جستجو در تالارهای گفتگو

نظامی در هفت پیکر، ضمن طرح مسایل و نمادهای عارفانه، زندگی بهرام را از آغاز شرح می‌دهد. در واقع، هفت پیکر دو بخش دارد: تاریخی و تمثیلی. بخش تاریخی آن سرگذشت بهرام، پادشاه ساسانی است، که البته تخیل شاعر در پردازش آن نقش بسزایی دارد. بخش دوم هفت پیکر، تاویلی و تمثیلی است. فرهنگ، ادب و هنر ایران زمین پیوندی ناگسستنی با عرفان و بینش عرفانی دارد. ایرانیان در طول هزاره‌های تاریخ خود متأثر از اندیشه‌های عرفانی بوده و هستند. یکی از جلوه گاه‌های این تأثیر و تأثر، آثار منظوم ادب پارسی است. «هفت پیکر» نظامی گنجوی، چهارمین مثنوی از مثنوی‌های پنج گانه او، یکی از همین آثار است. از آنجا که این سروده در سال‌های پایانی عمر این شاعر گرانقدر به نظم کشیده شده، بیشتر از سایر آثار نظامی می‌توان پختگی اندیشه‌های عرفانی را در لابه لای ابیات آن دریافت. به عقیده بسیاری، حکمت نیز در این منظومه و از زاویه نگاه نظامی ظهور دیگری دارد. به همین دلیل شاید بتوان گفت هفت پیکر، شاهکار نظامی است. نظامی در هفت پیکر، ضمن طرح مسایل و نمادهای عارفانه، زندگی بهرام را از آغاز شرح می‌دهد. در واقع، هفت پیکر دو بخش دارد: تاریخی و تمثیلی. بخش تاریخی آن سرگذشت بهرام، پادشاه ساسانی است، که البته تخیل شاعر در پردازش آن نقش بسزایی دارد. بخش دوم هفت پیکر، تاویلی و تمثیلی است. او سرگذشت بهرام گور را از زمان تولد تا وفات از منابع تاریخ پارسی و عربی اقتباس کرده و به نظم در آورده، اما داستان هفت پیکر را همچون گوهری در میانه آن رشته گرانبها جای داده و منظومه خویش را هفت پیکر خوانده است. چرا؟ قصه به خاطر جذابیتی که دارد مفسر رازهای پنهان است. اگر نظامی قصه می‌گوید به این دلیل است که برای تفهیم معنا نیازمند ابزاری است و ابزاری او قصه است. در هفت پیکر، آسمان و زمین با هم مأنوس می‌شوند. هفت قصر، هفت رنگ، هفت روز و هفت سیاره که برخی زمینی و بعضی آسمانی هستند. البته رنگ‌ها فقط وجه مادی خود را نمی‌گویند، بلکه هر رنگی فراتر دارد و هویتی معنوی را روایت می‌کند. هم نشینی آسمان و زمین در هفت پیکر اهمیت دارد. به هر حال نظامی بیش از پنج هزار بیت را به خدمت گرفته است تا بگوید و نشان دهد از کیفیت راهی که سالک برای رسیدن به حقیقت باید بپیماید. به همین سبب است که نهایت این هفت قصه، کمال آدمی است. از مشخصه‌های این اثر، تکرار عدد هفت است. حتی ناپدید شدن بهرام در غار، پایانی که نظامی برای او در نظر می‌گیرد و چندان با روایت‌های تاریخی منطبق نیست، آکنده از مفاهیم عرفانی است. نظامی بیش از پنج هزار بیت را به خدمت گرفته است تا بگوید و نشان دهد از کیفیت راهی که سالک برای رسیدن به حقیقت باید بپیماید. به همین سبب