جستجو در تالارهای گفتگو

وظایف زن گفتیم که اسلام برای همه مراحل زندگی به ویژه ازدواج، برنامه‌های جامعی دارد. از جمله‌ این برنامه‌ها؛ وظیفه‌ها و مسئولیت‌های دوجانبه‌ای است که دین مبین اسلام برای همسران قرار داده و آنان را به انجام آن، امر کرده است. در این بخش، به طور گذرا به برخی از مهم‌ترین این مسئولیت‌ها می‌پردازیم. اینک به احادیثی می‌پردازیم که درباره وظیفه‌ها و مسئولیت‌های زن در برابر مرد و حقوق شوهر بر زن وارد شده است.[۱۰۵] ۱ـ تمکین در زناشویی ۲ـ پیروی از دستور شوهر ۳ُـ آزار نرساندن به شوهر ۴ـ خوش رفتاری ۵- آراستگی برای شوهر ۶ـ دیگر وظایف اینک به موانعی می‌پردازیم که به ترک ازدواج یا دیر شدن سن آن می‌انجامد: ۱ـ چشم داشت‌های بیهوده ۲ـ آداب دست و پاگیر ۳ـ جهیزیه‌های سنگین ۴ـ مهریه‌های سرسام آور ۵ـ بی‌کاری ۶ـ چشم و هم چشمی ۷ـ اجبار در همسرگزینی ۸ـ توکل نداشتن بر خداوند ۱ـ تمکین در زناشویی یکی از مهم‌ترین وظیفه‌های زن این است که از شوهر خود تکمین کند. اهمیت این امر تاجایی است که ‌استحقاق نفقه در عقد دایم مشروط به تمکین زوجه است، مگر این که زوجه دارای عذر شرعی باشد.[۱۰۶] پیامبر(صلی الله علیه و آله) در سخنی درباره حقوق شوهر بر زن، تمکین را یکی از این موارد می‌شمارد و می‌فرماید: زن باید خود را شب و روز (بر مرد) عرضه کند. [۱۰۷] در حدیث دیگری، امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرماید: پیامبر(صلی الله علیه و آله) به زنان می‌فرمود: نمازتان را به خاطر این که شوهران‌تان را منع کنید، به درازا نکشانید.[۱۰۸] پس می‌بینیم که اسلام به این امر بسیار اهتمام دارد. از این مطلب می‌توان دریافت که بسیاری از فحشا و فسادهای موجود در جامعه از کوتاهی زن و مرد در همین وظیفه برمی‌خیزد؛ زیرا وقتی شوهر یا زن نتواند خود را ارضا کند، ممکن است در بیرون از خانه و در محیط اجتماع، در پی آن باشد. ۲ـ پیروی از دستور شوهر این وظیفه یکی از وظیفه‌های بسیار سنگین زن است و آن قدر اهمیت دارد که پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌فرمود: اگر می‌خواستم امر کنم کسی برای کسی سجده کند، امر می‌کردم که زن برای شوهرش سجده کند.[۱۰۹] همه می‌دانیم که بسیاری از کشمکش‌ها و اختلافهای خانوادگی، در پیروی نکردن زن ازشوهر ریشه دارد. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: هر زنی نمازهای پنج گانه را بخواند و روزه‌ی ماه رمضان را بگیرد و خانه خدا را زیارت کند و از شوهر خویش پیروی کند و حق علی(علیه‌السلام) را بشناسد، از هر دری که بخواهد، به بهشت وارد می‌شود.[۱۱۰] بنابراین ائمه معصومین(علیهم‌السلام) پیروی زن از شوهر را هم ردیف نماز و روزه و حج قرار داده‌اند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز می‌فرماید: هر زن صالحه‌ای که خدا را عبادت کند و فرایض را به جای آورد و از شوهرش پیروی کند، به بهشت وارد می‌شود.[۱۱۱] گفته‌اند در روز عید قربان، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بر شتر برهنه‌ای سوار شد و به بیرون از شهر مدینه رفت. در آن جا به گروهی از زنان برخورد کرد، ایستاد و به آنان فرمود: ای گروه زنان! صدقه بدهید و از مردان خود پیروی کنید.[۱۱۲] البته اطاعت و پیروی در رفت و آمدها نیز مورد تأکید اسلام است[۱۱۳] و این مسأله یکی از دستورهای سازنده اسلام است که پی آمدهای سودمند فراوانی دارد؛ زیرا در هر جامعه‌ای که رفت و آمد زنان در آن بیشتر و بدون کنترل باشد، فساد نیز به همان اندازه بیشتر است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) با برشمردن حقوق مرد بر زن می‌فرماید: زن نباید بدون اجازه شوهرش از خانه بیرون برود و اگر چنین کرد، فرشتگان آسمان و زمین و فرشتگان غضب و رحمت بر او لعنت می‌فرستند تا به خانه برگردد.[۱۱۴] ۳ُـ آزار نرساندن به شوهر زن نباید با رفتار و گفتار خویش، او را برنجاند؛ زیرا پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: زنی که شوهرش را خشمگین سازد، نماز و کار نیکش پذیرفته نمی‌شود تا آنگاه که شوهرش از او خشنود شود. اگر چه روزه‌ بسیار بگیرد و شب را به زنده‌داری بگذراند و بنده آزاد کند و از اموالش در راه خدا انفاق کند.[۱۱۵] در حدیث دیگری، امام صادق(علیه‌السلام) درباره آزار زبانی زن چنین می‌فرماید: هر گاه زنی به شوهرش بگوید که من از تو هیچ خیری ندیدم، همه کردارش تباه می‌شود.[۱۱۶] البته هچنان که در بخش مسئولیتهای شوهر بیان شد، شوهر نیز باید از هر گونه آزار رساندن به همسرش خودداری کند. ۴ـ خوش رفتاری خوش رفتاری و خوش گفتاری زن با مرد، احترام به شوهر، بازگو نکردن عیب‌های شوهر نزد دیگران، پیش دستی در سلام، بدرقه شوهر هنگام بیرون رفتن و به پیشباز شوهر رفتن، با نام نیک صدا زدن و... از راه کارهایی است که زن می‌تواند به وسیله آن‌ها زندگی شیرینی برای خود فراهم سازد. با به کار بستن چنین روش‌هایی، شوهر هر قدر هم بداخلاق باشد، دگرگون خواهد شد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) چه زیبا فرمود: جهاد زن، خوب شوهر داری کردن اوست.[۱۱۷] ۵-آراستگی برای شوهر در احادیث بی‌شماری آمده است که زن باید خود را تنها برای شوهرش بیاراید و هیچ گاه برای غیر شوهر و نامحرمان، آرایش نکند. امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرمود: شایسته نیست زن بدون زیور باشد، هر چند به گردن بندی باشد که به گردن می‌آویزد و سزاوار نیست دستش از خضاب تهی باشد، هر چند به حنا دست خود را مسح کند حتی اگر پیر باشد. [۱۱۸] اسلام حتی برای زنی که شوهر نابینا دارد، برنامه های ویژه‌ای در نظر گرفته است. پیامبر(صلی الله علیه و آله) زینت چنین زنی را بوی خوش و خضاب معرفی می‌کند.[۱۱۹] گفتنی است برای این گونه آرایش و زینت زن برای شوهر هیچ محدودیتی وجود ندارد، بلکه امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرماید: هر آرایش و زینتی که زن برای شوهرش می‌کند، مانعی ندارد. [۱۲۰] این دیدگاه کاملا با روشی که در جوامع غربی حاکم است، فرق دارد. در آن جوامع، زن در بیرون از خانه و در برابر چشمان هوس آلود افراد هرزه، خود را بیش از پیش زیبا نشان می‌دهد. چنین پدیده‌ای یکی از عوامل بسیار مهم در گسترش فساد اخلاقی و انحطاط اجتماعی است. باری، اسلام، زینت و آرایش زن را تنها برای شوهرش می‌خواهد، چنان که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: بر زن واجب است که خود را برای شوهرش، با بهترین بو‌ها خوش بو سازد و بهترین لباس‌ها را بپوشد و به بهترین زینت‌ها خود را بیاراید.[۱۲۱] اسلام بر عکس جوامع غربی، اجازه نمی‌دهد که زن خود را در برابر چشمان نامحرمان بیاراید و خرامان گام بردارد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: هر زنی که خود را خوش بو کند و از خانه‌اش بیرون برود، تا هنگامی که به خانه برگردد، بر او لعنت فرستاده می‌شود.[۱۲۲] در حدیث دیگری، پیامبر(صلی الله علیه و آله) به زنان مسلمانان دستور داد که خود را برای غیر شوهر زینت نکنند؛ که اگر چنین کنند بر خداوند حق است که آنان را به آتش دوزخ گرفتار سازد.[۱۲۳] با اندکی دقت در ماهیت این احکام درمی‌یابیم که اگر به آن‌ها رفتار شود، بسیاری از مفاسد اخلاقی در جامعه ریشه کن خواهد شد. ۶ـ دیگر وظایف کار در خانه از اموری است که از وظایف زن نیست، ولی در انسجام و رفاه خانواده نقش فراوانی دارد و گونه‌ای عبادت به شمار می‌آید. امام صادق(علیه‌السلام) از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقل می‌فرماید: هر گاه زنی به منظور خدمت در خانه شوهر چیزی را جا به جا کند، خدا به او نظر رحمت می‌افکند و هر کس که خدا به او نظر کند، از عذاب در امان است.[۱۲۴] در روایتی دیگر، حتی دادن یک لیوان آب به شوهر برای رفع تشنگی او، از یک سال روزه داری و شب خیزی برای عبادت، برتر شمرده شده است.[۱۲۵] یکی دیگر از مسئولیت‌های زن، تصرف نکردن در مال شوهر بدون اجازه‌ی او است، حتی اگر برای صدقه و انفاق باشد. پیامبر(صلی الله علیه و آله) هنگام برشمردن حقوق شوهر بر زن عنوان کرده است: زن نباید از مال شوهرش صدقه بدهد جز با اجازه شوهرش.[۱۲۶] فلسفه این کار در آن است که مال مرد، امانتی است نزد زن که باید به خوبی از آن نگه‌داری کند. بنابراین، با توجه به آموزه‌های اسلامی و گفتار پیشوایان دین، ۴ وظیفه اصلی یا نیاز مهم خانواده را می‌توان چنین برشمرد: ۱ـ نیازهای مادی: زن و مرد برای برآوردن هزینه‌های زندگی، وظیفه‌هایی دارند. مرد باید هزینه‌های مادی زندگی و نفقه را فراهم کند و زن نیز شایسته است با پرهیز از اسراف و تبذیر، به اقتصاد خانواده یاری برساند. ۲ـ نیازهای جنسی: این نیاز باید به وسیله زن و مرد به بهترین و کامل‌ترین صورت برآورده شود. ۳ـ نیازهای عاطفی: این نیاز با محبت، دلگرمی دادن، سخنان محبت آمیز و مهربانی دو جانبه برآورده می‌شود. ۴ـ نیازهای معنوی: پرورش دادن جنبه معنوی و روحی زن و مرد بسیار مهم است. هر دو باید بکوشند با گفتار و کردار خویش، همدیگر را به سوی ایمان و معنویت و دوری از گناه و مادی گرایی بکشانند و به گفته قرآن، خود و خانواده شان را از آتش دوزخ دور نگه دارند. [۱۰۵] - بعضی از این وظیفه‌ها واجب است مانند: تمکین در زناشویی و برخی مستحب است مانند: شیر دادن به فرزند. [۱۰۶] - حقوق خانواده: ص ۲۹۶. [۱۰۷] - جامع احادیث الشیعه: ص ۲۲۰. [۱۰۸] - همان: ص ۲۲۶. [۱۰۹] - همان: ص ۲۲۱. [۱۱۰] - وسائل الشیعه: ج ۱۴، ص ۱۱۳. [۱۱۱] - جامع احادیث الشیعه: ص ۲۲۲. [۱۱۲] - وسائل الشیعه: ج ۱۴، ص ۱۲۶. [۱۱۳] - البته این امر بدین معنی نیست که زن هر بار که می‌خواهد از خانه بیرون برود، از شوهر اجازه بگیرد، بلکه منظور این است که خروج زن با مخالفت مرد همراه نباشد. [۱۱۴] - وسائل الشیعه: ج ۱۴، ص۱۱۲. [۱۱۵] - همان: ص ۱۱۶. [۱۱۶] - وسائل الشیعه: ج ۱۴، ص ۱۱۵. [۱۱۷] - همان: ص ۱۱۶. [۱۱۸] - همان: ص ۱۱۸. [۱۱۹] - همان: ص ۱۱۹. [۱۲۰] - وسائل الشیعه: ج ۱۴، ص ۱۳۵. [۱۲۱] - همان: ص ۱۱۲. [۱۲۲] - همان: ص ۱۱۴. [۱۲۳] - همان: ص ۱۱۵. [۱۲۴] - وسائل الشیعه: ج ۱۵، ص ۱۷۵. [۱۲۵] - همان: ج ۱۴، ص ۱۲۳. [۱۲۶] - همان: ص ۱۱۲.