Mohammad Aref 120452 اشتراک گذاری ارسال شده در 8 مهر، ۱۳۹۴ برای شناخت بهتر مفهوم “محرمیت” آن را در قالب دو عامل مهم و مؤثر بر آن موردبررسی قرار می‌دهیم: سلسله‌مراتب محرمیت (محرم شدن فضا) به معنای سلسله‌مراتب خصوصی شدن فضا از فضای کاملاً عمومی در شهر تا فضای کاملاً خصوصی (خانه) هست. پدیده اشراف که به معنای دید به فضای خصوصی و نیمه‌خصوصی افراد هست. سلسله‌مراتب محرمیت فضایی نظام کالبدی شهرها در طول تاریخ خود، همواره واجد سلسله مراتبی مابین عمومی‌ترین فضاها تا خصوصی‌ترین فضاها بوده است. انسان‌ها برای رسیدن به واحد خصوصی خانه با طی مراحلی در شهر به‌مرور زمانی پله به پله از فضای عمومی‌تر به‌سوی فضای خصوصی‌تر نزدیک می‌شدند. گذر اصلی (حوزه شهر) گذر اصلی محله (حوزه محله) گذر فرعی (حوزه همسایگی) کوچه بن‌بست (حوزه هم‌جواری) خانه (حوزه کاملاً خصوصی) این سلسله‌مراتب را در شهرهای کنونی امروزی بیشتر به‌صورت کمی زیر می‌توان ترسیم نمود البته با نادیده گرفتن بعضی موارد: خیابان‌های شهر (حوزه شهر) خیابان اصلی محل موردنظر (حوزه محل) خیابان فرعی (حوزه محل) کوچه یا خیابان فرعی‌تر (حوزه همسایگی) خانه یا کاشانه (حوزه خصوصی) سلسله‌مراتب فوق که در شهرهای کنونی رایج هست نسبت به سلسله‌مراتب قدیمی و سنتی تا حدود زیادی نقض‌کننده اصل «سلسله‌مراتب فضایی محرمیت» هست. فضاهای شهری خصوصیت و شخصیت کمتری دارند به‌طور مثال در مورد حوزه محلی، حریم یک کوچه یا خیابان فرعی در این حوزه اکثراً به‌وسیله عبور نقض می‌گردد. یک کوچه بن‌بست در شهر قدیمی محل عبور سایر ساکنین شهر نبوده و واجد خصوصیت و شخصیت فضایی تعریف‌شده برای ساکنین آن بوده اما در شهر امروزی حریم یک کوچه خصوصی که در خانه‌ها و کاشانه‌های چندطبقه به آن بازمی‌گردد عموماً به‌وسیله عبور سایر ساکنان شهر – چه پیاده و چه سواره- کاملاً شکسته می‌گردد. شکسته شدن و خدشه‌دار شدن مراحل سلسله‌مراتب فضایی در شهر کنونی از جنبه‌های گوناگون قابل‌بررسی است اما آنچه موردنظر بوده است مقدمه‌ای است در طرح سلسله‌مراتب حاصل از وجود بلندمرتبه در یک مکان شهری هنگامی‌که یک واحد ساختمانی بلند (شامل تعداد زیاد ساکنین) به‌جای یک واحد خانه (کاشانه ۳-۴ واحدی) قرار می‌گیرد سلسله‌مراتب خصوصی شدن فضا بیش‌ازپیش متفاوت گردیده تغییر می‌کند. درواقع امر، واحد بلند بسته به میزان جمعیت و بزرگی خود می‌تواند حکم «محله» تا «همسایگی» و «هم‌جواری» را یکجا داشته باشد. بیشتر مراحل خصوصی شدن فضا در خودواحد بلند در طی زمانی کوتاه‌تر از سابق اتفاق می‌افتد: ورودی و سرسرای اصلی واحد بلندمرتبه (عمومی‌ترین) آسانسور (عمومی) راهرو (نیمه عمومی) خانه (خصوصی‌ترین) اگر تمامی شهر یا یک منطقه شهری از واحدهای بلند تشکیل‌شده بودند وجود سلسله‌مراتب فوق برای خود کامل و تا حدودی زیادی کار بود اما مشکل زمانی پدید می‌آید که در مکانی از شهر در محلی که دارای شخصیت خاصی بوده یک واحد بلند مسکونی با تعداد زیاد ساکنین قرار گیرد، در این حالت شخصیت و خصوصیت مکان که با تعداد خاص همسایگی و آشنایی محلی همراه بوده خدشه‌دار گردیده و از بین می‌رود درواقع امر سلسله‌مراتب موجود را خدشه‌دار می‌کند. این پدیده نیز مانند بسیاری از مسائل بلندمرتبه‌ها در هم‌جواری نامناسب و نسنجیده این واحدها با واحدهای کوتاه مرتبه به وجود می‌آید. توجه به نکته دیگری در رابطه با سلسله‌مراتب فضایی که در واحد بلند مطرح هست ضروری است: مراحل خصوصی شدن فضا در واحد بلند مسکونی در فضای بسته اتفاق می‌افتد (از سرسرای ورودی تا ورودی خانه)، درحالی‌که در مراحل خصوصی شدن فضا مختص شهر کنونی، تمامی مراحل در فضای باز خیابان و میدان و کوچه اتفاق می‌افتد و صرفاً واحد خصوصی است که فضای بسته را تشکیل می‌دهد (لازم به تذکر است که کاشانه ۳ و ۴ طبقه را نباید با واحد بلند با ساکنین متعدد یکی دانست). نکته قابل‌توجه این است که فضای عمومی بیشتر مناسب فضاهای باز است خصوصاً هنگامی‌که سروصدا و تحرک کودکان مطرح می‌گردد. توجه به مسئله فوق و حل تناقض موجود بین «خصوصیت فضا» و «عملکرد» در طراحی معماری واحدهای بلند ضروری هست. طراحی سرسراهای ورودی، آسانسورها، راهروهای انتهایی باید به صورتی باشد که از تراکم جمعیت و تعدد برخوردهای انسانی در فضای بسته جلوگیری نماید. پدیده اشراف «اشراف» در این بحث به معنی مشرف بودن و دید داشتن به فضای خصوصی خانه‌ها هست. در سلسله‌مراتب خصوصی شدن فضا، هر چه فضا خصوصی‌تر می‌گردد اشراف کم می‌شود تا جایی که در فضای ۱۰۰% خصوصی خانه نباید اشرافی وجود داشته باشد.واحدهای بلند خود به‌تنهایی مشکلی در این رابطه ندارند، اما زمانی که در جوار یکدیگر و یا در همسایگی واحدهای کوتاه واقع می‌گردند پدیده «اشراف» رخ می‌نماید. این پدیده خصوصاً محرمیت را در فضای باز خصوصی (حیاط‌ها) از بین می‌برد. منابع: صادقیه، لیلا، بلندمرتبه‌سازی به‌ویژه در امر مسکن چرا، چگونه، کجا؟، ۱۳۸۰ منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده