جستجو در تالارهای گفتگو

گنجعلی خان؛ مجموعه ای که حاکم شهر را جاودان کرد میدان گنجعلی خان همانند میدان های نقش جهان در اصفهان و یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گردآورده است. در سه ضلع میدان گنجعلی خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی خان قرار دارد. ۹۵۰ سال از پایه گذاری سنگ بنای مجموعه گنجعلی خان می گذشت، پس از صفویان چندین سلسله آمده و رفته بودند که پهلوی دوم به فکر مجموعه ای افتاد که گنجعلی بیک از امرای کرمان ساخته بود. تهیه نقشه و فراهم آوردن مقدمات ثبت مجموعه مدتی به طول انجامید تا اینکه در بیست و ششمین روز دومین ماه سال ۱۳۴۷ این مجموعه عظیم ثبت شد. گنجعلی بیک مشهور به گنجعلی خان، از سرداران سلحشور دربار صفویه بود که به سال ۱۰۰۵ هـ .ق به فرمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان شد. او مردی لایق و حاکمی دلیر و مدیر بود و دوران حکومتش در کرمان از روشن ترین دوران تاریخی این دیار به شمار می رود. از همان نخستین روز ورود خود به کرمان در جهت عمران و آبادی شهر کوشید، شهری که به گفته دکتر باستانی پاریزی شهر ضعفا بود و او قصد داشت به دهکده اغنیا تبدیلش کند. او ابتدا میدانی بزرگ ایجاد کرد و سپس بناهای عمومی زیادی نظیر مدرسه، کاروانسرا، بازار، حمام، چهارسوق و آب انبار ایجاد کرد. به عقیده کارشناسان این مجموعه که در جوار بازار کرمان قرار دارد، با ۱۱ هزار متر مربع مساحت، در ساخت، شکل گیری و تکامل بازار کرمان تأثیر گذار بوده است. ● میدان گنجعلی خان از دیگر آثاری که از مجموعه گنجعلی خان بر جای مانده، میدانی در بخش مرکزی شهر کرمان است که در حاشیه بازار بزرگ واقع شده است. در گذشته، میدان ها شهر در نزدیکی مقر حکومتی احداث و از آنها برای جمع کردن مردم و ابلاغ اعلانات حکومتی و یا شرکت در مراسم عزاداری استفاده می شد. میدان گنجعلی خان همانند میدان های نقش جهان در اصفهان و یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گردآورده است. در سه ضلع میدان گنجعلی خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی خان قرار دارد. وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهار سوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است. طاقنماهای آجری، کاشیکاری، فضای سبز، حوض آب و دیگر آثار دیدنی، بر زیبایی این میدان افزوده اند. طول میدان ۱۰۰ متر و عرض آن ۵۰ متر است. در شمال میدان، ضرابخانه و بخشی از بازار مسگران واقع شده و در جنوب آن بازار و حمام گنجعلی خان قرار دارد و مسجد و سرای گنجعلی خان در شرق میدان واقع شده اند. در قسمت غربی میدان نیز آب انبار گنجعلی خان و بخشی از بازار مسگرها واقع شده است. ● حمام گنجعلی خان تماشای حمام را باید از سر در زیبای آن آغاز کرد، جایی که آجرهای ساده و نیلی، حاشیه ای از سنگ مرمر، نقاشی های زیبای سردر، مقرنس بندی های کهن آن هر رهگذری را به درون فرا می خواند. بر سر در حمام، کتیبه شعری به خط نستعلیق بر سنگ مرمر حک شده که مصرع آخر آن، سال ۱۰۲۰ ه.ق، یعنی همان سال که ساخت بنما پایان یافته اس را نشان می دهد:«کسی نداده نشان در جهان چنین حمام » با توجه به تقسیمات طبقاتی عصر صفویه، رختکن حمام به شش غرفه تقسیم شده و هر غرفه، مخصوص یک طبقه از اجتماع؛ سادات، روحانیون، خان ها، اعیان، بازاری ها و رعایا بوده است. در حال حاضر در هر غرفه یک یا دو مجسمه از چهره شهروندان هر یک از طبقات را به نمایش گذاشته اند. با عبور از زیر این سردر زیبا و راهرویی غیرمستقیم ، که مانع خروج دمای حمام می شودباری رسیدن به فضایی شبیه به حمام های امروزی باید از یک هشتی کوچک و درگاهی منقوش با حجاری پرندگان دریایی به فضایی بزرگ هم بگذریم. «رختکن» یا «سربینه» از فضاهای اصلی بناست. جایی که تمام توان سازنده آن متوجه فضاسازی عالی و باشکوه شده و با ترکیبی مناسب از کاشیکاری پرنقش و نگار و رنگارنگ، سنگهای مرمر، سقف های کاربندی شده و استفاده از صدای آب حاصل از فوران فواره ها و نورپردازی خاص ، فضایی دلنشین ، روح بخش و مسحورکننده ، آفریده است. رختکن ، متشکل از یک فضای میانی وسیع با سقفی بلند و پرکار و غرفه های کوچکتر در گرداگرد آن است، غرفه ها نیز حوضچه ای فواره دار را در مرکز خود جای داده اند. این غرفه ها از انتها به هم مرتبط هستند. سیستم آبرستانی و فوران فواره ها در این حمام بسیار اصولی طراحی شده و سنگ های یکپارچه بدنه شرقی و غربی حمام موقعیت زمانی را با تابیدن نور خورشید مشخص می کنند.

مجموعه گلنجعلي خان گنجعلي خان از سرداران سلحشور دربار صفويه بود كه به سال 1005 هـ .ق به فرمان شاه عباس صفوي حاكم كرمان گرديد. او مردي لايق و حاكمي دلير و مدير بود. دوران حكومت وي در كرمان از روشن ترين دوران تاريخي اين ديار است. در اين دوره كرمان از ثبات سياسي، اقتصادي و اجتماعي خوبي برخوردار بود و بي ترديد اين وضعيت سرچشمه از لياقت و كفايت حاكم «گنجعلي خان» سرچشمه مي گرفت. اقدامات عمراني چشمگيري در دوران حكومت (1005 – 1034 هـ .ق) صورت پذيرفت كه بنا به گفته دكتر باستاني پاريزي «او سعي داشت شهر ضعفا را لااقل به دهكده اغنيا تبديل نمايد». از جمله بناهاي عام المنفعه كه به دستور اين حاكم در شهر كرمان ساخته شده مجموعه گنجعلي خان شامل ميدان، مسجد، حمام، بازار، سرا و ساير ابنيه ديگري است كه در دوران حكومت او احداث و امروزه از جاذبه هاي تاريخي و ديدني شهر كرمان محسوب مي گردند. اين مجموعه كه در مركز شهر كرمان و در حاشيه بازار واقع شده، در ساخت، شكل گيري و تكامل بازار كرمان تأثير گذار بوده است. مساحت مجموعه قريب به 11000 متر مربع است كه داراي يك ميدان مي باشد و ساير آثار و ابنيه در محورهاي شرقي – غربي و شمالي – جنوبي آن شكل گرفته اند. به منظور تكامل مجموعه و با توجه به كاربري هاي متفاوت بازارها و مساجد كوچكي در چهار جناح ميدان بنا كرده اند و يك مسجد اختصاصي در ضلع شرقي ميدان وجود دارد كه با توجه به تزيينات منحصر به فرد، مي توان آن را موزه اي از هنرهاي بديع معماري برشمرد.