جایگاه حمل و نقل شهری در توسعه پایدار

[Mohammad Aref 120,439]

از جمله عوامل اساسی در ایجاد تحولات اقتصادی یک کشور پیشرفتهایی است که در سیستم حمل و نقل آن صورت می‌گیرد. بخش حمل و نقل نه تنها فرآیند توسعه اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه خود نیز در جریان توسعه اقتصادی دچار تغییر و تحولات کمی و کیفی می‌شود. اثرات عمیق حمل و نقل همان گونه که در شاخص های کلان کشور باقی می‌ماند در ساختارهای شهر نیز مشاهده می‌شود. آرایش فضایی کاربری های گوناگون در شهرها از تسهیلات حمل و نقل و سیستم ارتباطی شبکه شهری تأثیرپذیری فراوانی دارد. از این رو برنامه ریزی دقیق و درست حمل و نقل شهری می‌‌تواند منجر به آرایش مطلوبی از انواع کاربری ها شود و فضای شهری را مطلوب تر نماید.

 

ترافیک شهرها به ایجاد توازن تمایل دارد و اگر ترافیک افزایش یابد مردم برای اجتناب از تاخیر، مقصد یا مسیر خود را تغییر می دهند و اگر ترافیک کاهش یابد، آنها سفرهای بیشتری را در ساعت اوج بار ترافیکی خواهند داشت. در یک مدت زمان طولانی کاهش این نقطه توازن تنها راه کاهش ترافیک است. کیفیت گزینه های سفر تاثیر زیادی بر نقطه تعادل ترافیک دارد. اگر گزینه ها نامرغوب باشند، افراد بیشتری از وسایل نقلیه عمومی رویگردان خواهند شد و در نتیجه استفاده از وسایل حمل و نقل خصوصی و اتومبیل های تک سرنشین افزایش خواهد یافت.

در شرایط فعلی حمل و نقل شهری در کشور ما تعداد واقعی شهروندانی که تمایل بیشتری به حمل و نقل عمومی نشان می دهند بسیار پایین است. برای جذب رانندگان با خودرو شخصی (رانندگانی با اعتقاد به خودرو شخصی) به سوی حمل و نقل عمومی باید آن را سریع، راحت، ارزان و قابل اطمینان ساخت. زمانی که حمل و نقل عمومی از خودرو شخصی سریع تر باشد بخشی از رانندگان اتومبیل های شخصی به سم آن متمایل خواهند شد و این روند تا زمانی که سیستم حمل و نقل شهری دوباره به وضعیت تعادلی جدید برسد (به این معنا که ترافیک تا جایی کاهش می یابد که دیگر حمل و نقل عمومی از خودرو شخصی سریع تر نباشد) ادامه می یابد. در نتیجه، هر چه حمل و نقل عمومی سریع تر باشد ترافیک با سرعت بیشتری در معابر موازی جریان پیدا می کند. انواع دیگر بهبود شرایط حمل و نقل عمومی نیز به همین صورت باعث تغییر رویکرد شهروندان می گردد.

 

تغییر ترافیک از خودرو شخصی به حمل و نقل عمومی در یک معبر خاص نه تنها باعث کاهش ترافیک در آن معبر میشود بلکه باعث کاهش ترافیک خودرو ها در خیابان های اطراف نیز خواهد شد. بنابراین افزایش و بهبود گزینه های سفر به نفع همه سفرکنندگان در یک کریدور است. روند سریع توسعه شهرنشینی منجر به افزایش تقاضا برای زیرساخت ها نظیر شبکه آب آشامیدنی، شبکه برق و امکانات حمل و نقل شهری گردیده است. عدم کفایت سیستم موجود یا مدیریت های موازی در بخش مدیریت ترافیک شهری موجب افزایش فاصله بین تقاضا و عرضه امکانات حمل و نقل می گردد. ترافیک، افزایش قابل توجه زمان جابه جائی، افزایش تصادفات، آلودگی صدا و نزدیک شدن میزان آلودگی هوا به مرزهای تهدید سلامت انسانی از تبعات سیستم حمل و نقل ناپایدار در مناطق شهری می باشد. پایداری تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، الگوهای استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی شود، بلکه باید تغییراتی در نحوه تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلات حمل و نقل ایجاد گردد.

 

یک سیستم حمل و نقل پایدار نیازمند فعالیت هایی بیش از کنترل آلودگی هوا، ترافیک یا کاهش مصرف سوخت است. بررسی ها نشان داده است که هیچ راه حل منفردی برای حل مشکلات پیچیده حمل و نقل وجود ندارد و رفع چنین مشکلی نیازمند یک سازوکار جامع، پویا و قابل اطمینان است. مدیریت پایدار حمل و نقل اثرات توسعه حمل و نقل را بر روی کارایی اقتصادی، موضوعات زیست محیطی، مصرف منابع، کاربری اراضی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می دهد و به کاهش اثرات زیست محیطی، افزایش بازدهی سیستم حمل و نقل و بهبود وضعیت زندگی اجتماعی کمک می کند و هدف آن افزایش کارایی و جابه جایی کالاها، خدمات و افراد با حداقل مشکلات دسترسی است که بدون سازماندهی مجدد استراتژی ها، سیاست ها و برنامه ها قابل دستیابی نخواهد بود. واقعیت این است که وضعیت جابه جایی مردم در دنیای امروز نامطلوب است و بدون انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد گردید. لذا هم کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه ناگزیر به حرکت به سوی مدیریت پایدار حمل و نقل هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی در شهرها می بایست مبانی و اصول حمل و نقل پایدار را به عنوان مرکز ثقل برنامه های آتی حمل و نقل مد نظر قرار دهند.

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار