پیشینه نظری اندازه بهینه شهر

[Mohammad Aref 120452]

در طول تاریخ افراد زیادی درباره شهر و مسائل مرتبط با آن نوشته اند و سخن گفته اند. اما یکی از مهمترین دغدغه های نظریه پردازان شهری همواره موضوع اندازه و تراکم بهینه شهری بوده است که بر مبنای آن زیرساخت های مناسب و سیستم حکمروایی مطلوب را تعریف کرده اند. یکی از این افراد افلاطون است که در کتاب جمهوریت به اندازه بهینه شهر اشاره می کند. وی معتقد است اندازه شهر باید که نه بزرگ نه کوچک بلکه کافی باشد و با توجه به شاخص های بهینه اقتصادی توان بر آورده ساختن نیازهای روزمره شهروندانش را دارا باشد. همچنین وی در کتاب قوانین نیز به مسئله اندازه شهر میپردازد و پیشنهاد می کند که جمعیت شهر می بایست به 5040 خانوار محدود می گردد. در ادامه نظریات دیگر اندیشمندان این حوزه را مورد بررسی اجمالی قرار می دهیم.

 

ارسطو

ارسطو موضوع اندازه شهر را در کتاب سیاست و قانون اساسی آتن مورد بحث قرار داده است. ارسطو بر این باور بود که اندازه شهر مرتبط با عملکرد آن بوده و می بایست به نحوی محدود گردد که شهروندان شخصیت یکدیگر را بشناسند.

 

هیپوداموس

معمار و شهرساز قرن پنجم قبل از میلاد یونان نیز پیشنهاد می کند که هر شهر می بایست دارای جمعیت برابر 10000 نفر متشکل از 3 طبقه هنرمندان، کشاورزان و سربازان حرفه ای باشد.

 

توماس مور

توماس مور در کتاب آرمانشهر، شهرهای خیالی با اندازه جمعیت معین اشاره می کند. در سال 1516 میلادی وی ایده مجموعهای متشکل از 54 شهر را که هر یک جمعیتی معادل 6000 خانوار داشته و فواصل هرها که بر اسس قاعده و مقررات مشابهی تنظیم شده است را ارائه کرد.

 

ابنزر هاوارد

ابزرد هاوارد پیشنهاد کرده است که اندازه بهینه شهر جدید می تواند جمعیتی برابر 32 هزار نفر در باغشهر اولیه و کمربند روستایی آن و جمعیتی برابر 58 هزار نفر در هر یک از شهر های ثانویه که می بایست خود مرکزیت گروهی از شهرک ها را بر عهده می گرفتند باشد. ابنزرد هاوارد در تقابل با فشردگی تراکم زشتی و وضعیت غیر بهداشتی شهر های اروپایی قرن الگوی باغشهرها رادر سال 1894 در کتابی تحت عنوان فردا ارائه نمود. شهر پیشنهادی هاوارد جمعیتی برابر 30000 نفر را در سطحی معادل 100 جریب در خود جای داده است و آنگاه کل شهر توسط کمربندی از اراضی کشاورزی به مساحت 5000 جریب در بر گرفته می شد.

 

سولری

پانولو سونری نیز در تلاشی که برای ایجاد شهرک های فشرده و با تراکم زیاد انجام داده است. ایده هایی برای شهرهای عمودی که در برخی بخش ها نیز در زیر زمین قرار دارند مطرح کرده است.شهر عمودی یک ایده شهر سازانه نسبتا انتزاعی است که تحت عنوان پروژه ای موسوم به آرکولوژِ توسط سولری مطرح گردید ارکولوژِ عبارت است از مگا استراگچر که می بایست به صورت خود کفا زندگی شهروندان را از نظر محل سکونت کار تفریح و درون خود تامین کند به منظور آزمون ایده ارکولوژِ شهری به نام آرکوژانتی در فونیکس اریزونا در حال ساخت است به طور کلی ایده شهر عمودی شهری فوق متراکم را تصویر می نماید که با مقیاس بزرگ خود اتکا بوده و نیاز به اتومبیل را از بین برده و زمین را برای فضاهای باز می گذارد.

 

لوکوربوزیه

مفهوم شهر های پر تراکم با طرح پیشنهادی لوکروبوزیه موسومب شهر معاصر در سال 1922 مطرح گردید پروژه مزبور می بایست سه میلیون نفر را در خود جای دهد و تراکمی فوق العاده زیاد 1200 نفر در جریب داشت. ساختمان های اداری ودفاتر شهر مزبور برج های 60 طبقه ای بودند کهتنها پنج درصد از سطح زمین را اشغال کردند برج های مزبور در مرکز شهر تجمع داده شده بودند و اطراف آنها را فضای باز وسیعی محاصره می نمود و سپس آپارتمان های مسکونی هشت طبقه ای که تراکمی نعادل 210 نفر در جریب داشتند مجموعه برج های 60 طبقه را احاطه می کردند.

 

لوید رایت

لوید رایت با پیشنهاد الگوی برود ایکرسیتی خود افق تازه ای از شهر افقی و با تراکم بسیار کم را به عنوان محیط ماسب جهت زندگی جامعه امریکایی طرح نمود در الگوی مزبور برای هر خانواده یک قطعه زمین به مساحت حداقل یک جریب پیش بینی شده بود که منجر به خلق محیطی باتراکم مسکونی بسیار پایین حدود 6 الی 7 نفر می گردید.

 

دوکسیادیس

مفوم شهر افقی نخستین بار تحت عنوان اکامنوپلیس توسط دوکسیادیس و همکارانش در سال 1962 مطرح گردید. شهر مزبور در نهایت می بایست از طریق سیستم ممتد و یکپارچه از ساختمان ها و محلات یک مجتمع زیستی جهان شمول را پدید می آورد فرضیه زیرین اکامنوپلیس این بود کهر شد مناطق کلانشهری در آینده اجتناب اپذیر است و شهرها از طریق دگردیسی سریع خود از مرحله شهر کوچک به شکل شهر بزرگ و سپس به کلاشهر و نهایتا به شکل شهر- منطقهدر خواهند آمد. طبق تعریف دوکسیادیس شهر منطقه مگالوپلیس سیستمی است که ازتلفیق تدریجی چندین شهر و کلانشهر حاصل می شود و جمعیتی بالغ بر دهها میلیون خواهد داشت بر طبق الگویپیشنهادی دوکسیادیس شهرهای درون سیستم شهر- منطقه نمی بایست ابعادشان از 7000 در 7000 فوت تجاوز نموده و هم چنین حداکثر جمعیت ساکن در آنها 50 هزار نفر تراکمی در حدود 113 نفر در هکتار پیشنهاد شده بود.

منابع:

 

• شوای، فرانسواز: شهرسازی تخیلات و واقعیت، ترجمه محسن حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران، 1385
  
• ویکی پدیا پارسی
  

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار