و پردازش داده ها(Data Manipulation & Analysis)
شامل مجموعه فعاليتهايي مي شود که توسط نرم افزارها، سخت افزارها وکاربر، برروي داده ها به منظور آماده سازي و پردازش آنها براي مراحل بعد صورت مي گيرد.
4- خروجي داده ها(Data Output)
توابع خروجي مورد استفاده بر اساس نيازهاي کاربران تعيين مي شود، لذا داده هاي خروجي به اشکال مختلف از قبيل نقشه، جداول، يا به صورت نوشتارهاي کاغذي (hard copy) ويا به صورت رقومي (soft copy) ارائه مي گردند .

اهداف يک سيستم اطلاعات جغرافيايي :
هدف نهايي يک سيستم اطلاعات جغرافيايي يا GIS، پشتيباني جهت تصميم گيري هاي پايه گذاري شده بر اساس داده هاي مکاني مي باشد و عملکرد اساسي آن بدست آوردن اطلاعاتي است که از ترکيب لايه هاي متفاوت داده ها با روشهاي مختلف و با ديد گاه هاي گوناگون بدست مي آيند.

وظایف اصلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی :
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلی زیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات

ورود اطلاعات :
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهای هوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیت جهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود

دستکاری اطلاعات :
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آنهادر سیستم می باشد
مدیریت اطلاعات :
برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها و اطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات، استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد.
پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات :

تکنولوژیهای مرتبط با GIS
سیستمهای تولید نقشه رقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی در قالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریت پایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیل بر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای می باشند.
سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS) :
سیستمهای مدیریت پایگاه داده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعات جغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهداف ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزار تجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، می باشد.
۱- سنجش از دور :
به تشخیص وضبط اطلاعات از عوارض بدون تماس مستقیم به آنها سنجش از راه دور اطلاق می شود .سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیده های مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیده ندارند، شناخته می شود.
سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات در قالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازش تصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گردد:
به علت فقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای فوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند .

فرآيند ها واجزاي اصلي در سنجش از دور :
(A منبع انرژی روشنایی
(B تابش و اتمسفر
(C برخورد با شئ
(Dذخیره انرژی بوسیله سنجنده
(E انتقال، پذیرش و پردازش اولیه تصویر
(Fتفسیر و تحلیل تصویر
(G استفاده در کاربری موردنظر

امتيازات سنجش از راه دور :
1. پوشش وسیع
2. ثبت واقعی عوارض سطح زمین
3. کیفیت وضوح طیفی وفضایی
4. مشاهده عوارض مختلف
5. سرعت وثبات تفسیر
6. کارایی بالا
7. تعیین روندها

2- سيستم موقعيت ياب جهاني (GPS) :
اين سيستم با ارتباط با ماهواره هاي متعددي (24 عدد)كه به همين منظور گرداگرد زمين و بصورت24 ساعته برقرار ميباشند، امكان تعيين موقعيت در سه بعد، سرعت ونيز اطلاعات زماني را به سادگي براي كاربران خود در روي زمين مهيا مينمايد.

چه کارهایی می توان با GIS انجام داد ؟
الف - به تصویر کشیدن مکان پدیده ها :
به نقشه درآوردن مکان پدیده ها این امکان را به شما می دهد که به راحتی مکان نمایه ها و پدیده های مورد بررسی خود را بیابید و بدانید در کجا باید عملیات خود را انجام دهید . به کمک نقشه شما می توانید :
1- مکان یک پدیده فردی را بیابید .
2- مکان یک توزیعی از پدیده های مرتبط به هم را بیابید .
مثلاً در مورد زمین لرزه می توان به نقشه کلیه مناطق زلزله خیز در یک کشور دسترسی پیدا کرد ، این دو برای ساخت ساختمان های جدید و مقاوم به زلزله ضروری است .

ب- به تصویر کشیدن مقادیر کمی :
افراد مقادیر کمی را به صورت نقشه در می آورند ، مثلاً مکان نقاط حداقل و حداکثر ، تا اماکنی را که با معیارهای آنها همخوانی دارند و یا مکان هایی راکه باید در آن به اجرای عملیات بپردازند ، بیابند . این سری از اطلاعات یعنی مقادیر کمی از یک سطحی از اطلاعات ورای نقشه مکان پدیده ها به ما ارائه می دهد .
مثلاً مأموران بهداشت و سلامت عمومی ممکن است نه تنها به نقشه تمام داروخانه ها دسترسی پیدا کند بلکه شاید بخواهند تعداد داروخانه های موجود به ازاء هر 10000 فرد پیدا کنند .

ج- به تصویر کشیدن تراکم :
در حالی که شما می توانید به راحتی با مشاهده نقشه مکانی پدیده ها به غلظت و تراکم آنها پی برید ، اما در مناطقی که پدیده های متنوع و زیادی دارد تشخیص مناطق با تراکم بیشتر سخت است . نقشه تراکم به شما اجازه می دهد تمام مناطق با واحد مساحتی یکسان مثل مایل مربع را اندازه گیری کنید . که در نهایت شما به راحتی می توانید توزیع آنها را ببینید .
نقشه تراکم در مورد مناطقی که از نظر سایز بسیار تغییر دارند مثل استان ها یا مناطق آماری بسیار مفید واقع می شود . در مورد نقشه های آماری که به نمایش تعداد افراد در هر منطقه آماری می پردازد ، مناطق بزرگ تر می تواند نمایانگر افراد بیشتری نسبت به مناطق کوجک باشد . اما بعضی از مناطق کوجک ممکن است به ازای هر مایل مربع ، دارای تراکم بیشتری باشد .

د- پی بردن به پدیده های موجود در یک منطقه :
از GIS می توان برای بررسی و پی بردن به حوادث اتفاق افتاده و یا اقدامات لازم به انجام ، بوسیله پیدا کردن پدیده های موجود در یک منطقه ، استفاده کرد .
برای مثال ، یک وکیل منطقه ای ممکن است کلیه دستگیری های پخش مواد را بررسی کند تا به پیدا کردن پخش کننده موادی که در کمتر از 1000 فوت از یک مدرسه صورت گرفته است ، دست یابد که در این صورت مجازات شدیدتری در نظر بگیرد .
یعنی از داخل فایل تمام پخش کننده مواد به مورد پخش کننده های نزدیک به مدرسه می توان رسید تا در نهایت به علت جرم سنگین تر مجازات شدیدتری تعیین کرد . این را درک پدیده ای داخل یک منطقه به منظور تعیین اقدامات لازم الاجرا می گویند .

ه- درک پدیده های مجاور :
بوسیله نقشه مناطق مجاور می توان به اتفاقات و حوادث ایجاد شده در نواحی با فاصله های مشخص از منبع پی برد .

و- به تصویر کشیدن تغییرات :
1- به وسیله نقشه تغییرات می توان به تغییرات حاصل شده روی یک منطقه و بررسی علل این تغییرات به منظور درک و پیش بینی شرایط آینده ، تصمیم گیری در مورد اقدامات لازم برای انجام و اتخاذ سیاست های لازم پی برد .
با به نقشه درآوردن مکان و چگونگی تغییرات پدیده ها در طول زمان ، می توانیم به یک دانشی از نحوه عملکرد و رفتار این پدیده پی برد . برای مثال هواشناسان با مطالعه مسیر عبوری طوفان و تندبادها می توانند به محل و زمان حادث آنها در آینده پی ببرند .
2- با نقشه تغییرات می توان به نیازهای آینده پی برد . برای مثال یک رئیس پلیس باید هر ماه به مطالعه چگونگی تغییرات الگوهای جرم و جنایت بپردازد تا بتواند در مورد تعیین و جاگذاری افسرهای پلیس اقدام و تصمیم گیری کند .
3- با به نقشه درآوردن شرایط قبل و بعد از یک عمل یا حادثه می توان به بررسی تأثیرات این واقعه پرداخت . مدیر یک فروشگاه می تواند تغییرات فروش را قبل و بعد از انجام یکسری تبلیغات مقایسه کند تا بتواند اثر تبلیغات را بررسی کند .

**Mohammad Aref** · 21 مهر، ۱۳۸۸

قابلیت های GIS : GIS نباید با یک سیستم کارتوگرافی که نقشه ها را به طور اتوماتیک ذخیره می کند، اشتباه گرفته شود و چیزی که GIS را از سیستم های تهیه نقشه مجزا می سازد، همان توانایی ترکیب کردن داده هاست. قابلیت اصلی سیستم های کارتوگرافی ایجاد نقشه هایی است که به صورت رقومی در کامپیوتر ذخیره می شوند امـا اطلاعـاتـی که از ترکیـب لایه های مختلفـی از داده ها به روشهای مختلف و با دیدگاههای مختلف بدست می آیند عملکرد اساسی یک GIS می باشد.

کاربرد های GIS :
1) کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS ) در راه آهن
2) قش GIS و کاربرد موبایل
3) صنعت خودرو
4) بخدمت گیریGIS در مباحث زمین شناسی
5) تعیین موقعیت ونمایش بلادرنگ وضعیت یک متحرک در شبکه در حالیکه دچار عیب شده ویا بعلت سانحه متوقف گردیده است ومدیریت ترافیک وسانحه به کمک یک سیستم تلفیق یافته از GIS وGPS
6) بررسی موضوع حریم و مدیریت زمین وآنالیز پهنه بندی و شناسایی مناطقی که حریم رعایت نگردیده و مباحث حقوقی و کاداستر
7) موقعیت یابی و شناسایی نقاط کور شبکه مخابراتی راه آهن
? تهیه گراف حرکت قطار و تنظیم برنامه حرکت قطار
9) مدیریت بر عملکرد فعالیت نیروی انسانی
10) مدیریت بر تخصیص منابع انسانیبخصوص در شرایط بحرانی
11) اشتغال زایی جهت ایجاد اطلاعات رقومی و توصیفی و به روز نمودن آنها
12) استفاده بهینه از فضای فیزیکی و کاهش فضاهای بایگانی و ذخیره نقشه ها
13) بررسی تغییرات محیطی و سیاسی در راه آهن ایران در مقیاس جهانی
14) ایجاد نمودن ضوابط استاندارد در اطلاعات
15) یکسان سازی فرمت اطلاعات که لازمه وجود یک سیستم اطلاعاتی می باشد
16) ثبت امکانات و تجهیزات در پایانه های بارگیری کشور
17) مدیریت ماشین آلات تعمیر و نگهداری خط
18) بررسی پراکندگی نیروی انسانی( متخصصین و افراد باتجربه ) درشبکه و موقعیت استقرار آنها
19) موقعیت دفاتر فروش بلیط و سالن ها و مراکز مرتبط با راه آهن
20) کمک در امر بازاریابی، فروش و مکان یابی مشتریان
21) معماری ساختمانها
22) مدیریت و کنترل استانداردهای ایمنی
23) موقعیت جسم سانحه دیده
24) اخذ و ارائه گزارش سوانح
25) ارائه و بررسی راهکارهای ممکن در جمع آوری سوانح ، کنترل ترافیک ومدیریت خدمات اضطراری پس از وقوع سانحه
26) ارائه و نمایش اطلاعات توصیفی و مکانی هر نقطه دلخواه بصورت آماری، هیستوگرام، جدول، نقشه و تصاویر و…………………

یکی از مهم‌ترین مسائل كاربردی سیستم اطلاعات جغرافیایی در علوم زمین، انجام هم‌پوشانی‌ها در راستای تعیین پهنه‌بندی‌ها می‌‌باشد . که به اختصار به یکی از این نوع پهنه‌بندی‌ها پرداخته می‌‌شود:
هدف در این پهنه‌بندی، تعیین مناطق با خطر رانش زمین می‌‌باشد. برای رسیدن به این هدف، ابتدا باید عوامل موثر در رانش را شناسایی کرد، از جمله این عوامل می‌‌توان به تراکم پوشش گیاهی، جنس زمین، شیب توپوگرافی ،شیب لایه‌های زمین و شدت بارندگی اشاره کرد. پس از شناسایی عوامل، باید نقشه‌های مورد نیاز تهیه گرددو سپس با همپوشانی این لایه‌ها در نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی(ساج) می‌‌توان به نقشه‌ای رسید که در آن منطقه مورد مطالعه خود به پهنه‌های ریز تقسیم شده و از طرفی در بانک اطلاعاتی مشخصات هر پهنه یعنی اجداد سازنده آن پهنه از نظر عوامل مختلف مشخص می‌‌باشد. حال باید در بانک اطلاعاتی به هر عامل وزن مربوطه راداده و سپس در بانک اطلاعاتی با جمع و ضرب کردن عوامل به اعدد نهایی رسید. در مرحله بعد باید تعیین نمود که چه عددی نشان دهنده پهنه‌های پرخطر می‌‌باشد. پس از کلاسه‌بندی نقشه، اینک وظیفه تیم زمین‌شناس است که با بازدید میدانی به بررسی مناطق پرداخته و در صورت لزوم با اصلاح وزن‌ها وضرایب به نقشه نهایی دست یابند.

دلا‌یل استفاده از GIS :

Your organization has new and legacy data stored in a variety of formats in many locations. You need a way to integrate your data so that you can analyze it as a whole and leverage it to make critical business and planning decisions. GIS can integrate and relate any data with a spatial component, regardless of the source of the data. For example, you can combine the location of mobile workers, located in real-time by GPS devices, in relation to customers' homes, located by address and derived from your customer database. GIS maps this data, giving dispatchers a visual tool to plan the best routes for mobile staff or send the closest worker to a customer. This saves tremendous time and money.

امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناخت عوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امری بدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیر موثر باشد:
1 - پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2 - ساماندهی و افزایش بهره وری از منابع موجود.
3 -بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزی ها.
4- ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5 - سرعت و دقت کار.
6 - تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.

محدودیتهای استفاده از روشهای سنتی :
استفاده از داده های جغرافیایی به طور سنتی‚ با استفاده از نقشه های کاغذی معایبی دارد که از جمله این محدودیت ها عبارت‌اند از:
1- مقیاس اندازه گیری
2- حذف اطلا‌عات
3- هزینه زیاد
4- زمان بر بودن
5- سرعت پائین
6- کمبود عوارض اطلا‌عاتی و ابزارهای کاری .

ولی آیا امروزه با توجه به حجم عظیم اطلا‌عاتی‚ باز هم به کارگیری روش قدیمی پاسخگو است. (هر چه داده‌ها گسترده‌تر و بیشتر شوند‚ آنالیز آنها مشکل‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد.)
بنابراین مشخصه GIS ‚ سرعت عمل و به روز رسانی اطلا‌عات‚ مطابق با فرمت های استاندارد‚ دسترسی سریع و آسان به اطلا‌عات در حجم وسیع ‚ تجزیه و تحلیل اطلا‌عات و کاهش هزینه هاست.

تعریف توپولوژی در GIS :
هنگامی که شما داده های جغرافیایی را به منظور استفاده در سیستمهای GIS به صورت مدل درمی آورید متوجه می شوید که بعضی از داده های مدل شده می بایست دارای روابط مکانی با دیگر داده های موجود در مدل باشند.
به عنوان مثال در مدل شما ایستگاههای اتوبوس می بایست همواره در سطوح خیابان قرار گرفته باشند و یا اینکه در هر خیابان ایجاد شده می بایست حداقل چند سطل زباله وجود داشته باشد.این روابط تعریف شده در قالب قوانین توپولوژی ارائه می شوند.
در واقع توپولوژی مدلی است که اشتراک هندسی داده های موجود در یک مدل با هم را شرح می دهد و همچنین مکانیزمی را برای استقرار و نگهداری روابط مکانی بین داده های موجود در مدل ایجاد می نماید.
در نرم افزارهای GIS همچون ARC GIS توپولوژی شامل مجموعه ای از قوانین و روابط بین داده ها می باشد که با عنوان RULE شناخته می شوند که اجرای آنها باعث طراحی هر چه دقیقتر مدل ژئومتریک موجود بین داده های مدل شما را تضمین می نماید.

استفاده از GIS به عنوان یکی از کاربردی‌ترین دانش‌ها :
این دانش در زمینه‌های مختلفی از جمله برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ی، زمین شناسی و معادن، کشاورزی، منابع طبیعی و غیره کاربرد داشته و قادر است امر مدیریت و برنامه ریزی را بهبود بخشد.
همچنین به کارگیری GIS علاوه بر سود آوری می‌تواند باعث تسریع در روند انجام کارهای برنامه‌ریز‌ها در تشخیص موارد بحرانی و غیره گردد. از طرفی کاربران GIS در تمام سطوح وجود دارند، به طوری که مدیران، طراحان، برنامه‌ریزان، کارشناسان و حتی شهروندان عادی قادر از مزایای این سیستم سود برند.

ادغام تکنولوژي ها :
ادغام تکنولوژي هاي GIS, GPS وRS در ايجاد سيستم هاي قدرتمند، جهت تعين زمان واقعي نقشه برداري و جمع آوري داده ها سودمند مي باشند.
يک نمونه بارز از ادغام اين سه تکنولوژي، نقشه برداري متحرک است که در آن دوربين هاي ديجيتالي GPS/INS، يک سيستم کامپيوتري را تشکيل ميدهندکه با نقشه هاي الکترونيکي و وسايل ارتباطي دور برد نظير تلفنهاي همراه (که جهت پيوستن به پايگاه هاي داده اي GIS موجود در دفتر کار مورد استفاده قرار مي گيرد)، همه دريک وسيله نقليه نصب گرديده اند. سيستم تهيه نقشه سيار، به زمين شناسان صحرايي در يک وسيله نقليه اين امکان را مي دهد، تا داده هاي مکاني مربوط به زمين را جهت ورود به پايگاه اطلاعاتي GIS ،را در يک زمان تقريباً حقيقي گردآوري نمايند.

GIS , GPS & RS :
ژئوانفورماتيک به عنوان يک علم چند منظوره در راستاي اندازه گيري، ثبت، تحليل و ارائه داده هاي جغرافيايي تعريف شده است. اين اطلاعات زميني توسط تکنولوژي هاي GIS, GPS و RS گردآوري مي شوند. هر يک ازاين سه تکنولوژي و يا دو نوع از آن در ترکيب با ديگري تکنولوژي جديد 3S (3systsms)را ايجاد مي نمايد.
سنجش از دور(Remote Sensing) يا RS، تصاويري از محيط و منابع طبيعي را به صورت چند طيفي با قدرت تفکيک گوناگون در زمان هاي مختلف تهيه مي نمايد. سيستم موقعيت يابي جهاني ( Global Position System) يا GPS و نيز سيستم ناوبري خودکار ( Inertial Navigation System ) يا INS توسط نقاط کنترل زميني و فتو گرامتري، سنجنده هاي بکاربرده شده در سنجش از دور را تقويت مي سازند و سيستم اطلاعاتي جغرافيايي (Geographical Information System)يا GIS، دستيابي به داده ها و اطلاعاتي که از بانکها و پايگاه هاي داده هاي مکاني زمين با بکارگيري ابزارهاي مدرن، ايجاد شده را امکان پذير مي سازد.

ترکيب تصاوير ماهواره اي و GIS :
با ترکيب تصاوير ماهواره اي با قدرت تفکيک بالا و GIS ، نقشه هايي با مقياس بزرگتر (1000: 1 و 2400: 1 ) را مي توان تهيه نمود. سيستم اطلاعات جغرافيايي در راستاي مديريت منابع طبيعي با استفاده از سنجش از دور مي تواند در زمينه هاي زير مورد استفاده قرار گيرد :
-آناليز حوادث طبيعي، شامل فرسايش خاک، سيلاب، خشکسالي وساير حوادث طبيعي ديگر.
-مديريت آبخيزداري.
-مطالعه کاربردي زمين در توسعه کشاورزي.
-پيش بيني ميزان محصولات نسبت به وسعت زمين.

ترکيب فتوگرامتري رقومي و GIS :
فتو گرامتري رقومي تنها بخشي از يک سيستم سنجش از دور است در حالي که سنجش از دور خود تکنيک تفسير و استخراج اطلاعات از تصاوير مي باشد.

ترکيب GIS و GPS :
بخش چشم گيري از عمليات صحرايي جهت توليد عکس نقشه (Photomap) و تصاوير ماهواره اي همراه با يادداشت هاي حاشيه اي (اطلاعات فيلد) در تحقيقات زيست محيطي، نقشه برداري زمين و نقشه برداري خسارات ناشي از حوادث و... با بهره گيري از ترکيب GIS و GPS انجام مي پذيرد. ناوبري دريايي و اتومبيل با استفاده از GPS همراه با نقشه هاي چارت هاي الکترونيکي، يک نمونه عالي از تلفيق دو سيستم GIS و GPS را عرضه مي دارد.

محاسن يک سيستم اطلاعات جغرافيايي(GIS):
محاسن يک سيستم اطلاعات جغرافيايي شامل موارد زير مي باشد:
- کيفيت بالاي تحليل داده ها وامکان تجزيه و تحليل آنها با روش هاي پيشرفته.
- مديريت و تغييرسريع حجم عظيمي از داده ها در زمينه هاي مختلف.
- روشهاي بهتروجديدتر براي تهيه نقشه هاي مختلف و امکان به روز کردن آنها.
- امکان ايجادارتباط بين عوارض مختلف و اتصال حجم زيادي از اطلاعات آنها در جداول اطلاعاتي.
- کاهش زمان، هزينه و مواد مصرفي کار وپول ساز و اشتغال ساز بودن آن.
- استفاده وسيع آن در علوم مختلف.
- اداره وسازماندهي وسيعي از داده هاي زمين مرجع.
- به روز رساني سريع و جمع آوري اطلاعات پراکنده.
- قابليت بازبيني روشها.
- مدل سازي، فرضيه وآزمايش و پيشگويي.

معايب يک سيستم اطلاعات جغرافيايي:
برخي ازمعايب يک سيستم اطلاعات جغرافيايي عبارتند از :
- جديد بودن اين فناوري که باعث عدم استفاده وسيع درتمام علوم ونيز مشکل بودن آن مي شود.
- عدم اطلاع از قابليتهايGIS و نحوه استفاده از آن.

The advantage that a GIS can provide is the capability of representing spatial data in order to answer user specified queries. Such presentation transformation of spatial data are often referred to as "Data Analysis" capabilities in a GIS context. Analysis is the process to resolve and separate the reference system into its parts to illuminate their nature and inter-relationships, and to determine general principles of behavior. Results of geographical data analysis can be communicated with maps reports or both. A map is used to display geographical relationships whereas a report is most appropriate for summarizing the tabular data and documenting any calculated or analyzed value

**Mohammad Aref** · 27 مهر، ۱۳۸۸

استفاده از داده های جی آی اس

براي اينکه يک سيستم اطلاعات جغرافيايي مفيد واقع گردد، بايد قادر به دريافت و توليد اطلاعات به صورت موثر باشد. توابع ورودي و خروجي داده ها، مفاهيمي هستند که توسط آنها يک GIS با جهان خارج ارتباط برقرار مي کند.

شمايي کلي ازورودي وخروجي داده ها دريک سيستم اطلاعات جغرافيايي

-ورودي داده ها عبارتند از روند کد گذاري داده ها به يک شکل خوانا توسط کامپيوتر و قرار دادن داده ها در پايگاه اطلاعاتي GIS.

داده هايي که در سيستم اطلاعات جغرافيايي مي توانند وارد شوند دو نوع هستند:
1)داده هاي مکاني که موقعيت جغرافيايي عوارض را نشان مي دهند ( مانند نقاط يا خطوطي که عوارض جغرافيايي مانند خيابان، درياچه و غيره را نشان مي دهند)

داده هاي توصيفي غير مکاني که به توصيف خصوصيات عوارض مي پردازند،مثل شوري آب يک درياچه و يا اطلاعاتي مانند اسم يک خيابان.
ورود داده ها به يک سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) مي تواند به اشکال، ثبت توسط صفحه کليد، هندسه مختصات، رقومي کردن دستي، اسکن کردن و وارد کردن فايل هاي رقومي موجود، صورت گيرد.

خروجي داده ها روندي است که توسط آن اطلاعات حاصل از GIS به يک شکل مناسب جهت استفاده کاربر ارائه مي شود.

داده ها به يکي از سه فرمت زير خارج مي شوند:
1) Hard copy
(نمايش دائمي، مثل اطلاعات روي کاغذ، فيلم عکاسي و موارد مشابه)
2) Soft copy
(نمايش روي صفحه نمايش کامپيوتري )
3) Electronic
(خروجي در فرمت الکترونيکي شامل فايل هاي کامپيوتري مي باشد)
نمونه اي ازخروجي اطلاعات به صورت Hard Copy

مراحل ايجاد و برپاييGIS درقالب پروژه:
ايجاد و برپاييGIS درقالب يک پروژه شامل مراحل ورودي داده ها، مديريت داده ها، تجزيه و تحليل و پردازش داده ها ودرنهايت خروجي داده ها مي باشد.

شمايي از مراحل ايجاد و برپاييGIS درقالب پروژه

1) ورودي داده ها (Data Input)
مؤلفه ورودي داده ها، آنها را از شکل موجودشان به شکلي يا صورتي قابل استفاده در GIS تبديل مي کند. در اين مرحله داده هاي زمين مرجع که به صورت نقشه هاي کاغذي، جداولي از اطلاعات توصيفي، فايل هاي الکترونيک و اطلاعات توصيفي مروبط به آنها، عکس هاي هوايي ويا تصاوير ماهواره اي مي باشند، طبق استانداردهاي مورد نظر، براي دقت خروجي هايي که قرار است تهيه گردند، مورد ارزيابي قرار مي گيرند.

2) مديريت داده ها(Data Management)
اين مرحله شامل توابعي براي ذخيره، نگهداري و بازيابي اطلاعات موجود در پايگاه داده ها مي باشد.

3)تجزيه و تحليل و پردازش داده ها(Data Manipulation & Analysis)
شامل مجموعه فعاليتهايي مي شود که توسط نرم افزارها، سخت افزارها وکاربر، برروي داده ها به منظور آماده سازي و پردازش آنها براي مراحل بعد صورت مي گيرد.
4) خروجي داده ها(Data Output)
توابع خروجي مورد استفاده بر اساس نيازهاي کاربران تعيين مي شود، لذا داده هاي خروجي به اشکال مختلف از قبيل نقشه، جداول، يا به صورت نوشتارهاي کاغذي (hard copy) ويا به صورت رقومي (soft copy) ارائه مي گردند

اهداف يک سيستم اطلاعات جغرافيايي:
هدف نهايي يک سيستم اطلاعات جغرافيايي يا GIS، پشتيباني جهت تصميم گيري هاي پايه گذاري شده بر اساس داده هاي مکاني مي باشد و عملکرد اساسي آن بدست آوردن اطلاعاتي است که از ترکيب لايه هاي متفاوت داده ها با روشهاي مختلف و با ديد گاه هاي گوناگون بدست مي آيند

هدف فوق از طريق فعاليتهايي که برروي داده هاي مکاني انجام ميگرد، صورت مي پذيرد، اين فعاليت ها عبارتند از:
1) جستجو(Search) : عبارت است از عملکرد جستجوي مجموعه هايي از داده هاي سازمان يافته از پايگاه داده هاي يک سيستم اطلاعات جغرافيايي.
2) سازماندهي (Organization) : دراين سيستم ها ويژگي اصلي براي سازماندهي داده هاي موجود، موقعيت مکاني آنها مي باشد.
3) تجسم يابه تصوير درآوردن (Monitoring) : تکنولوژيGIS از توانمنديهاي گرافيکي رايانه ها، براي تجسم استفاده مي نمايد. نمايش اطلاعات به طور معمول با استفاده از صفحه نمايش ويديويي انجام مي شود. اما ساير دستگاههاي خروجي نظير چاپگرهاي رنگي نيز براي نمايش نسخه هاي چاپي استفاده مي شوند.
4) ترکيب و تلفيق (Integration) : بخش ديگري از اين فعاليتها، تلفيق مجموعه داده هاي مکاني از منابع بسيارگوناگون جهت نمايش، درک و تفسير پديده هاي مکاني مي باشد (اين پديده ها هنگامي که داده هاي مکاني به صورت مجزا بکار گرفته مي شوند، قابل رويت نيستند).
5) تجزيه وتحليل ((Analyses : تجزيه وتحليل، فرايند استنباط و دريافت مفهوم داده هاست و به معني تجزيه وتحليل داده هاي مکاني مي باشد.
6) پيش بيني (Prediction) : هدف از مطالعه وبررسي ها برروي داده هاي مکاني در يک سيستم اطلاعات جغرافيايي، به طور معمول پيش بيني است.
درحقيقت يک سيستم اطلاعات جغرافيايي يا GIS ، توانمندي هاي کاري را براي جمع آوري، ورود، پردازش، تغييرشکل، به تصوير در آوردن،ترکيب، جستجو، تجزيه و تحليل، مدل سازي و خروجي کليه داده هاي مکاني براساس اهداف مورد نظر فراهم مي سازد.

کاربردهاي مختلف GIS:
امروزه با توجه به پيشرفت علوم و سيستم هاي کامپيوتري فناوري GIS در زمينه هاي زمين شناسي، مطالعات زيست محيطي، منابع آب و آبخيزداري، کشاورزي، جنگلداري، تعليم و تربيت، کاربردهاي شهري، تجارت، صنعت، سازمانها و ... کاربرد فراواني پيدا نموده است.برخي ازاين کاربردها عبارتند از:
زمين شناسي: تجزيه و تحليل اطلاعات زمين شناسي در يک منطقه چه به منظور اکتشافات معدني، نفت و چه ساير اهداف، اصولا يک فرايند ترکيبي از داده هاي مختلف مي باشد. يک زمين شناس با مرتبط کردن داده هاي گوناگون زمين شناسي، به دنبال يافتن ساختارهاي مفيد زمين شناسي در يک ناحيه است، از اينرو تمام داده هاي زمين شناسي براي اين که بتوانند مفيد واقع شوند بايد با توجه به موقعيت جغرافيايي شان تجزيه تحليل شوند.

تهيه نقشه زمين شناسي ايران بااستفاده ازسيستم اطلاعات جغرافيايي

GIS با فراهم کردن امکانات نمايش و تجزيه وتحليل داده هاي مختلف با يکديگر ، يک زمين شناس را قادر به انجام کار با داده هاي گوناگون بطور بسيار وسيع تر و دقيق تر مي نمايد، به طريقي که با روشهاي آنالوگ وسنتي تقريباً غير ممکن مي باشند.

بطور کلي کاربردهاي GIS در زمين شناسي را مي توان به شرح زير عنوان نمود:
تهيه نقشه هاي پتانسيل معدني: که هدف تلفيق اطلاعات حاصل از لايه هاي اطلاعاتي] زمين شناسي، ژئوشيمي،ژئوفيزيک، دورسنجي وزمين شناسي اقتصادي (پراکندگي کانسارها و انديس هاي معدني منطقه)[ در جهت تهيه نقشه اي مي باشد که معرف مناطقي با بيشترين احتمال جهت کاني سازي، بر اساس مدل متالوژي منطقه است

تهيه نقشه هاي حوادث و بلاياي طبيعي: که به پايداري شيبها، زمين لغزه ها، منطقه بندي خسارت زمين لرزه، فورانهاي آتشفشاني، خسارات ناشي از طغيان رودخانه ها و تسونا مي ها، فرسايش محلي، خطرات آلودگي ناشي از فعاليت معدني يا صنعتي و گرم شدن کره زمين و ... مي پردازند.

نقشه هاي مکان يابي (Siteselection) که انتخاب محل هاي مناسب جهت اجراي پروژه هاي مهندسي نظير دفن مواد زائد، خط لوله، جاده ومسير راه آهن، سدها و گسترش و توسعه ساختمان سازي ميباشد

فراوري هاي متنوع زمين شناسي جهت ارزيابي منابعي مانند آب، ماسه وگراول، سنگ ساختماني، نفت خام، گاز طبيعي، زغال سنگ، انرژي زمين گرمايي در کنار کانيهاي فلزي.

تحقيقات اکتشافي در زمينه شناسايي روابط متقابل مکاني ميان مجموعه داده ها در طول دوره تحقيق زمين شناسي، مانند درک علائم ژئوشيميايي وژئوفيزيکي منطقه اي گرانيت هاي نوع S وI ويا ارزيابي علائم حاصل از تصاوير ماهواره اي در ارتباط با ليتولوژي و پوشش گياهي.

محيط زيست: بررسي ميزان آلودگي آب، خاک، هوا و.... و در نهايت تهيه نقشه هايي جهت حفاظت از محيط زيست.

منابع آب و آبخيزداري: کشف منابع آبي زير زميني و بررسي آبهاي سطحي

کشاورزي و برنامه ريزي براي کاربري اراضي: بسياري از سازمانهاي مربوط به کشاورزي و کاربري اراضي، هم اکنون از تکنيک هاي GIS بهره مي گيرند. به عنوان نمونه، داده هاي مربوط به کاربري اراضي و هواشناسي حاصل از ماهواره ها، اندازه گيري هاي زميني و اطلاعات مربوط به محصول سال قبل، همه با هم براي پيش بيني ميزان يک يا چند نوع محصول دريک منطقه مي توانند تجزيه و تحليل شوند

جنگلداري و مديريت حيات وحش: به وسيله يک سيستم اطلاعات جغرافيايي نقشه جنگل ها مي توانند دائماً وبطور پيوسته به روز شوند. همچنين GIS مي تواند براي ذخيره و تجزيه و تحليل اطلاعات جنگل از قبيل محاسبه مقدار چوب قابل برداشت از يک منطقه، بررسي چگونگي توزيع آتش سوزي در جنگل و يا ارزيابي برنامه هاي مختلف برداشت چوب، بکار رود، در حالي که انجام بسياري از اين تجزيه و تحليل ها بدون بکار گيري GIS امکان پذير نمي باشند

**Mohammad Aref** · 27 مهر، ۱۳۸۸

کاربرد داده های جی آی اس

Using GIS data intelligence on the web with Scalable Vector Graphics (SVG)

in the exiting world of geographic information systems (GIS), desktop mapping has taken a critical role for managing and using spatial information for business. The introduction of this technology allowed companies to integrate spatial data and analysis in areas where location-derived information was simply not present. With a user friendly interface, desktop GIS users can develop applications of great value for business decisions by the click of a mouse. When merged with SVG publishing capabilities, this creates a new generation of fully compatible, standard-based and customizable cartographic solutions. As a suite of innovative software, DBx GEOMATICS svg product line integrated with GIS components can be used to develop sophisticated SVG mapping applications. On the desktop, customers can greatly benefit from the advanced features of SVGMapMaker to quickly use mapping content in SVG from any enterprise data repository. As a dynamic server-side duo, MapXtreme and SVG enable the development of advanced on-line web mapping applications that can feature animations and dynamic data editing. When used with OpenGIS standards such as Web Map Service (WMS), SVG is extremely useful to dynamically create multi-server map applications. Overall, the sophisticated graphic rendering and interactivity of SVG allow for a new generation of XML mapping that share high quality and a very rich set of cartographic styles. This non-proprietary, opened technology leverages the power of shared geo-spatial data and applications [svgopen]

کاربرد هاي شهري: کاربرد هاي شهري GIS عبارتند از جمع آوري، به روز در آوردن، پردازش و توزيع داده هاي مربوط به زمين هاي شهري به طور سيستماتيک، تصميم گيري هاي اقتصادي، قانوني و فعاليت هاي مختلف برنامه ريزي مانند توسعه شهر سازي و برنامه ريزي شهري در استانهاي مختلف...

تجارت: محلها و سيستم هاي تحويل مناسب درامورتجاري
صنعت حمل و نقل، ارتباطات: کاربرد GIS در صنعت مي تواند به عنوان نمونه،تعيين مسير ترانزيت کالا، تعيين موقعيت مناسب براي احداث جاده ها، خطوط نيرو،سيستم هاي مخابراتي و.... باشد.
سازمانها: استفاده در کليه اموراستانها به صورت محلي و استاني
سرويسهاي اضطراري: مثل آتشنشاني و پليس
نظامي: استفاده دربرنامه ريزي هاي نظامي.
تعليم و تربيت:(تحقيق، آموزش ابزار و نظارت)

مراحل برپايي و اجراي يک پروژه معدني در محيط GIS:
بيشتر طرح هاي GIS جهت تهيه نقشه هاي پتانسيل معدني مي تواند به سه مرحله اصلي تقسيم گردد:
در نخستين مرحله، کليه داده هاي مناسب در پايگاه داده هاي GIS جمع آوري مي شوند
ترکيب و تلفيق لايه هاي اطلاعاتي
از يک يا چند روش براي ترکيب لايه هاي اطلاعاتي استفاده مي شود. انتخاب روش ترکيب و پارامترهاي آن تنها توسط سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي انجام پذير نيست بلکه کارشناس يا مسئول پروژه در اين مورد تصميم گيري مي نمايد و اين انتخاب يکي از پارامترهاي مهم در تهيه نقشه هاي پتانسيل کاني سازي است.
انجام سه مرحله ذکر شده مي تواند به صورت نقشه ها و جداول در عمليات اکتشاف معدني مورد استفاده قرار گيرد که پس از تلفيق، احتمال حضور کانسار مورد نظر را در يک ناحيه معرفي مي نمايد.

نمایی از نرم افزار ARC View

نرم افزارها وسخت افزارهاي موجود در يک سيستم اطلاعات جفرافيايي:
وبرخي ازسخت افزارهاي موجوددريک سيستم اطلاعات جغرافيايي عبارتنداز:
Inkjetor laser، Fiber-Obtics، Wan، Micro wave، Digitizer، T-1، Tcp-Ip، Active-X، NT، Case tools، Mojo

ادغام تکنولوژي ها:
ادغام تکنولوژي هاي GIS, GPS وRS در ايجاد سيستم هاي قدرتمند، جهت تعين زمان واقعي نقشه برداري و جمع آوري داده ها سودمند مي باشند.
يک نمونه بارز از ادغام اين سه تکنولوژي، نقشه برداري متحرک است که در آن دوربين هاي ديجيتالي GPS/INS، يک سيستم کامپيوتري را تشکيل ميدهندکه با نقشه هاي الکترونيکي و وسايل ارتباطي دور برد نظير تلفنهاي همراه (که جهت پيوستن به پايگاه هاي داده اي GIS موجود در دفتر کار مورد استفاده قرار مي گيرد)، همه دريک وسيله نقليه نصب گرديده اند. سيستم تهيه نقشه سيار، به زمين شناسان صحرايي در يک وسيله نقليه اين امکان را مي دهد، تا داده هاي مکاني مربوط به زمين را جهت ورود به پايگاه اطلاعاتي GIS ،را در يک زمان تقريباً حقيقي گردآوري نمايند

GIS , GPS & RS :
ژئوانفورماتيک به عنوان يک علم چند منظوره در راستاي اندازه گيري، ثبت، تحليل و ارائه داده هاي جغرافيايي تعريف شده است. اين اطلاعات زميني توسط تکنولوژي هاي GIS, GPS و RS گردآوري مي شوند. هر يک ازاين سه تکنولوژي و يا دو نوع از آن در ترکيب با ديگري تکنولوژي جديد 3S (3systsms)را ايجاد مي نمايد.
سنجش از دور(Remote Sensing) يا RS، تصاويري از محيط و منابع طبيعي را به صورت چند طيفي با قدرت تفکيک گوناگون در زمان هاي مختلف تهيه مي نمايد. سيستم موقعيت يابي جهاني ( Global Position System) يا GPS و نيز سيستم ناوبري خودکار ( Inertial Navigation System ) يا INS توسط نقاط کنترل زميني و فتو گرامتري، سنجنده هاي بکاربرده شده در سنجش از دور را تقويت مي سازند و سيستم اطلاعاتي جغرافيايي (Geographical Information System)يا GIS، دستيابي به داده ها و اطلاعاتي که از بانکها و پايگاه هاي داده هاي مکاني زمين با بکارگيري ابزارهاي مدرن، ايجاد شده را امکان پذير مي سازد.

ترکيب تصاوير ماهواره اي و : GIS
با ترکيب تصاوير ماهواره اي با قدرت تفکيک بالا و GIS ، نقشه هايي با مقياس بزرگتر (1000: 1 و 2400: 1 ) را مي توان تهيه نمود. سيستم اطلاعات جغرافيايي در راستاي مديريت منابع طبيعي با استفاده از سنجش از دور مي تواند در زمينه هاي زير مورد استفاده قرار گيرد :
-آناليز حوادث طبيعي، شامل فرسايش خاک، سيلاب، خشکسالي وساير حوادث طبيعي ديگر.
-مديريت آبخيزداري.
-مطالعه کاربردي زمين در توسعه کشاورزي.
-پيش بيني ميزان محصولات نسبت به وسعت زمين.
ترکيب فتوگرامتري رقومي و GIS :
فتو گرامتري رقومي تنها بخشي از يک سيستم سنجش از دور است در حالي که سنجش از دور خود تکنيک تفسير و استخراج اطلاعات از تصاوير مي باشد.

ترکيب GIS و GPS
بخش چشم گيري از عمليات صحرايي جهت توليد عکس نقشه (Photomap) و تصاوير ماهواره اي همراه با يادداشت هاي حاشيه اي (اطلاعات فيلد) در تحقيقات زيست محيطي، نقشه برداري زمين و نقشه برداري خسارات ناشي از حوادث و... با بهره گيري از ترکيب GIS و GPS انجام مي پذيرد. ناوبري دريايي و اتومبيل با استفاده از GPS همراه با نقشه هاي چارت هاي الکترونيکي، يک نمونه عالي از تلفيق دو سيستم GIS و GPS را عرضه مي دارد.

**Mohammad Aref** · 3 بهمن، ۱۳۸۸

مدیریت پایگاه داده در جی آی اس

Managing and interpreting your valuable data for decision making

Environmental projects, such as municipal water supply monitoring, environmental impact assessments, and site remediation, often come with an abundance of data, collected over many years. We have developed a collection of standard and customized tools to help you integrate and interpret these vast amounts of data. We can convert your unorganized data into spatial data sets as part of proven data management practices..

سيستم هاي مديريت پايگاه داده ها:
يکي از خويشاوند هاي مهم GIS سيستم مديريت پايگاه داده ها Data Base Management System يا (DBMS) مي باشد. DBMS ، سيستم هاي کامپيوتري هستند که براي نظارت و کنترل بر هر نوع داده رقومي مورد استفاده قرار مي گيرند.
داده هاي مکاني به روش هاي گوناگون سازماندهي مي شوند که اين امر به روش جمع آوري، نحوه ذخيره ومقدار تفسير اضافه شده به آنها و همچنين هدف جمع آوري آنها بستگي دارد.
مدل هاي وکتوري (برداري) و رستري، طرح هاي کلي شناخته شده متداول براي سازماندهي داده ها در يک سيستم اطلاعات جغرافيايي هستند. مدل وکتوري، جهان را به نقاط، خطوط و نواحي محصور شده به وسيله خطوط تقسيم مي کند، در حالي که مدل رستري سلول ها يا پيکسل ها را به عنوان واحدهاي مکاني مورد استفاده قرار مي دهد.
پايگاه داده ها(Data Base) نيز، مجموعه اي از داده هاي وابسته به يکديگر و هر چيزي است که براي نگهداري و استفاده از آنها لازم است. سيستم مديريت پايگاه داده ها(DBMS) نيزمجموعه اي از نرم افزارها براي ذخيره، ويرايش و بازگرداندن داده ها در يک پايگاه داده مي باشد. در يک سيستم اطلاعات جغرافيايي، DBMS امکان دارد داخلي(استفاده از مديريت داخلي) يا خارجي(اتصال به مديريت خارجي) باشد

منابع خطا در سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي:
کليه اطلاعات جغرافيايي داراي نوعي خطا هستند. در تمامي مراحل، از جمع آوري داده ها تا کاربرد آنها و حتي بهره گيري از نتايج يک آناليز روي آنها، نوعي خطا وارد کار مي گردد. نکته مهم اين است که هدف از بررسي خطاها، حذف اين خطاها نبوده بلکه چگونگي کنترل آنها مي باشد، زيرا در مواردي به دست آوردن پايين ترين سطح خطا، با صرفه ترين راه نيست .
سطح خطاهاي موجوددريک سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) بايدطوري هدايت شوند که اطلاعات حاصل از سيستم را از اعتبار ساقط نکنند

محاسن يک سيستم اطلاعات جغرافيايي(GIS):
محاسن يک سيستم اطلاعات جغرافيايي شامل موارد زير مي باشد:
- کيفيت بالاي تحليل داده ها وامکان تجزيه و تحليل آنها با روش هاي پيشرفته.
- مديريت و تغييرسريع حجم عظيمي از داده ها در زمينه هاي مختلف.
- روشهاي بهتروجديدتر براي تهيه نقشه هاي مختلف و امکان به روز کردن آنها.
- امکان ايجادارتباط بين عوارض مختلف و اتصال حجم زيادي از اطلاعات آنها در جداول اطلاعاتي.
- کاهش زمان، هزينه و مواد مصرفي کار وپول ساز و اشتغال ساز بودن آن.
- استفاده وسيع آن در علوم مختلف.
- اداره وسازماندهي وسيعي از داده هاي زمين مرجع.
- به روز رساني سريع و جمع آوري اطلاعات پراکنده.
- قابليت بازبيني روشها.
- مدل سازي، فرضيه وآزمايش و پيشگويي

معايب يک سيستم اطلاعات جغرافيايي:
برخي ازمعايب يک سيستم اطلاعات جغرافيايي عبارتند از :
- جديد بودن اين فناوري که باعث عدم استفاده وسيع درتمام علوم ونيز مشکل بودن آن مي شود.
- عدم اطلاع از قابليتهايGIS و نحوه استفاده از آن.
سيستم تصويري(Map projection) اطلاعات مکاني موجود در يک سيستم اطلاعات جغرافيايي

**Mohammad Aref** · 3 بهمن، ۱۳۸۸

جی آی اس چیست و چه کاربرد هایی دارد

A geographic (geospatial) information system (GIS), captures, stores, analyzes, manages, and presents data that refers to or is linked to location. In the strictest sense, the term describes any information system that integrates, stores, edits, analyzes, shares, and displays geographic information. In a more generic sense, GIS applications are tools that allow users to create interactive queries (user created searches), analyze spatial information, edit data, maps, and present the results of all these operations. Geographic information science is the science underlying the geographic concepts, applications and systems, taught in degree and GIS Certificate programs at many universities existing images, labels and automatically place labels of new images [wikipedia]

سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) سیستمی است متشكل از داده ها، روشها و الگوریتمها، سخت افزار، نرم افزار، نیروی انسانی و شبكه كه برای ورود، مدیریت، تحلیل و نمایش "اطلاعات جغرافیایی" مورد استفاده قرار می گیرد.
▪مولفه‌های GIS
▪نرم‌افزار
▪سخت‌افزار
▪نیروی انسانی
▪داده
▪شبكه
▪روشها و الگوریتمها

●لزوم استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی
سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری قدرتمند برای كار با داده های مكانی می باشد. در GIS داده ها بصورت رقومی نگهداری می شوند لذا از نظر فیزیكی حجم كمتری را نسبت به روش های سنتی (مانند نقشه های كاغذی) اشغال می كنند.در یك GIS با استفاده از توانایی های كامپیوتر مقادیر بسیار عظیمی از داده ها را می توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتاً كم نگهداری و بازیابی نمود. قابلیت كار كردن با داده های مكانی و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها و تركیب انواع مختلف داده ها در یك آنالیز و با سرعت زیاد، با روش های دستی سازگار نمی باشد.توانایی اجرای آنالیزهای مكانی پیچیده، مزیت های كمی و كیفی را برای GIS فراهم می كند. انجام پردازش های تكراری با در نظر گرفتن شرایط مختلف برای دستیابی به نتیجه بهینه،تنها توسط كامپیوتر امكان پذیر می باشد كه می تواند اینگونه عملیات را با سرعت زیاد و هزینه نسبتا كم انجام دهد. این توانایی تجزیه و تحلیل داده های مكانی است كه GIS را از دیگر سیستم های گرافیكی كامپیوتری (computer aided design) مجزا می سازد.امكان انجام آنالیزهای پیچیده با مجموعه داده های مختلف مكانی (spatial) و غیرمكانی (non-spatial) بصورت توأم، مهمترین قابلیت GIS می باشد كه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد.توانایی تجزیه و تحلیل توأم داده های مختلف، امكان ایجاد و استفاده از اطلاعات زمین مرجع را به شكلی كاملاً متفاوت با گذشته را فراهم می سازد. نه تنها امكان تركیب مجموعه داده های مختلف وجود دارد بلكه روش های مختلف را نیز می توان با یكدیگر تركیب نمود مثلاً روش های جمع آوری، رسیدگی و ممیزی و به روز رسانی داده ها را می توان با یكدیگر تركیب نمود. مثلاً وقتی كه تغییری در كاربری یا مالكیت یك قطعه زمین وارد سیستم GIS می شود، این سیستم می تواند دقت تغییرات را كنترل نموده و سپس نقشه و جداول مربوطه را به روز در آورد. بدین ترتیب كاربران GIS می توانند اطلاعات جدیدتر را در اختیار داشته و با توجه به نیازهایشان آن را بكار گیرند.

●مؤلفه های سیستم اطلاعات جغرافیایی
۱- ورودی داده ها (Data Input)
مؤلفه ورودی داده ها، آنها را از شكل موجودشان به شكل قابل استفاده در GIS تبدیل می‌كند. داده‌های زمین مرجع، معمولا به شكل نقشه های كاغذی و جداولی از اطلاعات توصیفی فایل های الكترونیك از نقشه ها و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها، عكس های هوایی و یا تصادیر ماهواره‌ای می‌باشند. وارد نمودن داده ها ممكن است به راحتی تغییر فرمت یك فایل و یا بسیار پیچیده باشد. ایجاد پایگاه های بزرگ داده ها ممكن است ۵ تا ۱۰ برابر سخت افزار و نرم افزار GIS هزینه در برداشته باشد. به طور كلی مرحله وارد نمودن داده ها بسیار وقت گیر و پر هزینه بوده و ممكن است ماه ها و یا حتی سال ها به طول انجامد. قبل از اینكه مرحله وارد نمودن داده ها آغاز شود، روش های وارد كردن این داده ها و استانداردهای كیفیت باید دقیقا مورد توجه قرار گیرند. روش های مختلف وارد نمودن داده ها باید براساس پردازش هایی كه قرار است روی داده ها انجام گیرند، استانداردهای مورد نظر برای دقت و خروجی هایی كه قرار است تهیه گردند مورد ارزیابی قرار گیرند.
۲- مدیریت داده ها (data management)
مدیریت داده ها یكی از مولفه های GIS بوده و شامل توابعی برای ذخیره، نگهداری و بازیابی اطلاعات موجود در پایگاه داده ها می باشد. روش های گوناگونی برای سازماندهی داده ها به صورت فایل هایی كه كامپیوتر بتواند آنها را بخواند وجود دارند. ساختار داده ها(data structure) روشی است كه داده ها براساس آن سازماندهی می شوند و چگونگی ارتباط فایل ها با یكدیگر (سازماندهی پایگاه داده ها)، تعیین كننده محدودیت های موجود در بازیابی اطلاعات و سرعت عملیات بازیابی می باشند.در هنگام ارزیابی سازماندهی داده ها باید نیازهای كوتاه مدت و دراز مدت كاربران در نظر گرفته شوند. این ارزیابی باید توسط شخصی انجام گیرد كه در روش های طراحی و تجزیه وتحلیل پایگاه داده های GIS‌ متخصص باشد.
۳- تجزیه و تحلیل و كار با داده ها (data manipulation and analysis)
توابع مربوط به تجزیه و تحلیل و كار با داده ها در یك GIS، تعیین كننده اطلاعاتی هستند كه می‌تواند توسط این سیستم ایجاد شود. لیستی از قابلیت های مورد نیاز به عنوان جزئی از نیازمندی های سیستم باید تعریف شوند. مسئله ای كه معمولاً پیش بینی نمی شود این است كه ایجاد GIS در یك سازمان تنها باعث اتوماسیون بعضی فعالیت های خاص نمی‌گردد، بلكه ممكن است راه و روشی كه سازمان براساس آن كار می كند را نیز تغییر دهد. برای پیش بینی روش تجزیه و تحلیل داده ها در یك GIS نیاز به دخالت كاربران در مشخص نمودن توابع و عملكردهای لازم برای سیستم می باشد.
۴- خروجی داده ها (data output)
داده های خروجی در GIS های مختلف از لحاظ كیفیت، دقت و سهولت استفاده، بسیار متنوع تر از قابلیت ‌های این سیستم ها می باشند. داده های خروجی ممكن است به اشكالی از قبیل نقشه، جدولی از مقادیر یا نوشتار بوده و بصورت كاغذی (hard-copy) و یا بصورت رقومی (soft-copy) ارائه گردند. توابع خروجی مورد نیاز براساس نیازهای كاربران تعیین می شوند لذا دخالت كاربران در مشخص نمودن خروجی‌های مورد نیاز بسیار مهم می باشد.

●تاریخچه GIS (سیستم‌ اطلاعات جغرافیایی)
از زمان اولین تمدن ها، برای نمایش اطلاعات مربوط به سطح زمین از نقشه استفاده می‌شده است ناوبران، نقشه برداران زمینی و ارتش از نقشه برای نمایش موقعیت مكانی عوارض جغرافیایی مهم استفاده می‌كرده‌اند. نقشه برداری زمین و تهیه نقشه ركن مهمی در امپراطوری روم باستان بود و با سقوط امپراطوری روم، تهیه نقشه نیز در آن دوران به فراموشی سپرده شد. تا اینكه در قرن هجدهم مجدداًدولتهای اروپایی به اهمیت تهیه نقشه برای طراحی و برنامه ریزی اراضی پی بردند و مؤسسات ملی مسئول تهیه نقشه پوششی كشورها شدند. نقشه های توپوگرافی برای نمایش محدوده اراضی، واحدهای اداری و مرزهای ملی تهیه می گردیدند. از آنجا كه مطالعه منابع طبیعی گسترش یافت، نقشه های موضوع(تماتیك) نیز برای نمایش اطلاعاتی از قبیل زمین شناسی، ژئومورفولوژی، خاك و پوشش گیاهی مورد استفاده قرار گرفتند. در قرن بیستم گسترش سریع علم و تكنولوژی باعث تقاضای بیشتری برای نمایش سریعتر و دقیقتر حجم های بزرگتری از اطلاعات جغرافیایی شد.امروزه توسعه تكنیك های عكسبرداری هوایی و سنجش از دور، تحولی عظیم در جمع آوری و تهیه داده های جغرافیایی بوجود آورده است كه كاربردهای گسترده تری داشته و آنالیزهای پیچیده تری را می‌طلبد. در حال حاضر داده های جغرافیایی سریعتر از آنكه بتوانند تجزیه و تحلیل شوند، جمع‌آوری می گردند.تا قبل از بوجود آمدن كامپیوترها، داده های جغرافیایی به طور سنتی با استفاده از نقشه ها و به صورت نقاط، خطوط و سطوح ترسیم شده برروی كاغذ یا فیلم، نشان داده می شدند. عوارض ارائه شده در نقشه توسط سمبلها و رنگهایی كه در لژاند نقشه تشریح می شدند، مشخص گردیده و گاهی نیز با نوشتار همراه بودند. بدین ترتیب نقشه و اطلاعات جانبی مربوط به آن، پایگاه داده های جغرافیایی را تشكیل می داد. نقشه های تماتیك منابع طبیعی بعنوان ابزاری برای ثبت و طبقه بندی مشاهدات مورد استفاده قرار می گرفت. آنالیزها بیشتر بصورت كیفی بوده و با بررسی های بصری بر روی نقشه انجام می شد. آنالیزهای كمی صرفاً با استفاده از خط كش جهت اندازه گیری فواصل و پلانیمتر برای اندازه گیری مساحت ها انجام می گرفت.ایده استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی و نقشه های رقومی كه قابلیت هم پوشانی لایه های اطلاعاتی مختلف را داشته باشند، مدتها قبل از اختراع كامپیوتر بیان گردیده است و به اواسط قرن نوزدهم میلادی باز می گردد. ایجاد عملی سیستم GIS و كاربردی شدن این سیستم در زمینه كاربردهای جغرافیائی در دهه های ۱۹۵۰، ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ انجام شد. اولین سیستم اطلاعات جغرافیایی نخستین بار در كانادا توسط دكتر Tomlinsonجهت استفاده از آن در زمینه مدیریت جنگلها طراحی و اجرا گردید. با عرضه نسل های جدید كامپیوتر و كاهش سریع قیمت آن روند توسعه سیستم های GIS سرعت بیشتری یافت و تا پایان آن دهه چندین سیستم GIS در آمریكا و كانادا توسعه یافت.در دهه ۱۹۷۰ سیستم های CAD به سمت GIS توسعه یافتند و سیستم های تجاری GIS به بازار ارائه گردیدند. در دهه ۱۹۸۰ مینی كامپیوترها به بازار عرضه گردیدند و توسعه سیستم های پردازش تصاویر و ارتباط آن با GIS و توسعه پایگاههای داده ها بویژه پایگاه داده شیء گرا از ویزگیهای این دهه بود. در دهه ۱۹۹۰ سیستم های اطلاعات جغرافیایی در زمینه های نظیر محاسبات موازی، مدلسازی، تلفیق سنجش از دور و GIS، پایگاه داده های بسیار بزرگ و سیستم های هوشمند و استنتاجی(Deductive) حركت كرده و امروزه محققین به دنبال توسعه Web GIS و كاربردی كردن سیستم های خبره و با ساختار پایگاه داده استنتاجی و قیاسی(Inductive) می باشند بطوریكه آیكون های GIS در سالهای آینده حتی بر روی سیستم های عامل نظیر ویندوز نیز نصب خواهند شد.

**Mohammad Aref** · 9 بهمن، ۱۳۸۸

gis پويا و ديناميك

نظر به اينکه کاربرد g i s، ابعاد گسترده‌اى پيدا نموده و قابليت‌هاى جديدى مورد کنکاش قرار گرفته، ضمن دستيابي، پويائى واقعى g i s، کارآئى و عملى بودن آن را بهبود بخشيده و بدين ترتيب، انتظار مى‌رود که طيف کاربران g i s ابعاد وسيعى يابد.اساس و جوهر اصلى g i s در دنياى امروز، تهيه و فراهم آوردن امکانات موثّق و قابل اعتماد تصميم‌گيرى بر پايه اطلاعات جغرافيائى است و حضور مهندسين نقشه‌بردار در محيط g i s ناگزير از برنامه‌ريزى دقيق مى‌باشد که زيربناى تصميمات و راهنمائى براى کارهاى آينده g i s است. در يک بررسى اجمالى براساس تنوع فعاليت محيط کار g i s را مى‌توان بدين صورت طبقه‌بندى نمود. - گردآورى اطلاعات اقدامات گردآورى اطلاعات ماهيتاً نزديک به نقشه‌بردارى است. اندازه‌گيرى موقعيت عناصر و اجزاء اطلاعات در روى زمين و تعيين وابستگى آنها نسبت به‌ هم، از سوى نقشه‌برداران انجام مى‌شود. معمولاً در اين زمينه مهندسين نقشه‌بردار اولين کسانى هستند که با g i s سر و کار پيدا مى‌نمايند و پايه کار را مشخص مى‌سازند. - ترکيب اطلاعاتتجمع و انباشت اطلاعات (داده‌هاى گوناگون) در يک محيط منسجم و وابسته به هم مورد بررسى قرار مى‌گيرد، اين امر ممکن است تصاوير عناصر بين سيستم‌هاى متفاوت و گوناگون تصوير نقشه‌اى و نيز بازسازى مجموع داده‌ها را در يک توليد نهائى که در آناليز به‌کار برده مى‌شود دربر داشته که براى موفقيت در اين زمينه کارى لازم است از دانش نقشه‌برداري، علوم کامپيوتر و اطلاعات کافى در طراحى بانک اطلاعاتي، شناخت بهترى حاصل شود. - تحليل اطلاعات تحليل اطلاعات در ايجاد مدل‌هاى فضائى داده‌ها که بازتاب و انعکاس جهان واقعى را به نمايش گذارده، مورد توجه قرار گرفته و به‌دليل وضعيت مدل‌سازى در سيستم‌هاى g i s، نقشه‌برداران علاوه بر مهارت‌هائى که تاکنون به آن اشاره شده بايستى از دانش کارتوگرافي، جبر و آناليز و آمار و احتمالات شناخت خوبى داشته باشند. - ارائه اطلاعات ارائه اطلاعات، توليد نقشه‌ها و گزارش‌ها را دربر مى‌گيرد که از کارها و اقدامات ذکر شده، ناشى مى‌گردد. با اين کار g i s بزرگترين فرصت را براى تقويت يا از بين بردن فعاليت‌هاى مراحل قبل را فراهم مى‌آورد. حال اين عملى است که در آن کاربران g i s کمترين مهارت را دارند، تهيه نقشه، طراحى نقشه و اصول و مبانى کارتوگرافى و آشنائى با رنگ‌ها و تجزيه و ترکيب آن براى توفيق اين کار بسيار بااهميت است. به‌جز در موارد استثنائي، مهندسين نقشه‌بردار در دو زمينه g i s مهارت دارند و به‌منظور ورود به دنياى g i s، ناگزير از کسب دانش و مهارت در زمينه ديگر g i s مى‌باشند بهتر است زمينه‌هاى مناسب را شناسائى کنند. اگر شرکت نقشه‌بردارى از يک سيستم ساده کامپيوترى استفاده مى‌کند، بديهى است قادر نخواهد بود بر روى مدل‌هاى فضائى پيچيده کار نمايد. در اينجا ضمن آشنائى کامل دانش نقشه‌برداري، لزوم درک و شناخت مناسب از سيستم‌هاى کامپيوترى احساس مى‌گردد تا به‌طور مثبت در فعاليت‌هاى مختلف gis درگير شده و اين تلاش جديد مستلزم توانائى‌هاى علمى است. نقش هر يک از نقشه‌برداران از نگرش و تلقّى آنها در توانائى‌هاى ارائه يافته مبتنى بر پايه‌هاى اطلاعات دقيق است. تهيه نقشه توپوگرافي، به مدلين داده‌هاى فضائي، طراحى بانک اطلاعات، و هدايت عملى سيستم، زمينه اصلى فعاليت‌هاى gis مى‌باشد که نياز به مهارت و تخصص والائى دارد اين آموزش‌ها مى‌تواند به‌ صور مختلف تحصيل شود، (دوره‌هاى آموزشى کلاسيک دانشگاهي، سمينارها، کنفرانس‌ها، مجلات و غيره). از آنجائى که اولين مرحله کار gis کسب اطلاعات و جمع‌آورى داده‌ها است چون هر بخش از اطلاعات که توسط نقشه‌بردار مهيّا مى‌گردد به‌صورت اطلاعات خام بوده و بايد در حالتى قابل ذخيره به کامپيوتر درآمده تا مفيد واقع گردد بنابراين، اولين استراتژى سيستم gis، آماده نمودن اطلاعات به‌صورت قابل ذخيره در کامپيوتر مى‌باشد و سپس به‌صورت رقومى درمى‌آيد. هر يک از اطلاعات جمع‌آورى شده بايد به‌نحوى سازگار با ساير عناصر و سطوح اطلاعات باشد براى تحقق اين امر لازم است براى تمامى کار يک مبنا اتخّاذ نمود. اين مبنا بايستى از لحاظ موقعيت مشخص و مبتنى بر اصول ژئودزى باشد در حالى‌که اين کار براى نقشه‌بردارى زمينه‌هاى کوچکتر ناسازگار به‌نظر مى‌رسد لذا هر يک از عناصر gis بايد با يکديگر در ارتباط مناسب باشند. در gis ترکيب نقشه در طى مراحل جداگانه‌اى انجام يافته و تجمع عناصر گسسته تا مرحله نهائى به‌راحتى صورت نمى‌پذيرد. در gis رابطهٔ برآيند و نقطه پايانى چيزى را شامل مى‌گردد که به آن توپولوژى مى‌گوئيم و توپولوژي، برآيندهاى نقاط پايانى مشترک را تعيين مى‌نمايد و يا به اشکالى به‌صورت زنجيره‌هاى گسسته‌اى از عناصر مجاور غير‌مرتبط را مشخص مى‌نمايد. سال‌ها تلاش متخصصان بر توانائى پاسخ صحيح به سؤالات ”چيست و چگونه است؟“ متمرکز بود و مدل اصلى از يک نقشه که داراى لايه‌هاى قابل تفکيک و ترکيب مى‌باشد و تا قبل از دسترسى به کامپيوتر اين عمل توسط رنگ‌ها و ترسيم لايه‌هاى گوناگونى امکان‌پذير بوده است. اين روش سنتى gis که تحت عنوان تهيه نقشه‌هاى موضوعى معروف شده، مبناى تهيه اطلس‌ها و انواع نقشه‌هاى طرح‌ها و پروژه‌هاى علمى و فنى را تشکيل مى‌دهد. Gis سنتي، تکنيکى شناخته شده در جامعه ما است و از سال‌ها قبل مورد بهره‌بردارى مراکز برنامه‌ريز و مطالعاتى کشور بوده که در مراکز علمى دانشگاه نيز در اغلب رشته‌هاى علوم زمين از جمله کارشنائى کارتوگرافى ضميمه پروژه‌هاى پايان‌نامه عملى تهيه نقشه‌هاى موضوعى بر مبناى اطلاعات جغرافيائى کاربرد خوبى داشته است. بهره‌گيرى از کامپيوتر در تجزيه و تحليل اطلاعات جغرافيائى و در واقع g i s کلاسيک، از ارتباط لايه‌هاى اطلاعات پايه (نقشه) و بسيارى از اطلاعات کمى و کيفى برخوردار بوده که پس از تغذيه کامپيوتر با تغييرات مختلف روى زمين اعم از طبيعى و مصنوعى قطع مى‌شود و هر گونه تغييرات موکول به گردآورى و تجزيه و تحليل و هماهنگ ساختن با ساختار فعلى است. با وجود کارآئى فراوان، ليکن باز مدل ايستا (استاتيک) بوده زيرا براى اضافه نمودن تغييرات صورت گرفته بر روى زمين به داده‌ها در زمان واقعى فکرى نشده و از همين‌رو نمى‌تواند از پويائى و تحرک برخوردار باشد. اما امروزه کاربران g i s مى‌خواهند که هر چه سريع‌تر به پرسش‌ها دست يابند. انتظار مى‌رود که سيستم‌هاى اطلاعات جغرافيائى ترکيبى موجود در بازار، يک سيستم پشتيبانى تصميم‌گيرى در زمان واقعى باشد. بسيارى از وضعيت‌هاى اطلاعات ذخيره شده در g i s از لحاظ زمان و مکان دقيقه به دقيقه تغييرات ديناميکى مى‌يابند و اين تغييرات همان‌طور که روى مى‌دهند نياز دارند به‌صورت عاملى در سيستم گنجانده شوند. اين تلاش و اقدامات تعيين‌کننده را g i s پويا (ديناميک) مى‌نامند که برجسته‌ترين و پيشرفته‌ترين پژوهش‌هاى g i s است. اين پيشرفت در دو عرصه تمرکز يافته است. شناخت موقعيت مکانى و معرفى محور زمان به‌عنوان يک بعد استاندارد در يک مدل پايه فضائى و بهبود ساختار داده‌ها به‌طورى که بتوان آنها را بدون از دست دادن يکنواختى و تماميت کل سيستم در لايه‌هاى اطلاعات، تغيير و اصلاح نمودن هدف در اين زمينه، دست‌يابى به نوعى عملکرد مناسب براى کاربران است که تأمين‌کننده انتقال تغييرات به‌صورت خودکار به مدل و نهايتاً بازنگرى مدل مى‌باشد. مقايسه g i s سنّتى (ايستا) و g i s پويا (ديناميک) در حال حاضر تکنولوژى g i s در دنيا از مقبوليّت فراگيرى برخوردار شده و از جهات مختلف در حال پيشرفت و تکامل است و در سير تحولات تکنولوژى g i s، کاربردى آسانتر را ارائه مى‌نمايد. با وجود اينکه بيشتر پديده‌هاى جغرافيائى پويا و ديناميک هستند، g i s سنتى هنوز ايستا (استاتيک) باقى مانده است. کنترل محيط زيست نمونه خوبى است که بستگى به تجزيه و تحليل پديده‌هائى دارد که پيوسته در حال تغيير و دگرگونى هستند براى نمونه عوامل بيرونى مانند سرعت و جهت باد ممکن است بر انتشار هواى آلوده اثر گذارد در اکثر اوقات لازم است که اين‌گونه عوامل و رويدادهاى پويا و متغير را در يک بانک اطلاعات جغرافيائى ترکيب نموده تا امکان تجزيه و تحليل و مشاهده تغييرات حاصله فراهم گردد. صنعت حمل و نقل نمونه ديگر را ارئه مى‌کند، مهندسين طراح جاده مى‌خواهند که از ارزيابى راه‌ها و اثرات طرح‌هاى گوناگون بر تمامى فرآيند طراحى پروژه (ارزيابى طرح‌ها و تأثير بر منطقه، زمان و هزينه) به نمايش درآورند و در همان حال تجزيه و تحليل نموده تا بتوانند انتخاب بهينه و طرح زمانى را ارائه نمايند. در بيشتر موارد تجزيه و تحليل و نمايش رويدادهاى پويا نياز به يک فرآيند چند مرحله‌اى دارد، که متکى به انجام مراحلى طولانى مى‌باشد. مشاهده فرآيند پويا بر روى صفحه تصوير به‌صورت خودکار نمى‌باشد و کاربر بايد تغييرات را ادغام و طى طريق را تکرار کند. عيب اين روش در اين است که کاربر به‌جاى تمرکز بر روى هدف نهائى از يک شيوهٔ مدوله استفاده مى‌کند. شيوهٔ g i s پويا با روش کلاسيک متفاوت بوده و اين مراحل را با پردازش به روش زمان واقعى به‌طور اتوماتيک که نتيجه عمليات بر صفحه نمايش به‌سرعت و بدون فعل و انفعال بين دو مرحله ارائه مى‌گردد.

**Mohammad Aref** · 17 بهمن، ۱۳۸۸

جی آی اس پویا و داینامیک

Dynamic GIS

What is Dynamic GIS?

• A GIS for representing spatial change.

• Spatially and temporally explicit.

• Includes two or more time periods.

• "Spatio-temporal", "process based", "real time" and "map animation" are associated terms existing images, labels and automatically place labels of new images

نظر به اينکه کاربرد GIS، ابعاد گسترده‌اى پيدا نموده و قابليت‌هاى جديدى مورد کنکاش قرار گرفته، ضمن دستيابي، پويائى واقعى GIS، کارآئى و عملى بودن آن را بهبود بخشيده و بدين ترتيب، انتظار مى‌رود که طيف کاربران GIS ابعاد وسيعى يابد.
اساس و جوهر اصلى GIS در دنياى امروز، تهيه و فراهم آوردن امکانات موثّق و قابل اعتماد تصميم‌گيرى بر پايه اطلاعات جغرافيائى است و حضور مهندسين نقشه‌بردار در محيط GIS ناگزير از برنامه‌ريزى دقيق مى‌باشد که زيربناى تصميمات و راهنمائى براى کارهاى آينده GIS است.

در يک بررسى اجمالى براساس تنوع فعاليت محيط کار GIS را مى‌توان بدين صورت طبقه‌بندى نمود:

- گردآورى اطلاعات
اقدامات گردآورى اطلاعات ماهيتاً نزديک به نقشه‌بردارى است. اندازه‌گيرى موقعيت عناصر و اجزاء اطلاعات در روى زمين و تعيين وابستگى آنها نسبت به‌ هم، از سوى نقشه‌برداران انجام مى‌شود. معمولاً در اين زمينه مهندسين نقشه‌بردار اولين کسانى هستند که با GIS سر و کار پيدا مى‌نمايند و پايه کار را مشخص مى‌سازند.

- ترکيب اطلاعات
تجمع و انباشت اطلاعات (داده‌هاى گوناگون) در يک محيط منسجم و وابسته به هم مورد بررسى قرار مى‌گيرد، اين امر ممکن است تصاوير عناصر بين سيستم‌هاى متفاوت و گوناگون تصوير نقشه‌اى و نيز بازسازى مجموع داده‌ها را در يک توليد نهائى که در آناليز به‌کار برده مى‌شود دربر داشته که براى موفقيت در اين زمينه کارى لازم است از دانش نقشه‌برداري، علوم کامپيوتر و اطلاعات کافى در طراحى بانک اطلاعاتي، شناخت بهترى حاصل شود.

- تحليل اطلاعات
تحليل اطلاعات در ايجاد مدل‌هاى فضائى داده‌ها که بازتاب و انعکاس جهان واقعى را به نمايش گذارده، مورد توجه قرار گرفته و به‌دليل وضعيت مدل‌سازى در سيستم‌هاى GIS، نقشه‌برداران علاوه بر مهارت‌هائى که تاکنون به آن اشاره شده بايستى از دانش کارتوگرافي، جبر و آناليز و آمار و احتمالات شناخت خوبى داشته باشند.

- ارائه اطلاعات
ارائه اطلاعات، توليد نقشه‌ها و گزارش‌ها را دربر مى‌گيرد که از کارها و اقدامات ذکر شده، ناشى مى‌گردد. با اين کار GIS بزرگترين فرصت را براى تقويت يا از بين بردن فعاليت‌هاى مراحل قبل را فراهم مى‌آورد. حال اين عملى است که در آن کاربران GIS کمترين مهارت را دارند، تهيه نقشه، طراحى نقشه و اصول و مبانى کارتوگرافى و آشنائى با رنگ‌ها و تجزيه و ترکيب آن براى توفيق اين کار بسيار بااهميت است.

به‌جز در موارد استثنائي، مهندسين نقشه‌بردار در دو زمينه GIS مهارت دارند و به‌منظور ورود به دنياى GIS، ناگزير از کسب دانش و مهارت در زمينه ديگر GIS مى‌باشند بهتر است زمينه‌هاى مناسب را شناسائى کنند. اگر شرکت نقشه‌بردارى از يک سيستم ساده کامپيوترى استفاده مى‌کند، بديهى است قادر نخواهد بود بر روى مدل‌هاى فضائى پيچيده کار نمايد.
در اينجا ضمن آشنائى کامل دانش نقشه‌برداري، لزوم درک و شناخت مناسب از سيستم‌هاى کامپيوترى احساس مى‌گردد تا به‌طور مثبت در فعاليت‌هاى مختلف GIS درگير شده و اين تلاش جديد مستلزم توانائى‌هاى علمى است. نقش هر يک از نقشه‌برداران از نگرش و تلقّى آنها در توانائى‌هاى ارائه يافته مبتنى بر پايه‌هاى اطلاعات دقيق است. تهيه نقشه توپوگرافي، به مدلين داده‌هاى فضائي، طراحى بانک اطلاعات، و هدايت عملى سيستم، زمينه اصلى فعاليت‌هاى GIS مى‌باشد که نياز به مهارت و تخصص والائى دارد اين آموزش‌ها مى‌تواند به‌ صور مختلف تحصيل شود، (دوره‌هاى آموزشى کلاسيک دانشگاهي، سمينارها، کنفرانس‌ها، مجلات و غيره).
از آنجائى که اولين مرحله کار GIS کسب اطلاعات و جمع‌آورى داده‌ها است چون هر بخش از اطلاعات که توسط نقشه‌بردار مهيّا مى‌گردد به‌صورت اطلاعات خام بوده و بايد در حالتى قابل ذخيره به کامپيوتر درآمده تا مفيد واقع گردد بنابراين، اولين استراتژى سيستم GIS، آماده نمودن اطلاعات به‌صورت قابل ذخيره در کامپيوتر مى‌باشد و سپس به‌صورت رقومى درمى‌آيد. هر يک از اطلاعات جمع‌آورى شده بايد به‌نحوى سازگار با ساير عناصر و سطوح اطلاعات باشد براى تحقق اين امر لازم است براى تمامى کار يک مبنا اتخّاذ نمود.
اين مبنا بايستى از لحاظ موقعيت مشخص و مبتنى بر اصول ژئودزى باشد در حالى‌که اين کار براى نقشه‌بردارى زمينه‌هاى کوچکتر ناسازگار به‌نظر مى‌رسد لذا هر يک از عناصر GIS بايد با يکديگر در ارتباط مناسب باشند. در GIS ترکيب نقشه در طى مراحل جداگانه‌اى انجام يافته و تجمع عناصر گسسته تا مرحله نهائى به‌راحتى صورت نمى‌پذيرد.
در GIS رابطهٔ برآيند و نقطه پايانى چيزى را شامل مى‌گردد که به آن توپولوژى مى‌گوئيم و توپولوژي، برآيندهاى نقاط پايانى مشترک را تعيين مى‌نمايد و يا به اشکالى به‌صورت زنجيره‌هاى گسسته‌اى از عناصر مجاور غير‌مرتبط را مشخص مى‌نمايد. سال‌ها تلاش متخصصان بر توانائى پاسخ صحيح به سؤالات ”چيست و چگونه است؟“ متمرکز بود و مدل اصلى از يک نقشه که داراى لايه‌هاى قابل تفکيک و ترکيب مى‌باشد و تا قبل از دسترسى به کامپيوتر اين عمل توسط رنگ‌ها و ترسيم لايه‌هاى گوناگونى امکان‌پذير بوده است.
اين روش سنتى GIS که تحت عنوان تهيه نقشه‌هاى موضوعى معروف شده، مبناى تهيه اطلس‌ها و انواع نقشه‌هاى طرح‌ها و پروژه‌هاى علمى و فنى را تشکيل مى‌دهد. GIS سنتي، تکنيکى شناخته شده در جامعه ما است و از سال‌ها قبل مورد بهره‌بردارى مراکز برنامه‌ريز و مطالعاتى کشور بوده که در مراکز علمى دانشگاه نيز در اغلب رشته‌هاى علوم زمين از جمله کارشنائى کارتوگرافى ضميمه پروژه‌هاى پايان‌نامه عملى تهيه نقشه‌هاى موضوعى بر مبناى اطلاعات جغرافيائى کاربرد خوبى داشته است.
بهره‌گيرى از کامپيوتر در تجزيه و تحليل اطلاعات جغرافيائى و در واقع G I S کلاسيک، از ارتباط لايه‌هاى اطلاعات پايه (نقشه) و بسيارى از اطلاعات کمى و کيفى برخوردار بوده که پس از تغذيه کامپيوتر با تغييرات مختلف روى زمين اعم از طبيعى و مصنوعى قطع مى‌شود و هر گونه تغييرات موکول به گردآورى و تجزيه و تحليل و هماهنگ ساختن با ساختار فعلى است. با وجود کارآئى فراوان، ليکن باز مدل ايستا (استاتيک) بوده زيرا براى اضافه نمودن تغييرات صورت گرفته بر روى زمين به داده‌ها در زمان واقعى فکرى نشده و از همين‌رو نمى‌تواند از پويائى و تحرک برخوردار باشد. اما امروزه کاربران G I S مى‌خواهند که هر چه سريع‌تر به پرسش‌ها دست يابند. انتظار مى‌رود که سيستم‌هاى اطلاعات جغرافيائى ترکيبى موجود در بازار، يک سيستم پشتيبانى تصميم‌گيرى در زمان واقعى باشد.
بسيارى از وضعيت‌هاى اطلاعات ذخيره شده در G I S از لحاظ زمان و مکان دقيقه به دقيقه تغييرات ديناميکى مى‌يابند و اين تغييرات همان‌طور که روى مى‌دهند نياز دارند به‌صورت عاملى در سيستم گنجانده شوند. اين تلاش و اقدامات تعيين‌کننده را G I S پويا (ديناميک) مى‌نامند که برجسته‌ترين و پيشرفته‌ترين پژوهش‌هاى G I S است. اين پيشرفت در دو عرصه تمرکز يافته است. شناخت موقعيت مکانى و معرفى محور زمان به‌عنوان يک بعد استاندارد در يک مدل پايه فضائى و بهبود ساختار داده‌ها به‌طورى که بتوان آنها را بدون از دست دادن يکنواختى و تماميت کل سيستم در لايه‌هاى اطلاعات، تغيير و اصلاح نمودن هدف در اين زمينه، دست‌يابى به نوعى عملکرد مناسب براى کاربران است که تأمين‌کننده انتقال تغييرات به‌صورت خودکار به مدل و نهايتاً بازنگرى مدل مى‌باشد.

مقايسه GIS سنّتى (ايستا) و GIS پويا (ديناميک)
در حال حاضر تکنولوژى GIS در دنيا از مقبوليّت فراگيرى برخوردار شده و از جهات مختلف در حال پيشرفت و تکامل است و در سير تحولات تکنولوژى GIS، کاربردى آسانتر را ارائه مى‌نمايد.
با وجود اينکه بيشتر پديده‌هاى جغرافيائى پويا و ديناميک هستند، GIS سنتى هنوز ايستا (استاتيک) باقى مانده است. کنترل محيط زيست نمونه خوبى است که بستگى به تجزيه و تحليل پديده‌هائى دارد که پيوسته در حال تغيير و دگرگونى هستند براى نمونه عوامل بيرونى مانند سرعت و جهت باد ممکن است بر انتشار هواى آلوده اثر گذارد در اکثر اوقات لازم است که اين‌گونه عوامل و رويدادهاى پويا و متغير را در يک بانک اطلاعات جغرافيائى ترکيب نموده تا امکان تجزيه و تحليل و مشاهده تغييرات حاصله فراهم گردد.
صنعت حمل و نقل نمونه ديگر را ارئه مى‌کند، مهندسين طراح جاده مى‌خواهند که از ارزيابى راه‌ها و اثرات طرح‌هاى گوناگون بر تمامى فرآيند طراحى پروژه (ارزيابى طرح‌ها و تأثير بر منطقه، زمان و هزينه) به نمايش درآورند و در همان حال تجزيه و تحليل نموده تا بتوانند انتخاب بهينه و طرح زمانى را ارائه نمايند.
در بيشتر موارد تجزيه و تحليل و نمايش رويدادهاى پويا نياز به يک فرآيند چند مرحله‌اى دارد، که متکى به انجام مراحلى طولانى مى‌باشد. مشاهده فرآيند پويا بر روى صفحه تصوير به‌صورت خودکار نمى‌باشد و کاربر بايد تغييرات را ادغام و طى طريق را تکرار کند. عيب اين روش در اين است که کاربر به‌جاى تمرکز بر روى هدف نهائى از يک شيوهٔ مدوله استفاده مى‌کند.
شيوهٔ GIS پويا با روش کلاسيک متفاوت بوده و اين مراحل را با پردازش به روش زمان واقعى به‌طور اتوماتيک که نتيجه عمليات بر صفحه نمايش به‌سرعت و بدون فعل و انفعال بين دو مرحله ارائه مى‌گردد.

**Mohammad Aref** · 17 بهمن، ۱۳۸۸

کاربرد جی آی اس در صنایع نظامی

GIS and GCIS

۱) مقدمه
امروزه بیشترین اهمیت جنگ‌افزارها در کشورهای توسعه‌یافته براساس تکنولوژی و فن‌آوری اطلاعات مورد استفاده می‌باشد. بعد از پیدایش انسان، کسب اطلاعات در مورد نیروهای دشمن، نقش بسیار مهمی را در پیروزی بر نیروهای دشمن ایفاء می‌کند. همچنین کسب اطلاعات، تفسیر و پردازش آنها از اهمیت خاصی در تصمیم‌گیری‌های سیستمی دارد. در این برهه زمانی، تولید، تبدیل، انتقال اطلاعات و همچنین مدیریت آنها در عین حال که امری بسیار حساس و بااهمیت تلقی می‌گردد، بسیار پیچیده و دشوار نیز می‌باشد. به‌طوری که جنگ خلیج‌فارس در حقیقت جنگ فناوری‌های نیروها در مقابل یکدیگر بود. در مواقعی نیازی به جنگیدن رودررو نیست. بلکه با استفاده از فناوری، مبارزه صورت می‌گیرد.

چنانکه در مواردی، نبرد در مدت زمان کوتاهی به سبب وجود فن‌آوری اطلاعات پایان می‌پذیرد. یکی از مهمترین تاکتیک‌های رزمی، عملیات اطلاعاتی و ضداطلاعاتی نیروهای خودی و نیروهای دشمن می‌باشد که باید به‌هنگام، سریع، درست و قابل تفسیر و دارای شرح باشد. چرا که در موفقیت یک نبرد نقش بسیار اساسی و حیاتی دارد. این قضیه در مورد نیروهای ائتلافی در جنگ عراق به اثبات رسیده است. سیستم‌های جنگ‌افزاری مدرن قادر خواهند بود که زمان حمله دشمن را پیش‌بینی نموده و جزئیات آن را با بالاترین دقت در اختیار نیروهای خودی قرار دهند. این مسئله باعث پیروزی بر دشمن با هزینه‌ای کمتر می‌گردد که نشان‌دهنده اهمیت اطلاعات فضائی مناسب و درست و میزان کاربرد آنها جهت برنامه‌ریزی و فرماندهی عملیات رزمی می‌باشد.

2) اطلاعات مورد نیاز در GIS نظامی

۲-۱) نقشه‌ها و نمودارها
کاربران برای استفاده GIS در سیستم GCIS به نقشه‌های مختلف تهیه، تولید و ذخیره شده در پایگاه داده‌ها نیاز دارند تا برای اهداف مختلف در سیستم GCIS مورد استفاده قرار گیرد.

۲-۲) تصاویر هوائی بزرگ مقیاس با قدرت تفکیک بالا
عکس‌هائی هوائی با دقت بالا و یا تصاویر ماهواره‌ای برای مقاصد جاسوسی، یا به‌طور ویژه برای عملیات زمینی و هوائی که شامل موقعیت هدف و گره آتش (مختصات آتش) می‌باشد از اهمیت خاصی برخوردار است.

۲-۳) نقشه‌ها و نمودارهای با مقیاس ۱:۲۵۰۰۰۰ و ۱:۵۰۰۰۰ (اطلاعات رقومی سطح دو):
نقشه‌های توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰۰ و ۱:۵۰۰۰۰ بزرگ مقیاس و چارت‌های دریائی ویژه جهت انجام عملیات خشکی، هوائی و عملیات آبی و خاکی در عملیات رزمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین در اکثر اوقات در سطوح پائین‌تر برای برنامه‌ریزی عملیاتی و جزئیات امور جاسوسی، نقشه‌های توپوگرافی برای مقاصد و نیازمندی‌های نظامی بسیار مناسب می‌باشند.
۲-۴) نقشه‌ها و نمودارهای با مقیاس ۱:۲۵۰۰۰۰ (اطلاعات رقومی سطح یک)
نقشه‌ها و چارت‌های ۱:۲۵۰۰۰۰ در سطوح بالاتر برای حرکات و جابه‌جائی‌ها در خشکی و هوا (شامل پروازهای سطح پائین) همچنین برای عملیات پشتیبانی و در سطوح پائین‌تر برای برنامه‌ریزی‌های عمومی و امور جاسوسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در استانداردها و عملیات مشترک نظامی این نقشه‌ها با نقشه راه‌های ملی و چارت‌های هلیکوپترهای ویژه، بارها مورد بازبینی و پردازش قرار می‌گیرند.

۲-۵) نقشه‌ها و چارت‌های ۱:۵۰۰۰۰۰
نقشه‌ها و چارت‌های ۱:۵۰۰۰۰۰ به مقدار بسیار زیاد برای حرکات و جابه‌جائی در خشکی و هوا، شامل موقعیت‌های سطح متوسط پروازی و همچنین در مواردی برای برنامه‌ریزی‌های جامع، موقعیت‌ها و جهت‌گیری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲-۶) نقشه‌های کوچک‌مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰۰ و کوچکتر (اطلاعات رقومی سطح صفر)
نقشه‌های مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰۰ و کوچکتر برای مقاصد نظامی بین‌المللی و چارت‌های عملیاتی راهبری هوائی یا سری‌های ONC و در سطوح بالاتر برای عملیات هوائی مورد استفاده هستند، اگرچه در موارد جزئی برای نقشه‌های برنامه‌ریزی و توجیهات نیز کاربرد دارند. چارت‌های رقومی سراسر دنیا (DCW) برگرفته از (ONC) نیز از محصولات رقومی استاندارد سطح صفر محسوب می‌شوند.

۲-۷) چارت‌های دریائی
چارت‌های دریائی که از نقشه‌های زمینی (و چارت‌های نظامی هوائی) تهیه شده‌اند در مقیاس و منطقه یکسان دارای تفاوت می‌باشند و معمولاً دارای کاربرد نظامی و شهری بوده و نقشه‌های هیدروگرافی نامیده می‌شوند. بدین ترتیب به ترکیب اطلاعات نقشه‌های دریائی با اطلاعات نقشه‌های توپوگرافی در چارت‌های ویژه دریائی، همچون پوشش مناطق کم‌عمق جهت نبرد، پشتیبانی عملیات آبی - خاکی نیاز می‌باشد.

۲-۸) اسناد و اطلاعات جغرافیائی نظامی (MGID)
MJID مانند نقشه‌های روی هم چاپ شده بوده که شامل نقشه‌های آموزشی، راه‌ها، پل‌ها، مناطق و غیره می‌باشد. بنابراین به مشخصات و خصوصیات نقشه‌های پایه تهیه شده، وابستگی دارند. دیگر موارد مطرح در MGID اطلاعات آبادی‌ها در فرهنگ‌های جغرافیائی می‌باشد که در بعضی از MGIDهای حساس و بااهمیت، اطلاعات داده‌های ارتفاعی رقومی زمین (DTED) دارای خروجی چاپی نمی‌باشند. اگرچه در فرمت استاندارد به‌طور معمول در طراحی نقشه از آنها استفاده می‌گردد.

۳) GIS در علوم نظامی
کاربردهای متعددی برای GIS در علوم نظامی وجود دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

۳-۱) فرماندهی، کنترل، ارتباطات، سیستم جاسوسی و اطلاعات عملیات
کلیه اطلاعات نقشه‌های فوق برای مقاصد گوناگون و کاربردهای متفاوت زیرسیستم‌های دیگر در سیستم CGIS نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همه این سیستم‌ها به اطلاعات مکانی عوارض و همچنین نقشه‌های زمینه‌ای که با ابزارهای تحلیلی GIS در ارتباط هستند، وابسته می‌باشند.

3-2) سیستم ردیابی یک گروهان نظامی (GPS)
واحدها و حتی افراد با ردیابی شدن توسط (GPS) سازماندهی می‌شوند که دستگاهی جهت تعیین موقعیت عوارض در سطوح مختلف نقشه می‌باشد.

۳.۳) سیستم های عملیاتی و جاسوسی
تعداد کمی از نقشه‌ها و نمودارها که مورد استفاده در سرویس‌های عملیاتی و جاسوسی قرار می‌گیرند، نیاز به جمع‌آوری اطلاعات از جاسوسان نظامی دارند. نیاز اولیه، برای جمع‌آوری چنین اطلاعات نظامی، نقشه‌های موجود با جزئیات اطلاعات مکانی و اطلاعات فرهنگی می‌باشد، اگرچه اطلاعات موقعیتی موردنیاز است، ولی می‌توان آنها را از دیگر منابع تأمین کرد. به همین علت به نقشه‌های جاسوسی یا چارت‌های خاص نیاز نمی‌باشد، بلکه اطلاعات بروز و به‌هنگام، به همراه توانائی ارتباط اطلاعات با سیستم مختصاتی مرجع و پشتیبانی از عکس‌های هوائی منطقه، نقش اصلی و اساسی را ایفاء می‌نمایند. به بیان دیگر، به روزرسانی اطلاعات جغرافیائی دارای ضرورتی اساسی می‌باشد، همچنین توانائی گزارش‌گیری از این اطلاعات به استانداردسازی آنها ارتباط دارد. مواردی که برای عملیات نظامی موردنیاز می‌باشد، جزئیات نقشه و نمودارهای اطلاعاتی است که به میزان کافی در دسترس بوده و برای هر نیروئی متناسب آن موجود می‌باشد. این نقشه‌ها و نمودارها نقشه‌های متداول بوده و شامل استانداردهای راهبری و اطلاعات موقعیتی (به شکل شبکه شطرنجی یا شبکه مدارات و نصف‌النهارات) همچنین شامل اطلاعات جزئی توپوگرافی و هیدروگرافی بوده و قابلیت تعمیم را دارند.

۳-۴) سیستم اطلاعات پشتیبانی
این سیستم برای امور لجستیک با تعریف جزئیات راه‌ها، مدل‌های توزیع، تحلیل مسیرهای کوتاه، جستجو و نمایش امکانات و زیرساخت‌های پشتیبانی و دیگر موضوعات وابسته، توسط سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) طراحی شده است.
۳-۵) سیستم میدان جنگ الکترونیکی
کلیه سیستم‌های الکترونیکی جنگی، برای تحلیل و یا برای نمایش اطلاعات، نیازمند داده‌های زمینی می‌باشند.

۳-۶) سیستم تحلیل فرکانس‌ها و مناطق تحت پوشش رادار
برای مکان‌یابی آنتن‌های رادیوئی و رادارها، تحلیل مناطق تحت پوشش، تحلیل پخش امواج، زاغه مهمات و موشک‌ها، سیستم مختصات پروازی و غیره، می‌توان از قابلیت‌های سیستم GIS برای تجزیه و تحلیل و نمایش استفاده کرد.

7,3) نقشه های عملیات مشترک - تصاویر شناسائی زمینی - دریائی و هوائی (COP)
مجموعه‌ای از یک مفهوم جدید در GIS می‌باشد که جزئیات آن در ادامه مطرح می‌شود.

۸.۳) مدل سه‌بعدی زمین، سیستم آفندوپدافند هوائی
قبل از شروع عملیات، شناخت مدل ارتفاعی زمین، صحت نقشه‌ها و تصاویر مختلف زمینی، از درجه اهمیت فراوانی حتی برای سرویس‌های جاسوسی برخوردار می‌باشد. از این فناوری همچنین برای شبیه‌سازی پروازی استفاده می‌گردد.

۹.۳) سیستم جستجوی نقشه‌های نظامی
علاوه بر اینکه اصلاحات سیستم GIS دارای کاربرهای بنیادین و مهم می‌باشد، از طرفی باعث افزایش کاربردهای آن در محیط‌های چندکاربره و شبکه‌ها گردیده است چرا که از قابلیت‌های دیگر آن، اجراء در محیط web می‌باشد. محیطی که امروزه نقش بسیار اساسی و اصلی در انتقال اطلاعات و دسترسی بالا را ایفاء نموده و امکان جستجوی اطلاعات موردنیاز کاربران را فراهم می‌نماید.

**Abo0ozar** · 19 بهمن، ۱۳۸۸

اموزش دانلود از 4shared‌اينجا هست

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

**Mohammad Aref** · 5 اسفند، ۱۳۸۸

نقش داده کاوى GIS در مديريت بحران GIS Metadata

GIS metadata has a spatial component such as the extent of the earth's surface the data covers. Metadata can describe GIS data, a GIS Web service, or an online metadata catalog. Metadata can also describe nonelectronic data such as paper maps or offline electronic data such as data stored on CD or tape media. Open standards for metadata enable the data clearinghouse concept, also known as a catalog service. Two well-known GIS metadata catalog services are the Geography NetworkSM and the NSDI Clearinghouse.

روش سنتى تبديل داده ها به دانش، متکى به تجزيه، تحليل و تفسير دستى است. اين تجزيه و تحليلهاى دستى مجموعه هاى داده اى بسيار کند، گران و موضوعى است. در حقيقت با رشد نمائى حجم داد ه ها، اين نوع تجزيه و تحليل ها در بسيارى از حوزه ها، غير عملى مى گردد. در حالى که ارزش واقعى چنين داده هايى در توانايى استخراج گزارشهاى مفيد و شناسايى رونده رويدادهاى جالب است . پشتيبانى از تصميم گييها و سياستها بر مبناى تجزيه ، تحليل ها و استدلاليهاى آمارى و کشف داده ها به منظور دستيابى به اهداف عملياتى و اجرايى مى باشد. سيستمهاى کشف دانش، اين امکان را به کاربر مى دهند که بتواند انبوه داده هاى جمع آورى شده را تفسير کنند و دانش نهفته در آن را استخراج نمايند. کاوش داده ها را مى توان بر روى بانکهاى اطلاعاتى مختلفى انجام داد. يکى از اين بانکها بانکهاى اطلاعاتى فضايى است.
داده کاوى و کاوش داده ها روى داده هايى که داراى يک يا چند ويژگى مکانى، فضايى و يا جغرافيايى باشند داده کاوى فضايى ناميده ميشود و خروجى آن دانش و معرفتى است که داراى خصوصيات فضايى جغرافيايى ، مانند مکان، جهت، فاصله، شکل هندسى و مانند آن باشد.
سيستمهاى اطلاعات جغرافيايى به طور عموم براى ذخيره و بازيابى داده هاى جغرافيايى به کار مى رود. اين سيستمها توانايى شاخص دهى اطلاعات جغرافيايى و پرس و جوهاى مکانى را دارا هستند. داده ها ى موجود در در سيستمهاى اطلاعات جغرافيايى به دو دسته تقسيم مى شوند: داده هاى مکانى و داده هاى توصيفي. داده هاى مکانى داده هايى هستند که به نحوى با موقعيت جغرافيايى و مکانى اشيا موجود درسيستم مرتبطند و داده هاى توصيفى که ساير خصوصيات اين اشيا را بيان ميکنند.

در سيستمهاى اطلاعات جغرافيايى باتوجه به حجم بالاى اطلاعات، نياز به کشف و استخراج داشن بسيار نمود پيدا ميکند. پايگاه داده موجود در سيستم اطلاعات جغرافيايى مورد بررسى مبتنى بر داده هاى شبکه حمل و نقل است. اين داده ها که به صورت روزانه از وضعيت جاده ها و خيابانهاى محدوده شهرى دريافت مى شود شامل موقعيت جغرافيايى، وضعيت مسير، نام محور، متوسط ترافيک و ... است. در اين سيستم بخشى از اطلاعات مانند موقعيت و نام مسيرها از لحاظ زمين ثابت بوده و ساير اطلاعات همچون وضعيت مسير متوسط ترافيک روزانه در دوره هاى زمانى مختلف به روز مى شود.
امروزه در مديريت بحران سوانح به خصوص در شهرهاى بزرگ و پر ترافيک ايجاب مى نمايد دسترسى به اطلاعات و داده ها توسط مديران امداد رسانى و مرکز کنترل امدادرسانى آسان تر و سريعتر صورت بگيرد. اتفاقات غير مترقبه مثل زلزله، سيل، آتش سوزى هاى مهيب و ... هميشه به پراکندگى بيشتر مى انجامد لذا ضرورت داشتن مجموعه اطلاعات دقيق از مناطق مختل داخل شهرى و برون شهرى آن هم در اسرع وقت يک ضرورت است که ما سعى کرده ايم در اين مقاله با استفاده از اطلاعات مجود در بانکها و سيستمهاى اطلاعات جغرافيايى همچون نواحى پر ترافيک، نقاط حادثه ديده، محل استقرار نيروهاى امدادى و استفاده از روشهاى و الگوريتمهاى داده کاوى روش دسترسى به بهترين مسيرها در کنترل بحران را ارائه نماييم.
اميدواريم دانش استخراج شده از اين فرايند کاربردى بتواند راهکارى مناسب در تصميم گيريهاى مختلف مديران و علاقمندان قرار دهد

**Mohammad Aref** · 5 اسفند، ۱۳۸۸

ايجاد سامانه اطلاعاتي GIS بصورت تحت شبكه

Create Data Access Service On The Network for GIS

GIS applications rate among the heavy users of network traffic, along with document management and video conferencing. GIS technology provides a visual display environment to the user supporting very quick analysis of large amounts of graphic data. Access to distributed data sources for real-time display and analysis puts large demands on network communications. Data must be transported across the network to where the program is executed in order to display the information[surce:evansvillegis] implementation services are tailored to each client requiring assistance. Our goal is to help clients move through the implementation process quickly and efficiently.

با پیشرفت شگرف علوم گوناگون و اتصال این علوم به جوامع بشری با پیچیدگی و حجم بالایی از اطلاعات مواجه هستیم که G.I.S یکی از راه حل های آسان سازی این پیچیدگی ها می باشد . یکپارچه سازی این داده ها و در دسترس قرار دادن آن ها برای اقشار مختلف جامعه نیازمند تکنولوژی جدیدی است با نام WebG.I.S است .

این تکنولوژی به ما اجازه دسترسی به منابع عظیمی از داده های مکانی و توصیفی را در کمترین زمان با کمترین هزینه و در هر مکانی ( منزل – سازمانهای دولتی – شهر دیگر 0 0 0) و در هر زمانی از شبانه روز و همچنین ایام تعطیل برآورده می سازد .

امروزه G.I.S آنچنان در مدیریت و کنترل مناطق و شهر ها و ... نفوذ کرده است که نبود آن می تواند شکاف غیر قابل جبرانی در بدنه آن ها وارد نماید .

تمام مراکز دولتی – سازمان ها و موسسات تجاری مرتبط با عمران شهری – محققین و دانش پژوهان و ... همه و همه از داده های G.I.S برای رشد و توسعه اهداف خود بهره می گیرند .

این علم و تکنولوژی مفید روز به روز جای خود را در قسمت های مختلف جامعه باز نموده و توجه کارشناسان و متخصصین را به خود جلب نموده است و این در حالی است که تصمیم گیری های حساس و دقیق نیازمند استفاده از این تکنولوژی می باشد .

اهداف

1- كنترل سطوح دسترسي به اطلاعات.

2- تهيه نقشه هاي الكترونيكي از نقشه هاي كاغذي، بانكهاي اطلاعاتي و منابع اطلاعاتي مربوطه و امكان به روز رساني سريع اطلاعات

3- تهيه مناسبترين و كاراترين روش ارائه و دسترس قرار دادن انواع اطلاعات جهت استفاده كاربر

4- انجام تحليلها و ارائه راهكارهاي مناسب توسط سيستم از انواع اطلاعات جغرافيايي و توصيفي

5- ايجاد سيستم gis جهت درج داده هاي مكاني مربوط به آثار تاريخي ايران
جستجوي و پرس وجوي ابنيه ها تاريخي - نمايش عكس، فيلم و...

6- اطلاع رسانی جهت کاهش شکایات مردمی (برنامه زمانبندی پروژهای عمرانی شهرداری)

7- آگاهی شهروندان نسبت به وضعیت ملک خود در وضعیت موجود و اینده ( نمایش طرح تفصیلی ) با هدف جلوگیری از سوء استفاده افراد سود جو و سوداگران زمین

8- اطلاع رسانی شهروندان به شهرداری (خبررسانی از ساخت سازها غیر مجاز و شبانه ، اطلاع رسانی از وضعیت موجود ملک که از چشم کارشناسان شهرداری به دور مانده و ...)

9- خدمات رسانی به مسافرین بویژه در ایام نوروز و تابستان (ادرس یابی دقیق و سریع بدون سر درگم شدن در شهر برای مسافرین نا اشنا به شهر – آدرس دهی هتلها ، رستورانها ، مراکز درمانی ، خانه معلمها ، پارکها ، مناطق تفریحی و استراحتگاهی ، بانکها و . . . )

مخاطبین

1- شهروندان
2- ارگانها و سازمانهای دولتی
3- پژوهشگران ، دانشجویان و مراکز آموزش عالی
4- مسافران و گردشگران

قابليتها :

1- نمايش لايه هاي مختلف اطلاعاتي به کاربران با قابليت کلاس بندي لايه ها و نمايش يک يا چند لايه به طور همزمان، اين لايه ها شامل لايه هاي مربوط به انواع راه هاي شهري، مراکز اداري، فرهنگي، اقتصادي و خدماتي و ... مي باشد .

2- داراي بودن يک Legend ديناميک با توجه به مقياس نمايش .

3- امکان فيلتر و انتخاب لايه ها جهت نمايش ، توسط کاربر

4- کليه ابزارهاي کار با نقشه، شامل تمام مواردي که مورد نياز کاربر مي باشد مانند: بزرگنمايي با استفاده از ماوس(Track Zoom In)، بزرگنمايي(Zoom In)، کوچکنمايي(Zoom Out)، نماي کامل(Full Extent)، نماي قبلي(Previous Extent)، آخرين نما(Last Extent)، نمايش مقياس(Scale bar)، موقعيت بر روي نقشه(Map locator)، ابزار هاي حرکت بر روي نقشه (Pan).

5- ابزار هاي ترسيمي شامل: رسم نقطه ، رسم بيضي، رسم دايره، رسم مستصيل، رسم چند ضلعي و ....

6- ارائه اطلاعات مکاني نقطه مورد انتخاب کاربر بر روي نقشه (Identify).

7- نمايش مختصات جغرافيايي هر لحظه ماوس بر روي نقشه.

8- امکان جستجوي نام مکان مورد نظر بر روي نقشه.

9- بر چسب گذاری لایه ((Label Features

10- انتخاب بر اساس داده های توصیفی ( Select By Attribures )

11- انتخاب بر اساس موقعیت مکانی عارضه (Select By Location)

12- گزارش گیری به صورت نمودار ، جدول و ...

13- امکان اعمال توابع شرطی ( And – OR – Like – NOT )( = =)

14- لینک (Add Hyperlink)

15- امکان چاپ و یا گرفتن خروجی با فرمت Tiff ....

16. اندازه گیری طول و فاصله

17. تعيين حريم(Buffer)

In order to help clients become self-sufficient in this process, the staff of IDAS assists and trains clients at complicated and difficult stages of implementation. To this end, we offer the following implementation services: Implementation Support Data Analysis and Application Development Database Design (Oracle, SQL, other DBMS) Analysis of Geographic Data Custom Training System/Network Configuration Support "Rent-a-Tech" agreement for specific engagements

ورود

مقاله های با موضوع gis

ارسال های توصیه شده

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Abo0ozar 8637

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Abo0ozar 8637

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

Mohammad Aref 120445

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید