بررسی مفهوم نما و پوشش کالبد شهر

[Mohammad Aref 120,438]

نما به عنوان چهره و نماد بیرونی معماری یک بنا مبین هویت و زیبایی آن است و نمود عینی ذهنیتی است که معمار با آن درگیر بوده و متاثر از عواملی همچون پاسخگویی به نیاز محیط، خواسته های کارفرما، مصالح و هزینه مصرفی می باشد. نمای ساختمان خارجی ترین پوسته ساختمان و نماد هویت آن قطعه شهری است که در کنار سایر نماهای همجوار خود هویت کالبد شهری را تعریف می کند. نما بیش از هر چهره دیگری با مردم، ساکنان و توریست های شهری ارتباط برقرار می سازد و در آن مقوله های بسیاری از هویت و زیبایی تا تکنولوژی و فناوری ساخت، دخیل است.

 

نچه امروز در باب نما مطرح است، تغییر نگرش به آن و تلطیف تک بعدی نگری به نما بعنوان پوسته خارجی صرف در بنا است. در دنیای کنونی عواملی همچون انرژی، چند پوسته بودن و نوع مصالح مصرفی در نما از جمله تاثیرگذارترین موارد مطرح در امر نماسازی می باشند که در کنار سایر مقولاتی همچون هویت و زیبایی، اقتصاد و فناوری ساخت و اجرا در تعیین، تصویب، طراحی و اجرای نما به ایفای نقش می پردازند. فقدان چنین مباحثی در کشور ما و استفاده تقلیدی و نامناسب از مصالح وارداتی چهره زشتی به شهر و تکنولوژی نما بخشیده و عدم هماهنگی مصالح بکاربرده شده در نما با کاربری بنا، ساختمان های ما را از هر لحاظ فاقد اعتبار و برقراری ارتباط با مخاطب ساخته است.

 

ساختمان سلولی از پیکر پویا و زنده شهری است و عدم پذیرش آن به عنوان موجود جانداری که نفس می کشد و با روح و جسم انسان ها در ارتباط است ما را باز هم در نحوه نگرش به فضای تخصیص داده شده به آن و ملحقات و ملزومات آن دچار اشتباه می سازد. مفاهیم زیادی در خلق بنا دخیل است که در کنار مصادیق حداقل، از اقلیم، بافت، فرهنگ و اقتصاد حاکم بر آن تعریف می یابد. آنچه که آدمی را در نگاه اجمالی، هویت می بخشد لباس اوست و آنچه که بنایی را از دیگری جدا می کند نمای اوست و این همان تعریف هویت است که تمایز/تشابه را به معنای تمایز با غیر و تشابه با خود در نظر می گیرد.

 

پوشش ساختمان همواره در حد فاصل دو فضا قرار دارد و در تعریف هر دو فضا نقش ایفا می کند. پوشش ساختمان در حد فاصل یک فضای باز ویک فضای بسته یا نیمه باز قرار می گیرد. بدنه ای که از یک طرف فضای باز ار تعریف کرده و از طرف دیگر فضای بسته را، از طرف فضای بسته مسیول ارتباط این فضا با نور و چشم انداز و… است و از طرف فضای باز مسیولیت تعریف آن فضا، ارتباط با فضا های اطراف و ارتباط با زمین و آسمان را به عهده دارد. ظاهربناها مانند ظاهر افراد و اشیا نمایانگر و نماینده درون آنهاست. در و دیوار و چهره ساختمان ها به عنوان یک وسیله قوی انتقال معانی و شبکه نافذ ارتباطی ،پیام های گوناگونی را به طور مستمر به بینندگان آن منتقل می کند.

 

نماهای شهری را نه تنها نماهای اصلی معماری ساختمان ها، بلکه خصوصا در فضاهای شهری، عمدتا اجزاء و عناصر اضافه شده به نماهای اصلی نظیر کولرها و کانال ها، تابلوها، علایم و سایر اجزاء و عناصری تشکیل می دهد که به هر منظور به دیواره بنا اضافه شده است. نماهای شهری وسیله ارتباطات اجتماعی در شهرهستند به این مفهوم که اطلاعات، ارزش ها و احساسات از طریق آنها به مردم منتقل می شود. بنابراین ظاهر بناها به صور گوناگون استفاده کنندگان از فضاهای شهری را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند به انجام عملکرد کمک کند به طوری که به راحتی و سهولت انجام گیرد و همینطور تنوع، هویت، خوانایی و معنی در فضاها ایجاد کرده سطح اگاهی شهروندان را ارتقا می بخشد.

 

خطوط نما از مهم ترین عناصر ارتباط نما های شهری و ایجاد نظم به شمار می روند. خطوط نما از چهار دسته خط تشکیل می شوند:

 

• خط پایه یعنی تقاطع دو سطح پیاده رو و بدنه خیابان
  
• خط انتهایی طبقه اول یعنی خط بالای مغازه ها و ورودی ها
  
• خطوط فوقانی طبقات دوم و سوم و طبقات بالاتر و خطوط پنجره های این طبقات
  
• خط لبه بام و جان پناه
  

 

ترکیب نما در تقاطع خیابان ها و میدان ها نوعی فضای شهری است و اهمیت بصری زیادی دارد. ساختمانی که در تقاطع دو خیابان قرار می گیرد، یا بناهای کنج در یک تقاطع، یا بناهایی که در گردش یک نما به صورت هلالی یا مدور قرار می گیرند باید بتوانند با نمای خیابان های مجاور ارتباط بصری برقرار کنند. نمای خیابان شهری معرف تصویر ذهنی آن قسمت از شهر محسوب می شود و اهمیت نمای ساختمان ها نیز از آن روست که در کنار هم تشکیل دهنده کل واحد می باشند.

 

منابع:

 

• توسلی، محمود: قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، ۱۳۷۵
  
• بحرینی، حسین: فرآیند طراحی شهری، اتنشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۱
  
• نکاتی در خصوص طراحی فضای شهری با رویکرد به خیابان، دفتر فنی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران، ۱۳۸۴
  

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار