اسمی مختلف >بالابان , چَرخ ,چَرغ,یا صَقِر, Falco cherrug
چرخ یا بالابان، بزرگترین شاهین بومی ایران است.
طول بدن این پرنده زیبا از ابتدای خم بال تا انتهای دم در حالت معمول از ۳۸ سانتی متر تا ۴۳ سانتی متر متغیر است، اما در حالات استثنایی ازجمله مساعد بودن شکارگاه، جوانی والدین و نوع زیر گونه، طول بدن این پرنده به ۴۷ سانتی متر نیز میرسد.
اما عموما طول پرندگان بومی ایران به زحمت از ۴۳ سانتی متر (از ابتدای خم بال تا انتهای دم) تجاوز میکند.در تیره شاهینیان پرندگان ماده بزرگتر از نرها هستند.بالابان ماده نسبت به نر، سری کوچکتر و پنجههایی کلفتتر دارد، اما از نظررنگ آمیزی تفاوتی بین نر و ماده وجود ندارد. این پرنده دم نسبتا بلند، بالهایی دراز و نوک تیز دارد. طول بالهای این شاهین بزرگ بین ۱۰۵ تا ۱۲۹ سانتی متر متغیر است. این پرنده در فصل سرد به مناطق گرم مهاجرت میکند.
● زیستگاه
در حقیقت چرخ را میتوان شکارچی روززی علفزارهای وسیع دانست. اما این امر بدین معنی نیست که این پرنده در کوهستان و کوهپایهها دیده نمیشود. در واقع استپ را اولین و اصلیترین زیستگاه این پرنده قلمداد میکنند. اگر بالابانی در شکاف صخرهای تخمگذاری کرده باشد یقین بدانید این لانه مشرف به دشت وسیعی است. دلیل این امر نیز بسیار واضح است، این پرنده به خاطر بالهای بلند و نوک تیز نمیتواند در مناطق جنگلی پر درخت شکار کند.