جستجو در تالارهای گفتگو

شهرستان نيريز از شمال به استان يزد، از شمال باختری به شهرستان ارسنجان، از جنوب به شهرستان داراب، از خاور به استان کرمان، و از باختر به شهرستان استهبان و درياچه بختگان محدود می شود. شهر نيريز مركز شهرستان نيريز در طول جغرافيايی 54 درجه و 19 دقيقه و عرض جغرافيايی 29 درجه و 12 دقيقه و ارتفاع 1595 متری از سطح دريا واقع شده است. تاریخچه شهر دوره پیش از اسلام بر اساس دانسته‌ها و اطلاعات موجود می توان به احتمال گفت که پیشینه تاریخی این شهر به دوره هخامنشیان بر می گردد . بدنبال کاوشهای باستان‌شناسی که در اوایل سده 20 در تخت جمشید انجام گرفت الواح گلی مربوط به دوره هخامنشیان بدست آمد ، این الواح به خط میخی عیلامی که مربوط به امور اداری ، جیره غذایی ، پرداخت دستمزد کارگران و زره سازان است و در فاصله سالهای 1933 تا 1934 میلادی هیئت اکتشافی مؤسسه شرق‌شناسی به سرپرستی هرتس فلد آنها را کشف کرد ، تعدادی از این الواح متعلق به سالهای 13 تا 28 شاهنشاهی داریوش اول بوده است . دوره اسلامی تا سده چهارم هجری قمری: دانسته‌های ما در مورد نیریز و توابع آن منحصر به گزارشهایی است که جغرافی نویسان مسلمان بدست داده اند . این منابع عبارتند از : مختصر البلدان ابن فقیه ، المسالک و الممالک ابن خردادبه ، الخراج و صنعه الکتابه قدامه ، مسالک الممالک اصطخری ، صوره الارض ابن حوقل ، حدود العالم من المشرق الی المغرب ، اشکال العالم جیهانی ، احسن التقاسی فی معرفه الاقالیم مقدسی و فارسنامه ابن بلخی . ابن خردادبه ، قدامه ، اصطخری و جیهانی ، سرزمین فارس را به 5 ولایت تقسیم کرده اند : اصطخر ، شاپور ، اردشیر خره ، دارابگرد و ارجان که نیریز جزء ولایت دارابگرد است . ابن رسته ، هفت ولایت و مقدسی آن را 6 ولایت و 3 ناحیه دانسته است . او شیراز را به ولایات 5 گانه اضافه کرده و رودان ، نیریز و خسو را 3 ناحیه برشمرده است . نیریز از سده پنجم تا زمان صفویه : مهمترین منابع این دوره که در آنها از نیریز یاد شده عبارتند از : فارسنامه ابن بلخی ، الانساب سمعانی ، معجم البلدان یاقوت ، اللباب فی تهذیب الانساب ابن اثیر ، نزهه القلوب حمدالله مستوفی ، مجمع الانساب شبانکاره ای ، که از آن میان ، منبع اخیر بخش مهمی از تاریخ نیریز را در دوره شبانکاره ( سده‌های 5 الی 8 ه . ق ) روشن می سازد . دورهٔ صفویه : نخستین منبعی که در این دوره اطلاعاتی بدست داده ، خلاصه التواریخ قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی قمی است . به گفته وی در آن دوره ( سال 955 ه . ق ) چرنداب سلطان شاملو ، حاکم نیریز ایج و فسا بود . در سده یازدهم ه . ق ، در نیریز بیمارستان و مدرسه طبی و نیز مدرسه علوم دینی به نام مدرسه غیاثیه وجود داشته است . هربرت که در سال 1038 ه . ق یعنی در آخرین سال حکومت شاه عباس صفوی از نیریز می گذشت ، از وجود بیمارستان و مدرسه طبی خبر داده است . مدرسه غیاثیه نیز با توجه به وقف نامه آن که در سال 1093 ه . ق نوشته شده در همین سده بنا شده است . دورهٔ زندیه: در اواخر دوره کریم خان زند ، میر حسام الدین عرب از طایفه شیبانی ایل عرب فارس بر نیریز حکومت می کرد . بعد از آنکه آقا محمد خان قاجار در غیاب لطفعلی خان زند با کمک حاجی ابراهیم شیرازی کلانتر شیراز ( در سال 1206 ) شیراز را به تصرف خود درآورد ، لطفعلی خان زند به جنگ و گریز با نیروهای آقا محمد خان پرداخت . وی در همان سال بسیاری از شهرهای فارس از جمله ابرقو ، بوانات ، اصطهبانات و ... را تحت تسلط خود درآورد . اما اهالی نیریز در مخالفت با او درآمدند که پس از نبردی آنجا را فتح کردند . وی تا حدود 1208 ه . ق در مناطق بین کرمان ، یزد و فارس به مبارزه با سپاهان آقا محمد خان پرداخت و سرانجام در 1209 ه . ق در بم گرفتار شد و بدستور آقا محمد خان قاجار به قتل رسید . دورهٔ قاجاریه : در این دوره بعد از میرحسام الدین عرب ، فرزندش محمد حسین خان نیریزی حاکم نیریز شد . وی چنانکه مؤلف فارسنامه ناصری می گوید : سالها به احترام گذرانید و به حسن سلوک معروف گردید . محمد حسین خان در طول حکومتش با بزرگان علم و هنر معاشرت داشت و خدماتی نیز انجام داد . ملا عبدالجواد نیریزی خوشنویس توانای نیریز در سده 13 ه . ق از جمله مصاحبان محمد حسین خان بود و قرآنی نیز برای او در سال 1232 ه. ق کتابت کرد که نسخه ای از آن در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار ( مدرسه عالی مطهری ) موجود است .